1 ІAS ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ СТАНДАРТЫ

Жоспар
Кіріспе

МАҚСАТЫ
ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ
ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ АРНАЛУЫ
АНЫҚТАМАЛАР

Осы Стандарттың мақсаты ұйымның алдыңғы кезеңдердегi өз қаржы есептiлiгiмен де, сондай-ақ басқа ұйымдардың қаржы есептiлiгiмен де салыстырмалы болуына қол жеткiзу үшiн жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгiн ұсынуға негiз қалау болып табылады. Бұл мақсатқа жету үшiн осы Стандартта қаржы есептiлiгiн ұсынуға жалпы талаптар, оның құрылымы бойынша ұсынымдар және қаржы есептiлiгiнiң мазмұнына ең төменгi талаптар айтылады. Нақты операциялар мен басқа да оқиғаларды тану, бағалау және ашып көрсету мәселелері басқа Стандарттар мен Түсініктемелерде қарастырылады.
ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ
2. Осы Стандарт Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына (ХҚЕС) сәйкес әзірленетін және ұсынылатын жалпы сипаттағы қаржы есептiлiгiнiң барлығына міндетті түрде қолданылуға тиiс.
3. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгi - бұл өздерінің нақты ақпараттық қажеттiлiктерiне сай келетiн есептiлiктiң ұсынылуын талап етуге мүмкiндiгi жоқ пайдаланушылардың қажеттiлiктерiн қамтамасыз етуге арналған есептілік. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгi жеке өзi немесе жылдық есеп, немесе бағалы қағаздар проспекті сияқты басқа ресми жарияланатын құжаттың құрамында ұсынылатын құжаттарды қамтиды. Осы Стандарт 34-«Аралық қаржы есептілігі» ІAS Халықаралық стандартына сәйкес әзірленген қысқартылған аралық қаржы есептілігінің құрылымы мен мазмұнына қолданылмайды. Солай бола тұрса да, осындай қаржы есептiлiгiне 13-41-параграфтар қолданылады. Осы Стандартты қолдану барлық ұйымдарға бірдей дәрежеде қолданылады және, 27 ІAS «Шоғырландырылған және жеке қаржы есептілігі» Халықаралық стандартында белгіленгендей, шоғырландырылған қаржы есептілігін немесе жеке қаржы есептілігін әзірлеу қажеттілігіне тәуелді емес.
4. [жойылған].
5. Осы Стандартта мақсаты пайда алу болып табылатын ұйымдар үшiн, оның ішінде мемлекеттік сектордың іскерлік құрылымдары үшін қолайлы терминология пайдаланылған. Қызметі пайда алуға бағдарланбаған ұйымдардың - ол жеке секторда, қоғамдық секторда немесе мемлекеттік органдар құрылымында болсын, - және, осы стандартты қолдануға ниеттенетіндердің, бәлкім, қаржы есептілігіндегі жекелеген желілік баптар үшін және тұтас қаржы есептілігі үшін пайдаланылған тиісті атауларға түзетулер енгiзуіне тура келетiн болар.
6. Жоғарыда айтылғандар сияқты, 32-«Қаржы құралдары - ақпаратты ашу және беру» ІAS Стандартының анықтамасын (мысалы, кейбір өзара қорлар) қанағаттандыратын меншікті капиталы жоқ ұйымдардың және акционерлік капиталы меншікті капитал болып табылмайтын ұйымдардың (мысалы, кейбір кооперативтік ұйымдар), бәлкім, мүшелер мен жарнашылардың үлестері туралы қаржы бейімдеуіне тура келетін болар.

Пән: Сертификаттау, стандарттау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

1 ІAS ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ СТАНДАРТЫ

Қаржы есептiлiгiн ұсыну

МАҚСАТЫ

1. Осы Стандарттың мақсаты ұйымның алдыңғы кезеңдердегi өз қаржы
есептiлiгiмен де, сондай-ақ басқа ұйымдардың қаржы есептiлiгiмен де
салыстырмалы болуына қол жеткiзу үшiн жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгiн
ұсынуға негiз қалау болып табылады. Бұл мақсатқа жету үшiн осы Стандартта
қаржы есептiлiгiн ұсынуға жалпы талаптар, оның құрылымы бойынша ұсынымдар
және қаржы есептiлiгiнiң мазмұнына ең төменгi талаптар айтылады. Нақты
операциялар мен басқа да оқиғаларды тану, бағалау және ашып көрсету
мәселелері басқа Стандарттар мен Түсініктемелерде қарастырылады.
ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ
2. Осы Стандарт Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына (ХҚЕС)
сәйкес әзірленетін және ұсынылатын жалпы сипаттағы қаржы есептiлiгiнiң
барлығына міндетті түрде қолданылуға тиiс.
3. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгi - бұл өздерінің нақты
ақпараттық қажеттiлiктерiне сай келетiн есептiлiктiң ұсынылуын талап етуге
мүмкiндiгi жоқ пайдаланушылардың қажеттiлiктерiн қамтамасыз етуге арналған
есептілік. Жалпы мақсаттағы қаржы есептiлiгi жеке өзi немесе жылдық есеп,
немесе бағалы қағаздар проспекті сияқты басқа ресми жарияланатын құжаттың
құрамында ұсынылатын құжаттарды қамтиды. Осы Стандарт 34-Аралық қаржы
есептілігі ІAS Халықаралық стандартына сәйкес әзірленген қысқартылған
аралық қаржы есептілігінің құрылымы мен мазмұнына қолданылмайды. Солай бола
тұрса да, осындай қаржы есептiлiгiне 13-41-параграфтар қолданылады. Осы
Стандартты қолдану барлық ұйымдарға бірдей дәрежеде қолданылады және, 27
ІAS Шоғырландырылған және жеке қаржы есептілігі Халықаралық стандартында
белгіленгендей, шоғырландырылған қаржы есептілігін немесе жеке қаржы
есептілігін әзірлеу қажеттілігіне тәуелді емес.
4. [жойылған].
5. Осы Стандартта мақсаты пайда алу болып табылатын ұйымдар үшiн,
оның ішінде мемлекеттік сектордың іскерлік құрылымдары үшін қолайлы
терминология пайдаланылған. Қызметі пайда алуға бағдарланбаған ұйымдардың -
ол жеке секторда, қоғамдық секторда немесе мемлекеттік органдар құрылымында
болсын, - және, осы стандартты қолдануға ниеттенетіндердің, бәлкім, қаржы
есептілігіндегі жекелеген желілік баптар үшін және тұтас қаржы есептілігі
үшін пайдаланылған тиісті атауларға түзетулер енгiзуіне тура келетiн болар.
6. Жоғарыда айтылғандар сияқты, 32-Қаржы құралдары - ақпаратты ашу
және беру ІAS Стандартының анықтамасын (мысалы, кейбір өзара қорлар)
қанағаттандыратын меншікті капиталы жоқ ұйымдардың және акционерлік
капиталы меншікті капитал болып табылмайтын ұйымдардың (мысалы, кейбір
кооперативтік ұйымдар), бәлкім, мүшелер мен жарнашылардың үлестері туралы
қаржы бейімдеуіне тура келетін болар.
ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ АРНАЛУЫ
7. Қаржы есептiлiгi ұйым қызметінің қаржы жағдайы мен қаржы
нәтижелерінің құрылымдалған ұсынуы болып табылады. Жалпы мақсаттағы қаржы
есептiлiгiнiң мақсаты экономикалық шешiмдер қабылдау кезiнде
пайдаланушылардың қалың тобы үшiн пайдалы ұйымның қаржы жағдайы, қызмет
нәтижелерi мен ақшалай қаражатының қозғалысы туралы ақпарат беру болып
табылады. Қаржы есептiлiгi сондай-ақ ұйым басшылығына сенiп тапсырылған
ресурстарды басқару нәтижелерiн де көрсетедi. Осы мақсатқа жету үшiн қаржы
есептiлiгi ұйымның мынадай көрсеткiштерi туралы ақпарат бередi:
(а) активтер;
(b) мiндеттемелер;
(c) өз капиталы;
(d) пайдалар мен залалдарды қоса, кiрiстер мен шығыстар;
e) өз капиталындағы басқа да өзгерістер;
және
f) ақшалай қаражаттың қозғалысы.
Бұл ақпарат, қаржы есептiлiгiне ескертпелерге басқа ақпаратпен қатар,
пайдаланушыларға ұйымның ақшалай қаражаттарының болашақтағы қозғалысын
және, атап айтқанда, олардың уақытқа бөлінуі айқындығына болжам жасауға
көмектеседi.

ҚАРЖЫ ЕСЕПТІЛІГІНІҢ КОМПОНЕНТТЕРІ

8. Қаржы есептiлiгiнiң толық жинақталымы мыналарды қамтиды:
(а) баланс;
(b) пайдалар мен залалдар туралы есеп;
c) өз капиталында мыналарды көрсететiн өзгерістер туралы есеп, не:
(і) өз капиталындағы барлық өзгерiстердi;
не
(іі) өз капиталының иелері ретінде әрекет ететін өз капитал иелерімен
операциялар жасау нәтижесiнде туындайтындардан өзгеше өз капиталындағы
өзгерiстердi көрсететiн өз капиталындағы өзгерістер туралы есепті;
d) ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есеп;
және
(e) есеп саясатының елеулі элементтерінің қысқаша сипаттамасын және
басқа да түсіндірме ескертпелерді қоса, ескертулер.
9. Көптеген ұйымдар, қаржы есептiлiгiнен басқа, ұйым басшылығының
қаржылық шолуын ұсынады, онда ұйым қызметiнiң қаржы нәтижелерiнiң, оның
қаржы жағдайының негiзгi сипаттамалары және олар кездесiп отыратын негiзгi
тұрлаусыздықтар сипатталады және түсiндiрiледi. Мұндай есепте мынадай
шолулар болуы мүмкін:
(а) ұйым iс-әрекет ететiн конъюнктураның өзгеруiн, ұйымның осы
өзгерiстерге және олардың ықпалына әсерiн қоса, қаржы нәтижелерiн
айқындайтын негiзгi факторлар мен ықпалдарды, сондай-ақ дивидендтер
саласындағы оның саясатын қоса, қаржы нәтижелерiн қолдауға және жақсартуға
бағытталған ұйымның инвестициялық саясатын;
b) ұйымды қаржыландыру көздерiн, және оның міндеттеме мен меншікті
капитал арақатынасының жоспарлы көрсеткіштерін;
және
c) ұйымның ХҚЕС-на сәйкес баланста танылмаған қаржыларын шолу.
10. Көптеген қаржы есептiлiгiнен басқа қоршаған ортаны қорғау
мәселелерi жөнiндегi есептер және, әсiресе қоршаған ортаны қорғау
факторының зор маңызы бар және олардың қызметкерлерi пайдаланушылардың
маңызды тобы болып есептелетiн салалардағы қосылған құн салығы туралы
есептер сияқты ресми бюллетендер ұсынады. Қаржы есептілігінің шегінен тыс
ұсынылатын есептер мен ресми бюллетендер Халықаралық қаржы есептілігі
стандарттарында қолдану аясына кірмейді.
АНЫҚТАМАЛАР
11. Осы Стандартта келесі терминдер мынадай мәндерде пайдаланылады:
Практикалық мүмкін еместігі - Қандай да болсын талапты қолдану, ұйым,
бұл үшін ақылға қонымды күш-жігердің барлығын пайдалана отырып, қалай
болғанда да оны қолдана алмаған жағдайда, іс жүзінде мүмкін болмайды.
Халықаралық қаржы есептілігінің стандарттары (ХҚЕС) - бұл халықаралық
қаржы есебі стандарттары жөніндегі Кеңес (ХҚЕСК) қабылдаған Стандарттар мен
Түсіндірмелер. Олар мыналарды қамтиды:
(а) Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары (ІFRS);
(b) Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары (ІAS);
және
(с) Халықаралық қаржы есептілігін түсіндіру жөніндегі комитет
(IFRIC) немесе бұрынғы Түсіндіру жөніндегі тұрақты комитет шығарған
түсіндірмелер (SIC).
Мәнділік - Баптарды қалдырып кету немесе бұрмалау, егер олар әрқайсысы
жеке-жеке немесе жиынтықты түрде қаржы есептілігінің негізінде қабылданатын
пайдаланушылардың экономикалық шешімдеріне ықпал етуі мүмкін болса, елеулі
болып табылады. Мәнділік қосымша мән-жайлар контексінде бағаланатын нақты
қалдырып кетудің немесе бұрмалаудың мөлшері мен сипатына байланысты болады.
Тиісті баптың не соның және басқасының ұштасуының не мөлшері, соның не
басқасының ұштасуы не сипаты шешуші фактор болуы мүмкін.
Ескертулерде - балансқа, пайдалар мен залалдар туралы есепке, меншікті
капиталдағы өзгерістер туралы есепке және ақшалай қаражаттардың қозғалысы
туралы есепке қосымша ұсынылатын ақпарат болады. Ескертулерде қаржы
есептілігінде ашып көрсетілген баптардың баяндалған сипаттамалары немесе
оларды неғұрлым толығырақ талдау, сондай-ақ қаржы есептілігінде тану
өлшемдеріне сай келмейтін баптар туралы ақпарат келтіріледі.
12. Осы нақты қалдырып кету немесе бұрмалау пайдаланушылардың
экономикалық шешімдеріне ықпал ете ала ма, және, сөйтіп, елеулі болуы
мүмкін бе деген мәселені бағалау осы пайдаланушылардың нақты ерекшеліктерін
зерделеуді талап етеді. Қаржы есептілігін әзірлеу және ұсыну
принциптерінде, 25-параграф: пайдаланушылардың іскерлік және зкономикалық
қызмет пен бухгалтерлік есеп саласында жеткілікті білімі бар және ұсынылған
ақпаратты тиісті ынтамен зерделеуге әзір екендігі болжанады делінген.
Сөйтіп, осы бағалауды жүргізген кезде осындай өзіне тән қасиеттерге ие
пайдаланушылар экономикалық шешімдер қабылдаған кезде ықпалға ұшырауы
мүмкін болатындығын қалай күту дұрыс екендігін ескеру қажет.
ЖАЛПЫ ҰҒЫНЫМДАР
Әділ ұсыну және Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына сәйкестік
13. Қаржы есептілігі ұйымның қаржы жағдайын, оның қызметінің қаржы
жағдайын және ақшалай қаражаттардың қозғалысын міндетті түрде адал
көрсетуге тиіс. Адал ұсыну операциялардың, Принциптерде айтылған
активтер, міндеттемелер, кірістер мен шығыстар үшін тану анықтамалары мен
белгілеріне сәйкес басқа оқиғалар мен талаптардың ықпал етуін ұсынған кезде
шындықты талап етеді. Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарын, қажет
болған жағдайда - ақпаратты қосымша ашып көрсету арқылы қолдану адал ұсыну
міндетін шешетін қаржы есептілігін қалыптастыруға жетектейді деп көзделеді.
14. Қаржы есептілігі Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына
сәйкес келетін ұйым ондай сәйкестік туралы қаржы есептілігіне ескертуларде
тікелей айтуға және сөзсіз мәлімдеуге міндетті. Егер ол Халықаралық қаржы
есептілігі стандарттарының талаптарына сай келмейтін болса, қаржы
есептілігін Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарына сай келетіндей етіп
сипаттауға жол берілмейді.
15. Іс жүзінде кез келген жағдайларда қолданылып жүрген Халықаралық
қаржы есептілігі стандарттарына сәйкестік адал ұсынуға жеткізеді. Адал
ұсыну сондай-ақ ұйымнан мыналарды талап етеді:
(а) 8-Есеп саясаты, есеп айырысу бағаларындағы өзгерістер және
қателіктер ІAS Халықаралық стандартына сәйкес есеп саясатын таңдау және
қолдану. 8 ІAS Халықаралық стандартында ұйым басшылығы үшін нақты бапқа
қолданылған стандарт немесе түсініктеме болмаған жағдайға есептелген ресми
тәлімдердің толық жиынтығы айтылған.
(b) мәнді, сенімді, салыстырмалы және түсінікті ақпарат қалыптастыруға
келтіретіндей тәсілмен есеп саясатын қоса, ақпаратты ұсыну;
(с) Халықаралық қаржы есептілігі стандарттарының тиісті талаптарын
сақтау нақты операциялардың, басқа оқиғалар мен жағдайлардың ұйымның қаржы
жағдайы мен қызмет нәтижелеріне ықпалын пайдаланушылардың түсіне алуы үшін
жеткіліксіз болған жағдайларда ақпараттың қосымша ашып көрсетілуін
қамтамасыз ету.
16. Сәйкес келмейтін есеп саясаты қолданылатын есеп саясатын ашып
көрсетумен де, ескертулермен немесе басқа түсіндірме материалдармен де
өтелмейді.
17. Ұйым басшылығы тиісті Халықаралық стандарттың немесе
Түсіндірменің қандай да болсын талаптары жаңылысқа әкеп соқтыратыны
соншалық, Принциптерде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық
пайда болады деген қорытындыға келетін өте-мөте сирек жағдайларда, ұйым,
егер тиісті нормативтік актілер бойынша осылайша бас тарту талап етілсе
немесе оған тыйым салынбаса, 18-параграфта сипатталған тәсілді пайдаланып,
ондай талапты пайдаланудан бас таруға міндетті.
18. Ұйым 17-параграфқа сәйкес жекелеген стандарт немесе түсіндірме
талаптарынан ауытқыса, ол мынадай ақпаратты ашып көрсетуге міндетті:
(а) ұйымның басшылығы қаржы есептілігі ұйымның қаржы жағдайын, оның
қызметінің қаржы нәтижелерін және ақшалай қаражаттардың қозғалысын адал
ұсынды деген қорытындыға келсе;
(b) адал ұсынуға жету мақсаттарында нақты талаптардан ауытқуды
қоспағанда, ол қолданылатын Халықаралық стандарттарды және Түсіндірмелерді
сақтаса;
(с) ұйым ауытқыған Стандарттың немесе Түсіндірменің атауы, осы
Стандартқа немесе Түсіндірмеге талап етілуі мүмкін есептеу тәртібін қоса,
ауытқу сипаты, осы мән-жайларда есептеу тәртібінің жаңылысқа әкеп
соқтыратыны соншалық, Принциптерде айтылған қаржы есептілігінің
мақсаттарымен қайшылық пайда болатын себеп;
және
(d) әрбір есепті кезең бойынша - ауытқу болмаған кезде қолданылатын
талапқа сәйкес қаржы есептілігінде көрсетілетін қаржы есептілігінің әрбір
бабына ауытқудың қаржылық ықпалы.
19. Егер ұйым алдыңғы кезеңдердің бірінде жекелеген Стандарттың
немесе Түсіндірменің талаптарынан ауытқыса, және де бұл ауытқу ағымдағы
кезеңдегі қаржы есептілігінде танылған сомаларға ықпал етсе, ол 18-
параграфтың (с) және (d) тармақтарында айтылған ақпаратты ашып көрсетуге
тиіс.
20 19-параграф, мысалы, ұйым алдыңғы кезеңнің бірінде активтерді
немесе мән-жайларды бағалау үшін жекелеген Стандарттың немесе Түсіндірменің
талабынан ауытқыса, және бұл ауытқу ағымдағы кезеңдегі қаржы есептілігінде
танылған активтер мен мән-жайлардағы өзгерістерді бағалауға ықпал етсе,
қолданылады.
21. Ұйым басшылығы тиісті Халықаралық стандарттың немесе
Түсіндірменің қандай да болсын талаптарын сақтау жаңылысқа әкеп соқтыратыны
соншалық, Принциптерде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық
пайда болады, бірақ бұл жағдайда тиісті нормативтік база осы талаптан
ауытқуға тиым салады деген қорытындыға келетін өте-мөте сирек жағдайларда,
ұйым осы талапты сақтаудың ауытқуға әкеп соқтырады-ау деген жақтарын бар
мүмкіндігінше кемітуге міндетті, және бұл үшін ол мына ақпаратты ашып
көрсетеді:
(а) тиісті Стандарттың немесе Түсіндірменің атауын, тиісті талаптың
сипатын және ұйым басшылығы аталған жағдайларда осы талапқа сәйкес болу
жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық, Принциптерде айтылған қаржы
есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда болады;
және
(b) әрбір есепті кезең бойынша - ұйым басшылығы баптарды адал
ұсынуға қол жеткізу мақсаттарында түзету қажет деген қорытындыға келген
қаржы есептілігінің баптарын түзету.
22. 17-21-параграфтардың мақсаттары үшін ақпарат объектісі, егер ол
көрсетуге арналған тиісті операцияларды, басқа оқиғалар мен жағдайларды
шынайы көрсетпесе, немесе, негізді түрде күтуге болатындай, ол ұсынатын,
және осының нәтижесінде қаржы есептілігін пайдаланушылар қабылдайтын
экономикалық шешімдерге ықпал етуі мүмкін болса, қаржы есептілігінің
мақсаттарына қайшы келеді. Тиісті Стандарттың немесе Түсіндірменің қандай
да болсын талаптарын сақтау жаңылысқа әкеп соқтыратыны соншалық,
Принциптерде айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарымен қайшылық пайда
болатынын бағалаған кезде, ұйым басшылығы мынадай мәселелерді қарайды:
(а) осы нақты мән-жайларда қаржы есептілігінің мақсаттарына неліктен
қол жетпейді;
және
(b) ұйымның жағдайы қалайша осы талапты орындайтын ұйымдардың
жағдайларынан өзгеше болады. Егер басқа ұйымдар осыған ұқсас жағдайларда
осы талапты сақтайтын болса, ұйымның осы талапты сақтауы Принциптерде
айтылған қаржы есептілігінің мақсаттарында қайшылық пайда болатындай
деңгейде жаңылысқа әкеп соқтырмайтыны туралы теріске шығаратын болжам бар.
Қызметтiң үздiксiздiгi
23. Қаржы есептiлiгiн әзiрлеген кезде ұйымның басшылығы ұйымның өз
қызметiн жалғастыру қабiлетiн бағалауға міндетті. Қаржы есептiлiгi, егер
ұйымның басшылығы не ұйымды таратуға, немесе оның қызметiн тоқтатуға өзі
ниет еткен, не бұлай жасаудан басқа нақты баламасы болмағандықтан, осындай
іс-әрекет тәсілін таңдауға мәжбүр болған реттерді қоспағанда, міндетті
түрде қызметтiң үздiксiздiгi негiзiнде жасалуға тиiс. Егер ұйымның
басшылығы бағалау барысында бұдан былай ұйымның қызметтi үздiксiз
жалғастыру қабiлетiне едәуiр күмән туғызуы мүмкiн оқиғаларға немесе
жағдайларға байланысты елеулi тұрлаусыздықтар туралы оған мәлiм болса, бұл
тұрлаусыздықтар қаржы есептілігінде міндетті түрде ашып көрсетiлуге тиiс.
Егер қаржы есептiлiгi қызметтiң үздiксiздiгiне жол беру негізінде
жасалмаса, бұл факт есептiлiк жасалған негiзбен және ұйым үздiксiз iс-
әрекет етедi деп есептелмейтiн себеппен қатар, міндетті түрде ашып
көрсетiлуге тиiс.
24. Қызметтiң үздiксiздiгi туралы жол берудiң қолданылуын бағалау
кезiнде, басшылық, ең болмағанда, баланс күнінен бастап он екі айды
қамтитын, бiрақ онымен шектелмейтін болашақ туралы қолда бар ақпараттың
барлығын ескереді. Осы ақпарат назарға алынатын деңгей әрбiр жеке жағдайда
нақты фактiлерге байланысты болады. Ұйым белгiлi бiр кезең iшiнде пайдалы
болса және қаржы ресурстарына қол жеткiзсе, онда қызметтiң үздiксiздiгi
туралы жол беру қолайлығы туралы қорытынды толық талдау жасалмай қабылдануы
мүмкiн. Басқа жағдайларда басшылыққа, қызметтiң үздiксiздiгi туралы жол
берудiң қолайлылығы жөнiндегi пiкiр бекiтiлмес бұрын, бәлкiм, ағымдағы және
күтiлетiн пайдалылыққа, борыштық мiндеттемелерді өтеу кестелерiне және
баламалы қаржыландырудың әлуеттi көздеріне байланысты факторлардың кең
ауқымын қарауы талап етiлетін болар.
Есептеу әдісі бойынша есепке алу
25. Ұйым, ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы ақпаратты
қоспағанда, есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданып, қаржы
есептiлiгiн жасауға міндетті.
26. Есептеу әдісі бойынша есепке алу ережелерін қолданған кезде,
егер олар Принциптерде айтылған осы элементтерге арналған анықтамалар мен
өлшемдерді қанағаттандыратын болса, баптар активтер, міндеттемелер,
капитал, пайда және шығыстар (қаржы есептілігінің элементтері) ретінде
танылады.
Ұсынудың жүйелiлiгi
27. Қаржы есептiлiгiнде баптарды ұсыну және сыныптау міндетті түрде
бiр кезеңнен келесі кезеңге сақталуға тиiс, оған мынадай реттер кiрмейдi:
(а) ұйым қызметі сипатының едәуір өзгеруі немесе оның қаржы
есептілігін қайта қарау нәтижесінде - 8 ІAS-Халықаралық стандарттың есеп
саясатын іріктеу және қолдану өлшемдерін ескере отырып, басқа ақпаратты
ұсыну немесе басқа сыныптау неғұрлым қолайлы екендігі анық;
немесе
(b) қандай да болсын Стандарт немесе Түсіндірме ұсынуда өзгерiстердi
талап етедi.
28. Қаржы есептiлiгiн едәуiр сатып алу немесе оның шығып қалуы,
немесе оны ұсынуды талдау қаржы есептiлiгiн ұсынуға өзгерiстер енгізу
қажеттiгiн туғызуы мүмкiн. Ұйым, егер ұсынудың өзгерген нысаны қаржы
есептілігін пайдаланушылар үшін сенімді және неғұрлым мәнді болатындай
ақпарат берген, және қайта қаралған құрылым, бәлкiм, сақталатын ретте, және
сөйтіп ақпараттың салыстырмалылығына зиян келмеген жағдайда ғана, ұсынылған
қаржы есептiлiгiн ұсынуға өзгерiстер енгiзеді. Ұсынуға ондай өзгерістер
енгізген кезде ұйым 38 және 39-параграфтарға сәйкес өзiнiң салыстырма
ақпаратын қайта сыныптайды.
Елеулілік және қорыту
29. Ұқсас баптардың әрбiр елеулi сыныбы қаржы есептiлiгiнде міндетті
түрде жеке ұсынылуға тиiс. Ұқсас емес сипаттағы немесе мақсаттағы баптар,
егер олар елеулі болып табылмайтын ретте ғана, міндетті түрде жеке
ұсынылуға тиiс.
30. Қаржы есептiлiгi операциялардың көп санын немесе сипатына,
немесе мақсатына сәйкес құрылымы жағынан топтарға бiрiктiрiлген өзге де
оқиғаларды өңдеу нәтижесi болып табылады. Біріктіру және сыныптау
процесінің соңғы кезеңі жеке баптарды не тікелей баланста, пайдалар мен
залалдар туралы есепте, меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте және
ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есепте, не ескертулерде
қалыптастыратын ықшамды және сыныпталған деректердi ұсынудан тұрады. Егер
қандай да болсын жеке баптың өзі елеулi болып табылмаса, ол тікелей қаржы
есептiлiгiнде, не ескертулерде басқа баптармен бiрiктiрiледi. Қаржы
есептiлiгiнің өзінде оны жеке ұсынуды талап ету үшiн бап жеткiлiктi түрде
елеулi болмайтын бап, қайткенде де, оны ескертулерде жеке-дара ұсыну үшiн
жеткiлiктi түрде елеулi болуы мүмкiн.
31. Елеулiлiк принципін қолдану, егер нәтижесiнде алынған ақпарат
елеулi болмаса, қандай да болсын Стандарттың немесе Түсіндірменің ақпаратын
ашып көрсетуге нақты талаптарды орындаудың қажет емес екендігiн бiлдiредi.
Өзара есепке алу
32. Активтер мен мiндеттемелер және кірістер мен шығыстар өзара
есепке алынбауға тиiс, бұған ол рұқсат етілген немесе қандай да болсын
Стандарт немесе Түсіндірме талап ететін реттер кірмейді.
33. Активтер мен міндеттемелердің, сондай-ақ кiрiстер мен
шығыстардың жеке-жеке ұсынылуы маңызды. Пайдалар мен залалдар туралы
есепте, сондай-ақ, операцияның немесе өзге оқиғаның мәнін көрсететін
реттерді қоспағанда, жүргізілген өзара есепке алу жүргізілген
операцияларды, басталған өзге оқиғалар мен жағдайларды түсіну бөлігінде де,
болашақта ұйымның ақшалай қаражаттарының қозғалысын бағалау бөлігінде де
пайдаланушылардың мүмкіндіктерін төмендетеді. Бағалау резервтер, мысалы,
ескірген босалқыларды жоюға арналған резерв және дебиторлық берешек бойынша
күмәнді борыштарға арналған резерв шегерілген активтерді бағалау - өзара
есепке алу болып табылмайды.
34. 18-Түсім ІAS Халықаралық стандарты түсімге анықтама бередi
және ол ұйым беретiн барлық сауда-саттық және көтерме сауда жеңiлдiктерi
ескерiлiп, алынған немесе кері алынуға тиiстi әдiл құн бойынша бағалауды
талап етедi. Өзiнiң әдеттегi қызметiнiң барысында ұйым түсім әкелмейтiн,
бiрақ түсім әкелетiн негiзгi қызметiмен қатар жүретiн басқа операцияларды
да жүзеге асырады. Осындай операциялардың нәтижелері тиісті операцияның
немесе оқиғаның мәнін көрсететін реттерде, ондай операциялардың нәтижелері
бір операцияның нәтижесінде туындайтын барлық кірістерді және тиісті
шығыстарды өзара есепке алу арқылы ұсынылады. Мысалы:
(а) ұзақ мерзiмдi активтердiң, оның iшiнде инвестициялар мен
операциялық активтердiң шығып қалуынан болған пайдалар мен залалдар
есептерде активтiң шығып қалуынан алынған активтен активтiң баланстық
құнының және оны сату жөнiндегi тиiстi шығыстар сомасын шегеру жолымен
ұсынылады;
және
(b) 37-Бағалау міндеттемелері, шартты міндеттемелер және шартты
активтер ІAS Халықаралық стандартына сәйкес танылатын және үшінші тұлғамен
шарттық келісімнің талаптары бойынша (мысалы, жеткізушінің кепілдік
міндеттемелері туралы келісім) өтелетiн бағалау жағдайларымен байланысты
шығындар тиiстi өтеуге қарсы есепке алынуы мүмкін.
35. Бұған қоса, осындай операциялар тобы бойынша туындайтын пайдалар
мен залалдар, мысалы, оң және теріс бағамдық айырмалар және саудаға
арналған қаржы құралдары бойынша туындайтын пайдалар немесе залалдар
есептерде нетто-негiз бойынша ұсынылады. Солай бола тұрса да, ондай
пайдалар мен залалдар, егер олар мәнді болса, бөлек көрсетіледі.
Салыстырмалы ақпарат
36. Қандай да болсын Стандарт немесе Түсіндірме қаржы есептілігінде
көрсетілген барлық сомалар бойынша басқаға жол беретін немесе талап ететін
реттерді қоспағанда, алдыңғы кезеңдегі салыстырма ақпарат міндетті түрде
ашып көрсетілуге тиіс. Салыстырма ақпарат, егер ол ағымдағы кезең iшiндегi
қаржы есептiлiгiн түсiну үшiн орынды болса, міндетті түрде баяндау және
сипаттау ақпараты қосылуға тиiс.
37. Кейбiр реттерде алдыңғы кезеңдегi (кезеңдердегi) қаржы
есептiлiгiнде ұсынылған баяндаушы ақпарат ағымдағы кезеңде де мәнділігін
сақтайды. Мысалы, баланстың соңғы күнiнде шешiлуi тұрлаусыз болған және әлi
шешiлуге тиiстi құқықтық даудың егжей-тегжейi ағымдағы кезеңде ашып
көрсетiледi. Пайдаланушылар баланстың соңғы күні тұрлаусыздық болғаны
туралы және кезең iшiнде тұрлаусыздықты жою үшiн қандай шаралар
қолданылғаны туралы ақпараттан пайда алады.
38. Қаржы есептiлiгiнде баптарды ұсыну немесе сыныптау өзгерген
кезде, салыстырма сома, егер қайта сыныптауды жүргізу iс жүзiнде жүзеге
асырылмайтын болғанда ғана, міндетті түрде қайта сыныпталуға тиiс.
Салыстырма сомалар қайта сыныпталған кезде, ұйым мыналарды ашып көрсетуге
тиiс:
(а) қайта сыныптау сипаты;
(b) әрбір баптың сомасы немесе қайта сыныпталған баптардың сыныбы;
және
(с) қайта сыныптауды жүргізу себебі.
39. Салыстырма сомаларға қайта сыныптау жасау іс жүзінде мүмкін
болмайтын кезде, ұйым мыналарды ашып көрсетуге міндетті:
(а) тиісті сомаларға қайта сыныптау жүргізілмеген себеп;
және
(b) егер тиісті сомалар қайта сыныпталған болса, жасалатын
түзетулердің сипаты.
40. Ақпаратты кезеңдер бойынша салыстыруды жақсарту, әсіресе
болжамдық мақсаттарда қаржы ақпаратының үрдісін бағалауға мүмкіндік беру
есебінен, пайдаланушылардың экономикалық шешімдер қабылдауына көмектеседі.
Кейбір жағдайлар кезінде, ағымдағы кезеңмен салыстыруға қол жеткiзу үшiн
нақты алдыңғы кезең бойынша салыстырма ақпаратты керi сыныптау іс жүзінде
мүмкін емес. Мысалы, алдыңғы кезеңде (кезеңдерде) деректер керi сыныптауды
өткiзуге мүмкiндiк бермейтiн, ал ақпарат мүмкiн болмайтын әдiспен қайта
жинақталуы мүмкiн.
41. Ұйым есеп саясатын ауыстыратын немесе жіберілген қателікті
түзейтін кезде салыстырма ақпаратқа түзетулер 8 ІAS Халықаралық стандартта
қаралады.

ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ МАЗМҰНЫ

Кiрiспе
42. Осы стандарт баланстың өзінде, пайдалар мен залалдар туралы
есепте және меншікті капитал туралы есепте ақпаратты дәл айқындап ашып
көрсетудi талап етеді, сондай-ақ басқа желілік баптар туралы ақпаратты не
тікелей осы есептілікте, не ескертулерде ашып көрсетудi талап етедi.
Ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есептi ұсыну жөніндегі талаптар 7
ІАS Халықаралық стандартта баяндалған.
43. Осы стандартта ақпаратты ашып көрсету деген термин кейде
баланстың өзінде, пайдалар мен залалдар туралы есепте, меншікті капиталдағы
өзгерістер туралы есепте және ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есепте
де, сондай-ақ ескертулерде де ұсынылатын баптарды қамтитын кең мәнінде
пайдаланылады. Басқа Стандарттар мен Түсіндірмелерде де ақпаратты ашып
көрсету жөніндегі талаптар бар. Егер осы Стандартта немесе қалған
Стандарттар мен Түсіндірмелердің бірінде өзгеше белгіленбесе, ондай ашып
көрсетулер не баланстың өзінде, пайдалар мен залалдар туралы есепте,
меншікті капиталдағы өзгерістер туралы есепте немесе ақшалай қаражаттардың
қозғалысы туралы есепте (бұл ашып көрсетулердің қандай есепке қатысы бар
екендігіне байланысты), не қаржы есептілігіне ескертулерде орындалады.
Қаржы есептiлiгiн анықтау
44. Қаржы есептiлiгi міндетті түрде дәл анықталуға және жарияланған
бір құжат шеңберiндегi басқа ақпараттан бөлiнуге тиiс.
45. Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары жылдық есепте немесе
басқа құжатта ұсынылған басқа ақпаратқа емес, қаржы есептiлiгiне ғана
қолданылады. Сондықтан Халықаралық қаржы есептілігі стандарттары қолданылып
әзiрленген ақпаратты пайдаланушылар үшiн пайдалы, бiрақ Халықаралық
стандарттар талаптарының мәнi болып табылмайтын ақпараттан
пайдаланушылардың айыра алуы маңызды.
46. Қаржы есептiлiгiнiң әрбiр компонентi міндетті түрде дәлме-дәл
анықталуға тиiс. Бұған қоса, келесi ақпарат дәлме-дәл бөлiп көрсетiлуге
және, егер бұл ұсынылған ақпаратты дұрыс түсiну үшiн қажет болса,
қайталануға тиiс:
(а) есеп беретiн ұйымның атауы немесе өзге де сәйкестік белгілері,
сондай-ақ алдыңғы есепті кезеңнен бастап осы ақпараттағы кез келген
өзгерістер;
(b) қаржы есептiлiгi жеке ұйымды немесе ұйымдар тобын қамти ма;
(c) қаржы есептiлiгiнiң тиiстi компонентi үшiн ненiң көбiрек
жарайтынына қарай, есепті күн немесе қаржы есептiлiгiн қамтитын кезең;
(d) 21-Валюталық бағам өзгерісінің әсері ІAS Халықаралық
стандартында анықталғандай, ұсыну валютасы;
және
(e) қаржы есептiлiгiнде соманы ұсынған кезде пайдаланылған дәлдiк
деңгейi.
47. 46-параграфта келтiрiлген талаптар, әдетте, қаржы есептiлiгiнiң
әрбiр бетiнде бет сайынғы тақырыптарды және қысқартылған бағандар
тақырыптарын ұсыну жолымен орындалады. Осындай ақпаратты ұсынудың ең жақсы
тәсiлiн анықтау үшiн пайымды шешім қабылдау талап етiледi. Мысалы, егер
қаржы есептiлiгi электронды түрде ұсынылатын болса, жекелеген беттерге
бөліп қарау әрдайым пайдаланыла бермейді; онда жоғарыда келтiрiлген
тақырыптар қаржы есептілігіне енгізілген ақпаратты дұрыс түсiнудi
қамтамасыз ету үшiн жеткiлiктi жиiлiкте пайда болуға тиiс.
48. Қаржы есептiлiгi көбiнесе ұсынылған валютаның мыңдаған немесе
миллиондаған бiрлiктерiнде ақпарат ұсынған кезде неғұрлым түсiнiктi болады.
Бұған қаржы есептілігіне сомалар ұсынған кезде пайдаланылатын дәлдiк
деңгейi ашып көрсетiлгенде және елеулі ақпарат жоғалмағанда ғана жол
берiледi.
Есептi кезең
49. Қаржы есептiлiгi міндетті түрде кем дегенде жыл сайынғы негізде
ұсынылуға тиiс. Ұйымның есепті күні өзгерген және кезең ішіндегі жылдық
қаржы есептiлiгi бiр жылға қарағанда ұзағырақ немесе қысқарақ ұсынылған
кезде, ұйым қаржы есептiлiгiнде қамтылған кезеңге қосымша мыналарды ашып
көрсетуге міндетті:
(а) неғұрлым ұзағырақ немесе неғұрлым қысқарақ кезеңдi пайдалану
себебiн;
және
(b) пайдалар мен залалдар туралы есептегі, меншiктi капиталдағы
өзгерiстер туралы есептегі, ақшалай қаражаттардың қозғалысы туралы есептегi
және тиiстi ескертулердегi салыстырма сомалардың толық дәрежеде
салыстырмалы емес екендігінің фактiсi.
50. Әдетте қаржы есептілігі бір жыл ішінде кезең үшін ұдайы
жасалады. Алайда кейбiр ұйымдар практикалық тұрғыдан алғанда есептерді,
мысалы, ұзақтығы 52 апталық кезең үшін ұсынуды қалайды. Осы Стандарт ондай
практикаға тиым салмайды, өйткенi алынатын қаржы есептiлiгiнде бiр жылдық
кезең үшін жасалатын қаржы есептiлiгінен елеулi айырмашылығы бола қоймас.

Баланс

Қысқа мерзiмдi ұзақ мерзiмдi бөлу
51. Ұйым 57-67-параграфтарға сәйкес тікелей баланстағы жеке бөлімдер
ретінде, қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi активтерді және қысқа мерзiмдi
және ұзақ мерзiмдi мiндеттемелердi ұсынуға міндетті, бұған өтімділік
негізінде бөлу сенімді әрі неғұрлым мәнді болып табылатын осындай ақпарат
беру реттері кірмейді. Осы ерекшелік қолданылған кезде барлық активтер мен
міндеттемелер міндетті түрде тұтас алғанда олардың өтімділігіне қарай
ұсынылуға тиіс.
52. Қабылданған ұсыну әдiсiне қарамастан, (а) өтелуi немесе орнын
толтыру баланс күнінен кейін он екi айдан аспайтын және (b) баланс күнінен
кейін он екi айдан асатын мерзiмнің ішінде күтiлiп отырған соманы
біріктіретін активтер мен міндеттемелердің осындай әрбір желілік бабы
бойынша ұйым, өтелуi немесе орнын толтыру он екi айдан астам мерзім
өткеннен кейін күтiлiп отырған соманы ашып көрсетуге міндетті.
53. Егер ұйым дәл анықталған операциялық кезеңнiң барысында тауарлар
мен қызмет көрсетулердi жеткiзсе, қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi
активтер мен мiндеттемелердi баланстың өзiнде бөлек сыныптау айналым
капиталы ретiнде тұрақты жұмыс iстейтiн таза активтердi ұйымның ұзақ
мерзiмдi операцияларында пайдаланылатындардан бөлу жолымен пайдалы
ақпаратты қамтамасыз етедi. Бұл сондай-ақ ағымдағы операциялық кезеңде iске
асыру көзделiп отырған активтердi және тап осы кезең iшiнде өтелуге тиiстi
мiндеттемелердi бөлiп көрсетуге мүмкіндік береді.
54. Қаржы ұйымдары сияқты кейбір ұйымдар үшін активтер мен
мiндеттемелердi өтімділікті арттыру немесе төмендету тәртібімен ұсыну қысқа
мерзімдіұзақ мерзімді активтерге бөліп ұсынуға қарағанда сенімді әрі
неғұрлым маңызды осындай ақпаратты береді, өйткені бұл ұйым дәл анықталған
операциялық кезеңнiң шеңберінде тауарлар немесе қызмет көрсетулер
жеткізумен айналыспайды.
55. Ұйым 51-параграфты пайдаланған кезде активтер мен
міндеттемелердің өзін қысқа мерзімдіұзақ мерзімді активке бөліп ұсынуға,
ал басқаларын - егер бұл сенімді әрі неғұрлым маңызды осындай ақпаратты
ұсынуға жеткізетін болса, өтімділік тәртібімен ұсынуға рұқсат етіледі.
Ұсынудың құрамдастырылған негізіне деген осындай қажеттілік ұйым кең
тараған қызмет түрімен айналысқан кезде пайда болуы мүмкін.
56. Активтер мен міндеттемелерді өткізудің күтіліп отырған
мерзімдері туралы ақпарат ұйымның өтімділігі мен төлем қабілетін бағалау
үшін пайдалы. 32 ІAS Халықаралық стандарты қаржы активтері мен қаржы
міндеттемелерін өтеу күндері туралы ақпараттың ашып көрсетілуін талап
етеді. Қаржы активтері сауда және басқа да дебиторлық берешекті қамтиды, ал
қаржы міндеттемелері сауда және басқа да кредиторлық берешекті қамтиды.
Босалқылар мен бағалау міндеттемелері сияқты ақшалай емес активтер мен
міндеттемелердің орнын толтырудың және өтеудің есептеу күндері туралы
ақпарат та, активтер мен міндеттемелер қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді
болып бөліну-бөлінбеуіне қарамастан, пайдалы. Мысалы, ұйым баланс күнінен
бастап он екі айдан асатын мерзімнен кейін орнын толтыруды күтіп отырған
босалқылар сомасын ашып көрсетеді.
Қысқа мерзімді активтер
57. Актив, егер мынадай өлшемдердің кез келгенін қанағаттандырса,
міндетті түрде айналымдық актив ретінде сыныпталуға тиіс:
(а) оны өткiзу көзделсе, не ол кәсiпорынның әдеттегі операциялық
кезеңiнiң барысында сатуға немесе пайдалануға арналса;
(b) ол негiзiнен сауда мақсаттарына арналса;
(c) оны есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату ұйғарылса; не
(d) ол ақшалай қаражаттар немесе ақшалай қаражаттардың баламалары
нысанында болса (7-Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер ІAS
Халықаралық стандартында анықталғандай), бұған есепті күннен кейін, ең
болмағанда, он екі айдың ішінде қандай да болсын міндеттеменің орнын
толтыру үшін оны айырбастауға немесе пайдалануға тиым салынған реттер
кірмейді.
Қалған активтердiң барлығы міндетті түрде ұзақ мерзiмдi активтер
ретiнде сыныпталуға тиiс.
58. Осы Стандартта ұзақ мерзiмдi термині ұзақ мерзімді сипаттағы
материалдық, материалдық емес, және қаржы активтерiн сипаттау үшiн
пайдаланылады. Олардың мағынасы айқын болған жағдайда, Стандарт басқа
атауларды пайдалануға тиым салмайды.
59. Ұйымның операциялық кезеңi активтерді өңдеу үшін сатып алу және
оларды ақшалай қаражаттарға немесе ақшалай қаражаттың баламаларына
айналдыру арасындағы кезеңді бiлдiредi. Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі
дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он екі ай болады деп болжанады. Қысқа
мерзімді активтер тіпті оларды есепті күннен кейін он екі айдың ішінде сату
күтілмеген кездің өзінде, әдеттегі операциялық кезеңнің бір бөлігі ретінде
сатылатын, тұтынылатын және өткiзiлетiн активтерді (сатып алушылар мен
тапсырыс берушілердың босалқылары мен дебиторлық берешегі сияқтылар)
қамтиды. Қысқа мерзімді активтер сондай-ақ негізінен сату мақсаттарына
арналған активтерді (осы санаттар шеңберіндегі қаржы активтері 39-Қаржы
құралдары - тану және бағалау ІAS Халықаралық стандартына сәйкес саудаға
арналғандар ретінде сыныпталады), сондай-ақ ұзақ мерзімді активтердің
айналымдық бөлігін қамтиды.
Қысқа мерзiмдi мiндеттемелер
60. Мiндеттеме, егер ол мынадай өлшемдердің кез келгенін
қанағаттандырса, міндетті түрде қысқа мерзімді міндеттеме ретінде
сыныпталуға тиіс:
(а) оны ұйымның әдеттегі операциялық кезеңiнiң шеңберінде өтеу
көзделсе;
(b) ол негізінен сату мақсаттарына арналса;
(с) ол есепті күннен кейiн он екi айдың iшiнде өтелуге тиiс болса;
не
(d) есепті күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде тиісті
міндеттемені өтеуді кейінге қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы болмаса.
Қалған мiндеттемелердiң барлығы ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер ретiнде
сыныпталуға тиiс.
61. Жеткiзушiлер мен мердiгерлердiң алдындағы кредиторлық берешек
сияқты кейбiр қысқа мерзiмдi мiндеттемелер, қызметкерге кейбір есептеулер
және басқа да операциялық шығындар ұйымның әдеттегі операциялық кезеңiнде
пайдаланылатын айналымдық капиталдың бiр бөлiгiн құрайды. Ондай операциялық
баптар, тiптi олар баланс күнiнен бастап он екi айдан астам уақыт өткен соң
өтелуге тиiс болса да, қысқа мерзiмдi мiндеттемелер ретiнде сыныпталады.
Ұйымның әдеттегі операциялық кезеңі дәл анықтауға келмесе, оның ұзақтығы он
екі айды құрайды деп көзделеді.
62. Басқа қысқа мерзiмдi мiндеттемелер әдеттегі операциялық кезеңнiң
бiр бөлiгi ретiнде өтелмейдi, бiрақ баланс күнiнен кейiн он екi айдың
iшiнде өтеуді талап етеді немесе негізінен сату мақсаттарына арналады.
Мысалы, 39 ІAS Халықаралық стандартына сәйкес сатуға арналғандар ретінде
сыныпталған қаржы міндеттемелері, банктік овердрафтар, ұзақ мерзімді қаржы
міндеттемелерінің ағымдағы бөлігі, төлеуге дивидендтер, пайдаға салынатын
салықтар және басқа сауда-саттық емес кредиторлық берешектер. Ұзақ мерзімді
негізде қаржыландыруды қамтамасыз ететiн (яғни ұйымның әдеттегі операциялық
кезеңінде пайдаланылатын айналым капиталының бір бөлігі болып табылмайды)
және баланстан кейін он екi айдың iшiнде өтелуге жатпайтын қаржы
мiндеттемелері ұзақ мерзiмдi мiндеттемелер болып табылады, оларға 65 және
66-параграфтар қолданылады.
63. Ұйым өзiнiң қаржы мiндеттемелерiн, олар баланс күнiнен кейiн он
екi айдың iшiнде өтелуге тиiстi болса, қысқа мерзімді ретінде сыныптайды,
егер тіпті:
(а) олардың бастапқы мерзiмi он екi айдан асатын мерзім болса;
және
(b) баланс күнінен кейін және қаржы есептілігі бекітілгенге дейін
қайта қаржыландыруға немесе ұзақ мерзімді негізде төлем кестесін өзгертуге
шарт жасалса.
64. Егер ұйым кредит беру туралы қолда бар келісім бойынша баланс
күнінен кейін ең болмағанда он екі айға қандай да болсын міндеттемені қайта
қаржыландыруға немесе кейінге қалдыруға өкілеттігі бар деп күтетін болса,
тіпті олай болмағанның өзінде неғұрлым қысқа мерзімнің ішінде өтелуге тиіс
болса да, бұл міндеттемені қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныптайды.
Алайда міндеттемені қайта қаржыландыру немесе кейінге қалдыру ұйымның өзі
қалайтын салаға жатпайды (мысалы, қайта қаржыландыру туралы қандай да
болсын келісім жоқ), қайта қаржыландыру мүмкіндігі қаралмайды, және
міндеттілік қысқа мерзімді ретінде сыныпталады.
65. Ұйым тікелей есепті күнге немесе есепті күнге дейін ұзақ
мерзімді қарыз шарты бойынша келісімді бұзса, соның нәтижесінде міндеттеме
талап ету арқылы ақы төлеу санатына ауысса, бұл міндеттеме, тіпті егер
қарыз беруші есепті күннен кейін және қаржы есептілігі жариялауға
бекітілгенге дейін бұзушылыққа жол берілуі салдарынан төлемді талап етуге
келіскен болса да, қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады. Бұл
міндеттеме қысқа мерзімді міндеттеме ретінде сыныпталады, өйткені есепті
күні осы күннен кейін ең аз дегенде он екі айдың ішінде оны өтеуді кейінге
қалдыруға ұйымның сөзсіз құқығы жоқ.
66. Алайда, егер қарыз беруші баланс күні басталғанға дейін, кезең
ішінде ұйым бұзушылықты жоя алатын және қарыз беруші дереу өтеуді талап ете
алмайтын, ең аз дегенде он екі айдан кейін аяқталатын жеңілдікті кезең
беруге келіссе, бұл міндеттеме ұзақ мерзімді міндеттеме ретінде
сыныпталады.
67. Қысқа мерзімді міндеттемелер ретінде сыныпталған қарыздарға
қатысты, егер төменде келтірілген оқиғалар есепті кезең мен қаржы
есептілігін шығаруға бекітілген күннің арасында болса, бұл оқиғалар 10-
Есепті күннен кейінгі оқиғалар ІAS Халықаралық стандартына сәйкес
түзетілмейтін оқиғалар ретінде ашып көрсетілуге тиіс:
(а) ұзақ мерзімді негізде қайта қаржыландыру;
b) қарыз беруге арналған ұзақ мерзімді шартты бұзуды жою;
және
c) есепті күннен кейiн ең аз дегенде он екi айдан кейін аяқталатын
қарыз беруге арналған ұзақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.