Бауыржан Момышұлы: тарихи тұлға және көркем образ

«Айығар соғыс өрті, жылдар өтер, Ер халық ер ұланын жырлап өтер», – деп ақындарымыз айтқандай адамзат тарихында, халық жадында мәңгі өшпес із қалдырған Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қазақ ұл-қыздарының көзсіз ерліктері мен қаһармандық істері ұрпақтан-ұрпаққа ұдайы жырлана берері сөзсіз.
Қазақ тарихында елін, жерін қорғаған талай қаһарман тұлғалар, яғни батырлар дүниеден өтті. Олардың есімі еш уақытта халық санасынан өшкен емес. Халық өз батырларын мадақтай білді. Олар жайында көптеген аңыз- әңгімелер, жырлар жазылды. Ғасырдан-ғасырға, ауыздан-ауызға жырланып жеткен жыр, әңгімелерде сол кезеңнің тарихы, батырлардың ерліктері сөз болды. Абылай, Бөгенбай, Қабанбай, Қасым, Кенесары, Наурызбай, Ағыбай Сырым, Исатай сынды батырлар туған топырақта Бауыржан Момышұлы дүниеге келді. Осындай қасиетті топырақтан шыққан, ата-баба дәстүрін ұстанған Бауыржан да қаһармандығымен көптің ортасынан жеке даралана білді.
Бауыржан Момышұлын тарихи тұлға дейміз. Өйткені ол кісінің есімі Ұлы Отан соғысы кезінде көрсеткен ерлігімен бүкіл Кеңес Одағына танылды.
Бауыржан кім? Ол – даңқты, қаһарман. Сұрапыл Ұлы Отан соғысы басталысымен 316-атқыштар (кейіннен 8-гвардия) дивизиясының жасақталуына белсене атсалысып, сол дивизия құрамында майданға аттанды. Москва түбіндегі немістермен болған ұрыстарға қатысты. Панфилов атындағы 8-гвардия дивизиясының батальон, полк командирі болды, соғыстың соңғы жылдарында (1944-45) осы дивизияны басқарды. Ұлы Отан соғысы кезінде ұрыс жүргізудегі әскери шеберлігімен, тапқырлығымен және жеке басының ерен ерлігімен көзге түсіп, атақ-даңқы аңызға айналды.
Бауыржан Момышұлы Бас штабтың академиясын бітірген бірінші қазақ. Соғыс өнерінің тактикасы мен стратегиясын жетік меңгерген қорғаныс теоретигі, елі үшін жанын аямай күрескен патриот, жақсылыққа жаны құмар азамат.
Ол «Еңбек қызыл Ту», «Халықтар достығы», «Құрмет Белгісі» ордендерімен, медальдармен марапатталған. Ал, Кеңес Одағының Батыры атағы өмірден өткеннен кейін берілді. Әрине өкінішті, Москва үшін бір қадам артқа шегінбей, өмірі қыл үстінде тұрса да аянбады. Оның бұл ерлігі мақтауға да, мақтануға да тұрарлық.
Б. Момышұлы атақты да, мадақты да мансап тұтқан адам емес, ол елі, жері үшін күресті, қаһарман ерлік көрсетті. Оның бұл ерлігі халықтың санасынан өшпестей орын алды. Халықтың ойында, көңілінде өшпестей шырақ болып жану, Кеңес Одағының Батыры деген аттан да биік әрі мәртебелі еді.
Табиғат берген, ата-ананың қанымен келген Бауыржан болмысы тек адалдықты, шыншылдықты, өжеттілікті қажет етті. Қабағы қатулы, өңі сұсты, өткір көзді, кең жауырынды, зор үнді, қалың мұртты болып келген сыртқы пішіні қатқыл, суық көрінгенмен жүрегі нәзік, ниеті таза, адал, кең адам. Бұл – өмірдегі Бауыржан Момышұлының нақты келбеті.

1 Ерлік шежіресі жалғаса бермек // Жұлдыз, №5. – 1985.
2 М.Әуезов. Шығармаларының елу томдық толық жинағы. 21 том. – А., 2005.
3 Сонда.
4 Сонда.
5 Сонда.
6 Сонда.
7 Қазақ театрының тарихы. – А., 1978. – 2 том.