Гобелен технологиясында абстарктілі интерьерлік панно тоқу
КІРІСПЕ
І ТАРАУ. СӘНДІК ҚОЛДАНБАЛЫ ӨНЕРДЕ ГОБЕЛЕН
ӨНЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ.
1.1. Гобелен өнерінің шығу және даму тарихы.
1.2. Гобелен өнерінің түрлері мен әдіс техникасы.
1.3. Қазақстандағы гобелен өнерінің суретшілері және олардың шығармашылығындағы композиция.
ІІ ТАРАУ. АБСТАРКТІЛІ МӘНДЕГІ СӘНДІК ГОБЕЛЕН
2.1. Гобеленді тоқудағы түсті табиғатпен байланыстыру.
2.2. Интерьерлік панно . гобеленнің абстрактілі мазмұны
2.3. Гобеленнің орындалу барысы.
Қорытынды.
І ТАРАУ. СӘНДІК ҚОЛДАНБАЛЫ ӨНЕРДЕ ГОБЕЛЕН
ӨНЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ.
1.1. Гобелен өнерінің шығу және даму тарихы.
1.2. Гобелен өнерінің түрлері мен әдіс техникасы.
1.3. Қазақстандағы гобелен өнерінің суретшілері және олардың шығармашылығындағы композиция.
ІІ ТАРАУ. АБСТАРКТІЛІ МӘНДЕГІ СӘНДІК ГОБЕЛЕН
2.1. Гобеленді тоқудағы түсті табиғатпен байланыстыру.
2.2. Интерьерлік панно . гобеленнің абстрактілі мазмұны
2.3. Гобеленнің орындалу барысы.
Қорытынды.
Зерттеудің көкейтестілігі: Гобелен ежелден қолданылып келе жатырған өнердің бір түрі.Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек.Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы, мәні сәндік қолөнері халық тұрмысынан берік орын алған. Қазақ гобелені де дәстүр сабақтастығына қызмет ете бермек.
Зерттеудің мақсаты: Көне заманнан келе жатқан гобелен өнерін жоғалтпай әрі қарай жаңа идеялар мен толтыру. Ұлттық нақыштағы сәндік гобелен өнерінің технологияда жіптін түрлерін, жасалу жолдарын түкті және тықыр техника мен ашып көрсету.Басты мақсатым гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрі мен байланыстыру.
Зерттеудің нысаны: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы,педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдары.
Зерттеудің пәні: Гобелен халықтың күнделікті пайдаланылатын бұйымның бірі,гобелен өзінің композитциялық мазмұнымен көрікті және әдемілігімен ерекше.
Зерттеудің гипотизасы: Алға қойған міндеттерді игеру барысында әдістемелік құралдарды игеру, халықтың оқу танымдық іс әрекетін күшейтуге өз бетінше жұмысқа тигізетін әсері мол.
Зерттеудің міндеттері: Әдістемелік материалдарды жинақтап өңдеу, гобелен өнерінің шығу және даму тарихын көрсету, осы дипломдық жобаға жаңалықтар енгізу, қосымшалар қосу немесе қайта жаңғырту.
Зерттеудің әдістері Алға қойған міндеттерді шешу үшін методикалық және әдістемелік бағыттағы әдебиеттерге теориалық талдау жасау.
Зерттеудің негізгі әдістемелігі: Гобелен өнерін зерттеу барысында қолданылған әдістер іске асыру, дегенмен негізгі әдістемелігінің даму барысы ілгері қадам басуда.
Зерттеудің кезеңдері: Гобеленді зерттеудің кезеңдері бірнешеу. Машықтық сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру, композициялық құрлымды анықтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдарын зерттей отырып, ұлттық нақыштағы гобеленнің құндылығы мен қасиетін дәріптеу, құнды мағлұматтармен танысу.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы: Дипломдық жобадағы гобелен өнерін зерттеу барысында енгізген жаңалығым гобелен өнерін қайта жаңғыртып әрі қарай жаңа идеялар толықтыру.
Зерттеудің теориялық құндылығы: Дипломдық жобаны зерттеу кезеңінде жаңа ғылыми талдаулар, нұсқаулар, әдістемелерді пайдалану арқылы зерттелініп отырған жобаның ғылыми құндылығын арттыру.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру,композитциялық құрлымды анықтау. Сараман кезінде ұлттық нақыштағы сәндік гобелен құндылығы мен қасиетін асыруда үлес қосу.
Зерттеудің дұрыстығы: Гобелен өнерін дамытуда қазақтың шебер суретшілері жасаған бұйымдарды зерттеудің маңыздылығы зор.Осы дипломдық жобаға қолданған мәліметтердің дұрыстығына көз жеткізу.
Зерттеудің нәтижелерін енгізу және апробациялау:
Гобелен өнері дамуына үлес қосқан Қазақстандық суретшілердің өмірбаянымен де таныстық. Гобеленнің даму тарихы мен одан әрі өркендеуінің осы күнгі нәтижесіне көз жетерлік. Гобеленің кең ауқымды дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
Дипломдық жұмыстың көлемі және құрлымы
Дипломдық жұмыстың негізгі мазмұны.
Кіріспе де Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек. Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы зор.
Соның ішінде гобелендер ерекше топқа жатқызылады
І тарауда Қолөнер саласының бірі гобелен өнері тарихы гобелен түрлері мен техника тәсілдеріне көңіл бөлу.Және де Қазақстандағы суретшілердің шығармашылық туындылары мен танысу.
ІІ тарауда Гобелен тоқудағы қазақ даласының пейзажы мен композитциясын бейнелеу және де тықыр,түкті техникасымен жасалу жолдарын көрсету. Тоқу барысында алдыңғы қатарда жылы түстегі фон - жерді тықыр техникасы мен бейнелеген. Сүйіспеншілігі мен еркіндік самалымен самғай түскен жана ғана шешек атқан гүлдің бейнесі уылжыған қыздай, әрі нәзік, әрі сұлу обрзын түкті және орама техника мен бейнелеу.
Қортынды да Гобелен-тың, қызықты һәм болашағы бар көркемдік құбылыс. Бірнеше жылдың ішінде оның толыққанды тамыр жаюына салт-дәстүріміздің сақталғаны септігін тигізсе керек. Біздегі тоқыма өнері, кестелеп өрнек салу, киіз басу мен кілем тоқу –осының бәрі түптің -түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды.Гобеленің кен ауқымдағы дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
Зерттеудің мақсаты: Көне заманнан келе жатқан гобелен өнерін жоғалтпай әрі қарай жаңа идеялар мен толтыру. Ұлттық нақыштағы сәндік гобелен өнерінің технологияда жіптін түрлерін, жасалу жолдарын түкті және тықыр техника мен ашып көрсету.Басты мақсатым гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрі мен байланыстыру.
Зерттеудің нысаны: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы,педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдары.
Зерттеудің пәні: Гобелен халықтың күнделікті пайдаланылатын бұйымның бірі,гобелен өзінің композитциялық мазмұнымен көрікті және әдемілігімен ерекше.
Зерттеудің гипотизасы: Алға қойған міндеттерді игеру барысында әдістемелік құралдарды игеру, халықтың оқу танымдық іс әрекетін күшейтуге өз бетінше жұмысқа тигізетін әсері мол.
Зерттеудің міндеттері: Әдістемелік материалдарды жинақтап өңдеу, гобелен өнерінің шығу және даму тарихын көрсету, осы дипломдық жобаға жаңалықтар енгізу, қосымшалар қосу немесе қайта жаңғырту.
Зерттеудің әдістері Алға қойған міндеттерді шешу үшін методикалық және әдістемелік бағыттағы әдебиеттерге теориалық талдау жасау.
Зерттеудің негізгі әдістемелігі: Гобелен өнерін зерттеу барысында қолданылған әдістер іске асыру, дегенмен негізгі әдістемелігінің даму барысы ілгері қадам басуда.
Зерттеудің кезеңдері: Гобеленді зерттеудің кезеңдері бірнешеу. Машықтық сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру, композициялық құрлымды анықтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдарын зерттей отырып, ұлттық нақыштағы гобеленнің құндылығы мен қасиетін дәріптеу, құнды мағлұматтармен танысу.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы: Дипломдық жобадағы гобелен өнерін зерттеу барысында енгізген жаңалығым гобелен өнерін қайта жаңғыртып әрі қарай жаңа идеялар толықтыру.
Зерттеудің теориялық құндылығы: Дипломдық жобаны зерттеу кезеңінде жаңа ғылыми талдаулар, нұсқаулар, әдістемелерді пайдалану арқылы зерттелініп отырған жобаның ғылыми құндылығын арттыру.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру,композитциялық құрлымды анықтау. Сараман кезінде ұлттық нақыштағы сәндік гобелен құндылығы мен қасиетін асыруда үлес қосу.
Зерттеудің дұрыстығы: Гобелен өнерін дамытуда қазақтың шебер суретшілері жасаған бұйымдарды зерттеудің маңыздылығы зор.Осы дипломдық жобаға қолданған мәліметтердің дұрыстығына көз жеткізу.
Зерттеудің нәтижелерін енгізу және апробациялау:
Гобелен өнері дамуына үлес қосқан Қазақстандық суретшілердің өмірбаянымен де таныстық. Гобеленнің даму тарихы мен одан әрі өркендеуінің осы күнгі нәтижесіне көз жетерлік. Гобеленің кең ауқымды дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
Дипломдық жұмыстың көлемі және құрлымы
Дипломдық жұмыстың негізгі мазмұны.
Кіріспе де Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек. Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы зор.
Соның ішінде гобелендер ерекше топқа жатқызылады
І тарауда Қолөнер саласының бірі гобелен өнері тарихы гобелен түрлері мен техника тәсілдеріне көңіл бөлу.Және де Қазақстандағы суретшілердің шығармашылық туындылары мен танысу.
ІІ тарауда Гобелен тоқудағы қазақ даласының пейзажы мен композитциясын бейнелеу және де тықыр,түкті техникасымен жасалу жолдарын көрсету. Тоқу барысында алдыңғы қатарда жылы түстегі фон - жерді тықыр техникасы мен бейнелеген. Сүйіспеншілігі мен еркіндік самалымен самғай түскен жана ғана шешек атқан гүлдің бейнесі уылжыған қыздай, әрі нәзік, әрі сұлу обрзын түкті және орама техника мен бейнелеу.
Қортынды да Гобелен-тың, қызықты һәм болашағы бар көркемдік құбылыс. Бірнеше жылдың ішінде оның толыққанды тамыр жаюына салт-дәстүріміздің сақталғаны септігін тигізсе керек. Біздегі тоқыма өнері, кестелеп өрнек салу, киіз басу мен кілем тоқу –осының бәрі түптің -түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды.Гобеленің кен ауқымдағы дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
Гобелен технологиясында абстарктілі интерьерлік панно тоқу
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейтестілігі: Гобелен ежелден қолданылып келе жатырған өнердің бір түрі.Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек.Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы, мәні сәндік қолөнері халық тұрмысынан берік орын алған. Қазақ гобелені де дәстүр сабақтастығына қызмет ете бермек.
Зерттеудің мақсаты: Көне заманнан келе жатқан гобелен өнерін жоғалтпай әрі қарай жаңа идеялар мен толтыру. Ұлттық нақыштағы сәндік гобелен өнерінің технологияда жіптін түрлерін, жасалу жолдарын түкті және тықыр техника мен ашып көрсету.Басты мақсатым гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрі мен байланыстыру.
Зерттеудің нысаны: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы,педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдары.
Зерттеудің пәні: Гобелен халықтың күнделікті пайдаланылатын бұйымның бірі,гобелен өзінің композитциялық мазмұнымен көрікті және әдемілігімен ерекше.
Зерттеудің гипотизасы: Алға қойған міндеттерді игеру барысында әдістемелік құралдарды игеру, халықтың оқу танымдық іс әрекетін күшейтуге өз бетінше жұмысқа тигізетін әсері мол.
Зерттеудің міндеттері: Әдістемелік материалдарды жинақтап өңдеу, гобелен өнерінің шығу және даму тарихын көрсету, осы дипломдық жобаға жаңалықтар енгізу, қосымшалар қосу немесе қайта жаңғырту.
Зерттеудің әдістері Алға қойған міндеттерді шешу үшін методикалық және әдістемелік бағыттағы әдебиеттерге теориалық талдау жасау.
Зерттеудің негізгі әдістемелігі: Гобелен өнерін зерттеу барысында қолданылған әдістер іске асыру, дегенмен негізгі әдістемелігінің даму барысы ілгері қадам басуда.
Зерттеудің кезеңдері: Гобеленді зерттеудің кезеңдері бірнешеу. Машықтық сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру, композициялық құрлымды анықтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдарын зерттей отырып, ұлттық нақыштағы гобеленнің құндылығы мен қасиетін дәріптеу, құнды мағлұматтармен танысу.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы: Дипломдық жобадағы гобелен өнерін зерттеу барысында енгізген жаңалығым гобелен өнерін қайта жаңғыртып әрі қарай жаңа идеялар толықтыру.
Зерттеудің теориялық құндылығы: Дипломдық жобаны зерттеу кезеңінде жаңа ғылыми талдаулар, нұсқаулар, әдістемелерді пайдалану арқылы зерттелініп отырған жобаның ғылыми құндылығын арттыру.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру,композитциялық құрлымды анықтау. Сараман кезінде ұлттық нақыштағы сәндік гобелен құндылығы мен қасиетін асыруда үлес қосу.
Зерттеудің дұрыстығы: Гобелен өнерін дамытуда қазақтың шебер суретшілері жасаған бұйымдарды зерттеудің маңыздылығы зор.Осы дипломдық жобаға қолданған мәліметтердің дұрыстығына көз жеткізу.
Зерттеудің нәтижелерін енгізу және апробациялау:
Гобелен өнері дамуына үлес қосқан Қазақстандық суретшілердің өмірбаянымен де таныстық. Гобеленнің даму тарихы мен одан әрі өркендеуінің осы күнгі нәтижесіне көз жетерлік. Гобеленің кең ауқымды дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
Дипломдық жұмыстың көлемі және құрлымы
Дипломдық жұмыстың негізгі мазмұны.
Кіріспе де Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек. Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы зор.
Соның ішінде гобелендер ерекше топқа жатқызылады
І тарауда Қолөнер саласының бірі гобелен өнері тарихы гобелен түрлері мен техника тәсілдеріне көңіл бөлу.Және де Қазақстандағы суретшілердің шығармашылық туындылары мен танысу.
ІІ тарауда Гобелен тоқудағы қазақ даласының пейзажы мен композитциясын бейнелеу және де тықыр,түкті техникасымен жасалу жолдарын көрсету. Тоқу барысында алдыңғы қатарда жылы түстегі фон - жерді тықыр техникасы мен бейнелеген. Сүйіспеншілігі мен еркіндік самалымен самғай түскен жана ғана шешек атқан гүлдің бейнесі уылжыған қыздай, әрі нәзік, әрі сұлу обрзын түкті және орама техника мен бейнелеу.
Қортынды да Гобелен-тың, қызықты һәм болашағы бар көркемдік құбылыс. Бірнеше жылдың ішінде оның толыққанды тамыр жаюына салт-дәстүріміздің сақталғаны септігін тигізсе керек. Біздегі тоқыма өнері, кестелеп өрнек салу, киіз басу мен кілем тоқу - осының бәрі түптің -түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды.Гобеленің кен ауқымдағы дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
І ТАРАУ. СӘНДІК ҚОЛДАНБАЛЫ ӨНЕРДЕ ГОБЕЛЕН
ӨНЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ.
1.1. Гобелен өнерінің шығу және даму тарихы.
Қолөнердің әсем туындыларының енбек туындыларына рухани тіл болатын эстетикалық тағылыма қанағаттандыруда, сұлуда әсем, тиімді, ұстанымды ұлттық киімдер, үй жабдықтары, гобелендер жатады. Қолөнер-мол өнер дейді халық. Қазіргі жас шеберлерінің өздерінің жұмыстарына жана түр, жана ұғым туып, олардың идеялық мазмұндарын қайта жанғыртуда. Мұның өзі шеберлердің басым көпшілігі жан-жақты салауатты, білімді,өнердің түрлі салаларымен таныс адамдар екенін көрсетеді. Қолөнер деп тұрмысында жиі қлданылатын өру,тігу, мүсіндеу, тоқу, құрастыру, бейнелеу сияқты творчествалық өнер жиынтығын айтады.Шын мәнінде қолөнер түрлерінің әр қайсысының талай ғасырлық тарихы бар.
Гобелен - өнерінің шығу тарихы әр елдің әр халықтың өзіне тән тарихи,рухани сән салтанаты, салт дәстүрі бар, әлі де жалғасып келеді. Бүгінгі ұрпақтың көзқарасымен заман талабына сай өнердің тамыры теренге жайылып биікке құлаш сермеп бара жатқаны көніл қуантарлық жай. Заман талабына сай жана өнерімен ұштастырып, шеберлікке үйретіп тәрбиелік мән беріп әсемдікке баулуымыздың олардың болашағы үшін маңызы бар. Қолдан жасалған бұйымдарының, тоқыған кілемдерінің суреттерінде философиялық мағнасы бар, мәні де тереңде жатыр. Суреттермен безендірілуі, ою өрнектерімен олардың ғажайып реңдер үлесі мен әр бір адамға үлкен ой тастамай қоймайды. Гобелен негізін көркем шығармашылық туынды болып табылады. Сондықтан гобелен өнерінің сәндік қолданбалы өнерде алатын орны ерекше.
Гобелен тоқу өнері сияқты кілем тоқу өнері ерте кезден көшпенділер тұрмысымен қатар дамыды. Әсемдік денгейде көп тараған қолөнер шеберлерінің туындыларының бір бөлігін гобелендер құрайды.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан- саналы тәсілдер қолдану керек. Көптеген көрмелер мен вернисаждарды аралап шықсаңыз, бұған көз жеткізу қиын емес. Көрмелерде қолөнер сан-түрлі күйде паш етілген. Бұл классикалық тәсілмен атқарылған тегіс, жалпақ гобелендер мен шпалелалар, сондай-ақ, қазіргі заманғы аралас тәсіл қолданылатын фактуралы дүниелер. Ауқымды, кең гобелендер ерекше топқа жатқызылады, оның ішіне, қолмен тоқылған киім-кешектің авторлық үлгілеріде енеді.
Гобелен-тың, қызықты һәм болашағы бар көркемдік құбылыс. Бірнеше жылдың ішінде оның толыққанды тамыр жаюына салт-дәстүріміздің сақталғаны септігін тигізсе керек. Біздегі тоқыма өнері, кестелеп өрнек салу, киіз басу мен кілем тоқу - осының бәрі түптің түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды.
Гобелен деген кілем немесе суретті кілем деген мағнаны береді. Кілем тоқу өнері өте ертедегі ежелгі Египет, Грек скифтері дәуірінен бастау алған. Орта ғасырда қабырғаларда тоқыма суреттері мен безендіру кең таралған. Суреттермен безендіру қазіргі біздің қолданып жүрген гобелен деген сөз XIII ғасырда қолданыған.
Гобелен өнерінің шығу тарихы XV ғасырдан басталады. Ең алдымен Франция,Италия және Германия елдерінде дамыды. Кейінен Балтық жағалауында Кавказ және Ресей елдерінде кең өріс алады.
Тоқыма өнерінен бастау алады. Орта ғасырдағы Батыс Европа шпалерінің биікке өрлеу кезені болып табылады. Париж, Аррас, кештеу Брюссель қалалары шпалера тоқу өнерінің орталығына айналды. Ол кездердің ірі ғимараттардың интерьерлері шпалелармен және гобелендер мен безендірілген. 1620 жылы Париждегі Сен Марсель предместьесінде париждік отбасы гобеленовтардың сюжетті өрнекті композитциялары гобелен атауымен халыққа танымал болып, корольдік денгейде өзінің ашылуы салтанатын өткізді және ерекше үрдіспен өріс ала бастады. 1716 жылы Петрдің шақырылуымен гобелен тоқушы француз шеберлері Санкт Петербургке келіп россиялық гобелен тоқу өнерін қалыптастырады. Олардағы картиналар қолмен тоқылған атақты Ш.Лоберн, П.П.Резбенс, Ф. Раффали, Ф.Буше, К.Лионе сияқты суретшілердің туындылары еді.Біздің қазақ халқы да сәндік қолданбалы өнерге бай. Гобелен өнерінің қазақ қол өнеріне қадам басуы, қарқындап дамуы 1970 жылдан басталды. Осы жылдары біздің елімізде тақырыптың терең философиялық мазмұндағы көркем туындылардың алғашқы бастамасы қалыптасты. Ұлттық дәстүрлі тоқыма өнері аз уақыт ішінде жаңа сипатқа ие болып, гобелен өнерімен тоғысты. Қазақ гобелені әрқашанда дәстүрмен сабақтас қызмет етуге тиіс. Гобелен - кілем сәндік бұйым. Оны қазіргі кезде тәжірбиелі суретшілер қолға алып,жаңа өрнекпен тоқиды. Қазақ халқы өзінің күн көріс тіршілігіне қажетті үй жай алуды, киім кешек тігуді, азық түлік өндіруді өзінің тұрмыстық кәсіп етіп оларды күнбе күнгі тіршілік барысында орынды пайдаланса, әсем бұйымдар жасап өмірді сән-салтанатты құра білді. Бұдан біз халық творчествасының қандай түрі болса да халық өнерімен сол халықтың қоғамдық тарихымен, күн-көрісімен, кәсібі мен тығыз байланысты екенін көрсетеміз.
Гобелен негізін көркем шығармашылық туынды болып табылады.Сондықтан гобелен өнерінің сәндік қолданбалы өнерде алатын орны ерекше.
Халықтың қолөнеріне әдет-ғұрып жабдықтарымен қатар аң аулауға, мал өсіруге немесе егіншілікке қажетті құрал-жабдықтарда кіреді. Күйіз үйдің сүйегі, ағаш керует, кебеже, сандық жасап, кілем, сырмақ, алаша түрлі бау басқұрлар тоқып, арқан жіп есіп, көннен және илеулі теріден қайыс, таспа тіліп,өрім-өрім қолдан әр алуан ыдыс-аяқ, асадал, бесік және т.б көптеген заттарды халық шебері өнерпаздар өз қолдарымен жасап, түрлі нашықтармен әшекелейтін болады. Қол өнерінде көнілге қойымды мәнерлермен, оңдалған, қолданылған әдістер архетектурада кеңінен қолданылып келеді.
Ертеден б.з.д. сақталған мазарлар мен ескерткіштердей діни әр түрлі құрлыстардың қабырғалары мен мұнараларындағы сәнді, ою-өрнектер, ағаштар,қиюлар тастан қажалып, жасалып діңгектер халық қол өнерінің тамаша туындылары.
Кілем тоқу тұрмыс қажетіне байланысты халық қол өнерінде ертеректен белгілі, ел арасында кеңінен тараған, дамыған өнер қай уақытта да шебердің қолы ортақ деген емес кілем тоқуда киіз үй басу сияқты көрмелер арасындағы ұлтшылдықпен өзара көмек, қолғабыс көрсетудің тындыратын іс. Өйткені, кілем тоқуға бастан аяқ 3-4 адам, құруға адам көбірек қатысады. Кілем күнделікті кеңінен таралған жүннен жасалған бұйымдардың ішінде басты орын алып, әлі күнге дейін маңызын жоғалтпай келеді. Тоқылатын кілемдер Түркіменстан, Өзбекстан, Қырғызстан,Қазақстан кілемдері көрнекілігі жағынан көзге түседі. Ұлттық кілемдер сол республика халықтарының қол өнерінің негізгі түрі. Қазақстанда қалыптасқан салт бойынша тоқыма бұйымдар атам заманнан қолданылып келген және үй ішіне оңашалық пен жылулықты дарытқан. Осдан кейін кілемдердің тоқылуы да, материалы да, өрнегі де әр түрлі болып келеді. Кілемдер мен кілем бұйымдарды ерте заманнан шығарып келе жатқан елдердің бірі түркімендер, сондықтан кілем өрнегінің республикада өте кең таралған. Гобелен кілемінде белгілі тақырып бойынша қайталанбас суреттер көрініс береді. Оның жай кілемдерден айырмашылығы суреттері мен түстерінде әсем тоқу ерекшелігі бар. Гобелен - кызық , әрі қиын өнер. Ол ұзақ ізденісті ыждағатты, қол енбегін қажет етеді. Қазақ халқының қолөнерінің аса қымбат, қайталанбаған сұлулығын, ғажайып көркем тоқымашылық өнерден көреміз.
Қазіргі кезде қолөнер туындылары қолға түспес бұрын асыл дүние, қымбат бұйымға айналды. Көз жауын алатын осындай дүниелерге сұраныс өсті. Әр кім өз халқының қымбат қазынасын сақтап, оны қастерлеп отыруы тиіс. Бұл өнерге деген іңкәрлікті анғартады. Ен үздік жұмыстарда гобеленді асқақтатуға деген ұмтылыс және де оны сәулеткерлік ортаға икемдеу, пластикалық композицияларға деген құлшыныс астасып жатады. Әдетте монументалистердің гобелендерді толыққанды болғандағы, қоғамдық ғимараттардың ішкі әшекейіне құйып қойғандай әсер қалдырады. Соңғы жылдары Қазақстан жас суретшілері бұл дәстүрді қолданбай келеді. Оған деген ынтазарлықты та кеми түскендей. Мұның бірнеше обьективті себептері бар. Біріншіден, асқақ - қолданбалы жұмыстарға деген мемлекеттік тапсырыс жүйесі сарқылды. Кенес үкіметі кезінде, осы жүйенің арқасында, суретшілер өзінің ішкі ойын жүзеге асырып, қоғамдық орындардың интерьерін әшекей алатын. Екіншіден, біздің заманда осы тектес жұмыстар жеке меншік интерьерлерге ғана қондырылып жүр. Әлбетте, мұндайда, гобелен өнері станковизацияланып, асқақ-қолданбалы өнер туындысы аталуда. Қазақстан территориясының жер бедерінде, күн территориясының ең алғаш жайлаған тайпаларда мыңдаған жылдар ішінде неше түрлі өзгерістерге ұялады. Табиғатта көркейіп жер қайнауының қысқа байлықтары молая түсуде. Осыдан кейін халықтың нұсқауларының асқан үміттері туындайды. Халық шеберлері байлыққа-байлық қосып, молшыл жасау мен қатар, сол баршылықты байыпты етуге тұрмыстың жиһаз мүліктерімізді сәндеуге, безендіруге үлкен үлес қосты.Тоқымашылықтың жоғары денгейін көрсететін гобелен тоқу өнерінің жас ұрпақтың рухани қалыптасуына да әсері зор. Осы орайда елімізде гобелен тоқуға баулитын бірнеше көркем сурет оқу орындары бар екендігін атап өткен лазым. Дәлірек айтқанда, Қазақстан мемлекеттік көркем сурет академиясы, Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті, Т. Жүргенов атындағы қазақ мемлекеттік театр және кино өнері институты, О. Тансықбаев атындағы көркем сурет коледжі және де тағы басқа. Жыл сайын гобеленші шәкірттерді тәрбиелеп келеді. Гобелен өнерін оқытып үйретуде үлес қосқан ұстаздар да аз емес.Қысқаша айтқанда, гобелен өнерін оқытып, үйрету дегеніміз көнеден келе жатқан дәстүрлі тоқыма өнеріміздің әдіс тісілдерін жетілдіріп, алға асыру болып табылады. Қазақ гобелені де дәстүр сабақтастығына қызмет ете бермек.
1.2. Гобелен өнерінің түрлері мен әдіс техникасы.
Қолөнердің әсем туындыларының енбек туындыларына рухани тіл болатын эстетикалық тағылымға қанағаттандыруда, сұлуда әсем, тиімді, ұстанымды ұлттық киімдер, үй жабдықтары, гобелендер жатады. Ұлттық дәстүрлі тоқыма өнері аз уақыт ішінде жаңа сипатқа ие болып, неше түрлі қол өнер мен тоғысты. Гобелен тоқылатын бұйымына, сапасына, бояуының түріне қарай әр алуан атауларға бөлінеді. Тоқыма өнерінің бір өзі неше түрге бөлінеді.Атап айтқанда: текеметтер, сырмақтар, киіз басу, гобелендер.
Гобелен негізінен көркем шығармашылық туынды. Гобелен өнерінің түрлері де аз емес. Гобелен түкті және тақыр кілем болып екіге бөлінеді. Түкті кілем тоқу, әсіресе Сыр бойында, оңтүстік аудандарда кеңінен дамыған. Қазіргі кезеңде шетелдердің кілемдеріне еліктеп, соларға ұқсас кілем тоқылғандықтан, кілемнің түрлері өте көп. Негізінен қазіргі қолданыста көбінесе осы екі түрі өз талғамымен техникасы жанашалап тоқылып жүргендер аз емес.
Түк салу - жоғарыда аталған кілемдердің бәрі түкті кілемге жатады. ( әндіжан, бұхар, түркімен, парсы, араб.) Түкті кілемді тоқу асқан шеберлікті қажет етеді. Жүнді өрмек жібінен сәл жуандау етіп, бірақ бос иіру керек. Кілем түгіне арналған жіпті біз дайындап аламыз, желіге орап, қаттылап екі жағынан тартамыз. Бір қатарға кергенше түгел түп шалынып болған соң түкшелерді шанышқымен ұрғылап нығырлаймыз. Мықты болу үшін араларына желі жіп өткіземіз. Әдісі: екі жіпті арқау жіпке орап астынан аламыз. Түк салынып болған соң шанышқамен соғып нығырлаймыз, артынан кесіп тастаймыз. Түгінің ұзындығы 5-7мм болу керек.
Теріп тоқу - желі бойынша түк салынбай арқау өткізу арқылы тоқылады. Түсті жіпті кілем өрнегінің ретіне қарай өткізілмей отырып тоқиды.
Түкті гобелен - кенеп матаны ағашқа керіп, жобаны кенеп матасына түсіріп, инені сабақтап, шыққан жіпті түйіншектеп, жіпті шымшып ұстап қалу.
Тақыр кілем - жібі терме алашаға иіргендей ширатылған түксіз кілем. Тақыр кілем өрнегіне өз атынан - ақ көрініп тұрғандай түк салынбайды, кілем түріне арналған жіп, желі жібіне ұқсас иіріліп, ширатылады. Бұл кілемді тоқу үшін көптеген кілем жабдықтары қажет. Олар: адарғы тарақ, тартпа, отырғыш, кесермен пышақ, қайшы, желі жіп, арқау, түкті жіп, түкті жүндер т. б.
Алаша - әр түрлі жіптерден өрмек арқылы жолақтап немесе өрнектеп тоқитын тақыр кілем. Ол жай және терме алаша болып бөлінеді. Жай алаша - көп мәнерлі геометриялық өрнектер салынып тоқылатын алаша. Алаша - бүктеуге жайып салуға қолайлы мүлік.
Әрине гобелен тоқылу техникасы өте көп - ақ. Гобелен өнерінің өзі сонау парсы елі Египет елінен тарағанда египеттік бағытта да тоқылатын әдіс түрі бар. Өзіміздің Қазақстан елімізде тықыр мен түкті гобелендеріміз қолданысқа ие. Гобеленнің атасы Қ.Тыныбековтың өзі де көбіне көп тықыр техникасындағы гобелен түрін дамытқан. Өнерлі өрге жүзер*4 дейді халық. Тоқыма өнерін тоқуды қолөнердің өзіндік қыр-сыры мол, қиын әрі озық түрлерінің бірі десекте, осы өнерді үйреніп жүрген әр адамның қанат бітіріп, сұлулық, әдемілік, әсемдікке жол табады. Біздегі тоқыма өнерінің түрлері кестелеп өрнек салу, киіз басу, мен кілем тоқу осының бәрі түптің-түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды. Қазіргі уақытта гобелен өнерінің нағыз қызу қарқынды даму сатысы десек қателеспейміз. Жана буынмен бірге жана идеялар келіп тоғысуда.
4. Қ. Тыныбеков, Қазақтың қолөнері
Суретші талғамымен жіптер арқылы майлы бояумен жуғандай етіп, акварельді мотивтерді. Пайдалануға болады.
Жалпы гобелен дегеніміз бір сөзбен айтқанда, сурет салып тоқылған кілем. Гобелен тоқуда сюжеттік суреттер салу жолдары іздестіріледі. Көркем композициялық туындының алғашқы үлгісі тақырыптық мазмұнға сәйкес болуы керек.
Мұнда гобелен тоқу негізінен кендір жіп, аз өсімдіктері және жүннен иірілген жіп пайдаланылады. Гобелен тоқуда қойылатын талаптар:
Композитциялық құрлымды анықтау
Жобалық шешімнің нақты шешімін табу,
Бояу үндестігін үйлестіру.
Прибалтика елдері гобелен тоқуда композициялық суретті толқын тәрізді бедерлесе, ал Кавказ гобелен тоқымашылары өз шығармаларында тарихи оқиғаларды, эпостарды бейнелеуге тырысты. Ресей суретшілері гобеленді тықыр кілем үлгісімен тоқып, оны сюжеттік суреттермен бедерледі. Қазақ қолөнершілері айтқандай тоқу ісіне көбінесе жүннен иірілген жіптерді пайдаланған. Ондай жіптер көбіне ешкі, қой, түйе түбітінен иірілетін. Мұндай жіптер таза, жұмсақ, әрі төзімді созылмалы да әдемі. Қолмен тоқылуды палатнолы тоқылу деп атайды. Бұрынғы өзгеше әр түрлі әдіс шығармалары шығады.Тоқыманыің тоқу барысы ұзақ жүріп отырады. Дәстүрлі толық жасырылу негіз және көрініп тұрған жоқ ең басты жүн, зығыр, мақта, капрон, арқан, провалка - жіп қызмет етеді.
Негізгі жіптері арқылы өтетін мынау түрлі түсті ою өрнек әдеттегі жүн және жібек қолданылды жүн және зығыр жіп. Кілемде практикалық кез келген материал жүн, жібек, мақта, мата, натуралды тері, қағаз жолақтары мүмкін. Негізгі схеманың тоқыма техник және олардың бір түрінің бір таралған тоқымалардың қолданылатындардың кілемде полатнолы тоқыма бірінші оның негізгі тоқыманың мата әртүрлі тәсілдері алмасу жолмен құрылады, және ізге түсу үшін оған бірінші себеп сол бөлімі орындалады. Қисық сызықты , негіз арқылы жүреді кез келген қисық сызықтар, сәйкестікте суретші ниетімен созу немесе штрих түсіру. Ескіліктілерде және кілемдерде созу тәсілі өте жиі қолданылды немесе штрих түсіреді. Штрих түсіру үшін тоқымашы ең басты қабылдауы " қайта тудың " стилистикалық эволюция мына кезеңінде кілем ерекше мағынаға ие болды , бірақ кездесті жіңішке түтінділерді кілемдерде қашан табиғи бояғыш заттармен тек қана тоқымашы пайдаланды және түстердің саны шектелген болды. Ең алдымен рамаға кенеп жіппен гобеленнің негізін керіп аламыз. Жіп бір қалыпты керілуі керек. Содан кейін көлденеңінен бір жіпті астына, бір жіпті үстінен өткізу арқылы картонды орнатамыз. Гобеленнің тоқылуы полотно, алаша тәріздес айқас өткізулермен тоқылады. Раманың көлемі тоқылатын гобелен өлшеміне байланысты болуы керек. Гобеленді негізін кергенде жіптердің арасы 3мм аспауы керек және жіптердің арасынан саусағыңыз еркін өтуі керек. Гобеленге сурет салып гуашпен дайындап алыңыз. Жіптің арақашықтығы 3мм аспауы керек керілетін жіп мақтадан немесе зығырдан жіп болғаны дұрыс себебі ол жіптер нағыз үзілмейді. Керілген жіп не қатты, не бос болғаны жөн. Жіпті станокка үзіліссіз орау керек. Картонды өткізіп оның денгейі мен жіпті оның солға дейін түйіндейді. Бұл гобелен тарқатылып кетпеуі үшін қажет. Ос әдісті гобелен тоқылып біткенде қайталанады. 1-2см денгейде ақ кенеп жіппен тоқып шығады. Осыдан кейін қажетті сурет жіп керілген раманың артқы бойына қозғалмайтындай етіп бекітіледі. Гобелен тоқудың әр түрлі әдіс тәсілдері бар.
Суретті тоқып бітірген соң жұмыстың басында тоқылған ақ жолақты қайта тоқимыз. Осыдан кейін кенеп жіппен қазық баушалап түйінделеді де станоктан гобеленді бір келкі етіп қиып аламыз. Гобелен бетін қосымша заттармен әсемдеуге де болады: бау, моншақ, түйме, құстың жүні, тағы да басқа салт дәстүрі бар, әлі де жалғасып келеді. Бүгінгі ұрпақтың көз қарасымен заман талабына сай өнердің тамыры теренге жайылып биікке құлаш сермеп бара жатқаны көніл қуантарлық жай. Заман талабына сай жана өнерімен ұштастырып, шеберлікке үйретіп тәрбиелік мән беріп әсемдікке баулуымыздың олардың болашағы үшін маңызы бар.
1.3. Қазақстандағы гобелен өнерінің суретшілері және олардың шығармашылығындағы композиция.
Гобелен өнерін тоқуда өзіндік қыр-сыры мол, қиын әрі озық түрлерінің бірі десекте, осы өнерді үйренгісі келетін әр адамның қиалына қанат бітіріп,сұлулық әлеміне жол табады. Оның айғағы тарихта қалыптасып келген, сан ғасырлар бойы тұрмысқа байланысты. Табиғи құбылыстарын суреттерге лайықталып ою өрнек түрлерінің, оның мазмұнын жанара түсіп, бет-бедеріне байланысты, тың мағына беретін жаңаша туындылардың пайда болуы. Бұл жанашыландыру айғағы. Олардың авторлары да өз замандастарымыз. Өнер заманындағы өзгерістер дегендей
өнерде заман талабына сай, соның ішінде гобелен өнері бір жақты тұрмыс қажетін өтеу аясынан гөрі қолдағы барды ұқсата білу мен әсемдік пен талғампаздықтың әлемдік туындысына айналуда. Сондықтан оның енбекке өнерге ойлау қабілетін арттыруға нәзік пен сұлулықты сезіне білуге, табандылық пен ұстамдылыққа тәрбиелейді. Халық қолөнері көркем өнер шығармларының ең көне түрі гобелен тоқу сол көркем өнер шығармалардан тұрады. Осындай дәстүрде өсіп-өнген қазақстандық гобелен суретшілері орасан зор, ауыз толтырып айтарлық өнер туындыларын дүниеге келтірді және де мұнда баршаға ортақ бейнелеу жүйесін іздеуге деген құлшыныс аңғарылғанды.Осы жүйе арқылы суретшілер замандасының дүниетанымын бейнелеуге, ХХ ғасырдың мәдени тәжірбиесі мен ұлттық дәстүрді синтездеуге тырысты. Бұл өнерді дамытуға ерекше үлес қосқан Қазақстан суретшілері: Қ. Тыныбеков, Б. Зәуірбекова, И. Ярема, Ә. Бапанова, К. Жұбаниязова, Б.Өтепов, Ш. Қажаханов тағы басқаларын атауға болады. Қазақ гобелен өнерінің атасы Құрасбек Тыныбеков 33 жыл қазақ өнерінің дамуына көп үлес қосты. Ол 1970 жылы республикалық көрмеге алғаш рет қатысқан. Украина Львов қаласындағы мемлекеттік сән және өнер институтының түлегі. 1770 жылы гобелен өнерін, елімізге танымал талантты суретшіміз Құрал Тыныбеков Прибалтика елдерінен әкелді. Қ. Тыныбековтың шығармашылығының дамуы тікелей гобелен тоқу өнерімен байланысты. Оның творчествалық ізденісіндегі басты жетістігі классикалық гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрі мен сбақтастыруы болып табылады. Туындылар қазақ композициялық құрлымы күрделі, бояу үндестігі басым туындылар болып табылады. Гобелен өздерінің терең философиялық мазмұны мен ерекшеленеді. Олардың композициялық құрлымдарында фольклорлық сарын басым.
Суретші халықтық өнердің озық дәстүрлерін өзгертуде 2 бағыт ұстанады.
Еркін импротизатция, яғни ою өрнектерді фантазиясына қарй пайдаланады.
Осынау ою өрнектерді өзінің түрлі композициясына арқау етті.
Суретші ғұмыры халқының тағдырымен өткен тарихымен біте қайнасып, бір тұтас жанды денеге айналып кеткен. Екеуі екі бөлек көз алдына елестету әсте мүмкін емес. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейтестілігі: Гобелен ежелден қолданылып келе жатырған өнердің бір түрі.Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек.Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы, мәні сәндік қолөнері халық тұрмысынан берік орын алған. Қазақ гобелені де дәстүр сабақтастығына қызмет ете бермек.
Зерттеудің мақсаты: Көне заманнан келе жатқан гобелен өнерін жоғалтпай әрі қарай жаңа идеялар мен толтыру. Ұлттық нақыштағы сәндік гобелен өнерінің технологияда жіптін түрлерін, жасалу жолдарын түкті және тықыр техника мен ашып көрсету.Басты мақсатым гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрі мен байланыстыру.
Зерттеудің нысаны: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы,педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдары.
Зерттеудің пәні: Гобелен халықтың күнделікті пайдаланылатын бұйымның бірі,гобелен өзінің композитциялық мазмұнымен көрікті және әдемілігімен ерекше.
Зерттеудің гипотизасы: Алға қойған міндеттерді игеру барысында әдістемелік құралдарды игеру, халықтың оқу танымдық іс әрекетін күшейтуге өз бетінше жұмысқа тигізетін әсері мол.
Зерттеудің міндеттері: Әдістемелік материалдарды жинақтап өңдеу, гобелен өнерінің шығу және даму тарихын көрсету, осы дипломдық жобаға жаңалықтар енгізу, қосымшалар қосу немесе қайта жаңғырту.
Зерттеудің әдістері Алға қойған міндеттерді шешу үшін методикалық және әдістемелік бағыттағы әдебиеттерге теориалық талдау жасау.
Зерттеудің негізгі әдістемелігі: Гобелен өнерін зерттеу барысында қолданылған әдістер іске асыру, дегенмен негізгі әдістемелігінің даму барысы ілгері қадам басуда.
Зерттеудің кезеңдері: Гобеленді зерттеудің кезеңдері бірнешеу. Машықтық сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру, композициялық құрлымды анықтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы: Әдістемелік оқулықтар, газеттер, журналдардағы педагогикалық және методикалық іс тәжірбиелер басылымдарын зерттей отырып, ұлттық нақыштағы гобеленнің құндылығы мен қасиетін дәріптеу, құнды мағлұматтармен танысу.
Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы: Дипломдық жобадағы гобелен өнерін зерттеу барысында енгізген жаңалығым гобелен өнерін қайта жаңғыртып әрі қарай жаңа идеялар толықтыру.
Зерттеудің теориялық құндылығы: Дипломдық жобаны зерттеу кезеңінде жаңа ғылыми талдаулар, нұсқаулар, әдістемелерді пайдалану арқылы зерттелініп отырған жобаның ғылыми құндылығын арттыру.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: сараман кезінде гобеленді құрастыру бірнеше кезеңнен тұрады, олар: жобалық суреттің нақты шешімін табу, бояу үндестігін үйлестіру,композитциялық құрлымды анықтау. Сараман кезінде ұлттық нақыштағы сәндік гобелен құндылығы мен қасиетін асыруда үлес қосу.
Зерттеудің дұрыстығы: Гобелен өнерін дамытуда қазақтың шебер суретшілері жасаған бұйымдарды зерттеудің маңыздылығы зор.Осы дипломдық жобаға қолданған мәліметтердің дұрыстығына көз жеткізу.
Зерттеудің нәтижелерін енгізу және апробациялау:
Гобелен өнері дамуына үлес қосқан Қазақстандық суретшілердің өмірбаянымен де таныстық. Гобеленнің даму тарихы мен одан әрі өркендеуінің осы күнгі нәтижесіне көз жетерлік. Гобеленің кең ауқымды дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
Дипломдық жұмыстың көлемі және құрлымы
Дипломдық жұмыстың негізгі мазмұны.
Кіріспе де Гобелен өзінің құрылған композициялық бағыты мен әсем құндылығымен жылдар, ғасырлар бойы сақталып келеді. Қазіргі кезде гобелен біздің елімізге жаңашалап, жаңа бағытта жеткізіліп отыр.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан-салалы тәсілдер қолданса керек. Ұлттық қолөнер бұйымдарының маңызы зор.
Соның ішінде гобелендер ерекше топқа жатқызылады
І тарауда Қолөнер саласының бірі гобелен өнері тарихы гобелен түрлері мен техника тәсілдеріне көңіл бөлу.Және де Қазақстандағы суретшілердің шығармашылық туындылары мен танысу.
ІІ тарауда Гобелен тоқудағы қазақ даласының пейзажы мен композитциясын бейнелеу және де тықыр,түкті техникасымен жасалу жолдарын көрсету. Тоқу барысында алдыңғы қатарда жылы түстегі фон - жерді тықыр техникасы мен бейнелеген. Сүйіспеншілігі мен еркіндік самалымен самғай түскен жана ғана шешек атқан гүлдің бейнесі уылжыған қыздай, әрі нәзік, әрі сұлу обрзын түкті және орама техника мен бейнелеу.
Қортынды да Гобелен-тың, қызықты һәм болашағы бар көркемдік құбылыс. Бірнеше жылдың ішінде оның толыққанды тамыр жаюына салт-дәстүріміздің сақталғаны септігін тигізсе керек. Біздегі тоқыма өнері, кестелеп өрнек салу, киіз басу мен кілем тоқу - осының бәрі түптің -түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды.Гобеленің кен ауқымдағы дамуына өз үлесімді қосуды тұжырымдадым.
І ТАРАУ. СӘНДІК ҚОЛДАНБАЛЫ ӨНЕРДЕ ГОБЕЛЕН
ӨНЕРІНІҢ АЛАТЫН ОРНЫ.
1.1. Гобелен өнерінің шығу және даму тарихы.
Қолөнердің әсем туындыларының енбек туындыларына рухани тіл болатын эстетикалық тағылыма қанағаттандыруда, сұлуда әсем, тиімді, ұстанымды ұлттық киімдер, үй жабдықтары, гобелендер жатады. Қолөнер-мол өнер дейді халық. Қазіргі жас шеберлерінің өздерінің жұмыстарына жана түр, жана ұғым туып, олардың идеялық мазмұндарын қайта жанғыртуда. Мұның өзі шеберлердің басым көпшілігі жан-жақты салауатты, білімді,өнердің түрлі салаларымен таныс адамдар екенін көрсетеді. Қолөнер деп тұрмысында жиі қлданылатын өру,тігу, мүсіндеу, тоқу, құрастыру, бейнелеу сияқты творчествалық өнер жиынтығын айтады.Шын мәнінде қолөнер түрлерінің әр қайсысының талай ғасырлық тарихы бар.
Гобелен - өнерінің шығу тарихы әр елдің әр халықтың өзіне тән тарихи,рухани сән салтанаты, салт дәстүрі бар, әлі де жалғасып келеді. Бүгінгі ұрпақтың көзқарасымен заман талабына сай өнердің тамыры теренге жайылып биікке құлаш сермеп бара жатқаны көніл қуантарлық жай. Заман талабына сай жана өнерімен ұштастырып, шеберлікке үйретіп тәрбиелік мән беріп әсемдікке баулуымыздың олардың болашағы үшін маңызы бар. Қолдан жасалған бұйымдарының, тоқыған кілемдерінің суреттерінде философиялық мағнасы бар, мәні де тереңде жатыр. Суреттермен безендірілуі, ою өрнектерімен олардың ғажайып реңдер үлесі мен әр бір адамға үлкен ой тастамай қоймайды. Гобелен негізін көркем шығармашылық туынды болып табылады. Сондықтан гобелен өнерінің сәндік қолданбалы өнерде алатын орны ерекше.
Гобелен тоқу өнері сияқты кілем тоқу өнері ерте кезден көшпенділер тұрмысымен қатар дамыды. Әсемдік денгейде көп тараған қолөнер шеберлерінің туындыларының бір бөлігін гобелендер құрайды.Қолданбалы өнердің ішінде тек гобеленде ғана сан- саналы тәсілдер қолдану керек. Көптеген көрмелер мен вернисаждарды аралап шықсаңыз, бұған көз жеткізу қиын емес. Көрмелерде қолөнер сан-түрлі күйде паш етілген. Бұл классикалық тәсілмен атқарылған тегіс, жалпақ гобелендер мен шпалелалар, сондай-ақ, қазіргі заманғы аралас тәсіл қолданылатын фактуралы дүниелер. Ауқымды, кең гобелендер ерекше топқа жатқызылады, оның ішіне, қолмен тоқылған киім-кешектің авторлық үлгілеріде енеді.
Гобелен-тың, қызықты һәм болашағы бар көркемдік құбылыс. Бірнеше жылдың ішінде оның толыққанды тамыр жаюына салт-дәстүріміздің сақталғаны септігін тигізсе керек. Біздегі тоқыма өнері, кестелеп өрнек салу, киіз басу мен кілем тоқу - осының бәрі түптің түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды.
Гобелен деген кілем немесе суретті кілем деген мағнаны береді. Кілем тоқу өнері өте ертедегі ежелгі Египет, Грек скифтері дәуірінен бастау алған. Орта ғасырда қабырғаларда тоқыма суреттері мен безендіру кең таралған. Суреттермен безендіру қазіргі біздің қолданып жүрген гобелен деген сөз XIII ғасырда қолданыған.
Гобелен өнерінің шығу тарихы XV ғасырдан басталады. Ең алдымен Франция,Италия және Германия елдерінде дамыды. Кейінен Балтық жағалауында Кавказ және Ресей елдерінде кең өріс алады.
Тоқыма өнерінен бастау алады. Орта ғасырдағы Батыс Европа шпалерінің биікке өрлеу кезені болып табылады. Париж, Аррас, кештеу Брюссель қалалары шпалера тоқу өнерінің орталығына айналды. Ол кездердің ірі ғимараттардың интерьерлері шпалелармен және гобелендер мен безендірілген. 1620 жылы Париждегі Сен Марсель предместьесінде париждік отбасы гобеленовтардың сюжетті өрнекті композитциялары гобелен атауымен халыққа танымал болып, корольдік денгейде өзінің ашылуы салтанатын өткізді және ерекше үрдіспен өріс ала бастады. 1716 жылы Петрдің шақырылуымен гобелен тоқушы француз шеберлері Санкт Петербургке келіп россиялық гобелен тоқу өнерін қалыптастырады. Олардағы картиналар қолмен тоқылған атақты Ш.Лоберн, П.П.Резбенс, Ф. Раффали, Ф.Буше, К.Лионе сияқты суретшілердің туындылары еді.Біздің қазақ халқы да сәндік қолданбалы өнерге бай. Гобелен өнерінің қазақ қол өнеріне қадам басуы, қарқындап дамуы 1970 жылдан басталды. Осы жылдары біздің елімізде тақырыптың терең философиялық мазмұндағы көркем туындылардың алғашқы бастамасы қалыптасты. Ұлттық дәстүрлі тоқыма өнері аз уақыт ішінде жаңа сипатқа ие болып, гобелен өнерімен тоғысты. Қазақ гобелені әрқашанда дәстүрмен сабақтас қызмет етуге тиіс. Гобелен - кілем сәндік бұйым. Оны қазіргі кезде тәжірбиелі суретшілер қолға алып,жаңа өрнекпен тоқиды. Қазақ халқы өзінің күн көріс тіршілігіне қажетті үй жай алуды, киім кешек тігуді, азық түлік өндіруді өзінің тұрмыстық кәсіп етіп оларды күнбе күнгі тіршілік барысында орынды пайдаланса, әсем бұйымдар жасап өмірді сән-салтанатты құра білді. Бұдан біз халық творчествасының қандай түрі болса да халық өнерімен сол халықтың қоғамдық тарихымен, күн-көрісімен, кәсібі мен тығыз байланысты екенін көрсетеміз.
Гобелен негізін көркем шығармашылық туынды болып табылады.Сондықтан гобелен өнерінің сәндік қолданбалы өнерде алатын орны ерекше.
Халықтың қолөнеріне әдет-ғұрып жабдықтарымен қатар аң аулауға, мал өсіруге немесе егіншілікке қажетті құрал-жабдықтарда кіреді. Күйіз үйдің сүйегі, ағаш керует, кебеже, сандық жасап, кілем, сырмақ, алаша түрлі бау басқұрлар тоқып, арқан жіп есіп, көннен және илеулі теріден қайыс, таспа тіліп,өрім-өрім қолдан әр алуан ыдыс-аяқ, асадал, бесік және т.б көптеген заттарды халық шебері өнерпаздар өз қолдарымен жасап, түрлі нашықтармен әшекелейтін болады. Қол өнерінде көнілге қойымды мәнерлермен, оңдалған, қолданылған әдістер архетектурада кеңінен қолданылып келеді.
Ертеден б.з.д. сақталған мазарлар мен ескерткіштердей діни әр түрлі құрлыстардың қабырғалары мен мұнараларындағы сәнді, ою-өрнектер, ағаштар,қиюлар тастан қажалып, жасалып діңгектер халық қол өнерінің тамаша туындылары.
Кілем тоқу тұрмыс қажетіне байланысты халық қол өнерінде ертеректен белгілі, ел арасында кеңінен тараған, дамыған өнер қай уақытта да шебердің қолы ортақ деген емес кілем тоқуда киіз үй басу сияқты көрмелер арасындағы ұлтшылдықпен өзара көмек, қолғабыс көрсетудің тындыратын іс. Өйткені, кілем тоқуға бастан аяқ 3-4 адам, құруға адам көбірек қатысады. Кілем күнделікті кеңінен таралған жүннен жасалған бұйымдардың ішінде басты орын алып, әлі күнге дейін маңызын жоғалтпай келеді. Тоқылатын кілемдер Түркіменстан, Өзбекстан, Қырғызстан,Қазақстан кілемдері көрнекілігі жағынан көзге түседі. Ұлттық кілемдер сол республика халықтарының қол өнерінің негізгі түрі. Қазақстанда қалыптасқан салт бойынша тоқыма бұйымдар атам заманнан қолданылып келген және үй ішіне оңашалық пен жылулықты дарытқан. Осдан кейін кілемдердің тоқылуы да, материалы да, өрнегі де әр түрлі болып келеді. Кілемдер мен кілем бұйымдарды ерте заманнан шығарып келе жатқан елдердің бірі түркімендер, сондықтан кілем өрнегінің республикада өте кең таралған. Гобелен кілемінде белгілі тақырып бойынша қайталанбас суреттер көрініс береді. Оның жай кілемдерден айырмашылығы суреттері мен түстерінде әсем тоқу ерекшелігі бар. Гобелен - кызық , әрі қиын өнер. Ол ұзақ ізденісті ыждағатты, қол енбегін қажет етеді. Қазақ халқының қолөнерінің аса қымбат, қайталанбаған сұлулығын, ғажайып көркем тоқымашылық өнерден көреміз.
Қазіргі кезде қолөнер туындылары қолға түспес бұрын асыл дүние, қымбат бұйымға айналды. Көз жауын алатын осындай дүниелерге сұраныс өсті. Әр кім өз халқының қымбат қазынасын сақтап, оны қастерлеп отыруы тиіс. Бұл өнерге деген іңкәрлікті анғартады. Ен үздік жұмыстарда гобеленді асқақтатуға деген ұмтылыс және де оны сәулеткерлік ортаға икемдеу, пластикалық композицияларға деген құлшыныс астасып жатады. Әдетте монументалистердің гобелендерді толыққанды болғандағы, қоғамдық ғимараттардың ішкі әшекейіне құйып қойғандай әсер қалдырады. Соңғы жылдары Қазақстан жас суретшілері бұл дәстүрді қолданбай келеді. Оған деген ынтазарлықты та кеми түскендей. Мұның бірнеше обьективті себептері бар. Біріншіден, асқақ - қолданбалы жұмыстарға деген мемлекеттік тапсырыс жүйесі сарқылды. Кенес үкіметі кезінде, осы жүйенің арқасында, суретшілер өзінің ішкі ойын жүзеге асырып, қоғамдық орындардың интерьерін әшекей алатын. Екіншіден, біздің заманда осы тектес жұмыстар жеке меншік интерьерлерге ғана қондырылып жүр. Әлбетте, мұндайда, гобелен өнері станковизацияланып, асқақ-қолданбалы өнер туындысы аталуда. Қазақстан территориясының жер бедерінде, күн территориясының ең алғаш жайлаған тайпаларда мыңдаған жылдар ішінде неше түрлі өзгерістерге ұялады. Табиғатта көркейіп жер қайнауының қысқа байлықтары молая түсуде. Осыдан кейін халықтың нұсқауларының асқан үміттері туындайды. Халық шеберлері байлыққа-байлық қосып, молшыл жасау мен қатар, сол баршылықты байыпты етуге тұрмыстың жиһаз мүліктерімізді сәндеуге, безендіруге үлкен үлес қосты.Тоқымашылықтың жоғары денгейін көрсететін гобелен тоқу өнерінің жас ұрпақтың рухани қалыптасуына да әсері зор. Осы орайда елімізде гобелен тоқуға баулитын бірнеше көркем сурет оқу орындары бар екендігін атап өткен лазым. Дәлірек айтқанда, Қазақстан мемлекеттік көркем сурет академиясы, Абай атындағы Алматы мемлекеттік университеті, Т. Жүргенов атындағы қазақ мемлекеттік театр және кино өнері институты, О. Тансықбаев атындағы көркем сурет коледжі және де тағы басқа. Жыл сайын гобеленші шәкірттерді тәрбиелеп келеді. Гобелен өнерін оқытып үйретуде үлес қосқан ұстаздар да аз емес.Қысқаша айтқанда, гобелен өнерін оқытып, үйрету дегеніміз көнеден келе жатқан дәстүрлі тоқыма өнеріміздің әдіс тісілдерін жетілдіріп, алға асыру болып табылады. Қазақ гобелені де дәстүр сабақтастығына қызмет ете бермек.
1.2. Гобелен өнерінің түрлері мен әдіс техникасы.
Қолөнердің әсем туындыларының енбек туындыларына рухани тіл болатын эстетикалық тағылымға қанағаттандыруда, сұлуда әсем, тиімді, ұстанымды ұлттық киімдер, үй жабдықтары, гобелендер жатады. Ұлттық дәстүрлі тоқыма өнері аз уақыт ішінде жаңа сипатқа ие болып, неше түрлі қол өнер мен тоғысты. Гобелен тоқылатын бұйымына, сапасына, бояуының түріне қарай әр алуан атауларға бөлінеді. Тоқыма өнерінің бір өзі неше түрге бөлінеді.Атап айтқанда: текеметтер, сырмақтар, киіз басу, гобелендер.
Гобелен негізінен көркем шығармашылық туынды. Гобелен өнерінің түрлері де аз емес. Гобелен түкті және тақыр кілем болып екіге бөлінеді. Түкті кілем тоқу, әсіресе Сыр бойында, оңтүстік аудандарда кеңінен дамыған. Қазіргі кезеңде шетелдердің кілемдеріне еліктеп, соларға ұқсас кілем тоқылғандықтан, кілемнің түрлері өте көп. Негізінен қазіргі қолданыста көбінесе осы екі түрі өз талғамымен техникасы жанашалап тоқылып жүргендер аз емес.
Түк салу - жоғарыда аталған кілемдердің бәрі түкті кілемге жатады. ( әндіжан, бұхар, түркімен, парсы, араб.) Түкті кілемді тоқу асқан шеберлікті қажет етеді. Жүнді өрмек жібінен сәл жуандау етіп, бірақ бос иіру керек. Кілем түгіне арналған жіпті біз дайындап аламыз, желіге орап, қаттылап екі жағынан тартамыз. Бір қатарға кергенше түгел түп шалынып болған соң түкшелерді шанышқымен ұрғылап нығырлаймыз. Мықты болу үшін араларына желі жіп өткіземіз. Әдісі: екі жіпті арқау жіпке орап астынан аламыз. Түк салынып болған соң шанышқамен соғып нығырлаймыз, артынан кесіп тастаймыз. Түгінің ұзындығы 5-7мм болу керек.
Теріп тоқу - желі бойынша түк салынбай арқау өткізу арқылы тоқылады. Түсті жіпті кілем өрнегінің ретіне қарай өткізілмей отырып тоқиды.
Түкті гобелен - кенеп матаны ағашқа керіп, жобаны кенеп матасына түсіріп, инені сабақтап, шыққан жіпті түйіншектеп, жіпті шымшып ұстап қалу.
Тақыр кілем - жібі терме алашаға иіргендей ширатылған түксіз кілем. Тақыр кілем өрнегіне өз атынан - ақ көрініп тұрғандай түк салынбайды, кілем түріне арналған жіп, желі жібіне ұқсас иіріліп, ширатылады. Бұл кілемді тоқу үшін көптеген кілем жабдықтары қажет. Олар: адарғы тарақ, тартпа, отырғыш, кесермен пышақ, қайшы, желі жіп, арқау, түкті жіп, түкті жүндер т. б.
Алаша - әр түрлі жіптерден өрмек арқылы жолақтап немесе өрнектеп тоқитын тақыр кілем. Ол жай және терме алаша болып бөлінеді. Жай алаша - көп мәнерлі геометриялық өрнектер салынып тоқылатын алаша. Алаша - бүктеуге жайып салуға қолайлы мүлік.
Әрине гобелен тоқылу техникасы өте көп - ақ. Гобелен өнерінің өзі сонау парсы елі Египет елінен тарағанда египеттік бағытта да тоқылатын әдіс түрі бар. Өзіміздің Қазақстан елімізде тықыр мен түкті гобелендеріміз қолданысқа ие. Гобеленнің атасы Қ.Тыныбековтың өзі де көбіне көп тықыр техникасындағы гобелен түрін дамытқан. Өнерлі өрге жүзер*4 дейді халық. Тоқыма өнерін тоқуды қолөнердің өзіндік қыр-сыры мол, қиын әрі озық түрлерінің бірі десекте, осы өнерді үйреніп жүрген әр адамның қанат бітіріп, сұлулық, әдемілік, әсемдікке жол табады. Біздегі тоқыма өнерінің түрлері кестелеп өрнек салу, киіз басу, мен кілем тоқу осының бәрі түптің-түбінде жана қолданбалы өнердің қалыптасуына негіз болды. Қазіргі уақытта гобелен өнерінің нағыз қызу қарқынды даму сатысы десек қателеспейміз. Жана буынмен бірге жана идеялар келіп тоғысуда.
4. Қ. Тыныбеков, Қазақтың қолөнері
Суретші талғамымен жіптер арқылы майлы бояумен жуғандай етіп, акварельді мотивтерді. Пайдалануға болады.
Жалпы гобелен дегеніміз бір сөзбен айтқанда, сурет салып тоқылған кілем. Гобелен тоқуда сюжеттік суреттер салу жолдары іздестіріледі. Көркем композициялық туындының алғашқы үлгісі тақырыптық мазмұнға сәйкес болуы керек.
Мұнда гобелен тоқу негізінен кендір жіп, аз өсімдіктері және жүннен иірілген жіп пайдаланылады. Гобелен тоқуда қойылатын талаптар:
Композитциялық құрлымды анықтау
Жобалық шешімнің нақты шешімін табу,
Бояу үндестігін үйлестіру.
Прибалтика елдері гобелен тоқуда композициялық суретті толқын тәрізді бедерлесе, ал Кавказ гобелен тоқымашылары өз шығармаларында тарихи оқиғаларды, эпостарды бейнелеуге тырысты. Ресей суретшілері гобеленді тықыр кілем үлгісімен тоқып, оны сюжеттік суреттермен бедерледі. Қазақ қолөнершілері айтқандай тоқу ісіне көбінесе жүннен иірілген жіптерді пайдаланған. Ондай жіптер көбіне ешкі, қой, түйе түбітінен иірілетін. Мұндай жіптер таза, жұмсақ, әрі төзімді созылмалы да әдемі. Қолмен тоқылуды палатнолы тоқылу деп атайды. Бұрынғы өзгеше әр түрлі әдіс шығармалары шығады.Тоқыманыің тоқу барысы ұзақ жүріп отырады. Дәстүрлі толық жасырылу негіз және көрініп тұрған жоқ ең басты жүн, зығыр, мақта, капрон, арқан, провалка - жіп қызмет етеді.
Негізгі жіптері арқылы өтетін мынау түрлі түсті ою өрнек әдеттегі жүн және жібек қолданылды жүн және зығыр жіп. Кілемде практикалық кез келген материал жүн, жібек, мақта, мата, натуралды тері, қағаз жолақтары мүмкін. Негізгі схеманың тоқыма техник және олардың бір түрінің бір таралған тоқымалардың қолданылатындардың кілемде полатнолы тоқыма бірінші оның негізгі тоқыманың мата әртүрлі тәсілдері алмасу жолмен құрылады, және ізге түсу үшін оған бірінші себеп сол бөлімі орындалады. Қисық сызықты , негіз арқылы жүреді кез келген қисық сызықтар, сәйкестікте суретші ниетімен созу немесе штрих түсіру. Ескіліктілерде және кілемдерде созу тәсілі өте жиі қолданылды немесе штрих түсіреді. Штрих түсіру үшін тоқымашы ең басты қабылдауы " қайта тудың " стилистикалық эволюция мына кезеңінде кілем ерекше мағынаға ие болды , бірақ кездесті жіңішке түтінділерді кілемдерде қашан табиғи бояғыш заттармен тек қана тоқымашы пайдаланды және түстердің саны шектелген болды. Ең алдымен рамаға кенеп жіппен гобеленнің негізін керіп аламыз. Жіп бір қалыпты керілуі керек. Содан кейін көлденеңінен бір жіпті астына, бір жіпті үстінен өткізу арқылы картонды орнатамыз. Гобеленнің тоқылуы полотно, алаша тәріздес айқас өткізулермен тоқылады. Раманың көлемі тоқылатын гобелен өлшеміне байланысты болуы керек. Гобеленді негізін кергенде жіптердің арасы 3мм аспауы керек және жіптердің арасынан саусағыңыз еркін өтуі керек. Гобеленге сурет салып гуашпен дайындап алыңыз. Жіптің арақашықтығы 3мм аспауы керек керілетін жіп мақтадан немесе зығырдан жіп болғаны дұрыс себебі ол жіптер нағыз үзілмейді. Керілген жіп не қатты, не бос болғаны жөн. Жіпті станокка үзіліссіз орау керек. Картонды өткізіп оның денгейі мен жіпті оның солға дейін түйіндейді. Бұл гобелен тарқатылып кетпеуі үшін қажет. Ос әдісті гобелен тоқылып біткенде қайталанады. 1-2см денгейде ақ кенеп жіппен тоқып шығады. Осыдан кейін қажетті сурет жіп керілген раманың артқы бойына қозғалмайтындай етіп бекітіледі. Гобелен тоқудың әр түрлі әдіс тәсілдері бар.
Суретті тоқып бітірген соң жұмыстың басында тоқылған ақ жолақты қайта тоқимыз. Осыдан кейін кенеп жіппен қазық баушалап түйінделеді де станоктан гобеленді бір келкі етіп қиып аламыз. Гобелен бетін қосымша заттармен әсемдеуге де болады: бау, моншақ, түйме, құстың жүні, тағы да басқа салт дәстүрі бар, әлі де жалғасып келеді. Бүгінгі ұрпақтың көз қарасымен заман талабына сай өнердің тамыры теренге жайылып биікке құлаш сермеп бара жатқаны көніл қуантарлық жай. Заман талабына сай жана өнерімен ұштастырып, шеберлікке үйретіп тәрбиелік мән беріп әсемдікке баулуымыздың олардың болашағы үшін маңызы бар.
1.3. Қазақстандағы гобелен өнерінің суретшілері және олардың шығармашылығындағы композиция.
Гобелен өнерін тоқуда өзіндік қыр-сыры мол, қиын әрі озық түрлерінің бірі десекте, осы өнерді үйренгісі келетін әр адамның қиалына қанат бітіріп,сұлулық әлеміне жол табады. Оның айғағы тарихта қалыптасып келген, сан ғасырлар бойы тұрмысқа байланысты. Табиғи құбылыстарын суреттерге лайықталып ою өрнек түрлерінің, оның мазмұнын жанара түсіп, бет-бедеріне байланысты, тың мағына беретін жаңаша туындылардың пайда болуы. Бұл жанашыландыру айғағы. Олардың авторлары да өз замандастарымыз. Өнер заманындағы өзгерістер дегендей
өнерде заман талабына сай, соның ішінде гобелен өнері бір жақты тұрмыс қажетін өтеу аясынан гөрі қолдағы барды ұқсата білу мен әсемдік пен талғампаздықтың әлемдік туындысына айналуда. Сондықтан оның енбекке өнерге ойлау қабілетін арттыруға нәзік пен сұлулықты сезіне білуге, табандылық пен ұстамдылыққа тәрбиелейді. Халық қолөнері көркем өнер шығармларының ең көне түрі гобелен тоқу сол көркем өнер шығармалардан тұрады. Осындай дәстүрде өсіп-өнген қазақстандық гобелен суретшілері орасан зор, ауыз толтырып айтарлық өнер туындыларын дүниеге келтірді және де мұнда баршаға ортақ бейнелеу жүйесін іздеуге деген құлшыныс аңғарылғанды.Осы жүйе арқылы суретшілер замандасының дүниетанымын бейнелеуге, ХХ ғасырдың мәдени тәжірбиесі мен ұлттық дәстүрді синтездеуге тырысты. Бұл өнерді дамытуға ерекше үлес қосқан Қазақстан суретшілері: Қ. Тыныбеков, Б. Зәуірбекова, И. Ярема, Ә. Бапанова, К. Жұбаниязова, Б.Өтепов, Ш. Қажаханов тағы басқаларын атауға болады. Қазақ гобелен өнерінің атасы Құрасбек Тыныбеков 33 жыл қазақ өнерінің дамуына көп үлес қосты. Ол 1970 жылы республикалық көрмеге алғаш рет қатысқан. Украина Львов қаласындағы мемлекеттік сән және өнер институтының түлегі. 1770 жылы гобелен өнерін, елімізге танымал талантты суретшіміз Құрал Тыныбеков Прибалтика елдерінен әкелді. Қ. Тыныбековтың шығармашылығының дамуы тікелей гобелен тоқу өнерімен байланысты. Оның творчествалық ізденісіндегі басты жетістігі классикалық гобелен тоқу дәстүрін ұлттық өнер дәстүрі мен сбақтастыруы болып табылады. Туындылар қазақ композициялық құрлымы күрделі, бояу үндестігі басым туындылар болып табылады. Гобелен өздерінің терең философиялық мазмұны мен ерекшеленеді. Олардың композициялық құрлымдарында фольклорлық сарын басым.
Суретші халықтық өнердің озық дәстүрлерін өзгертуде 2 бағыт ұстанады.
Еркін импротизатция, яғни ою өрнектерді фантазиясына қарй пайдаланады.
Осынау ою өрнектерді өзінің түрлі композициясына арқау етті.
Суретші ғұмыры халқының тағдырымен өткен тарихымен біте қайнасып, бір тұтас жанды денеге айналып кеткен. Екеуі екі бөлек көз алдына елестету әсте мүмкін емес. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz