Шектеуші факторлар анықтамасы және жіктелуі Ю, либих заңы. В. Шельфордтың толеранттылықзаңы

I. Кіріспе:
1) Шектеуші Факторлар анықтамасы.
II. Негізгі бөлім:
1) Шектеуші фактордың жіктелуі ,
2) Толеранттылық «шек» заңы анықтамасы.
3) «Ю» Лабихтің «мин» заны
III. Қоыртынды.
Экалогиялық факторлардың жіктелуі.

1. Жатқанбаев Ж.Ж. Экалогия негіздері Алматы 2003ж.
2. Бейсенова Ә.С. Шілдебаев Ж.Б. Сауытбаева Г.З. Экалогия Алматы 2001ж.
3. Бейсенова Ә.С.Экалогия. Алматы 2000ж.
4. Хам

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

1840 жылы Ю. Либих(1803-1873) ағзалардың төзімділігі оның экологиялық
қажеттіліктерінің тізбегіндегі ең әлсіз звеносымен анықталатынын
дәлелдеді. Ол ауыл шаруашылық дақылдылығының өнімділігін анықтауда
қоректтік заттарға деген сұранысын зерттеуге бағытталған тәжірибелер
жүргізді. Ю.Либих бидайдың өнімділігі оған көп мөлшерде қажет (СО2 Н2О
және т.б) жеткілікті мөлшерде бар қоректік заттарға емес оған аз мөлшерде
қажетжәне топыраққа жеткіліксіз болатын (мысалы. Бор) заттарға тәуелді
екенін анықтайды.
Қазір Либих ережесі шектеуші факторлар заңы немесе Либихтың минимум
заңы деп аталады. Бұл заңды былай тұжырымдауға болады: экологиялық
факторлар жиынтығында төзімділік шегіне ең жақын фактор күшті әсер
етеді.
Экологиялық фактордың тек жетіспеуі минимум ғана емес, оның артық
мөлшері де максимум шектеуші әсер ете алады.
Минимум қатар максимумның да шектеуші әсері туралы түсінікті дамытқан
1913 жылы В. Шелфорд болды. Шелфордтың толерантылық заңы:
Экологиялық фактордың минимумы ғана емес ал олардың арасындағы
ауытқу диапазоны толерантылық шамасын латын тілінен аударғанда
tolerantiaшыдау төзім яғни ағзаның белгілі бір факторға төзімділігін
анықтайды.
1840 жылы неміс химигі Ю.Либих көрсетіп ол "минимум зандылығын"
тұжырымдады.
Минимум зандылығы бойынша өсімдіктердің өнімділігі, топырақ
құрамындағы ең аз мөлшердегі химиялық элементке байланысты болады. Химиялық
элементтіқ мөлшерін кебейту арқылы, өсімдік өнімділігін жоғарылатуға болады
екен. Бұл өнімділікті көбейту белгілі бір мөлшерге жеткенше тоқтайды,
Себебі, енді басқа химиялық элемент ең аз мөлшерде болады. Казіргі кезде
"минимум зандылығы" басқаша, "шектеуші факторлар зандылығы" деп айтылып
жүр. Бұл зандылыкты 1905 жылы Ф.Блегман тұжырымдап, шектеуші фактор әсері
қолайлы факторлар жиынтығынан асып кететіндігін көрсетті. Экологиялық
факторлардың ең жоғарғы мөлшерін максимум шегі деп атайды. Ал максимум және
минимум шектерінен шығып кеткен факторлар, ағзалар үшін шектеуші фактор
болып саналады. Орта жағдайының шектеуші факторлары кез-келген түрдің
географиялық таралу аймағына тікелей әсер етеді. Мысалы: көптеген
өсімдіктер мен жануарлардың таралуына ылғал жетіспеуі шектеуші фактор
болса, керісінше сол түрлердің солтүстікке таралуына жылу жетіспеуі
шектеуші фактор болып саналады. 1913 жылы американ зоологы В.Шелфорд
"толеранттык, зандылығын"
тұжырымдады. Бұл зандылық бойынша ағзаға экологиялық фактордың тек минимум
мөлшсрі гана емес, максимум мөлшерінен артық кеткен әсер шектеуші болып
табылады.
Кез келген ағзаға қоршаған ортаға көптеген экологиялық факторлар әсер
етеді. Дәсүрлі жүктеу бойынша оларды: обиогикалық, биотикалық және
онтропогендік деп бөлінді.
Обиотикалық факторлар – бұл түрі ағзаға әсер ететін қоршаған ортаға
жағдайларын комилексі ( температураның, теңіз және тұщы судың, топырақтың
құрамы және т.б)
Биотикалық факторлар – бұл ағзалардың тіршілік әрекетінің
басқаларына тигізетін әсері, (бәсекелестік жыртқыштық паразитизм және т.б)
Антропогендік – адам қызыметінің қоршаған ортаға тигізетін әсерінің
жинақтығы (зияндығы заттардың атмосфераға шығарылуы топырақ қабатының
бұзылуы табиғи ландшафтардың бұзылуы және т.б)
Белгіленген жіктелу шартты болып табылады. Себебі температураның
обиотикалық фактор ретінде қарастырсақ. Ол тірі ағзалардың әрекетіне
байланысты өзгеріп отырады.
Мысалы, ауаның температурасы +130 С дан төмендеген кезде бал
араларының қозғалыстың белсенділігі артады, ал бұл ұядағы температураны 25-
300С ға дейін көтеріледі.
Жоғарыда көтерілген жіктеулерден басқа ағзалардың қоршаған орта
факторлардың әсеріне бейімдеушілік дәрежесін бағалауға негізделген (А.С.
Моншадиский) жіктелу бар. Бұл жіктелу бойынша барплық экологиялық факторлар
3 топқа бөлінеді.
Ең алдымен тірі ағзаларға приодты факторларға бейімдеуге пайда болады
мысалы, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.