Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды ресурстарының бірі
1.Кіріспе
Жастар. мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды ресурстарының бірі.
2.Негізгі бөлім
2.1 Жастар. қоғамның саяси дамуының субъектісі.
2.2 Республикадағы жастар рөлінің маңызы.
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
Жастар. мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды ресурстарының бірі.
2.Негізгі бөлім
2.1 Жастар. қоғамның саяси дамуының субъектісі.
2.2 Республикадағы жастар рөлінің маңызы.
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
Жастар мемлекеттің және қоғамның әлеуметтік құрылымындағы маңызды топ болып табылады. Ресми мәліметтерге сүйенсек, республика халқының 28 пайызына жуығын жастар құрайды. Олардың саны 4,5 млн асқан. Қазақстан халқының үштен бірін құрап отырған жастардың қазіргі білімі, кәсіптік, рухани және мәдени дайындығы мемлекеттің келешегін айқындайды. Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуындағы алғашқы атқарылуы тиіс мәселе жастар саясатының қалыптасуы, жузеге асырылуы болып табылады. Қазақстанда саяси модернизациялау үрдісінде азаматтық қоғамның алатын орны ерекше. Себебі: демократиялы қоғамның басты аспекттілерінің бірі – азаматтық қоғамның белсенді қызметі. Осы арқылы қоғамда көзқарастар плюрализмі; әлеуметтік топтар мүдделерінің билік назарында болуы немесе іске асуы жүреді. Азаматтық қоғам Қазақстан келешегін жастар тобымен байланыстырады және әлеуметтік – саяси күш ретінде жастарға үлкен мән береді. Жастар саяси мәдениетін әлеуметтік күш ретінде Қазақстан қоғамындағы жастар рөлін сарапқа салып анықтауға болады. Осындай ғылыми ізденіс тиімді жастар саяси мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі. Қазақстан Республикасындағы жастармен жұмыс жүргізу мемлекеттік саясаттың ең маңызды әрі жауапты істерінің бірі болып табылады. Қазақстанның тәуелсіздік дамуы кезінде, әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени өзгерістері белең алған кезеңінде республикамыздың жігіттері мен бойжеткендері қоғамның дамыған елдер қатарына қосылуда, дамудың қарқынды болуына елеулі үлес қоса алады, әрі елдің жаңа сапалы көрінісіне бет бұруына көмектесуі тиіс. Ол іс-шаралар, біріншіден, мемлекеттік жастар саяси қажеттілігімен, екіншіден, тиімді жастар саясатын құру тұжырымдамасын жасау, үшіншіден, жастардың саясатқа деген көзқарастары мен белсенділігін арттыру арқылы қоғамдық маңызды мәселелерді шешу, қоғам болашағын анықтайтын жастарды саяси ынталандыру, төртіншіден, елдегі жастардың қоғамдық – саяси құндылықтарға бейімделу деңгейін көтеру аса маңызды болып отыр. Қазіргі кезеңдегі ел дамуындағы ең өзекті мәселе - мемлекеттің жастарға деген жаңаша қарым-қатынасын қалыптастыру болып табылады.
1. Қазақстан Республикасындағы азаматтық қоғамды дамытудың 2006-2011 жылдарғ арналған тұжырымдамасы туралы Қазақстан Республикасының Президенттінің 2006 жылғы 25 шілдедегі №154 жарлығы Қазақстан Республикасының ПҮАЖ –ы, 2006 жыл, № 26, 270 құжат.
2. Н.Ә. Назарбаев «Менің Қазақстаным» республикалық Жастар форумы. Егемен Қазақстан 5 маусым 2007 жыл.
3. Б. Туреханова Теоритико – методические аспекты изучения политической культуры. 2000жыл. 19-23бет.
4. Е. Шауенов Политическая культура и устойчивость демократии в Казахстане. Саясат 2011жыл. 29-32 бет.
5. Жубакова С.С Ұлағат 2001 жыл. 53-61 бет.
6. Искакова К. Трансформация политического сознание молодежи в процессе модернизаций казахстанского общества.2002жыл. 216-233 бет.
7. Нугманова К. Қазақстан жоғарғы мектебі. 2003жыл. 208-214 бет.
8. Қазақстандағы жастар саясаты . М. Таубаев. Білім әлемінде 2009жыл. 14-16 бет.
9. В. Жексембекова Жастардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру - философиялық өзекті мәселе. Саясат 2008жыл. 14-16 бет.
2. Н.Ә. Назарбаев «Менің Қазақстаным» республикалық Жастар форумы. Егемен Қазақстан 5 маусым 2007 жыл.
3. Б. Туреханова Теоритико – методические аспекты изучения политической культуры. 2000жыл. 19-23бет.
4. Е. Шауенов Политическая культура и устойчивость демократии в Казахстане. Саясат 2011жыл. 29-32 бет.
5. Жубакова С.С Ұлағат 2001 жыл. 53-61 бет.
6. Искакова К. Трансформация политического сознание молодежи в процессе модернизаций казахстанского общества.2002жыл. 216-233 бет.
7. Нугманова К. Қазақстан жоғарғы мектебі. 2003жыл. 208-214 бет.
8. Қазақстандағы жастар саясаты . М. Таубаев. Білім әлемінде 2009жыл. 14-16 бет.
9. В. Жексембекова Жастардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру - философиялық өзекті мәселе. Саясат 2008жыл. 14-16 бет.
Жоспар:
1.Кіріспе
Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды
ресурстарының бірі.
2.Негізгі бөлім
2.1 Жастар- қоғамның саяси дамуының субъектісі.
2.2 Республикадағы жастар рөлінің маңызы.
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
1.Кіріспе
Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды
ресурстарының бірі.
Жастар мемлекеттің және қоғамның әлеуметтік құрылымындағы маңызды топ
болып табылады. Ресми мәліметтерге сүйенсек, республика халқының 28
пайызына жуығын жастар құрайды. Олардың саны 4,5 млн асқан. Қазақстан
халқының үштен бірін құрап отырған жастардың қазіргі білімі, кәсіптік,
рухани және мәдени дайындығы мемлекеттің келешегін айқындайды. Тәуелсіз
Қазақстанның қалыптасуындағы алғашқы атқарылуы тиіс мәселе жастар
саясатының қалыптасуы, жузеге асырылуы болып табылады. Қазақстанда саяси
модернизациялау үрдісінде азаматтық қоғамның алатын орны ерекше. Себебі:
демократиялы қоғамның басты аспекттілерінің бірі – азаматтық қоғамның
белсенді қызметі. Осы арқылы қоғамда көзқарастар плюрализмі; әлеуметтік
топтар мүдделерінің билік назарында болуы немесе іске асуы жүреді.
Азаматтық қоғам Қазақстан келешегін жастар тобымен байланыстырады және
әлеуметтік – саяси күш ретінде жастарға үлкен мән береді. Жастар саяси
мәдениетін әлеуметтік күш ретінде Қазақстан қоғамындағы жастар рөлін
сарапқа салып анықтауға болады. Осындай ғылыми ізденіс тиімді жастар саяси
мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі. Қазақстан Республикасындағы
жастармен жұмыс жүргізу мемлекеттік саясаттың ең маңызды әрі жауапты
істерінің бірі болып табылады. Қазақстанның тәуелсіздік дамуы кезінде,
әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени өзгерістері белең алған
кезеңінде республикамыздың жігіттері мен бойжеткендері қоғамның дамыған
елдер қатарына қосылуда, дамудың қарқынды болуына елеулі үлес қоса алады,
әрі елдің жаңа сапалы көрінісіне бет бұруына көмектесуі тиіс. Ол іс-
шаралар, біріншіден, мемлекеттік жастар саяси қажеттілігімен, екіншіден,
тиімді жастар саясатын құру тұжырымдамасын жасау, үшіншіден, жастардың
саясатқа деген көзқарастары мен белсенділігін арттыру арқылы қоғамдық
маңызды мәселелерді шешу, қоғам болашағын анықтайтын жастарды саяси
ынталандыру, төртіншіден, елдегі жастардың қоғамдық – саяси құндылықтарға
бейімделу деңгейін көтеру аса маңызды болып отыр. Қазіргі кезеңдегі ел
дамуындағы ең өзекті мәселе - мемлекеттің жастарға деген жаңаша қарым-
қатынасын қалыптастыру болып табылады. Бұл жөнінде Н.Ә.Назарбаев былай
деген болатын : Біз бұл ретте жаңа құндылықтар жүйесіне тезірек бейімделіп
кеткен, болашаққа жаңаша көзқарасы бар жас ұрпаққа сүйене отырып, бұқаралық
сананы төзімділікпен жаңғыртуға тиіспіз.
Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды
ресурстарының бірі. Кез-келген қоғамның жаңару мен даму болашғы жастарға
байланысты. Жастар жаңа ойлардың желісін жақсартуға бағытталуымен
үйлесетін болса айрықша әлеуметтік топ ретінде жергілік, мемлекетті
басқаруда жастардың белсенді қатысуы және барлық қоғам үшін маңызды
шешімдер қабылдауды ұйғару керек. Сонымен қатар, жастардың саяси
сауаттылығы мен саяси санасының бар болуы Қазақстан Республикасындағы
азаматтық қоғамның қалыптасу жолындағы факторлардың бірі. Қоғамның әрі
қарай дамуының перспективасы, ең алдымен, жастардың саыси құндылықтарымен
байланысты. Жастар, саясаттың субъектісі мен объектісі ретінде, Қазақстан
Республикасының саяси жүйесінің эволюциясын бейнелейді.
2.Негізгі бөлім
2.1 Жастар- қоғамның саяси дамуының субъектісі.
Дүние жүзілік қауымдастық ұсынған контексте және туындаған оң
ықпалдың дамуы және оң ықпалын жас азаматтардыңұғынуыөзінің қоғамда болып
жатқан саяси және әлеуметтік өзгерістерге қатыстылығын ұғынуы,
жастарды азаматтық қоғамның институттарын қалыптастыру процестеріне
қатыстыру уақыт өте келе әр түрлі ғылыи зерттеулердің пәні болып отыр.
Қазіргі жастардың таңдалған саяси және әлеуметтік-саяси даму бағытына қалай
қарайтындығы, оның азаматтық қоғамның қалыптасу процесіне қаншалықты
терең қосылғаны, оның модернизациясына жастарды қатыстырудың
туындаған себептері туралы мәселеге жауапты ғылыми іздеу өзекті болып
отыр. Жастар бұлардың барлығынан басқа әлеуметтік қорды да құрайды.
Ұрпақ терминінің өзін К Мангейм енгізген, себебі неміс
әлеуметтанушысынегізгі назарды тиісті тарихи-әлеуметтік кеңістіктегі
(немесе тарихи-мәдени) социумның белгілі бір бөлігінің өір сүруіне
аударған. Бұл сияқты тұтастық әлеуметтік-тарихи тәжірибедегі аталмыш топ
үшін ұқсастықта көрінеді. Қоғамдағы жастарға қызметтерге, КМангейм аталған
топ үшін өмірлік ресурстарды ерекше атап өтеді. Жас ұрпақ үшін тым жаңа,
үлкендер үшін әдеттегі және өздігінен болатын ретінде қабылданады. Қоғамға
бұл сияқты өту жастарды динамикалық әлеуметтік қозғалыстарды ұнатуға
мәжбүрлейді, ол заттардың орыналған жағдайына деген көңіл толмаушылықты
мүлде басқа себептер бойынша көрсетеді. Жастарда әлі заңмен бекітілген
мүдделер жоқ, ол экономикалық болсын, құндылықтық болсын, десекте ол ересек
адамдардың басым бөлігінде бар, жас болу қоғамның шетінде болуды, көп
қатынастарда аутсайдер болуды білдіреді Осылайша, К. Мангеймнің пікірі
бойынша, барынша маңызды әлеуметтік жастар қорының аутсайдер көзқарасы
болып табылады, ол қалған топтар мен салыстырғанда тұлғаланудың төмен
деңгейіне ие. Қоғамдағы резервте болып, жастар әлеуметтік өзара
байланыстарға жоғары динамика береді, әлеуметтік өзгерістерді
ынталандырады. Алайда жастар белгілі бір
Әлеуметтік жүйеге қосылған, ол қордың қандай мүмкіндіктерінен
жұмылдырылғаны және біріктірілгені анықталады. Ғалымдар тобы атап өткендей,
жастар әлеуметтік топ ретінде қоғамдық қатынастардың құрылымын мұраға
қалдырады және қайта тудырады, сондай-ақ оны қайта құруда қатысады.
Сонымен қатар, жас ұрпақтың толығуының қалыптасуы қоғам құрылымына бірігу
кезінде өзіндік әлеуметік мәртебенің өзгеруінде және ие болуында көрінеді,
сондай-ақ әр түрлі әлеуметтік топтар мен идентификациялану сипатында
көрінеді. Жастар ортасында орыналған өзгерістерді және қазақстандық
қоғамның өзгеруін талдау дүниетаныды қалыптастырудың бұрынғы тоталитарлық
жүйесі 82 социумның қоғамдық-экономикалық және әлеуметтік-экономикалық
дамуындағы орыналған қайта бағдарлау ықпалымен табиғи жолмен ыдырағанын
көрсетті. .Оның барлық мүшелері үшін дамудың біртұтас бағытын көздейтін
қоғамнан, онда әр тұлғаның тәрті біқоғамдық артықшылықтарға бағынышты,
мақсатқа жетудің барлық мүмкіндіктері мен тәсілдері алдын-ала жазылған,
Қазақстан объективтіжәне субъективті қиындықтар тобын жеңе отырып, біртінде
шектелмеген мүмкіндіктердің қоғамына түрленеді. Дамудың әр түрлі
баламаларының үлкен саны әр түрлі деңгейдегі әлеуметтік субъектілердің
мінез-құлқының нақты жазылған бағдарының жоғалуын шарттастырады.
Қазіргі қазақстандық социумның сипаттамасы кең, кейдетіпті кереғар,
қоғамдық идеалдар спектірі болып табылады. Бұл ретте қазақстандық
азаматтық қоғамның қалыптасу процестері жастардың саяси
жәнеәлеуметтікбелсенділігіндамытуүш іннегізгібағдарлардыанықтауқажеттіл ігімен
айтарлықтайкүрделенген. Әлеуметтік кеңістіктің ыдырауын болдырмау әдетте
әлеуметтік ширығумен байланысты, жастар ортасында азаматтық бейімделу
процесстерін қарқындатқан жағдайда ғана мүмкін болады. Бұл біздің
пікіріміз шешешуді талап ететін азаматтық қоғаммен жастар арасындағы
арақатынастар мәселелерінің бірі.Жастар қоғамды құйыдарының рөлі және
осының нәтижесінде Туындайтын билік органдары және жастар қоғамды
құйымдарыныңшын мәнісіндегі тең әріптестігі және серіктестігі олардың
дамуының жаңакезеңінде ғана және ұйыдардың көпшілігінің сапалы өзгеруін
талапетеді.Азаматтық қоғам қоғамдық және ықпал ететін институт ретінде
қызет етуі үшін бірінші кезекте осы институттың тасымалдағышы ретінде –
азаматтардың өздерінің шығуы қажет. Азамат тұлғасы азаматтық қоғамның
дамуы және ықпал ету объектісі, сондай-ақ оның қалыптасуы мен даму
субъектісі ретінде шығады Мысалы. Жастар арасында бейбітшілік
идеалдарын,ұлттар арасындағы өзарақұрмет және өзара түсіністікті
тарату туралы декларация үкіметті, үкіметтік емес ұйымдарды және
жастар қозғалысын аталған құжатта баяндалатын алты қағидатты
мойындауға және оларды тиісті іс-шараларды өткізу жолымен сақтауды
қамтамасыз етуге шақырады. Атап айтқанда, бірінші қағида жастар
бейбітшілік, әділдік, бостандық, өзарақұрет және өзара түсіністік рухында
тәрбиеленуі тиіс екендігін айтады. Бұл барлық адамдар және ұлттар
үшін, экономикалық және әлеуметтік прогресте теңдікті анықтауға,
сондай-ақ халықаралық бейбітшілік және қауіпсіздікті қарусыздандыруға
және қолдауға жағдай жасайды. Екінші және үшінші қағидаларда идеал,
бейбітшілік, адамгершілік, халықаралық ынтымақтастықты және адамның
негізгі құқықтарына құрмет және өзіндік анықтауға ұлттар құқықтарына
бейбітішілік идеалын тарату жарияланады. Басқа үш қағидаларда білім
және мәдениет, спорт саласында Декларацияға сәйкес жастарды жақындату
мақсатында өзара алмасуларды, сапарларды, туризм, кездесулер, шет
тілдерін меңгеру, қалаларды және университеттерді туыс ету, сондай-ақ
халықаралық және ұлттық жастар бірлестіктерін марапаттау және кеңейту
қажет.Декларацияда сондай-ақ маңызды роль отбасыға тиісті, онда жастар өз
болашағынасенімді болғысы келеді және бейбітшілік, бостандық және әділдік
бақытты өмірді жүзеге асырудың негізгі кепілдіктерінің бірі болып
табылады. Сонымен қатар, жастар әлемдегі өзінің жауапкршілігін сезіну
керек, ол ұмтылуға шақырады және оны азамзаттың жарқынболашағына
ынтықтыруы тиіс.[1].Зерттелетін мәселенің контекстінде сондай-ақ 2000
жылға дейінгі және одан кейінгі кезеңге арналған жастарға қатысты
әрекеттердің бүкіләлемдік бағдарламасын есте сақтау қажет, ол ұлттық
деңгейде және халықаралық қолдаудғы қызмет үшін іс жүзінде басқару
қағидаларын және саясат негіздерін қамтамасыз ету мақсатымен қабылданған.
Бұл жерде бағдарлама атап айтқанда жастар саласындағы ұлттық әлеуетті
нығайту және қоғам өміріне жастардың толыққанды, тиімді және құрылымды
қатысуына арналған сандық және сапалық мүмкіндіктерді кеңейтуге
бағытталған. Әрекеттер бағдарламасы
зерттеу үшін маңызды және сол себепті ол саясатты әзірлеу үшін де,
бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін де сектораралықстандартты
қамтамасыз етеді, сондай-ақ бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін
мәселелерді тиімді барынша шешу мақсатында кешендік іс-шаралар үшін үлгі
болып табылады. Бүкіләлемдік бағдарлама іске асырудың үш кезеңінен тұрады.
Бірінші кезең Іс-әрекеттер бағдарламасын талдау және әзірлеуге және
Бас Ассамблеяда оны қабылдауға арналған. Екінші кезең 2000ж. Дейінгі
Бағдарламаны жаһандық жүзеге асырудыкөздейді. Үшінші кезең 2001-2010 жж.
қамтиды, сол қоғамда, онда тұратын жастарға жағдайды жақсарту
бойынша нақты шаралар және ұзақ мерзімдімақсаттарға түзетулерді әрі
қарай жүзеге асыруға арналған.Халықаралық қауымдастықпен анықталған
Бағдарлама қызметінің негізгі бағыттарына мыналар жатады: білім беру,
жұмыспен қамту, ашаршылық және қайыршылық, денсаулық сақтау, қоршаған орта,
есірткі заттарын шамадан тыс қолдану, кәмелетке толмағандар арасындағы
қылмыскерлік, бос уақытты ұйымдастыру, қыздар және бозбалалар, сондай-
ақ жастардың қоғам өміріне және шешімдерді қабылдау процесіне толық және
тиімді қатысуы. Бұл жерде мәселелердің үш негізгі тобын атап көрсетуге
болады, олар жас адамдарды олардың қоғам мүшелері ретінде даму және
қалыптасу кезеңінде қамтиды:−әлемдік эконоикадағы жастар: кедейшілік, білім
және жұыспен қамтылу;−азаматтық қоғамдағы жастар: қоршаған орта, бос
уақыт және қатысу−жастар және қауіптер: денсаулық мәселелері, есірткілер,
қылмыскерлік дискриминация қыздар және жас әйелдер [2] . Халықаралық
деңгейде жастар мәселелерін шешу мәселелеріне ұсыныстар қабылдау және
мәселелерді талқылаудың келтірілген мысалдары болып табылады, ол
біздің пікірімізше жалпы мемлекеттік деңгейде әлемдік тәжірибені алу
және қолдану үшін ынталандыратын және қызықтыратын факторлары болып
табылады. Себебі ол азаматтық бастамалардың кері байланыстарында
құрылады, ол адам құқықтары бойынша халықаралық актілерде жазылған.
Көбіне Қазақстанда ратификацияланған, мекенжайлық қағидасы ескеріледі,
яғни оларды сол олар арналғандарға іске асыруға арналған. Себебі адам
ресурстарын және бірінші кезекте жастарды жұмылдыру шешімді қабылдауға оны
қатыстыру жолында пәрменді аспект болады. Бәрінен бұрын шешімді қабылдау
процесінде жастардың нақты және тиімді қатысуының оң тәжірибесі
қабылданатын демократиялық шешімдердің легитимділігін қамтамасыз ету үшін
негізін құраушы болып табылады. Бұл осы әлеуметтік топтың жергілікті,
аймақтық және республикалық деңгейлерде белсенді қатысуына әкелуі
мүмкін.Жастарға қатысты халықаралық құжаттарды талдау оң әлемдік тәжірибені
пайдаланудың маңызды жағдайларын одан әрі зерттеуге негіз береді.
Біріншіден, жастардың қызығушылығын қамтамасыз етуоблысында басқару
және өзін өзі басқаруды қамтамасыз ету негізіндегі демократиялықтұрақтылық
негізіне әрекеттесуге бағыттауды жалғастырған жөн. Екіншіден, ТМД-
мемлекеттерінің қоғамдық өмірдегі жастардыңбелсенді қатысуы мәселесі
бойынша міндеттемелері сондай-ақ мемлекет басқаруына жастарды қосу
мүмкіндігін кеңейтетін заңнамалық тәжірибені кеңінен қолдануға жағдай
жасайтын болады.
Бұл жағдайда жастардың ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарына
азаматтық қоғам институттары ретінде қатысу жастар кеңесі, жастар
парламенті, жастра форумдары, институционалдық (советы при
маслихатах, смешанные комиссии и т.д.) және әкімшілік құрылымдар
(жас отбасын жоспарлау органдары, балалар және жастар және т.б.).
Осыған байланысты жастар үшін саяси талқылаулардыі әр түрлі органдарын
құрып, қолдап және дамытып қана қоймай оларды бұқаралОсыған байланысты
жастар үшін саяси талқылаулардың әр түрлі органдарын құрып, қолдап
және дамытып қана қоймай оларды қоғамның қоғамдық-
саяси өміріне жастарды тартудың тиісті тиімді құралдарын әзірлеу керек.
Біріншіден, бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмыста жастардың белсенді
қатысуын кеңейту керек. Екіншіден, жастардың жобалары және бастамаларын
қолдай отырып, қазіргі ақпараттық және коммуникациялық технологиялар
көмегімен қоғам өміріне тарту, жастарды ақпараттандыру керек. Үшіншіден,
жастар ұйымдарын дамыту, үкіметтік емес ұйымдарда және саяси партияларда
жастардың қатысуын ынталандыру, сондай-
ақ жастарды еңбекке және қоғамға қызмет етуге ынталандыру. Бұл
жердежастардың қоғам өміріне қатысу құрылымдарын және ролін жекелеген
тақырыптармен шектемеген жөн, керісінше шындық тұрақты және уақытта
шектелмеген міндет болып табылатын, аумақ немесе қала үшін жобалар, нақты
нәтижелерге жету мақсатында әзірлеугетарту керек.
Жоғарыда айтылғаннан белсенді азаматтардың қалыптасу қажеттілігі
белсенді азаматтар, демократиялық қоғамның дамуындағы жастардың рөлін
белсенділендіру толыққан шақтағы ғана емес, сонымен қатар жастық шақтағы
85қабылданатынқадамдар және шешімге ықпал ету мүмкіндіктерін қолдау,
кеңістік, құралдар, құқықтардың болуын болжайды. Бұл жерде
мемлекеттік және жергілікті билік органдары жастардың әлеуметтік
интеграциясына жағдай жасауы керек, бұл жерде өзінің мәселелерімен және
қиындықтарын ғана жеідеу көмектесіп қойай XXI ғ. шақырулармен, олар, мысалы
ақпараттық қоғам және қалалардағықауіпсіздіктің жоқтығыСонымен қатар
жергілікті айақтық және орталық биліктердің стратегиялары және
шаралары әр түрлі қажеттіліктер және сауық пен көңіл көтерудің міндетті
қатысуы және әр түрлі қажеттіліктерді ескерумен құрмет ахуалындағы
тәжірибе бойынша іске асырған жөн олар жастардың қатысуын белсенділендіруге
арналғанҚоғамда
аса жылдам болып жатқан процесстерді зерттеуде қоғам негіздерінен
шығатын ажырамас процессжәне тұрақты мақсаты болып
табылатындемократизация тұрақты мақсат және ол қоғам негіздерінен шығады
атап айтқанда жергілікті мемлекеттік органдардан және өзін-өзі
басқару органдарынан шығатын кішігірім аумақтық округтер қалалардың
және аймақтардың сондай-ақ жаңа өсіп келе жатқан ұрпақтың ажырамас
процессі болып табылады.Жастардың саяси тұлғалануының қоғамның
қоғамдық-мемлекеттік орналасуын жақсартудағы оны ынталандырудың
маңыздылығы аз емес аспектісі саяси партиялар болып табылады, бәрінен
бұрын саяси партиялар мен қозғалыстардың жастар бөлімдері болып
табылады. Олар қоғамдық қозғалыстардың қаралатын сегментіндегі саяси
қызметтің белсенді және маңызды қатысушылары болып табылады. Олардың
саяси сахнадағы әлеуметтік қызметтері мен рөлі жастар қоғамдық
ұйымдарында барынша кәсіби болып табылады, себебі олар барынша
үлкен дәрежеде қоғамның саяси өміріне интеграцияланған, оның с* -саяси
партиялардың және қозғалыстардың ажырамас бөлігі болып табылады.
Өзінің қызметінде олар жастар саяси көшбасшыларының локомотивтері
ретінде шығатын, тиісті аналық ұйымдарда бар барлық артықшылықтарды
қолданады. Ереже бойынша, өзінің мансабын жас саясаткер колледжде
немесе университетте, жалдау бойынша жұмысты, сол партияның жастар
ұйымындағы жұмыспен және т.б. қоса атқара отырыпбастайды, олардың
көзқарастарын ұсынады.Саяси тұлғалану және саяси рекрутирлеу
процесінде жастар осындай ұйымдардың рөлін және функцияларын
бағалаумен келіскені жөн, сбебі жастар біртіндеп саясатқа жастардың
саяси ұйымдарының желісі арқылы тартылады. Ондаадам болашақ саясатқа
қатысты бастапқы білімді алады, онда болашақ қызметіні бағытын
таңдайды[3] Жастардың саяси ұйымдары болашақ көшбасшыларды,
сарапшыларды, ұйымдастырушыларды, журналистерді, жалпы болашақта партияның
саясатын анықтайтын және оның өміршеңдігін жүзеге асыратындарды
анықтайтыны сөзсіз. Ғылымиәдебиетте кейбір зерттеушілер ұсынатындай,
саяси партиялар саяси әлеуметтену, азаматтық қоғамның институттары болып
табыла ма. Саяси 86партиялар әлеуметтік қатынастардың тұрақты
қалыптасқан жүйесін құрамайтыныайқын, ол саяси мүдделерді анықтайды және
әрекет етеді, саяси бағдарлардың құралы қызметтерін және саяси
кадрларды жылжытуды орындайды. Аталмыш зерттеу үшін қоғамдық пікірде
көрсетілген саяси бағдарларды қалыптастыру аспектісі қызықты, оны
партиялардың өздері құрады. Партиялар, олардың көшбасшылары және әр
түрлі функционерлерді саяси ұсыныстардың тікелей өндірушілері, идеология
және саяси оқиғаларды құрушылар деп атауға болады. Олар әлеуметтік
шындықты құрылымдайды және өзінің құрылымдарын азаматтарға ұсынады.
Олардан саяси ақпарат бәрінен бұрын БАҚ қамтитын әлеуметтік
коммуникациялар көмегімен таралады, отбасындағы, достар, әріптестер
арасындағы ресми емес қарым-қатынас түрлері және т.б., оқу орындарындағы
қоғамдық-саяси білім. Осындай түрдегі ақпараттың таралуының негізгі
мақсаты –мемлекеттік билікті саяси қолдау үшін азаматтарды немесе
қандай да бір партияны немесе көсемді жұмылдыру, басты түрде
сайлауларда, егер олар азаматтық қоғамның барынша көп немесе аз қалыптасқан
саяси институтынқұраса.Қоғамдағы болып жатқан саяси және әлеуметтік
өзгерістерге өзінің қатыстылығын жас азаматтардың сезінуін оң дамыту
және ықпал етудіқалыптастырудың туындаған қажеттілігі контексінде, жас
азаматтарды азаматтық қоғамның инстуционализациясы процесіне қатыстыру,
жоғарыда аталып өткендей, бәрінен бұрын әр түрлі ғылыми зерттеулердің
пәні болады.
Бұл ретте халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, партиялық
ұйымдардың жастар блогының екі негізгі міндеттері бөлінеді: саяси
қызмет үшін кадрларды дайындау және партия идеяларын болашақ және
жас сайлаушыларға жеткізу, қоғамдық пікірді қалыптастыру. Жастар
ұйымдары нақты партия шеңберінде жастардың аға ұрпақпен өзара
байланысының П.Бурдье сипаттаған үлгісінің жарқын бейнесі болып
табылады. Бұл сияқты ұйымдардың басым бөлігінің қызметінің негізгі
бағыты өз партияларының сайлау кампанияларында белсенді қатысу болып
табылады (жастардың партиялық ұйымдарының бұл қызметі олардың
көшбасшыларымен де бөлінеді), яғни оларды адам ресурстарымен қамтамасыз
ету және сәйкесінше жастарды уақытша жұмысқа орналастыру, олардың
басым бөлігі ұйым қызметінің басқа түрлеріне белсенді қатыспайды. Іс
жүзінде көптеген жастар партиялық одақтары партия үшін сайлау
кампанияларын өткізуге арналған партияның құралдары сайлау
машиналары болып табылады, олар жастар одақтарының мүшелерінің
бюджеттерін толтырудың маңызды көзі болып табылады [4].Келтірілген
интерпретациямен келісе отырып, алайда ірі саяси партиялардың
құрамында құрылған жас партиялық ұйымдарда және бөлімшелерде тиісті
тәжірибенің жоқтығын атап өткен жөн. Басты мәселе осында, жастарды өз
болжамдарын анықтауға үйрету, сол немесе өзге саяси партияның бағытын
үлкендер ұстауы керек. Идеология және дәстүрлі саяси партиялар
ролінің төмендеу қаупі нәтижесінде болашаққа деген сенімнің және шынай
келешектің жоғалуы өкінішке орай, зорлық сияқты қолайсыз баламаға 87әкелуі
мүмкін. Алайда бұрын болған авторитарлық үлгілер, бұрыннан бар
мәселелерге барабар шешім бере алмайды. Осыған байланысты бірінші кезекті
назарды жастармен байланысты мәселелерге аудару керек. Сонымен қатар,
жастарды модернизациялық процесстерге саси қатысу деңгейі мен формалары
туралы айта отырып, жастардың саяси белсенділігінің нақты жағдайын
айту қажет. Жекелеген бозбалалар мен бойжеткендер топтары бүгінде саяси
әлсіз тұлғаланғанын ескеру керек, кейбіреулері мүлде бейсаясат. Ал
адам кіретін саяси қатынастар қаралатындықтан, құндылықтар, білімдер,
ережелер жүйесі адамда саясат саласына қатынасы бойынша қалыптасатынын
айтқан орынды, оның саяси санасының немесе саяси ділінің
ерекшеліктерінанықтайды. Жастар проблематикасы саласындағы танымал ресей
ғалымдары Л.Гозман және Е.Шестопал саяси ділдің екі маңызды құрылымын
атап көрсетеді:1)мазмұнды жағынан: көзқарастар, құндылықтар, сезімдер және
т.б., олар белгілі бір жинақтарда қалыптасады, оларды белгілеу үшін
идеологиялық жарлықтар, идеологиялық стеоротиптер (коммунист,
демократ, либерал және т.б.);2)ойлау стилі, саяси топшылаулар
сипаты, жүйені қабылдау тәсілі (психологиялық құрал) [4]
Зерттеушілермен келісе отырып, саяси ділдіңқұрылымдары уақыт өте келе
өзгеріп қана қоймай, бір-біріне сәйкес келмеуі де мүмкін. Бұл саяси
ділдің өзгергіштігі жағдайы және оның құрылымдарының бір-біріне
сәйкессіздігі ғалымдардың алдына азаматтардың саяси мінез-құлқының
заңдылықтарын анықтау үшін саяси сананың сипаттамаларының жүйесін
әзірлеу міндетін қояды. Жас ұрпақтың өміршеңдігі, оның әлеуметтік-саяси
және мәдени өмірінің Институтициолизациясы процесіне оның үлесі дамыған
демократиямен қазіргі азаматтық қоғамның шындықтары оның тиімді
қызмет етуінің негізі болып табылады. Жастардың өзіндік әлеуметтік-
саяси идентификациясы мәселелері бойынша әдебиеттер көп емес. Ресейлік
авторлар тобы Ю.Л.Качанов Г.Сатаровтардың әрекеті саяси диспозициялар
кешенін көрсетеді, ол тұлғаның саяси бағыттылығы деп атау қабылданған
мазмұнды құрайды, оны тұлғаның саяси бағыттылығы деп айтуға да болады,
қабылдау, бағалау, ойлау, әрекеттердің саяси диспозицияларының ансамблі,
олар саясат өрісінің агентіне ие болады және олардың белгілі бір саяси
тәжірибені, білім және мүдделерді игеру және меңгеруі [5]Саяси
белсенділікті арттыру немесе төмендету механизмі өзектілікті құрайды
немесе сәйкесінше сол әдістердің маңыздылығын азайту, олар
азаматтыңниеті негізінде жатыр)саясатқа қатысу (азаматтық қарыз, өз
мүдделерін қорғау, билікке деген қатынас және т.б.).Жастар қосалқы
мәдениетінің зерттеулерінің кең тобы жалпы жастардың оларға тән қасиеттер
мен қызметтердің жиынтығы арқылы оқытуды, сондай-ақ тұлғаланудың әр түрлі
деңгейіндегі жастардың топтарын зерттеуді қамтиды.Алайда бізді барынша
қызықтыратын жастар зерттеулерінің аспектісі жас ұрпақтың ұдайы артып келе
жатқан және өзгеретін құндылықтарын, әлеуметтік қатынастарын және атап
айтқанда –саяси қатынастарын түсінуі. Себебі біздің зерттеудің пәні саяси
ынталандырумен және атап айтқанда –саясимен 88байланысты. Себебі біздің
зерттеудің пәні саяси ынталандырумен байланысты, онда сізді бәрінен
бұрын өмірлік стратегия қызықтырды, ол адамның қоғамның саяси өміріне
енуге деген тұрақты ұмтылысын болжайды. Жастар тиісті нормалар және
құндылықтарды қабылдай отырып және саяси қатынастарға қатысатын
белгілі бір топтармен сәйкестендіре отырып, саяси институттар арқылы
қоғамның саяси жүйесіне интеграцияланудың үлкен мүмкіндігіне ие
екендігін айтуға болады. Шынымен де жастар партиялық кадрлардың ықтимал
және нақты электоратты құрайды (бұл жерде саяси жастар ұйымдарының рөлі
маңызды). Саяси мінез-құлықтың басқа түрлерін жүзеге асыру
(митингілер, қарсылық акциялары және т.б.) жас ерекшелік мөлшерлері мүлде
шектелмеген. Жастардың саяси қатысуының деңгейі мен әр түрлі түрлері
туралы айтып, саяси белсенді жастардың үлесі кішігірім екендігі
жағдайын көрсету қажет, себебі көптеген қыздар мен бозбалалар саяси әлсіз
тұлғаланған, көбісі мүлде бейсаяси –бірінші орында қызығушылықтары
бойынша құрдастарымен араласу, білім, жұмыс алады. Өлшемдердің сан
алуандығының барлығынан саяси қатысу деңгейін таңдау барынша мақсатты
болып көрінеді, ол келесі көрсеткіштерді қамтиды:−саяси белсенді қатысу
(саяси ұйымдарға мүшелік, сайлауларда өз кандидатурасын ұсыну, саяси
үгіт, сайлаулардан басқа әр түрлі саяси іс-шараларға қатысу);−бәсең
саяси қатысу (дауыс берулерге және Референдумдарға қатысу, саяси
жаңалықтарға, оқиғаларға субъектілерге қызығушылық);−саяси абсентизм
(қандай да бір саяси белсенділіктің жоқтығы).Жастар ортасы әлеуметтік-
демографиялық, сондай-ақ мәдени-психологиялық тұрғыда біртекті
болмағандықтан, аталмыш зерттеуде жастардатоптарға бөлу саяси қатысу
деңгейінің өлшемі бойынша ұсынылған, осыған байланысты мынадай
практикалық сұрақтар ұсынады:−саяси қатысудың әр түрлі деңгейімен жастар
топтарының сандық және сапалық құрамының ерекшеліктері қандай;−белгіленген
әлеуметтік-психологиялық және әлеуметтік механизмдердің әрекеті
салдарынан аталмыш топтарда саяси бірегейлену қалай болады;−саяси қатысу
деңгейі және саяси-психологиялық және саяси идентификацияның
әлеуметтік механизмдерінің әрекетінің ерекшеліктеріне байланысты
жастардың саяси идентификациясының қандай стратегиларын немесе
үлгілерін атап көрсетуге болады.Сонымен қатар саяси идентификация
процесінде саяси сенім механизмі болады, ол көбіне стереотиптенуге
негізделген. Жас адам тек салыстырып қана қоймай, сонымен қатар өзінің
өмірлік тәжірибесі және саясаттуралы алған білімі негізінде билікке
сол немесе өзге үміткерлерге сену немесе сенбеу керектігін таңдайды.
Бұл жерде азаматтар мен саяси көшбасшылардың белгілі бір саяси
көзқарастарын көрсететін саяси болжамдар сыныптарын қалай бағалау және
салыстыру керектігін білу қажет, кем дегенде өзінің қандай да бір
89қоғамдық дамудың және оны жүзеге асыру ниетінің концептуалды
бағытын декларациялайды. Жекетаныс емес адамның шынайылығына сену оңай
емес, егер ол адам саясатпен айналысса, ол Н. Макиавелли уақытынан дәстүрлі
түрде лас іс депесептеледі. Белгілі бір әлеуметтік топтың көзімен
саясаткердің оң
бейнесін қалыптастыру мәселесін шешу үшін танымал саяси технологиялар
тобы бар [5].Осылайша, саяси идентификацияға ие бола отырып,
индивидтер саяси қатынастар субъектісі және саяси әлеуметтанудың
процесіндегі әлеуметтік институттардың ықпал ету объектісі ретінде
шығады. Жоғарыда стереотиптелген саяси көріністер индивидке формалды
және формалды емес құралдар көмегімен индивидке беріледі. Бұл
жерде, индивидтің саяси әлеуметтенуі процесіндегі әр түрлі әлеуметтік
институттардың ролін белгілеу қажет, сондай-ақ қоғамдағы саяси
коммуникация болатын каналдарды
қарастыру. Басқаша айтқанда, бұл жерде тұлғаға әлеуметтік
институттардың осындай ықпалы туралы сөз болып отыр, ол тиісті
құралдарарқылы ондағы белгілі бір бірегейлікті қалыптастыруға қабілетті.
Саяси тұлғалануды зерттеуді чикаго мектебінің ғалымдары Д.Истонның
басшылығымен бастады. Олардың зерттеулерініңпәні белгілі бір ролдерге
оқыту процесі ретінде анықталады, оны саясат саласында орындауқажет. Одан
бері және осы құбылыстың сол аспектілеріне байланысты саяси әлеуметтенудің
анықтамаларының үлкенсаны ұсынылды, оларды зерттеушілер барынша маңызды
деп санады. Содан бері саясиәлеуметтенудің анықтамаларының үлкен саны
ұсынылды. Мысалы, Л. Гозман және Е.Шестопалсаяси әлеуметтенудің орталық
кезеңі билік және биліктік қатынастар туралы дұрыс көріністерді, сондай-ақ
билікке деген қатынасы бойынша өзінің құқықтары мен міндеттері туралы
адамның пікірлерін қалыптастыру болып табылады [6],Дәстүрлі анықтаманы И.
Денисов келтіреді, онда білім беру жүйесіне ерекше орын беріледі
–бұл қоғамның саяси өміріне тұлғаны тарту процесі, оның нәтижесінде
индивид саяси білімдердің, нормалардың, құндылықтардың, қағидалардың,
дәстүрлердің белгілі бір жүйесін игереді, ол оған толық қанды саяси
субъекті ретінде қызмет етуге мүмкіндік береді. Саяси әлеуметтенудің
каналдары әмбебап әлеуметтік институттар болып табылады, оған қоғамның
барлық мүшелері қосылған: отбасы, білім беру жүйесінің органдары, құрдастар
қоғамы, бұқаралық коммуникация құралдары, саяси және діни
бірлестіктер. Әлеуметтік институттарданбасқа саяси әлеуметтенудің
каналдары жекелеген саяси оқиғалар бола алады [2].Саяси әлеуметтенудің
субъективті қырын атап өтіп, мысалы, И. Щеглов оны процесс ретінде
түсінуді ұсынады, осы арылы адам белгілі бір саяси нормалар мен
құндылықтарға бірігеді, оларды өзінің ішкі әлеміне қосады, өзінің
саяси санасын және мәдениетін қалыптастырады және субъективті саяси
тәжірибеге дайындалады және оны өзінің өмірлік циклі бойында жүзеге
асырады. Саяси ақпаратты беру көзінің түрі бойынша, И.Щеглов бірінші және
екінші көздерді атапкөрсетеді. Бірінші көздерқоғамдық-маңызды қызметтерді
90орындайды және тұрғындардың кең тобын саясатқа тартуға жағдай жасайды
(бұқаралық ақпарат құралдары). Екінші–нақты бағдарланған және саяси
ақпаратты белгілі бір топқа немесе жекелеген индивидке беруге бағытталған.
Авторлардың пікірінше, аталған функция негізінен отбасы институты, әр түрлі
оқу орындары, әлеуметтік ортамен жүзеге асырылады. Біріншілерінен
олар барынша түрленушілігімен ерекшеленеді, ол екінші өңдеудің
кәсібилігімен жәнеақпаратты беруменшарттастырылған. Осы көздердің екі
классынан және адам жинақтаған әлеуметтік саяси тәжірибемен алынатын
білім сондай-
ақ әлеуметтік ортаның факторларының ықпалы оның саяси мені дамуының
деңгейін анықтаудың бастапқы өлшемдері ретінде шығатын болады [143].Егер
саяси әлеуметтену түсінігін анықтаумен мәселе айқын болса, онда саяси
субъектілерден ақпарат таралатын каналдар жинағы соншалықты бір
мағыналы емес және оларды анықтау тәсілдері пікірлердіңкеңінен таралуын
анықтауды ұсынады. Кейбір зерттеушілер бұқаралық ақпарат құралдарын саяси
көзқарастардың қалыптасуына барынша тиімді ықпал етуге ие бұқаралық
ақпарат құралдарын көрсетеді. Бұнда БАҚ біруақытта үлкен дәрісхананы
қамтуға қабілетті, дәл солар (бәрінен бұрынжаңалықтар бағдарламалары және
оларға пікірлер) осында нақты бағалар және саяси саладағы әрекеттерге
ықпал етіп, саясатқа қатысты ақпараттың барынша аз санын тұрғындарға
ұсынады. БАҚ, ақпараттық ағындарды басқарып, саяси шындықты
белсенді препарациялайды, өзінің қарауы бойынша оның бір жағын көрсете
отырып және басқаларын көлеңкеде қалдырады. Ақпаратты қараудың осындай
сипаты мүлде зиянсыз: нәтижесінде бөгде ойланбаған аудиторияларды
беру болады (оларда тыңдаушы және оқырман жұмысы жоқ) атаулар және
көріністер. Адамдардың пікірлері нәтижесіндеолардың БАҚ
хабарламаларынан алатынымен анықталады Алайда, біздің көзқарасымызша,
саяси тұлғаланудың бірінші және айқын институттарының бірі, онда жас адам
қосылған отбасы болып табылады. Саяси болжамдар қалыптасқанда тек
мүліктік жағдай ғана емес, сонымен қатар отбасы м.шелерінің арасындағы
үлгі де роль атқарады. Қазіргі уақытта кейбір ғалымдар саяси тұлғалану
процесіндегі отбасының ролі кеңестік кезеңмен салыстырғанда азаяды.
Сонымен қатар отбасы маңызды әлеуметтік ұяшық болады, ололардың бір
біріне қатынасы бойынша өзара міндеттер және олардың белгілі бір
құқықтарын болжайды. Ол азаматтық қоғам жоқ болғанда да, бар болғанда да
өмір сүруге қабілетті. Ер мен әйел арасындағы неке одағына негізделген, ол
олардың бір-біріне деген қатынасы бойынша белгілі бірқұқықтар мен
өзара міндеттерді болжайды. Әр отбасы –бұл өзінің нормативті-құндылықты
құрылымымен ерекше отбасы. Оның мүшелері бірге үй тұрмысының
пәндеріне ие және қолданады, отбасылық ағзаның тұтас ретінде өмір сүруімен
байланысты мәселелер мен сұрақтардышешуде қатысады. Отбасы өмірі
социумнан шығатын императивтерге бағынады және діни, адамгершілік және
құқықтық нормалармен реттеледі.Кейбір қатынаста отбасымен ұқсас -бірінші
тұлғалану институты жас ерекшелік топтары болып табылады немесе
индивидтің жақын айналасы 91(достары, жұмыстағы немесе оқудағы
әріптестері). Әлеуметтену тетігі, соның ішінде саяси, бұнда
еліктеуге, жас ерекшелік тобымен сыртқы идентификацияда құрылған,
ол әсіресе жастарға тән. Достар, әріптестер, құрдастар көбінесе
референт рөлінде шыға алады, олар мінез-құлық нормаларын анықтайтын
әлеуметтік ұстанымдар, тұлғаның құндылық бағдарлары.Басқаша түрде,
азаматтық қоғамсыз және онда әр түрлі адамдардың қауымдастығытүрінде өмір
сүре алады, олар ұқсас ресми және ресми емес мүдделерменбайланысты және
өзінің күштерін және оларды қанағаттандыру үшін бірге
консолидацияланады, Ұжым мүшелерінің арасында өзара қолдау болады, ол
үлкен маңыздылық және күшке ие болуға әркімге мүмкіндік береді.
Азаматтық қауымдастықтың болуы–қажет, бірақ азаматтық қоғамның өмір
сүруі және туындауы үшін жеткіліксіз шарт. Осы элементтерден жүйе
қалыптасуы үшін тек материалдық емес, сонымен қатар Рухани
алғышарттар қажет. Адам тұлға болған сәттен бастап, онда өзін өзі
танутуындаған сәттен бастап социум толығудың белгілі бір кезеңіндегі
азаматтыққоғамға айналады, онда моральдық-құқықтық өзін өзі тану
туындауымен байланысты, себебі социум толығудың белгілі бір кезеңінде
азаматтық қоғамға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Кіріспе
Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды
ресурстарының бірі.
2.Негізгі бөлім
2.1 Жастар- қоғамның саяси дамуының субъектісі.
2.2 Республикадағы жастар рөлінің маңызы.
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
1.Кіріспе
Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды
ресурстарының бірі.
Жастар мемлекеттің және қоғамның әлеуметтік құрылымындағы маңызды топ
болып табылады. Ресми мәліметтерге сүйенсек, республика халқының 28
пайызына жуығын жастар құрайды. Олардың саны 4,5 млн асқан. Қазақстан
халқының үштен бірін құрап отырған жастардың қазіргі білімі, кәсіптік,
рухани және мәдени дайындығы мемлекеттің келешегін айқындайды. Тәуелсіз
Қазақстанның қалыптасуындағы алғашқы атқарылуы тиіс мәселе жастар
саясатының қалыптасуы, жузеге асырылуы болып табылады. Қазақстанда саяси
модернизациялау үрдісінде азаматтық қоғамның алатын орны ерекше. Себебі:
демократиялы қоғамның басты аспекттілерінің бірі – азаматтық қоғамның
белсенді қызметі. Осы арқылы қоғамда көзқарастар плюрализмі; әлеуметтік
топтар мүдделерінің билік назарында болуы немесе іске асуы жүреді.
Азаматтық қоғам Қазақстан келешегін жастар тобымен байланыстырады және
әлеуметтік – саяси күш ретінде жастарға үлкен мән береді. Жастар саяси
мәдениетін әлеуметтік күш ретінде Қазақстан қоғамындағы жастар рөлін
сарапқа салып анықтауға болады. Осындай ғылыми ізденіс тиімді жастар саяси
мәдениетін қалыптастыруға көмектеседі. Қазақстан Республикасындағы
жастармен жұмыс жүргізу мемлекеттік саясаттың ең маңызды әрі жауапты
істерінің бірі болып табылады. Қазақстанның тәуелсіздік дамуы кезінде,
әлеуметтік-экономикалық, саяси және мәдени өзгерістері белең алған
кезеңінде республикамыздың жігіттері мен бойжеткендері қоғамның дамыған
елдер қатарына қосылуда, дамудың қарқынды болуына елеулі үлес қоса алады,
әрі елдің жаңа сапалы көрінісіне бет бұруына көмектесуі тиіс. Ол іс-
шаралар, біріншіден, мемлекеттік жастар саяси қажеттілігімен, екіншіден,
тиімді жастар саясатын құру тұжырымдамасын жасау, үшіншіден, жастардың
саясатқа деген көзқарастары мен белсенділігін арттыру арқылы қоғамдық
маңызды мәселелерді шешу, қоғам болашағын анықтайтын жастарды саяси
ынталандыру, төртіншіден, елдегі жастардың қоғамдық – саяси құндылықтарға
бейімделу деңгейін көтеру аса маңызды болып отыр. Қазіргі кезеңдегі ел
дамуындағы ең өзекті мәселе - мемлекеттің жастарға деген жаңаша қарым-
қатынасын қалыптастыру болып табылады. Бұл жөнінде Н.Ә.Назарбаев былай
деген болатын : Біз бұл ретте жаңа құндылықтар жүйесіне тезірек бейімделіп
кеткен, болашаққа жаңаша көзқарасы бар жас ұрпаққа сүйене отырып, бұқаралық
сананы төзімділікпен жаңғыртуға тиіспіз.
Жастар- мемлекеттің ең басты стратегиялық, әлеуметтік, электоральды
ресурстарының бірі. Кез-келген қоғамның жаңару мен даму болашғы жастарға
байланысты. Жастар жаңа ойлардың желісін жақсартуға бағытталуымен
үйлесетін болса айрықша әлеуметтік топ ретінде жергілік, мемлекетті
басқаруда жастардың белсенді қатысуы және барлық қоғам үшін маңызды
шешімдер қабылдауды ұйғару керек. Сонымен қатар, жастардың саяси
сауаттылығы мен саяси санасының бар болуы Қазақстан Республикасындағы
азаматтық қоғамның қалыптасу жолындағы факторлардың бірі. Қоғамның әрі
қарай дамуының перспективасы, ең алдымен, жастардың саыси құндылықтарымен
байланысты. Жастар, саясаттың субъектісі мен объектісі ретінде, Қазақстан
Республикасының саяси жүйесінің эволюциясын бейнелейді.
2.Негізгі бөлім
2.1 Жастар- қоғамның саяси дамуының субъектісі.
Дүние жүзілік қауымдастық ұсынған контексте және туындаған оң
ықпалдың дамуы және оң ықпалын жас азаматтардыңұғынуыөзінің қоғамда болып
жатқан саяси және әлеуметтік өзгерістерге қатыстылығын ұғынуы,
жастарды азаматтық қоғамның институттарын қалыптастыру процестеріне
қатыстыру уақыт өте келе әр түрлі ғылыи зерттеулердің пәні болып отыр.
Қазіргі жастардың таңдалған саяси және әлеуметтік-саяси даму бағытына қалай
қарайтындығы, оның азаматтық қоғамның қалыптасу процесіне қаншалықты
терең қосылғаны, оның модернизациясына жастарды қатыстырудың
туындаған себептері туралы мәселеге жауапты ғылыми іздеу өзекті болып
отыр. Жастар бұлардың барлығынан басқа әлеуметтік қорды да құрайды.
Ұрпақ терминінің өзін К Мангейм енгізген, себебі неміс
әлеуметтанушысынегізгі назарды тиісті тарихи-әлеуметтік кеңістіктегі
(немесе тарихи-мәдени) социумның белгілі бір бөлігінің өір сүруіне
аударған. Бұл сияқты тұтастық әлеуметтік-тарихи тәжірибедегі аталмыш топ
үшін ұқсастықта көрінеді. Қоғамдағы жастарға қызметтерге, КМангейм аталған
топ үшін өмірлік ресурстарды ерекше атап өтеді. Жас ұрпақ үшін тым жаңа,
үлкендер үшін әдеттегі және өздігінен болатын ретінде қабылданады. Қоғамға
бұл сияқты өту жастарды динамикалық әлеуметтік қозғалыстарды ұнатуға
мәжбүрлейді, ол заттардың орыналған жағдайына деген көңіл толмаушылықты
мүлде басқа себептер бойынша көрсетеді. Жастарда әлі заңмен бекітілген
мүдделер жоқ, ол экономикалық болсын, құндылықтық болсын, десекте ол ересек
адамдардың басым бөлігінде бар, жас болу қоғамның шетінде болуды, көп
қатынастарда аутсайдер болуды білдіреді Осылайша, К. Мангеймнің пікірі
бойынша, барынша маңызды әлеуметтік жастар қорының аутсайдер көзқарасы
болып табылады, ол қалған топтар мен салыстырғанда тұлғаланудың төмен
деңгейіне ие. Қоғамдағы резервте болып, жастар әлеуметтік өзара
байланыстарға жоғары динамика береді, әлеуметтік өзгерістерді
ынталандырады. Алайда жастар белгілі бір
Әлеуметтік жүйеге қосылған, ол қордың қандай мүмкіндіктерінен
жұмылдырылғаны және біріктірілгені анықталады. Ғалымдар тобы атап өткендей,
жастар әлеуметтік топ ретінде қоғамдық қатынастардың құрылымын мұраға
қалдырады және қайта тудырады, сондай-ақ оны қайта құруда қатысады.
Сонымен қатар, жас ұрпақтың толығуының қалыптасуы қоғам құрылымына бірігу
кезінде өзіндік әлеуметік мәртебенің өзгеруінде және ие болуында көрінеді,
сондай-ақ әр түрлі әлеуметтік топтар мен идентификациялану сипатында
көрінеді. Жастар ортасында орыналған өзгерістерді және қазақстандық
қоғамның өзгеруін талдау дүниетаныды қалыптастырудың бұрынғы тоталитарлық
жүйесі 82 социумның қоғамдық-экономикалық және әлеуметтік-экономикалық
дамуындағы орыналған қайта бағдарлау ықпалымен табиғи жолмен ыдырағанын
көрсетті. .Оның барлық мүшелері үшін дамудың біртұтас бағытын көздейтін
қоғамнан, онда әр тұлғаның тәрті біқоғамдық артықшылықтарға бағынышты,
мақсатқа жетудің барлық мүмкіндіктері мен тәсілдері алдын-ала жазылған,
Қазақстан объективтіжәне субъективті қиындықтар тобын жеңе отырып, біртінде
шектелмеген мүмкіндіктердің қоғамына түрленеді. Дамудың әр түрлі
баламаларының үлкен саны әр түрлі деңгейдегі әлеуметтік субъектілердің
мінез-құлқының нақты жазылған бағдарының жоғалуын шарттастырады.
Қазіргі қазақстандық социумның сипаттамасы кең, кейдетіпті кереғар,
қоғамдық идеалдар спектірі болып табылады. Бұл ретте қазақстандық
азаматтық қоғамның қалыптасу процестері жастардың саяси
жәнеәлеуметтікбелсенділігіндамытуүш іннегізгібағдарлардыанықтауқажеттіл ігімен
айтарлықтайкүрделенген. Әлеуметтік кеңістіктің ыдырауын болдырмау әдетте
әлеуметтік ширығумен байланысты, жастар ортасында азаматтық бейімделу
процесстерін қарқындатқан жағдайда ғана мүмкін болады. Бұл біздің
пікіріміз шешешуді талап ететін азаматтық қоғаммен жастар арасындағы
арақатынастар мәселелерінің бірі.Жастар қоғамды құйыдарының рөлі және
осының нәтижесінде Туындайтын билік органдары және жастар қоғамды
құйымдарыныңшын мәнісіндегі тең әріптестігі және серіктестігі олардың
дамуының жаңакезеңінде ғана және ұйыдардың көпшілігінің сапалы өзгеруін
талапетеді.Азаматтық қоғам қоғамдық және ықпал ететін институт ретінде
қызет етуі үшін бірінші кезекте осы институттың тасымалдағышы ретінде –
азаматтардың өздерінің шығуы қажет. Азамат тұлғасы азаматтық қоғамның
дамуы және ықпал ету объектісі, сондай-ақ оның қалыптасуы мен даму
субъектісі ретінде шығады Мысалы. Жастар арасында бейбітшілік
идеалдарын,ұлттар арасындағы өзарақұрмет және өзара түсіністікті
тарату туралы декларация үкіметті, үкіметтік емес ұйымдарды және
жастар қозғалысын аталған құжатта баяндалатын алты қағидатты
мойындауға және оларды тиісті іс-шараларды өткізу жолымен сақтауды
қамтамасыз етуге шақырады. Атап айтқанда, бірінші қағида жастар
бейбітшілік, әділдік, бостандық, өзарақұрет және өзара түсіністік рухында
тәрбиеленуі тиіс екендігін айтады. Бұл барлық адамдар және ұлттар
үшін, экономикалық және әлеуметтік прогресте теңдікті анықтауға,
сондай-ақ халықаралық бейбітшілік және қауіпсіздікті қарусыздандыруға
және қолдауға жағдай жасайды. Екінші және үшінші қағидаларда идеал,
бейбітшілік, адамгершілік, халықаралық ынтымақтастықты және адамның
негізгі құқықтарына құрмет және өзіндік анықтауға ұлттар құқықтарына
бейбітішілік идеалын тарату жарияланады. Басқа үш қағидаларда білім
және мәдениет, спорт саласында Декларацияға сәйкес жастарды жақындату
мақсатында өзара алмасуларды, сапарларды, туризм, кездесулер, шет
тілдерін меңгеру, қалаларды және университеттерді туыс ету, сондай-ақ
халықаралық және ұлттық жастар бірлестіктерін марапаттау және кеңейту
қажет.Декларацияда сондай-ақ маңызды роль отбасыға тиісті, онда жастар өз
болашағынасенімді болғысы келеді және бейбітшілік, бостандық және әділдік
бақытты өмірді жүзеге асырудың негізгі кепілдіктерінің бірі болып
табылады. Сонымен қатар, жастар әлемдегі өзінің жауапкршілігін сезіну
керек, ол ұмтылуға шақырады және оны азамзаттың жарқынболашағына
ынтықтыруы тиіс.[1].Зерттелетін мәселенің контекстінде сондай-ақ 2000
жылға дейінгі және одан кейінгі кезеңге арналған жастарға қатысты
әрекеттердің бүкіләлемдік бағдарламасын есте сақтау қажет, ол ұлттық
деңгейде және халықаралық қолдаудғы қызмет үшін іс жүзінде басқару
қағидаларын және саясат негіздерін қамтамасыз ету мақсатымен қабылданған.
Бұл жерде бағдарлама атап айтқанда жастар саласындағы ұлттық әлеуетті
нығайту және қоғам өміріне жастардың толыққанды, тиімді және құрылымды
қатысуына арналған сандық және сапалық мүмкіндіктерді кеңейтуге
бағытталған. Әрекеттер бағдарламасы
зерттеу үшін маңызды және сол себепті ол саясатты әзірлеу үшін де,
бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін де сектораралықстандартты
қамтамасыз етеді, сондай-ақ бағдарламаларды әзірлеу және жүзеге асыру үшін
мәселелерді тиімді барынша шешу мақсатында кешендік іс-шаралар үшін үлгі
болып табылады. Бүкіләлемдік бағдарлама іске асырудың үш кезеңінен тұрады.
Бірінші кезең Іс-әрекеттер бағдарламасын талдау және әзірлеуге және
Бас Ассамблеяда оны қабылдауға арналған. Екінші кезең 2000ж. Дейінгі
Бағдарламаны жаһандық жүзеге асырудыкөздейді. Үшінші кезең 2001-2010 жж.
қамтиды, сол қоғамда, онда тұратын жастарға жағдайды жақсарту
бойынша нақты шаралар және ұзақ мерзімдімақсаттарға түзетулерді әрі
қарай жүзеге асыруға арналған.Халықаралық қауымдастықпен анықталған
Бағдарлама қызметінің негізгі бағыттарына мыналар жатады: білім беру,
жұмыспен қамту, ашаршылық және қайыршылық, денсаулық сақтау, қоршаған орта,
есірткі заттарын шамадан тыс қолдану, кәмелетке толмағандар арасындағы
қылмыскерлік, бос уақытты ұйымдастыру, қыздар және бозбалалар, сондай-
ақ жастардың қоғам өміріне және шешімдерді қабылдау процесіне толық және
тиімді қатысуы. Бұл жерде мәселелердің үш негізгі тобын атап көрсетуге
болады, олар жас адамдарды олардың қоғам мүшелері ретінде даму және
қалыптасу кезеңінде қамтиды:−әлемдік эконоикадағы жастар: кедейшілік, білім
және жұыспен қамтылу;−азаматтық қоғамдағы жастар: қоршаған орта, бос
уақыт және қатысу−жастар және қауіптер: денсаулық мәселелері, есірткілер,
қылмыскерлік дискриминация қыздар және жас әйелдер [2] . Халықаралық
деңгейде жастар мәселелерін шешу мәселелеріне ұсыныстар қабылдау және
мәселелерді талқылаудың келтірілген мысалдары болып табылады, ол
біздің пікірімізше жалпы мемлекеттік деңгейде әлемдік тәжірибені алу
және қолдану үшін ынталандыратын және қызықтыратын факторлары болып
табылады. Себебі ол азаматтық бастамалардың кері байланыстарында
құрылады, ол адам құқықтары бойынша халықаралық актілерде жазылған.
Көбіне Қазақстанда ратификацияланған, мекенжайлық қағидасы ескеріледі,
яғни оларды сол олар арналғандарға іске асыруға арналған. Себебі адам
ресурстарын және бірінші кезекте жастарды жұмылдыру шешімді қабылдауға оны
қатыстыру жолында пәрменді аспект болады. Бәрінен бұрын шешімді қабылдау
процесінде жастардың нақты және тиімді қатысуының оң тәжірибесі
қабылданатын демократиялық шешімдердің легитимділігін қамтамасыз ету үшін
негізін құраушы болып табылады. Бұл осы әлеуметтік топтың жергілікті,
аймақтық және республикалық деңгейлерде белсенді қатысуына әкелуі
мүмкін.Жастарға қатысты халықаралық құжаттарды талдау оң әлемдік тәжірибені
пайдаланудың маңызды жағдайларын одан әрі зерттеуге негіз береді.
Біріншіден, жастардың қызығушылығын қамтамасыз етуоблысында басқару
және өзін өзі басқаруды қамтамасыз ету негізіндегі демократиялықтұрақтылық
негізіне әрекеттесуге бағыттауды жалғастырған жөн. Екіншіден, ТМД-
мемлекеттерінің қоғамдық өмірдегі жастардыңбелсенді қатысуы мәселесі
бойынша міндеттемелері сондай-ақ мемлекет басқаруына жастарды қосу
мүмкіндігін кеңейтетін заңнамалық тәжірибені кеңінен қолдануға жағдай
жасайтын болады.
Бұл жағдайда жастардың ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарына
азаматтық қоғам институттары ретінде қатысу жастар кеңесі, жастар
парламенті, жастра форумдары, институционалдық (советы при
маслихатах, смешанные комиссии и т.д.) және әкімшілік құрылымдар
(жас отбасын жоспарлау органдары, балалар және жастар және т.б.).
Осыған байланысты жастар үшін саяси талқылаулардыі әр түрлі органдарын
құрып, қолдап және дамытып қана қоймай оларды бұқаралОсыған байланысты
жастар үшін саяси талқылаулардың әр түрлі органдарын құрып, қолдап
және дамытып қана қоймай оларды қоғамның қоғамдық-
саяси өміріне жастарды тартудың тиісті тиімді құралдарын әзірлеу керек.
Біріншіден, бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмыста жастардың белсенді
қатысуын кеңейту керек. Екіншіден, жастардың жобалары және бастамаларын
қолдай отырып, қазіргі ақпараттық және коммуникациялық технологиялар
көмегімен қоғам өміріне тарту, жастарды ақпараттандыру керек. Үшіншіден,
жастар ұйымдарын дамыту, үкіметтік емес ұйымдарда және саяси партияларда
жастардың қатысуын ынталандыру, сондай-
ақ жастарды еңбекке және қоғамға қызмет етуге ынталандыру. Бұл
жердежастардың қоғам өміріне қатысу құрылымдарын және ролін жекелеген
тақырыптармен шектемеген жөн, керісінше шындық тұрақты және уақытта
шектелмеген міндет болып табылатын, аумақ немесе қала үшін жобалар, нақты
нәтижелерге жету мақсатында әзірлеугетарту керек.
Жоғарыда айтылғаннан белсенді азаматтардың қалыптасу қажеттілігі
белсенді азаматтар, демократиялық қоғамның дамуындағы жастардың рөлін
белсенділендіру толыққан шақтағы ғана емес, сонымен қатар жастық шақтағы
85қабылданатынқадамдар және шешімге ықпал ету мүмкіндіктерін қолдау,
кеңістік, құралдар, құқықтардың болуын болжайды. Бұл жерде
мемлекеттік және жергілікті билік органдары жастардың әлеуметтік
интеграциясына жағдай жасауы керек, бұл жерде өзінің мәселелерімен және
қиындықтарын ғана жеідеу көмектесіп қойай XXI ғ. шақырулармен, олар, мысалы
ақпараттық қоғам және қалалардағықауіпсіздіктің жоқтығыСонымен қатар
жергілікті айақтық және орталық биліктердің стратегиялары және
шаралары әр түрлі қажеттіліктер және сауық пен көңіл көтерудің міндетті
қатысуы және әр түрлі қажеттіліктерді ескерумен құрмет ахуалындағы
тәжірибе бойынша іске асырған жөн олар жастардың қатысуын белсенділендіруге
арналғанҚоғамда
аса жылдам болып жатқан процесстерді зерттеуде қоғам негіздерінен
шығатын ажырамас процессжәне тұрақты мақсаты болып
табылатындемократизация тұрақты мақсат және ол қоғам негіздерінен шығады
атап айтқанда жергілікті мемлекеттік органдардан және өзін-өзі
басқару органдарынан шығатын кішігірім аумақтық округтер қалалардың
және аймақтардың сондай-ақ жаңа өсіп келе жатқан ұрпақтың ажырамас
процессі болып табылады.Жастардың саяси тұлғалануының қоғамның
қоғамдық-мемлекеттік орналасуын жақсартудағы оны ынталандырудың
маңыздылығы аз емес аспектісі саяси партиялар болып табылады, бәрінен
бұрын саяси партиялар мен қозғалыстардың жастар бөлімдері болып
табылады. Олар қоғамдық қозғалыстардың қаралатын сегментіндегі саяси
қызметтің белсенді және маңызды қатысушылары болып табылады. Олардың
саяси сахнадағы әлеуметтік қызметтері мен рөлі жастар қоғамдық
ұйымдарында барынша кәсіби болып табылады, себебі олар барынша
үлкен дәрежеде қоғамның саяси өміріне интеграцияланған, оның с* -саяси
партиялардың және қозғалыстардың ажырамас бөлігі болып табылады.
Өзінің қызметінде олар жастар саяси көшбасшыларының локомотивтері
ретінде шығатын, тиісті аналық ұйымдарда бар барлық артықшылықтарды
қолданады. Ереже бойынша, өзінің мансабын жас саясаткер колледжде
немесе университетте, жалдау бойынша жұмысты, сол партияның жастар
ұйымындағы жұмыспен және т.б. қоса атқара отырыпбастайды, олардың
көзқарастарын ұсынады.Саяси тұлғалану және саяси рекрутирлеу
процесінде жастар осындай ұйымдардың рөлін және функцияларын
бағалаумен келіскені жөн, сбебі жастар біртіндеп саясатқа жастардың
саяси ұйымдарының желісі арқылы тартылады. Ондаадам болашақ саясатқа
қатысты бастапқы білімді алады, онда болашақ қызметіні бағытын
таңдайды[3] Жастардың саяси ұйымдары болашақ көшбасшыларды,
сарапшыларды, ұйымдастырушыларды, журналистерді, жалпы болашақта партияның
саясатын анықтайтын және оның өміршеңдігін жүзеге асыратындарды
анықтайтыны сөзсіз. Ғылымиәдебиетте кейбір зерттеушілер ұсынатындай,
саяси партиялар саяси әлеуметтену, азаматтық қоғамның институттары болып
табыла ма. Саяси 86партиялар әлеуметтік қатынастардың тұрақты
қалыптасқан жүйесін құрамайтыныайқын, ол саяси мүдделерді анықтайды және
әрекет етеді, саяси бағдарлардың құралы қызметтерін және саяси
кадрларды жылжытуды орындайды. Аталмыш зерттеу үшін қоғамдық пікірде
көрсетілген саяси бағдарларды қалыптастыру аспектісі қызықты, оны
партиялардың өздері құрады. Партиялар, олардың көшбасшылары және әр
түрлі функционерлерді саяси ұсыныстардың тікелей өндірушілері, идеология
және саяси оқиғаларды құрушылар деп атауға болады. Олар әлеуметтік
шындықты құрылымдайды және өзінің құрылымдарын азаматтарға ұсынады.
Олардан саяси ақпарат бәрінен бұрын БАҚ қамтитын әлеуметтік
коммуникациялар көмегімен таралады, отбасындағы, достар, әріптестер
арасындағы ресми емес қарым-қатынас түрлері және т.б., оқу орындарындағы
қоғамдық-саяси білім. Осындай түрдегі ақпараттың таралуының негізгі
мақсаты –мемлекеттік билікті саяси қолдау үшін азаматтарды немесе
қандай да бір партияны немесе көсемді жұмылдыру, басты түрде
сайлауларда, егер олар азаматтық қоғамның барынша көп немесе аз қалыптасқан
саяси институтынқұраса.Қоғамдағы болып жатқан саяси және әлеуметтік
өзгерістерге өзінің қатыстылығын жас азаматтардың сезінуін оң дамыту
және ықпал етудіқалыптастырудың туындаған қажеттілігі контексінде, жас
азаматтарды азаматтық қоғамның инстуционализациясы процесіне қатыстыру,
жоғарыда аталып өткендей, бәрінен бұрын әр түрлі ғылыми зерттеулердің
пәні болады.
Бұл ретте халықаралық тәжірибеге сүйене отырып, партиялық
ұйымдардың жастар блогының екі негізгі міндеттері бөлінеді: саяси
қызмет үшін кадрларды дайындау және партия идеяларын болашақ және
жас сайлаушыларға жеткізу, қоғамдық пікірді қалыптастыру. Жастар
ұйымдары нақты партия шеңберінде жастардың аға ұрпақпен өзара
байланысының П.Бурдье сипаттаған үлгісінің жарқын бейнесі болып
табылады. Бұл сияқты ұйымдардың басым бөлігінің қызметінің негізгі
бағыты өз партияларының сайлау кампанияларында белсенді қатысу болып
табылады (жастардың партиялық ұйымдарының бұл қызметі олардың
көшбасшыларымен де бөлінеді), яғни оларды адам ресурстарымен қамтамасыз
ету және сәйкесінше жастарды уақытша жұмысқа орналастыру, олардың
басым бөлігі ұйым қызметінің басқа түрлеріне белсенді қатыспайды. Іс
жүзінде көптеген жастар партиялық одақтары партия үшін сайлау
кампанияларын өткізуге арналған партияның құралдары сайлау
машиналары болып табылады, олар жастар одақтарының мүшелерінің
бюджеттерін толтырудың маңызды көзі болып табылады [4].Келтірілген
интерпретациямен келісе отырып, алайда ірі саяси партиялардың
құрамында құрылған жас партиялық ұйымдарда және бөлімшелерде тиісті
тәжірибенің жоқтығын атап өткен жөн. Басты мәселе осында, жастарды өз
болжамдарын анықтауға үйрету, сол немесе өзге саяси партияның бағытын
үлкендер ұстауы керек. Идеология және дәстүрлі саяси партиялар
ролінің төмендеу қаупі нәтижесінде болашаққа деген сенімнің және шынай
келешектің жоғалуы өкінішке орай, зорлық сияқты қолайсыз баламаға 87әкелуі
мүмкін. Алайда бұрын болған авторитарлық үлгілер, бұрыннан бар
мәселелерге барабар шешім бере алмайды. Осыған байланысты бірінші кезекті
назарды жастармен байланысты мәселелерге аудару керек. Сонымен қатар,
жастарды модернизациялық процесстерге саси қатысу деңгейі мен формалары
туралы айта отырып, жастардың саяси белсенділігінің нақты жағдайын
айту қажет. Жекелеген бозбалалар мен бойжеткендер топтары бүгінде саяси
әлсіз тұлғаланғанын ескеру керек, кейбіреулері мүлде бейсаясат. Ал
адам кіретін саяси қатынастар қаралатындықтан, құндылықтар, білімдер,
ережелер жүйесі адамда саясат саласына қатынасы бойынша қалыптасатынын
айтқан орынды, оның саяси санасының немесе саяси ділінің
ерекшеліктерінанықтайды. Жастар проблематикасы саласындағы танымал ресей
ғалымдары Л.Гозман және Е.Шестопал саяси ділдің екі маңызды құрылымын
атап көрсетеді:1)мазмұнды жағынан: көзқарастар, құндылықтар, сезімдер және
т.б., олар белгілі бір жинақтарда қалыптасады, оларды белгілеу үшін
идеологиялық жарлықтар, идеологиялық стеоротиптер (коммунист,
демократ, либерал және т.б.);2)ойлау стилі, саяси топшылаулар
сипаты, жүйені қабылдау тәсілі (психологиялық құрал) [4]
Зерттеушілермен келісе отырып, саяси ділдіңқұрылымдары уақыт өте келе
өзгеріп қана қоймай, бір-біріне сәйкес келмеуі де мүмкін. Бұл саяси
ділдің өзгергіштігі жағдайы және оның құрылымдарының бір-біріне
сәйкессіздігі ғалымдардың алдына азаматтардың саяси мінез-құлқының
заңдылықтарын анықтау үшін саяси сананың сипаттамаларының жүйесін
әзірлеу міндетін қояды. Жас ұрпақтың өміршеңдігі, оның әлеуметтік-саяси
және мәдени өмірінің Институтициолизациясы процесіне оның үлесі дамыған
демократиямен қазіргі азаматтық қоғамның шындықтары оның тиімді
қызмет етуінің негізі болып табылады. Жастардың өзіндік әлеуметтік-
саяси идентификациясы мәселелері бойынша әдебиеттер көп емес. Ресейлік
авторлар тобы Ю.Л.Качанов Г.Сатаровтардың әрекеті саяси диспозициялар
кешенін көрсетеді, ол тұлғаның саяси бағыттылығы деп атау қабылданған
мазмұнды құрайды, оны тұлғаның саяси бағыттылығы деп айтуға да болады,
қабылдау, бағалау, ойлау, әрекеттердің саяси диспозицияларының ансамблі,
олар саясат өрісінің агентіне ие болады және олардың белгілі бір саяси
тәжірибені, білім және мүдделерді игеру және меңгеруі [5]Саяси
белсенділікті арттыру немесе төмендету механизмі өзектілікті құрайды
немесе сәйкесінше сол әдістердің маңыздылығын азайту, олар
азаматтыңниеті негізінде жатыр)саясатқа қатысу (азаматтық қарыз, өз
мүдделерін қорғау, билікке деген қатынас және т.б.).Жастар қосалқы
мәдениетінің зерттеулерінің кең тобы жалпы жастардың оларға тән қасиеттер
мен қызметтердің жиынтығы арқылы оқытуды, сондай-ақ тұлғаланудың әр түрлі
деңгейіндегі жастардың топтарын зерттеуді қамтиды.Алайда бізді барынша
қызықтыратын жастар зерттеулерінің аспектісі жас ұрпақтың ұдайы артып келе
жатқан және өзгеретін құндылықтарын, әлеуметтік қатынастарын және атап
айтқанда –саяси қатынастарын түсінуі. Себебі біздің зерттеудің пәні саяси
ынталандырумен және атап айтқанда –саясимен 88байланысты. Себебі біздің
зерттеудің пәні саяси ынталандырумен байланысты, онда сізді бәрінен
бұрын өмірлік стратегия қызықтырды, ол адамның қоғамның саяси өміріне
енуге деген тұрақты ұмтылысын болжайды. Жастар тиісті нормалар және
құндылықтарды қабылдай отырып және саяси қатынастарға қатысатын
белгілі бір топтармен сәйкестендіре отырып, саяси институттар арқылы
қоғамның саяси жүйесіне интеграцияланудың үлкен мүмкіндігіне ие
екендігін айтуға болады. Шынымен де жастар партиялық кадрлардың ықтимал
және нақты электоратты құрайды (бұл жерде саяси жастар ұйымдарының рөлі
маңызды). Саяси мінез-құлықтың басқа түрлерін жүзеге асыру
(митингілер, қарсылық акциялары және т.б.) жас ерекшелік мөлшерлері мүлде
шектелмеген. Жастардың саяси қатысуының деңгейі мен әр түрлі түрлері
туралы айтып, саяси белсенді жастардың үлесі кішігірім екендігі
жағдайын көрсету қажет, себебі көптеген қыздар мен бозбалалар саяси әлсіз
тұлғаланған, көбісі мүлде бейсаяси –бірінші орында қызығушылықтары
бойынша құрдастарымен араласу, білім, жұмыс алады. Өлшемдердің сан
алуандығының барлығынан саяси қатысу деңгейін таңдау барынша мақсатты
болып көрінеді, ол келесі көрсеткіштерді қамтиды:−саяси белсенді қатысу
(саяси ұйымдарға мүшелік, сайлауларда өз кандидатурасын ұсыну, саяси
үгіт, сайлаулардан басқа әр түрлі саяси іс-шараларға қатысу);−бәсең
саяси қатысу (дауыс берулерге және Референдумдарға қатысу, саяси
жаңалықтарға, оқиғаларға субъектілерге қызығушылық);−саяси абсентизм
(қандай да бір саяси белсенділіктің жоқтығы).Жастар ортасы әлеуметтік-
демографиялық, сондай-ақ мәдени-психологиялық тұрғыда біртекті
болмағандықтан, аталмыш зерттеуде жастардатоптарға бөлу саяси қатысу
деңгейінің өлшемі бойынша ұсынылған, осыған байланысты мынадай
практикалық сұрақтар ұсынады:−саяси қатысудың әр түрлі деңгейімен жастар
топтарының сандық және сапалық құрамының ерекшеліктері қандай;−белгіленген
әлеуметтік-психологиялық және әлеуметтік механизмдердің әрекеті
салдарынан аталмыш топтарда саяси бірегейлену қалай болады;−саяси қатысу
деңгейі және саяси-психологиялық және саяси идентификацияның
әлеуметтік механизмдерінің әрекетінің ерекшеліктеріне байланысты
жастардың саяси идентификациясының қандай стратегиларын немесе
үлгілерін атап көрсетуге болады.Сонымен қатар саяси идентификация
процесінде саяси сенім механизмі болады, ол көбіне стереотиптенуге
негізделген. Жас адам тек салыстырып қана қоймай, сонымен қатар өзінің
өмірлік тәжірибесі және саясаттуралы алған білімі негізінде билікке
сол немесе өзге үміткерлерге сену немесе сенбеу керектігін таңдайды.
Бұл жерде азаматтар мен саяси көшбасшылардың белгілі бір саяси
көзқарастарын көрсететін саяси болжамдар сыныптарын қалай бағалау және
салыстыру керектігін білу қажет, кем дегенде өзінің қандай да бір
89қоғамдық дамудың және оны жүзеге асыру ниетінің концептуалды
бағытын декларациялайды. Жекетаныс емес адамның шынайылығына сену оңай
емес, егер ол адам саясатпен айналысса, ол Н. Макиавелли уақытынан дәстүрлі
түрде лас іс депесептеледі. Белгілі бір әлеуметтік топтың көзімен
саясаткердің оң
бейнесін қалыптастыру мәселесін шешу үшін танымал саяси технологиялар
тобы бар [5].Осылайша, саяси идентификацияға ие бола отырып,
индивидтер саяси қатынастар субъектісі және саяси әлеуметтанудың
процесіндегі әлеуметтік институттардың ықпал ету объектісі ретінде
шығады. Жоғарыда стереотиптелген саяси көріністер индивидке формалды
және формалды емес құралдар көмегімен индивидке беріледі. Бұл
жерде, индивидтің саяси әлеуметтенуі процесіндегі әр түрлі әлеуметтік
институттардың ролін белгілеу қажет, сондай-ақ қоғамдағы саяси
коммуникация болатын каналдарды
қарастыру. Басқаша айтқанда, бұл жерде тұлғаға әлеуметтік
институттардың осындай ықпалы туралы сөз болып отыр, ол тиісті
құралдарарқылы ондағы белгілі бір бірегейлікті қалыптастыруға қабілетті.
Саяси тұлғалануды зерттеуді чикаго мектебінің ғалымдары Д.Истонның
басшылығымен бастады. Олардың зерттеулерініңпәні белгілі бір ролдерге
оқыту процесі ретінде анықталады, оны саясат саласында орындауқажет. Одан
бері және осы құбылыстың сол аспектілеріне байланысты саяси әлеуметтенудің
анықтамаларының үлкенсаны ұсынылды, оларды зерттеушілер барынша маңызды
деп санады. Содан бері саясиәлеуметтенудің анықтамаларының үлкен саны
ұсынылды. Мысалы, Л. Гозман және Е.Шестопалсаяси әлеуметтенудің орталық
кезеңі билік және биліктік қатынастар туралы дұрыс көріністерді, сондай-ақ
билікке деген қатынасы бойынша өзінің құқықтары мен міндеттері туралы
адамның пікірлерін қалыптастыру болып табылады [6],Дәстүрлі анықтаманы И.
Денисов келтіреді, онда білім беру жүйесіне ерекше орын беріледі
–бұл қоғамның саяси өміріне тұлғаны тарту процесі, оның нәтижесінде
индивид саяси білімдердің, нормалардың, құндылықтардың, қағидалардың,
дәстүрлердің белгілі бір жүйесін игереді, ол оған толық қанды саяси
субъекті ретінде қызмет етуге мүмкіндік береді. Саяси әлеуметтенудің
каналдары әмбебап әлеуметтік институттар болып табылады, оған қоғамның
барлық мүшелері қосылған: отбасы, білім беру жүйесінің органдары, құрдастар
қоғамы, бұқаралық коммуникация құралдары, саяси және діни
бірлестіктер. Әлеуметтік институттарданбасқа саяси әлеуметтенудің
каналдары жекелеген саяси оқиғалар бола алады [2].Саяси әлеуметтенудің
субъективті қырын атап өтіп, мысалы, И. Щеглов оны процесс ретінде
түсінуді ұсынады, осы арылы адам белгілі бір саяси нормалар мен
құндылықтарға бірігеді, оларды өзінің ішкі әлеміне қосады, өзінің
саяси санасын және мәдениетін қалыптастырады және субъективті саяси
тәжірибеге дайындалады және оны өзінің өмірлік циклі бойында жүзеге
асырады. Саяси ақпаратты беру көзінің түрі бойынша, И.Щеглов бірінші және
екінші көздерді атапкөрсетеді. Бірінші көздерқоғамдық-маңызды қызметтерді
90орындайды және тұрғындардың кең тобын саясатқа тартуға жағдай жасайды
(бұқаралық ақпарат құралдары). Екінші–нақты бағдарланған және саяси
ақпаратты белгілі бір топқа немесе жекелеген индивидке беруге бағытталған.
Авторлардың пікірінше, аталған функция негізінен отбасы институты, әр түрлі
оқу орындары, әлеуметтік ортамен жүзеге асырылады. Біріншілерінен
олар барынша түрленушілігімен ерекшеленеді, ол екінші өңдеудің
кәсібилігімен жәнеақпаратты беруменшарттастырылған. Осы көздердің екі
классынан және адам жинақтаған әлеуметтік саяси тәжірибемен алынатын
білім сондай-
ақ әлеуметтік ортаның факторларының ықпалы оның саяси мені дамуының
деңгейін анықтаудың бастапқы өлшемдері ретінде шығатын болады [143].Егер
саяси әлеуметтену түсінігін анықтаумен мәселе айқын болса, онда саяси
субъектілерден ақпарат таралатын каналдар жинағы соншалықты бір
мағыналы емес және оларды анықтау тәсілдері пікірлердіңкеңінен таралуын
анықтауды ұсынады. Кейбір зерттеушілер бұқаралық ақпарат құралдарын саяси
көзқарастардың қалыптасуына барынша тиімді ықпал етуге ие бұқаралық
ақпарат құралдарын көрсетеді. Бұнда БАҚ біруақытта үлкен дәрісхананы
қамтуға қабілетті, дәл солар (бәрінен бұрынжаңалықтар бағдарламалары және
оларға пікірлер) осында нақты бағалар және саяси саладағы әрекеттерге
ықпал етіп, саясатқа қатысты ақпараттың барынша аз санын тұрғындарға
ұсынады. БАҚ, ақпараттық ағындарды басқарып, саяси шындықты
белсенді препарациялайды, өзінің қарауы бойынша оның бір жағын көрсете
отырып және басқаларын көлеңкеде қалдырады. Ақпаратты қараудың осындай
сипаты мүлде зиянсыз: нәтижесінде бөгде ойланбаған аудиторияларды
беру болады (оларда тыңдаушы және оқырман жұмысы жоқ) атаулар және
көріністер. Адамдардың пікірлері нәтижесіндеолардың БАҚ
хабарламаларынан алатынымен анықталады Алайда, біздің көзқарасымызша,
саяси тұлғаланудың бірінші және айқын институттарының бірі, онда жас адам
қосылған отбасы болып табылады. Саяси болжамдар қалыптасқанда тек
мүліктік жағдай ғана емес, сонымен қатар отбасы м.шелерінің арасындағы
үлгі де роль атқарады. Қазіргі уақытта кейбір ғалымдар саяси тұлғалану
процесіндегі отбасының ролі кеңестік кезеңмен салыстырғанда азаяды.
Сонымен қатар отбасы маңызды әлеуметтік ұяшық болады, ололардың бір
біріне қатынасы бойынша өзара міндеттер және олардың белгілі бір
құқықтарын болжайды. Ол азаматтық қоғам жоқ болғанда да, бар болғанда да
өмір сүруге қабілетті. Ер мен әйел арасындағы неке одағына негізделген, ол
олардың бір-біріне деген қатынасы бойынша белгілі бірқұқықтар мен
өзара міндеттерді болжайды. Әр отбасы –бұл өзінің нормативті-құндылықты
құрылымымен ерекше отбасы. Оның мүшелері бірге үй тұрмысының
пәндеріне ие және қолданады, отбасылық ағзаның тұтас ретінде өмір сүруімен
байланысты мәселелер мен сұрақтардышешуде қатысады. Отбасы өмірі
социумнан шығатын императивтерге бағынады және діни, адамгершілік және
құқықтық нормалармен реттеледі.Кейбір қатынаста отбасымен ұқсас -бірінші
тұлғалану институты жас ерекшелік топтары болып табылады немесе
индивидтің жақын айналасы 91(достары, жұмыстағы немесе оқудағы
әріптестері). Әлеуметтену тетігі, соның ішінде саяси, бұнда
еліктеуге, жас ерекшелік тобымен сыртқы идентификацияда құрылған,
ол әсіресе жастарға тән. Достар, әріптестер, құрдастар көбінесе
референт рөлінде шыға алады, олар мінез-құлық нормаларын анықтайтын
әлеуметтік ұстанымдар, тұлғаның құндылық бағдарлары.Басқаша түрде,
азаматтық қоғамсыз және онда әр түрлі адамдардың қауымдастығытүрінде өмір
сүре алады, олар ұқсас ресми және ресми емес мүдделерменбайланысты және
өзінің күштерін және оларды қанағаттандыру үшін бірге
консолидацияланады, Ұжым мүшелерінің арасында өзара қолдау болады, ол
үлкен маңыздылық және күшке ие болуға әркімге мүмкіндік береді.
Азаматтық қауымдастықтың болуы–қажет, бірақ азаматтық қоғамның өмір
сүруі және туындауы үшін жеткіліксіз шарт. Осы элементтерден жүйе
қалыптасуы үшін тек материалдық емес, сонымен қатар Рухани
алғышарттар қажет. Адам тұлға болған сәттен бастап, онда өзін өзі
танутуындаған сәттен бастап социум толығудың белгілі бір кезеңіндегі
азаматтыққоғамға айналады, онда моральдық-құқықтық өзін өзі тану
туындауымен байланысты, себебі социум толығудың белгілі бір кезеңінде
азаматтық қоғамға ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz