Кант философияда таным

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2

I Бөлім
1.1 Иммануил Канттың өміріне қысқаша тоқталу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 3
1.2 Кант өз еңбектерінде: «Адам жаратылысы жөнінде» ... ... ... ... ... ... ... ... 6

ІІ Бөлім
2.1 Философиядағы Адам мәселесі ... ... ... ... 9

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. 17

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... . 18

Классикалық неміс философиясы ойлау, таным, рух, табиғат, тарих проблемаларын терең зерттеді; жалпы даму заңдарын ашып, диалектиканы даму жөніндегі жан-жақты және дәйекті ілімге айналдырды; философиялық методтар мен категориялар жүйесін, таным, ойлау, рух жөніндегі ілімдерді құрды. Кант, Гегель және басқалары философияны ғылым, логика, методология, гносеология, диалектика ретінде дамытты. Ғылым дәрежесіне жеткен философиянын мүмкіндіктерін ашып берді. Классикалық неміс философиясы жалпы алғанда – идеалистік философия және мұнда идеализмнің екі түрі де дамып жетілген. Кант пен Фихтенің, ал объективтік идеализм ретінде Шеллинг пен Гегель ілімдерін қарастыруға болады. Сонымен, классикалық неміс философиясы – классикалық идеалистік философия.Классикалық неміс философиясының елеулі жетістігі диалектиканы теория, метод және философиялық көзқарас ретінде жан-жақты дамытқаны. Бұрын айтканымыздай, диалектикасыз философия шынайы, өткір, сыншыл, пәрменді ғылым бола алмайды. Немістер диалектаканы теориялық тұрғыда негіздеп қоймай, таным процесінде шебер қолдана білді, жүзеге асырды. Диалектиканы дамыта отырып, Кант, Фихте, Гегель метафизикалық ойлау тәсілінін тайыздығын, сыңаржактылығын ашып, бұл көзкарасқа катты сокқы берді.Неміс философтары философия меи ғылым үшін маңызы өте зор таным мен ойлаудың белсенділігі идеясын ұсынып, іс жүзінде оны негіздеп берді.Таным мәселесіне айтарлықтай өз әсерін тигізген ол классикалық неміс философиясының өкілі Иммануил Кант. Кант философияда таным теориясында шынында да өзі айтқандай «Коперниктік төңкеріс» жасады.Одан кейін философияда таным туралы көзқарыс мүлде өзгерді.

1. Философия тарихына шолу : оқу құралы / Т. Х. Рысқалиев. - Орал : Дастан, 2005. - 382 с. - ISBN9965-14-562-8

2. Қысқаша философия тарихы : [оқулық] Алматы: Эверо, 2004 Нысанбаев Ә. Н., Әбжанов, Төлеуазы

3. Әлемдік философиялық мұра: Имманиул Кант. Прагматикалық тұрғыдағы антропология.

4. Тарихи философиялық таным автор: А. Қасабеков 2005жыл

5. Философия тарихы [Текст] : жоғары оқу орындары студ. арналған оқулық / Ж. Алтай, А. Қасабек, Қ. Мұхамбетәли. - 2-ші бас. - Алматы : Раритет, 2006. - 312 бет. - ISBN 9965770042

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2

I Бөлім
1. Иммануил Канттың өміріне қысқаша тоқталу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1.2 Кант өз еңбектерінде: Адам жаратылысы жөнінде
... ... ... ... ... ... ... ... 6

ІІ Бөлім
2.1 Философиядағы Адам мәселесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 9

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 17

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18

Кіріспе.

Классикалық неміс философиясы ойлау, таным, рух, табиғат, тарих
проблемаларын терең зерттеді; жалпы даму заңдарын ашып, диалектиканы даму
жөніндегі жан-жақты және дәйекті ілімге айналдырды; философиялық методтар
мен категориялар жүйесін, таным, ойлау, рух жөніндегі ілімдерді құрды.
Кант, Гегель және басқалары философияны ғылым, логика, методология,
гносеология, диалектика ретінде дамытты. Ғылым дәрежесіне жеткен
философиянын мүмкіндіктерін ашып берді. Классикалық неміс философиясы жалпы
алғанда – идеалистік философия және мұнда идеализмнің екі түрі де дамып
жетілген. Кант пен Фихтенің, ал объективтік идеализм ретінде Шеллинг пен
Гегель ілімдерін қарастыруға болады. Сонымен, классикалық неміс философиясы
– классикалық идеалистік философия.Классикалық неміс философиясының елеулі
жетістігі диалектиканы теория, метод және философиялық көзқарас ретінде жан-
жақты дамытқаны. Бұрын айтканымыздай, диалектикасыз философия шынайы,
өткір, сыншыл, пәрменді ғылым бола алмайды. Немістер диалектаканы теориялық
тұрғыда негіздеп қоймай, таным процесінде шебер қолдана білді, жүзеге
асырды. Диалектиканы дамыта отырып, Кант, Фихте, Гегель метафизикалық ойлау
тәсілінін тайыздығын, сыңаржактылығын ашып, бұл көзкарасқа катты сокқы
берді.Неміс философтары философия меи ғылым үшін маңызы өте зор таным мен
ойлаудың белсенділігі идеясын ұсынып, іс жүзінде оны негіздеп берді.Таным
мәселесіне айтарлықтай өз әсерін тигізген ол классикалық неміс
философиясының өкілі Иммануил Кант. Кант философияда таным теориясында
шынында да өзі айтқандай Коперниктік төңкеріс жасады.Одан кейін
философияда таным туралы көзқарыс мүлде өзгерді. Материалистер таным
процесін сыртқы дүниенің заттардың адам санасандағы жай бинеленеді деп
түсінді. Кант материалистік таным теориясын сынай отырып, танымның,
ойлаудың, субъиектің белсенділігін баса көрсетеді.

І Бөлім
1. Иммануил Кант өміріне қысқаша тоқталу.
Иммануил Кант 1724 жылы Кенигсберг қаласында бір отбасында он бір
баланың төртіншісі болып дүниеге келді. Оған шіркеудегі рәсімде Емануел
деген ат берілген болатын, бірақ Канттың өзі кейінірек еврей тілін үйреніп
алғаннан кейін оны Иммануил деп өзгертіп алды. Ол бүкіл өмірін өзінің
туған қаласын Шығыс Пруссияның елордасында және оның айналысында өткізіп,
одан ешқашан 200 шақырым қашықтыққа ұзап көрмеген. Оның әкесі Йоһанн Георг
Кант (1682-1746) Пруссияның солтүстік-шығысындағы Мемель қаласында
туған, кәсібі қолөнерші, ұлты неміс. Анасы Анна Регина Портер (1697-1737)
Нюрнберг қаласында туған, Шотландиядан көшіп келген ер-тұрман жасаушының
қызы.Жас шағында Кант тиянақты, бірақ ерекше жетістік көрсете қоймаған
студент болатын. Ол шынайы діни сенім, кішіпейілдік және Киелі кітапты көп
зерттеуге баса назар аударатын пиетистік көзқарастарды ұстанатын отбасында
туып-өсті. Соның арқасында Кант қатаң тәрбие алды, оның алған білімінде
математика мен ғылымға қарағанда латын тілі мен діни тәрбие басым болды..
Бар өмірі Кенигсбергте өткен, сонда университетін бітірді (1745),
университеттің 1755 – 70 жылдары доценті, ал 1790 – 96 жылдары профессоры
болды. Қарапайым отбасының түлегі, әкесі теріден ер-тұрман, жүген, шідер
жасайтын шаруа болған. Канттың гимназияға, кейін Кенигсберг университетіне
түсіп, білім алуына Шульц деген пастор қол ұшын берген. Университетте Кант
философия мен қатар жаратылыстану ғылымдарын (математиканы, физиканы,
астрономияны, географияны және меднцинаны) тиянақты оқып, меңгереді.
Белгілі грузин, кеңес философы М.К. Мамардашвилидің жазғанындай, біз үшін
Канттың ілімімен, еңбектерімен бірге оның өзі, оның өмірі - сабақ аларлық.
Бір қызық жәйт - Канттың өмірінде, дейді Мамардашвили, назар аударарлық
ешқандай оқиғалар болмаған деуге болады. Өмір бойы бір қалада –
Кенигсбергте тұрған. Шығыс Пруссия жерінен ешқайда шықпаған. Басқа
жерлерден оны көруге, онымен сөйлесуге атақты адамдар оған келіп тұрған
(Фихте, Карамзин т.б.), ал өзі ешқайда, ешкімге бармаған. Сөйткен адам,
оқымысты кейін университетте өне бойы географиядан сабақ беріп, Физикалық
география деген үш томдық еңбек жазған. Еш жерде болмаған адам калайша
мұхиттар, теңіздер, кұрлықтар, таулар, жан - жануарлар жөнінде, әр түрлі
халықтар, елдер, олардың салт-дәстүрлері, әдет - ғұрыптары, мәдениеті
жөнінде мамандар күмән келтірмейтіндей мағлұматтар береді?! Ғажап емес пе?
Канттың не нәрсені болса да көзімен көргендей, сол жерге, сол елге, өзі
арнай барғандай көз алдына келтіре алатын, сол жерді, сол елді, сол нәрсені
сонда тұрған адамдардай суреттей алатын ойлау қабілеті болған. Кант ойлау,
киял қабілеті жөнінде кеп жазды, терең пікірлер айтты. Тектен тек емес
екен. Канттың априорлық (латынша аргіогі-бұрынғыдан) ұғымдар, априорлық
түсінік жөніндегі ілімі бар: адам санасында тәжірибеден тыс пайда болатын
түсінік.Кант өмір бойы үйленбеген, бала - шағасы болмаған. Бірақ бала
оқыту, тәрбиелеу жөнінде аса құнды пікірлерге толы Педагогика деген еңбек
жазған.Кант жасынан шалағай, әлсіз, әлжуаз болып, бала кезінде көп ауырған.
Тума - туысқандары, көршілері бұл бала көп тұрмайтын шығар деген ойда
болған. Жоқ, Кант творчестволық табысқа толы ұзақ ғұмыр кешкен; ержеткен
соң еш те бір ауырмаған. Бұл күйге ол өзінің табандылығымен,
еңбекқорлығымен, езін-өзі шынықтырып, жетілдіруімен, қатаң тәртіппен
жеткен. Ұзақ жылдар бойы бір мезгілде жатып, бір мезгілде тұрып, бір
мезгілде серуенге шығуды әдетке айналдырған. Қала тұрғындары Канттың аскан
ұкыптылығын, дәлдігін ескеріп, ол серуенге шыққанда, айталық, кешкі сағат 5-
те, сағаттарын түзей бастайтын болған. Кант жөнінде біз: ол өзін өзі
жасады деп айта аламыз. Канттың өмірбаянын зерттеушілер оның асқан
еңбекқорлығын атап көрсетеді. Күн сайын (Кант демалыс, мереке күндерін
білмеген) 10-12 сағат студенттерге дәріс оку және ғылыммен айналысу Кант
үшін үйреншікті әдет болған. Демалғанда шаршатқан бір пәнді, мысалы,
математиканы қоя тұрып, баска пәнмен , философиямен, физикамен т.т. мен
айналысады екен.Кант - жан-жақты ғұлама. Ол университетте жыл сайын 5-6
паннен сабақ беріп, әртүрлі ғылым салаларынан күрделі еңбектер жазған.
Өзінін ерен еңбекқорлығының, дарындылығының арқасында қарапайым отбасында
дүниеге келген Кант әлем таныған философ, ғалым, ұстаз болды, үш
академияның толық мүшесі болды. Әдебиетте Кант шығармашылығын екі кезеңге
бөліп қарастыру дәстүрге айналды: 1770 жылдарға - сыни кезеңге дейінгі
және одан кейінгі сыни кезең . Алғашқы кезеңде Кант өз еңбектерінде
жаратылыстанушы – ғалым ретінде танылады және объективтік дүние жөнінде
материалистік тұжырымдар жасайды. Оның әйгілі бағдарламалық пікірі мынадай:
маған материяны беріндер, мен одан дүниені калай құру керек екендігін
көрсетейін. Бізді қоршаған дүние, Канттың пікірінше, адамға тәуелсіз өз
алдына объективтік реалдылық ретінде өмір сүреді. Бұл, - әрине,
материалистік түсінік.[1. 10-19]
Кант өзінің аспан әлемінің механикалық заңдарға сай табиғи жолмен
пайда болуы жөніндегі ғылыми тұжырымын Аспанның жалпы табиғи тарихы және
теориясы (1755) деген еңбегінде жария қылады. Аспандағы планеталар бір
кезде табиғи жолмен заңды түрде пайда болған, бір кезде олар жоқ болуы
мүмкін; Күн де мәңгі жанып тұрмайды, түбі сөнеді; табиғат құбылыстарына
тарихи тұрғыдан қарау керек деген диалектикалық тұжырым жасайды. 1754 жылы
Кант бір еңбегінде Жер физикалық тұрғыдан картая ма? - деген мәселе
көтереді. Кант жаратылыстану саласындағы еңбектерімен, дейді Энгельс,
метафизикалық көзқарасқа түңғыш соқкы берді. Ағылшын философы А.Н. Уайтхед
Кант жөнінде: егерде Кант барлық күш-жігерін философияға жұмсамағанда, ол
аты әлемге жайылған ұлы физик болар еді - деп жазды. Кант бірақ ғылымда
жаратылыстану саласымен шектеліп калмады. Оны қызықтырған тағы бір ғылым
саласы философия болды. Философтың өзінің айтқаны бар: өмір бойы мені екі
нәрсе таңдандырумен келеді: төбемдегі жүлдызды аспан мен бойымдағы
моральдық заң.1770 жылдан бастап Канттың шығармашылық өмірінің екінші
-сыни кезеңі басталады. Кант философиясын әдебиетте сыни философия деп
атайды. Әңгіме неміс ойшылының өзіне дейінгі болмаса өз заманындағы
философтарды, философиялық көзқарасты сынауы жөнінде емес: Кант теориялық
және практикалык зердені, таным теориясын, адам санасында орын алып келе
жатқан түсініктерді, бәрін де танып білуге болады деген оптимистік
көзқарасты талдап, сын елегінен өткізеді. Осы екінші кезеңде Кант өзінің
философиялық жүйесін құраған атақты сыни кітаптарын жазады: Таза зердеге
сын (1781), Практикалық зердеге сын (1788) және Пікір кабілеттеріне
сын (1790).Кант ғылымда ғана емес, философия саласында да іргелі
жаңалықтар ашты, өзі айтқандай, коперниктік төңкеріс жасады. Бұлай деп
мәлімдеуге оның толық құқы болды. [2. 29-36]

1.2 Кант өз еңбектерінде: Адам жаратылысы жөнінде
Кант адам жаратылысы жөнінде - Өзінің Мені туралы түсінігі болу
мүмкіндігі, адамды жер бетінде мекендейтін барлық тіршілік иелерінен шексіз
биікке көтереді. Осының арқасында ол тұлға, яғни қалай болса солай қарауға
да, иелік етуге де болатындай заттар сияқты хайуандардан өзінің орны мен
мәртебесі жағынан мүлдем ерекше тіршілік иесі. Адам мен сөзін айта алмайтын
кезде де, бұл ақиқат нәрсе; себебі ол сөз бәрібір оның ойында болады; және
барлық тілде өз атынан сөйлеген кезде, өзі туралы осы тусінікті ерекше
сөзбен білдірмегенмен де , ылғи да осы менді ойлау қажет болады. Бұл
қабілет пайым болып табылады. Бірақ бір қызығы сөйлеуге біршама дағдыланып
қалған бала өз атынан біршама кеш сөйлей бастайды, ал оған дейін өзі жайлы
үшінші жақта сөйлейді. Өз атынан сөйлей бастаған кезде, оның көзі
ашылғандай болады. Осы күннен бастап ол ешқашанда бұрынғы сөйлеу үлгісіне
қайта оралмайды. Бұрын ол өзін тек сезінетін ал қазір ол өзін түсінеді. Бұл
құбылысты түсіндіру антропологтарға өте қиын. Баланың туғаннан кейінгі
жылдың алғашқы ширегінде не күле, не жылай алмауы да, оның сана-сенімі бар
екендігін көрсететін реніш пен әділетсіздік туралы кейбір түсініктердің
дамуына байланыты сияқты. Егер де ол осы уақыт ішінде көз алдына тосқан
жылтыр заттарға қарай бастаған болса, онда бұл өздерін, қабылдауды
сезілетін заттарды тануға дейін, яғни тәжіибеге дейінге кеңейтуге нысана
еткен қабылдаулардың дамуының басталуы. Әрі қарай сәби бала сөйлуге
ұмтылған кезде оның анасы мен күтушісіне қызық болып көрініп, оны үнемі
аймалауға , сүйуге, кез-келген еркелігін көтеріп,еркелетуге, кез-келген
тілеген орындатуға себеп болатын, сөйтіп, оны титтейде болсын тиранға
айналдыратын сөздерді бұзып айтуын-кішкентай ғана тіршілік иесінің адамға
айналу шағындағы сүйкімдігін, бір жағынан, әлі қулық – сұмдықты үйренбеген
оның барлық қате қылықтарының бейкүнәлігімен тазалығынан, екінші жағынан –
ең бақытты сәт ойнайтын шағында, бүкіл жан-дүниесімен бүреудің ырқына
толықтай көне беретін кішкентай ғана жан иесіне күтушінің қолдау тәрбие
қайырымдылық жасауға шынайы бейімділігінен деу керек, және де осы бақытты
балғын шаққа қайта оралғандай болған тәрбиешіде сол балғын шақтың
тәттілігін толығымен тағы бір сезінеді. Дегенмен, адамның өзінің балалық
шағы туралы естеліктері бұл сәби кезде тіптен жете алмайды, себебі ол кез
тәжірибе кезі емес объект ұғымына жинақталмаған үзік-үзік қабылдау
кезі. Адам өз атынан сөйлей бастаған күннен бастап, ол мүмкін болған жердің
барлығында өзінің сүйікті Менің көрсетіп, бекіте бастайды да, эгоизм ашық
түрде болмаса да, онда жасырын түрде жанкешті болып көрінуімен және жасанды
қайырымдылықпен өзгелерге жақсы көріну арқылы үдей дамиды. Эгоизнің үш
түрлі дәмесі болады: пайым,талғам және практиалық қызығу дәмелері, яғни
логикалық немесе эстеттикалық не практикалық болады. Логикалық эгоист өз
пікірін басқалардың ой елегінен өткізіп тексеруді артық деп санайды. Ал
эстетикалық эгоист дегеніміз –өзгелер оның өлеңдерін, суреттерін, музыкалық
туындылырын жағымсыз деп бетіне аиттып, тіптен күлкі етсе де өз талғамын
өзі қанағаттандыратын адам. Және ең соңғысы моральдық эгоист - барлық
мақсат муддені өзімен ғана шектейтін өзіне пайдалы нәрсені ған керек деп
санайтын және эвдемонисттік ретінде өзінің ең басты бағыттаушы негізі парыз
емес, өз пайдасы мен бақыты ғана деп есептейтін адам.Эгоизге тек қана
плюрализмді, яғни адам өзінің Менің де бүкіл Әлемді қамтитын адам сияқты
емес, қзін тек қана әлемнің азаматы ретінде қарастыратын және әрекет ететін
ой жүйесін қарсы қоюға болады. Бұл туралы айтқанымыз антропологияға
қатысты. Себебі метафизикалық ұғымдар тұрғысынан, бұл айырмашылыққа қатысты
нәрселер толығымен бұл жерде қарастырылып отырған ғылымнан тыс жатыр. Атап
айтқанда, мен ойлайтын тіршілік иесі ретінде, өзіммен қатар менімен
қатынаста болатын басқа да тіршілік иелерінің бәрінің бар екендігін
мойындауға негіз бар ма деген мәселе, антропологиялық мәселе емес, таза
метафизикалық мәселе. [3. 1-9]
Кант өзінің шығармашылығының алғашқы кезеңінде сол кез үшін жаңа
натурфилософиялық идеяларды ұстанған болатын. Аспанның жалпы және
жаратылыс теориясы атты трактатында ол Күн жүйесінің газ іспетті тұманнын
пайда болуының табиғи себептері туралы болжамды ұсынды. Кейін ол болжам
Кант-Лаплас теориясы деген атпен көпшілікке танымал болды. Бұл теория
дүниенің жаратылысы туралы идеяны жоққа шығарды да, органикалық және
бейорганикалық табиғаттың дамуының тарихилығы мен мақсаттылығын алға
тартты. Алайда Кант Құдайдың бар екендігіне шек келтірмейді, табиғат
мәңгілікті түрлі құбылыстармен әсемдесе, Құдай – мәңгілік жаратушы – одан
да үлкен әлемді жасауға қажетті материалды жасайды деді. Шығармашылығының
екінші кезеңінде Кант трансцендентальды философияны ойлап шығарды, яғни
нәрсені априорлық (тәжірибеден тыс) тану туралы ұғымдар жүйесін жасап, оны
сыни идеализм деп атады. Ол мән-мағынаны, ғылыми танымның шегін, оның
жүзеге асу шарттарын зерттеді. Таза ақыл-ойға сын еңбегі біздің танымдық
мүмкіншіліктерімізге сыни тұрғыдан баға беруге құрылған. Канттың ойынша,
таным екі деңгейлі болады: эмпирикалық білімдер (тәжірибе арқылы алынған
білімдер) және тәжірибеден тыс алынған білімдер. Априорлық білімдер –
категориялар мен ұғымдар, жалпы түсініктер – сезім арқылы келетін
тәжірибеге негіз болады, тәжірибе арқылы келген мәліметтерді реттеуге
қатысып, эмпирикалық білімдерді уақыт пен кеңістік шеңберіне біріктіру
арқылы оларға белгілі бір мағына береді. Мен не біле аламын? деген
сұраққа жауап бере отырып, сезіммен келген білімдер уақыт пен кеңістік
ішіндегі пайымдаулармен түсіндірілмейінше тәжірибе де, ғылым да мүмкін емес
деген пікір айтады. Себебі тәжірибе арқылы келген білім жеке әрі
кездейсоқ, ал априорлық білім жалпы әрі қажетті.Теориялық танымға сыни
тұрғыдан баға бере отырып, Кант оның шектеулі әрі қайшылықты екенін алға
тартады. Әлем біз үшін теориялық біліммен танылатын құбылыстарға және
танылмайтын тұйық құбылыстарға бөлінеді, танымның қайшылығы осымен
түсіндіріледі. Танымның бұл деңгейінің қайшылықты болуы ойлаудың
табиғатынан көрінеді, себебі ойлау сезім түйсіктеріне сүйенбей, әлемді
түгел қамтып түсіндіре алмайды. Канттың ойынша, Жаңа философия таза
ақылды ғана емес, практикалық ақыл-ойды да сынға алуы керек. Бұл
философия әлем бейнесін жасамауы керек. Дәлелденген білімнің
экстенсивтілігі мен шекарасын анықтау үшін сынмен ғана айналысуы тиіс. Кант
адамның ішкі әлемін сана арқылы тануға тырысады. Әлемдегі заттар мен әлем
санадан тыс және оған тәуелсіз, сондықтан өзімен-өзі өмір сүре береді. Ал
олар біздің өмірімізге араласқан кезде оны санамен түсінуде алынған
нәтижелер адамнан ажырағысыз болады. Практикалық ақыл-ойға сын еңбегінде
Кант адамды өмірде өзінің лайықты орнын табуға үйретіп, адам болу үшін
қандай болу керектігіне жөн сілтейтін ғылым ғана ең керекті ғылым екенін
ерекше көрсетеді.
Кант адамшылыққа тірек болатын мынадай үш норманы көрсетеді:
- барлығына ортақ заңдылыққа айналатын тәртіп бойынша жүру;
- адам – ең жоғары құндылық, оны көздеген мақсатқа жетудің құралы
ретінде пайдалануға
болмайды деген қағиданы басшылыққа алу;
- көпшілікке қуаныш әкелетін игілікті іс істеуге тырысу.
Бұл нормаларды Кант әр адам өзінің өміріне тірек ететін моральдық заң,
категориялық императив деп атайды.Категориялық императивте Кант адам
мәселелерін діннен тыс қарайды, себебі ол мәселелерді шешуде практикалық
ақыл-ойдың өзі жеткілікті. Құқық ғылымының метафизикалық негіздері атты
еңбегінде ол сезімдік стимулдар мен мінез-құлықтың арасында тікелей
байланыс жоқ болғанымен,адамның еркіндігін шартты деп көрсетті. Дербес
тіршілік иесі ретінде адамның ең басты мақсаты – оның өзі, ал басқа
жануарлар ол үшін құрал болып саналады. Канттың адам туралы ой пікірлері
қазақ философиясының көрнекті өкілі Шәкәрім Құдайбердіұлының ой пікірімен
ұқсас келеді.Біз қарастырғалы отырған адам мәселесі туралы философиялық
пайымдаулары . Оны көптеген еңбектерінде байқауға болады. Мысалы: Үш
анық, Тіршілік жан туралы, Ақыл-деген өлшеусіз бір жарық нұр, Анық
пен Танық, Тәңірі мен жан, Жан мен дене һәм көңіл, Адам немене. Адам
мәселесі Шәкәрім философиясының ортақ тақырыбы, яғни зерттеудің негізгі
субъектісі болып табылады. Адам феноменін ол табиғат пен тарих
мүмкіндіктерінің өзіндік өлшемі, жаратылыс дүниенің сыры ретінде
қарастырады. Ол Өмір бір орында тоқтап тұрмайды ол өседі, көркейеді, өледі
деп жазды.

ІІ Бөлім
2.1 Философиядағы Адам мәселесі
Адам мәселесі философия ғылымымен құрдас десе де болады. Бұдан
философияның өзі сонау көне замандардағы ойшылардың адам жөніндегі, оның
дүниеде атқаратын қызметі мен алатын орны жөніндегі ой – толғауларынан
туғаны дәлел болады. Бір нәрсенің сырын ашып, білу үшін алдымен адам бұл
туралы ештеңе білмейтінін түсініп, соны іште де болса мойындау қажет.
Біздің білуімізше, философияның мәселесі – бұл сананың, рухтың табиғатқа,
материяға, субъективтің (адамның ) ішкі дүниесінің объективтікке (сыртқы
дүниеге) қатынасы. Бұдан шығатын қорытынды: адамның сана – сезімі мен ақыл
– ойының, тіл мен дүниетанымының және оны өзгерту қабілетінің өзін қоршаған
ортаға қатысы қандай, табиғат пен қоғамның адамға, оның ішкі рухани
дүниесіне тигізетін әсері қандай – оның бәрі философияның ең түбірлі және
түбегейлі мәселелері болып табылыды. Материяны, табиғатты- алғашқы, сананы
олардың туындысы, бейнесі болғандықтан соңғы, деп қарастыратын
материалистер ұшін де, рух пен сананы – алғашқы материямен табиғат бұлардың
сыртында өмір сүре алмайды, сондықтан да олар соңғы деп қарайтын идеалистер
үшін де адамның проблемасынсыз философия жоқ.Ертедегі атақты Шығыс
ойшылдарының көбі алдыңғы тарауларда айтылғандай, өздерінің философия
жүйелерінің негізгі өзегі етіп тікелей адам проблемаларын алған. Этикалық
ілім ретінде дүниеге келген Үндістанның буддизм философиясы өзінің алдына
адамды қиналу азабынан құтқаруды мақсат етіп қойды. Егер бұған дейінгі
брахманизм деп аталатын діни – философиялық ілім адамның азап шегуін
бұрыңғы күнәсі үшін тартатын жазасы, одан құтылудың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.