Судың құқықтық режимі

1. Судың құқықтық режимі – Қазақстан Республикасындағы су және су ресурстары қатынастарын, олардың заңмен қорғалуын қамтамасыз ету, белгілі бір жүйеде жүзеге асырылуы болып табылады. KP-ның Су кодексіне сәйкес судың құқықтық режиміне мыналар жатады:
су пайдаланушыдан Казақстан Республикасының салық заңдарында көзделген төлемдер мен алымдарды алу;
1) су объектілерін ұгымды пайдалану мен қорғаудың бекітілген бағдарламаларын әзірлеу және қаржыландыру;
2) Кдзақстан Республикасының заңдарына сәйкес жеке және заңцы тұлғалардың ресурстар сақгауға қалдығы аз технологиялар-ды және энергияның дәстүрден тыс түрлерін енгізу және игеруі, су ресурстарын қорғау мен үгымды пайдалану жөніндегі басқа да тиімді шараларды жүзеге асыруы кезінде оларға кредиттік және өзге де жеңілдіктер беру;
3) қоғамдық қорлар кұру және оларды су объектілерін қалпына келтіру мен қорғау үшін пайдалану болып табылады.
Табиғат пайдалану мен қоршаған ортаны қорғауды қамтама-сыз етуде экономикалық шаралар рөлін сипаттаған кезде мынаны атап көрсету керек: табиғат қорғау қызметін басқарудың экономи-калықжәне әкімшілік әдістері бір-біріне баламалы болып табыл-майды. Керісінше, олар бір-бірін толықтырады және табиғат қорғау қызметімен басқарудың әкімшілік және экономикалық әдістерін қолдануды оларды оңтайлы ұштастыру бағытында реттеудің маңызы зор.
Петров В.В. сондай-ақ былай деп пайымдайды: "қазіргі кезең-де экологиялыққатынастарды ретгеудің негізгі белгісі экономика-лық ынталандыру арқылы қоршаған табиғи ортаны қорғауда әкім-шілік-құқықгық кұралдарды ұштастыра жүргізуде болады".4
Экономикалық тетіктің ынталандырушьшық қызметі олардың атына қойылған экономикальіқзаңньщталаптарын табиғат пайдалау-шылардың ынталылығы жағдайын жасауда болып табылады.
ҚР-ның "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Заңының 31-бабына сәйкес қоршаған ортаньцқорғауды экономикалық ынталандыру Кдзақстан Республикасының заңында көзделген экономикалық ынталандыру қоршаған ортаны және ынталандыру сипатындағы өзге де шараларды тиімді жүзеге асыратын завды түлғаларға — табиғат пайдаланушыларға жеңілдіктер мен артықшылықгар беру арқылы жүзеге асырылады.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
«Техника-Молодёжи» № 5 1994 г.
Охрана окружающей среды и рациональное использование природных ресурсов. Под редакцией Супруновича Б.П. Москва 1990 г.
Əбенов Ө.А. Қоршаған ортаға қамқорлық қажет: Жезқазған қал. қоршаған ортаны қорғау бөлiмiнiң бастығы Ө.А.Əбеновпен əңгiме / Əңгiмелескен А.Құрмансейiтов// Сарыарқа.- 2002.- 7 тамыз
Əбенов Ө.А. Табиғат тепе-теңдiгi - ұрпақ мүддесi: Жезқазған қал. қоршаған ортаны қорғау бөлiмiнiң бастығы Ө.А.Əбеновпен əңгiме / Əңгiмелескен А.Құрмансейiтов// Сарыарқа.- 2002.- 5 маусым
Əшеева Р. Ғарыш айлағының əсерi// Сарыарқа.- 2002.-16 қаңтар
Айтуғанов Қ. Ресей зымырандарын құлатпауға мүдделi: Экология жəне бизнес// Орталық Қазақстан.- 2000.-26 қаңтар
Аққұлұлы С. Байқоңыр мəселесi Парламентте қаралды // Қазақстан ZAMAN.- 2002.-8 ақпан (N6).-3 б.
Ақпамбетова К. Гептилдiң зардабы зор: Ғалым көзқарасы // Орталық Қазақстан.- 2002.- 12 қазан.-8 б.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
1. Судың құқықтық режимінің түсінігі.
2. Су кодексі және суларды ұтымды пайдалану мен қорғауды қамтамассыз ететін
басқада заңдар.
3. Су қорын пайдалану мен қорғау саласындағы мемлекеттік бақылау мен
сараптама.
4. Су дауларын шешу тәртібі және су заңдарын бұзғаны үшін жауаптылық.

1. Судың құқықтық режимі

1. Судың құқықтық режимі – Қазақстан Республикасындағы су және
су ресурстары қатынастарын, олардың заңмен қорғалуын қамтамасыз ету,
белгілі бір жүйеде жүзеге асырылуы болып табылады. KP-ның Су
кодексіне сәйкес судың құқықтық режиміне мыналар жатады:
су пайдаланушыдан Казақстан Республикасының салық заңдарында көзделген
төлемдер мен алымдарды алу;
су объектілерін ұгымды пайдалану мен қорғаудың бекітілген бағдарламаларын
әзірлеу және қаржыландыру;
Кдзақстан Республикасының заңдарына сәйкес жеке және заңцы тұлғалардың
ресурстар сақгауға қалдығы аз технологиялар-ды және энергияның дәстүрден
тыс түрлерін енгізу және игеруі, су ресурстарын қорғау мен үгымды пайдалану
жөніндегі басқа да тиімді шараларды жүзеге асыруы кезінде оларға кредиттік
және өзге де жеңілдіктер беру;
қоғамдық қорлар кұру және оларды су объектілерін қалпына келтіру мен қорғау
үшін пайдалану болып табылады.
Табиғат пайдалану мен қоршаған ортаны қорғауды қамтама-сыз етуде
экономикалық шаралар рөлін сипаттаған кезде мынаны атап көрсету керек:
табиғат қорғау қызметін басқарудың экономи-калықжәне әкімшілік әдістері бір-
біріне баламалы болып табыл-майды. Керісінше, олар бір-бірін толықтырады
және табиғат қорғау қызметімен басқарудың әкімшілік және экономикалық
әдістерін қолдануды оларды оңтайлы ұштастыру бағытында реттеудің маңызы
зор.
Петров В.В. сондай-ақ былай деп пайымдайды: "қазіргі кезең-де
экологиялыққатынастарды ретгеудің негізгі белгісі экономика-лық ынталандыру
арқылы қоршаған табиғи ортаны қорғауда әкім-шілік-құқықгық кұралдарды
ұштастыра жүргізуде болады".4
Экономикалық тетіктің ынталандырушьшық қызметі олардың атына қойылған
экономикальіқзаңньщталаптарын табиғат пайдалау-шылардың ынталылығы жағдайын
жасауда болып табылады.
ҚР-ның "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Заңының 31-бабына сәйкес қоршаған
ортаньцқорғауды экономикалық ынталандыру Кдзақстан Республикасының заңында
көзделген экономикалық ынталандыру қоршаған ортаны және ынталандыру
сипатындағы өзге де шараларды тиімді жүзеге асыратын завды түлғаларға —
табиғат пайдаланушыларға жеңілдіктер мен артықшылықгар беру арқылы жүзеге
асырылады.
Экономикалық ынталандыруға:
* жеке және занды түлғаларға аз қалдықты және қалдықсыз технологаяларды
енгізген кезде салық және өзге де жеңіддіктерін белгілеу, қайталама
ресурстарды пайдалану, табиғат қорғау тиім-ділігін қамтамасыз ететін өзге
де қызметті жүзеге асыру;
* ұйымдар мен азаматтарға ластайтын заттардың шығарын-дылары мен
тастандыларын кепілді түрде төмендету жөніндегі шараларды жүзеге асыру үшін
қаржы каражаттарын шарт талапта-рында беру;
* меншіх нысанына кдрамастан қоршаған ортаны тиімді жүзеге асыратын
ұйымдардың жеңілдікпен кредит беруін қолдану;
* экологиялық жағынан таза өнімге мадақтау бағалары мен үстемелерді
қолдану;
* экологиялықжағынан зиянды өнімге, сондай-ақ экология-лық жағынан қауіпті
технологияны қолдана отырып, шығарыл-ған өнімге арнайы салық салуды енгізу
және басқалары жатуы мүмкін.
Сонымен бірге экономикалықынталандыру шаралары салалық нормативтік-күқықтық
актілерде де көзделуі мүмкін. Мысалы, КР-ның Орман кодексінің 106- бабына
сәйкес Қазақстан Респуб-ликасының орманды аумағын арттыруды экономиклық
жағынан ынталандыру мыналар арқылы:
1) Кдзақстан Республикасының заңцарына сәйкес босалқы жер-
лерден ауыл шаруашылығында пайдалануға жарамсыз өзге де жер санаттарынан
орман қорына жер бөлу;
2) Қазақстан Республикасының салық зандарына сәйкес, ор-ман өсіруді
ынталандыру және арнайы мақсаттағы плантациялар, агроорман мелиорациялық
және өзге де қораншылық екпелер жасау;
3) Республикасының сүрек ресурстарына мұқгажын қамтама-сыз ету мақсатында
өнімі жоғары плантациялық екпелер отырғы-зуға ынталандыру;
4) селекциялық-гендік негіздегі түқым қуалау сапасы жақсар-тылған орман
тұқымдарын және отырғызылатын материалдарды өндіру мен қолдануды
ынталандыру;
5) орман шаруашылығына инвестициялар тарту үшін қолайлы жағдайлар жасау
жолымен жүзеге асырылады.
Сайып келгенде қоршаған ортаны қорғау тетігі міндетінің мә-ні мынада
болып табылады: экономикалық шаралардың көме-гімен экологиялық заңмен және
басқа да нормативтік-құқықгық актілермен анықталатын мемлекеттің
экологиялық саясаты мақ-сатына қол жеткізуді қамтамасыз ету. Бүл міндет
экономикалық тетіктің жекелеген элементтері неғұрлым оңтайлы реттеліп, іске
асырылатын болса, соғұрлым табысты шешілетін болады. Республикада
әлеуметтік және экономикалық процестердің дамуы мен күшеюі жүріп жатқан
қазіргі кезенде қоршаған ортаға антропогендік ыкдалдың келеңсіз зардаптарын
мейлінше азай-туға мүмкіндік беретін табиғат ресурстарын пайдалануда салақ-
тықкд жол бермейтін жоспарлау, сондай-ақкатынастардың карас-тырылып отырған
саласында құқықтық талаптардың негізгі кепілдіктерінің бірі болып табьшатын
қоршаған ортаны қорғау-дың тиімділігіне қол жететін болады.
ҚР-ның "Қоршаған ортаны қорғау туралы" Заңының 27-ба-бына сәйкес
қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шаралар болжау және мақсаттық-
бағдарламалық құжаттар мен материалдарда ескеріледі, Казақстан
Республикасының әлеуметгік-экономикалық дамуын индикативті жоспарлауының
жобаларына, табиғат пай-даланудың әр түрлі бағыттары бойынща мемлекеттік
бағдарлама-лар мен тұжырымдамаларына енеді.
Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шаралар — бұл қоршаған ортаны
қорғауға және оның сапасын жақсартуға бағытгалған тех-нологиялық,
техникалық, ұйымдық, әлеуметтік және экономи-калық шаралардың жиынтығы.
Жоспарлау процесі экономикалық қажеттіктері мен қоршаған ортаның жай-
күйі және оның компоненттері арасындағы оңтай-лы ара қатыстылығының
үйлесімін қамтамасыз ететін экологи-ялық болжамдардың алдағы әзірленуі үшін
сапалық сипаттама-лары мен көрсеткіштерінің болуын көздейді.
Қазіргі кезде табиғи ресурстарды пайдаланатын салалық ведомстволар мен
шаруашылық жүргізуші субъектілердің, сон-дай-ақ ғылыми-зерттеу мекемелері
мен қоғамдық табиғат қорғау үйымдары арасындағы өзара нашар байланысы
сияқты фактор-лар, ғылыми-негізделген экологиялық көрсеткіштер жүйесінің
шектеліп әзірленуі қоршаған ортаны жоспарлау процесіне келеңсіз ықпал етуі
мүмкін.
Осының салдарынан бұл саладағы қазіргі таңда неғұрлым бо-лашағы бар
бағыттар мыналар болып табылады: жоспарлаудың ғылыми негізділігін жақсарту,
әр түрлі ведомстволардың жос-парланған шараларын іске асыру процесіне
ғылыми-зерттеу және мамандандырылған қоғамдық ұйымдардың белсенді түрде
қатысуы, оларды іске асырудың кешенді-мақсатты бағдарламалары мен құқықгық
кепілдіктерін бекіту, Қазақстан Республикасы дамуы-ның стратегиялары мен
тұжырымдамалары бар осы бағдарламалар-дың өзара іс-қимылын анықгайтын айқын
құқықгық ережелерін әзірлеу, мүның өзің өз кезегінде қарастырылып отырған
сала-дағы салааралық мүдделерді келісуді жөне үйлестіруді қамтама-сыз етуге
мүмкіндік береді.
Табиғат пайдаланудың әр түрлі бағыттары бойынша экология-лық
бағдарламалар мен түжырымдамаларды әзірлеу мен іске асы-ру саласындағы
мемлекеттік органдардың түжырымдамасы ҚР-ның "Қоршаған ортаны қорғау
туралы" Заңының 3-тарауында баянды етілген. Мысалы, ҚР-ның үкіметі
мемлекеттік экология-лық бағдарламаларды әзірлейді және оларды ҚР
Президентіне бекітуге үсынады, шараларды табиғат қорғау шараларына жатқызу
тәртібін белгілейді, шараларды қоршаған ортаны қорғау жөніңцегі шараларға
жатқызу ережелерін бекітеді.
Қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті орган (ҚР Қоршаған ортаны
қорғау министрлігі) қоршаған ортаны қорғау саласывдағы біріыңғай
мемлекеттік саясатты жүргізеді және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз
ету жөніндегі стратегиялық міндеттерді шешу үшін мемлекеттік экологиялық
бағдарламалар-ды орындауды үйымдастырады, жергілікті маңызы бар қоршаған
ортаны қорғау жөніндегі шаралардың бағдарламаларымен жос-парларын келіседі,
қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шаралар-дың тізбесін әзірлеп, бекітеді.
Облыстардың жергілікті өкілді органдары (республикалық маңызы бар
қалалар, астана) экологиялық кауіпсіздіктің тактика-лық міндеттерін шешу
үшін бағдарламалар мен тиісті аумақгар-дағы қоршаған ортаны қорғау және
табиғат пайдалану жөніндегі шаралардың тізбесін бекітеді, ал облыстардың
жергілікті атқару-шы органдары (республикалық маңызы бар қалалар, астана)
атал-ган өкілді органдардың бекітуіне облыстың қоршаған ортаны қорғау
саласындағы орталық атқарушы органымен келісілген қоршаған ортаны қорғау
және табиғат пайдалану жөніндегі шараларды көздейтін бағдарламалар мен өзге
де құжаттарды әзірлеу мен енгізуді ұйымдастырады және қоршаған ортаны
қорғау жөніндегі шараларды тікелей шараларды жүргізеді.
ҚР Үкіметінң 2005 жылғы 1 шілдедегі N 674 "Шараларды қоршаған ортаны
қорғау жөніндегі шараларға жатқызудың Ереже-лерін бекіту туралы" Қаулысына
сәйкес , егер осы шара мына өлшемдерге сәйкес келетін болса, шара қоршаған
ортаны қорғау жөніндегі шараларға жатқызылуы мүмкін:
1) экологиялық кауілсіздікті камтамасыз етуге бағытталған және табиғат пен
адамның үйлесімді өзара іс- қимылы;
2. қоршаған ортаның сапалық сипаттамаларын (атмосфералық ауа, Жердің
озон қабаты, су және жер ресурстары, жер қойнау, і жануарлар мен өсімдіктер
дүниесі, сондай-ақ климат) жақсарту арқылы қоршаған орта компоненттерінің
жай-кұйін жақсарту;
экологиялық жүйенің жай-күйін тұрақгандыруға және жақ-сартуға, биологиялық
әралуанкдықты сақтауға, табиғат ресурста-рын ұтымды пайдалануға және
молайтуға жәрдемдеседі;
қоршаған ортаға және халықтың денсаулығына нұқсан кел-тірудің алдын алады
және болдырмайды;
қоршаған ортаны қорғауға және табиғатты ұтымды пайда-лануға бағытталған
әдістер мен технологияларды жетілдіреді;
6) экологялықбілімдерді, халыққа экологиялықәрбие беруді
насихаттауға жәрдемдеседі.
Шараларды қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шараларға жатқызу Ережелері
негізінде облыстың қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органы
қоршаған ортаны қорғау жөніндегі шараларның тізбесінә әзірлеп, бекітеді. ҚР-
ның Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2004 жылғы 4 қазандағы N 269- п
"Шараларды табиғат қорғау шараларына жатқызу тәртібін және қоршаған ортаны
қорғау жөніндегі шаралар тізбесін бекіту тура-лы" бұйрығына сәйкес бұл
тізбекке мынадай шаралар жатады:
Су ресурстарын қорғау және үтымды пайдалану, тазарту құрылыстарын (жобалау,
салу және қайта құру, барлық түрдегі айналым және сарқынсыз сумен жабдықгау
жүйелерін енгізу мен қайта құру; сарқынды су жинағыштарын қайта құру мен
жою және олардың қоршаған ортаға ықпалының зардаптарын жоюға бағытталған
шараларды жүргізу; сапаны бақылаудың, ағынды сулар тастандыларының қүрамы
мен көлемдерінің автоматтанды-рылған жүйесін құру және енгізу; жер үсті
және жер суларынң арының ластануын болдырмайтын және жоятын осы суларды қор-
ғау жөніндегі шараларды орындау; судың сапасын жақсарту жөнін-дегі
шараларды жүзеге асыру; су тұтынуды, ағызып жіберілетн ластанған сулардың
сапасын және т.б. нормалау).
Ауа бассейнін қорғау ( атмосфераға зиянды шығарындылардан кететін газдарды
тазарту әдістерін әзірлеу жөніндегі тәжіри-белік-өнеркөсіптік қондырғыларын
салу, атмосфералық ауаның ластағгуын бақылаудың автоматтандырылған жүйесін
құру; отын-ның баламалы түрлеріне көшу және қоғамдық электр көлігін
пайдалануды ұлғайту, тозаң-газ бөлетін ұйымдасқан және ұйым-даспаған
көздерді бітеу және жою; жер қойнауын пайдалану объектілерінде шанды басу
жөніндегі шараларды жүргізу; атмос-фералық ауаның жай-күйін байқау
бекеттерін салу мен қалпына келтіру; санитарлық-қорғаныш аймақгарын
жобалау, салу және абаттау; ілеспе газдарды кәдеге жарату немесе қайталап
пайдала-ну; атмосфералық ауаның ластау көздерінің шығарыңдьшарын нор-
малаужәнет.т.)-
Жер ресурстарын қорғау (жерді тозудан, шөлейттенуден, су және жел
эрозиясынан, өндіріс және тұтыну қалдықтарының басып қалуынан және
химиялық, биологиялық , радиоактивті және басқа да зиянды затгармен
ластануынан қорғау; бұзылған жерлерді қалпына келтіру, жердің қүнарлылығы
мен басқа да пайдалы қасиеттерін қалпына келтіру мен жақсарту және оны
қазіргі талапқа сай шаруашылық айналымына енгізу; жер ресурс-тарын кешенді
әрі ұтымды пайдалану жөніндегі шаралар, сондай-ақ олардың жай-күйін бағалау
жүмыстарын жүргізу; топырақ-
тың ластануын бақылау жүйесін құру, топырақгың ластануын ба-қьшау жөніндегі
зертханаларды сатып алу мен жарақгандыру және т.б.).
Жануарлар мен өсімдіктер дүниесін қорғау (шаруашылық қызметін жүзеге асыру
кезінде биологиялық әралуандықка катерді болғызбау; қоршаған ортаның
ортадағы жай-кұйін анықгау үшін экологиялық зерттеулер жүргізу, өнеркәсіп
қызметінің экологи-ялық жүйеге ықтимал келеңсіз ықпалын анықтау және
осындай жағдайлар жөніндегі шараларды жоспарлау; жабайы жануарлар-дың,
құстар мен балықтардың санын молайту, қалпына келтіру жөніндегі
биотехникалық шараларды жүргізу; ерекше қорғала-тын аумақгарды құру мен
жайғастыру үшін табиғи-ғьшыми және техникалық-экономикалық негіздемелерді
әзірлеу; шөлейттену-ге және басқа да қолайсыз экологиялық факторларға
бейімделген жерді көгалдандыру; аумақгарды орман өрттерінен кейін, орман-ды
қалпына келтіруден кейін оңалту және т.б.).
Өндіріс пен тұтыну қалдықгарын пайдалану (қалдықгардың кез келген түрлерін
өңцеу, сұрыптау және жағу жөніндегі зауыт-тарды жобалау, салу және
жаңғырту; иесіз қалдықгардың кез кел-ген түрлерін жинау, тасымалдау мен
зиянсыздандыру жөніндегі технологияларды сатып алу мен енгізу: өндіріс пен
тұтыну қал-дык^арынан шикізат немесе дайын өнім алу үшін қондырғылар-ды
орнату; рұқсат қоқыс төгінділерін жою жөніндегі шаралар; үймектелетін
қалдықтар құрамын бақылау жүйелерін құру, қал-дықгар құрамын бақылау
жөніндегі зертханаларды сатып алу мен жарақтандыру; иесіз объектілерді
орналастыру ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.