Санаториялық-курорттық емдеу

1. САНАТОРИЯЛЫҚ.КУРОРТТЫҚ ЕМДЕУ
2. Климатотерапия
3. Климаттық зоналар мен курорттар
4. Климатотерапияның түрлері
5. Бальнеотерапия және бальнеологиялық курорттар
6. Балшықпен емдеу курорттары

Табиғи емдік факторларға климат, минералды сулар мен емдік балшықтар жатады. Табиғатта олар тең тармаған. Табиғи емдік факторларға ие, сонымен қатар бальнеологиялық және гидротехникалық құрылғылары мен емдік-профилактикалық мекемелері бар жерлер курорт деп аталады.
Курортта емдік факторларды пайдалану үшін арнайы емдік мекемелер – санаториялар, дем алу үйлері, курорт емханалары құрылады. Санаторияларда науқастар орналасу және оларға емдік шаралар жүргізу үшін толық жағдайлар болу керек. Бұл үшін дем алушылар климат, бальнео және балшықпен емдеу процедураларын алу үшін арнайы құрылғылармен қамтамасыз етілу керек.
Курортқа ішкі ағзалар қызметі айқын бұзылмаған (мысалы, едәуір тәж, тыныс, өкпе-жүрек жетіспеушілігі жоқ аурулар) әртүрлі созылмалы аурулардың тұрақты ремиссия сатысында науқастар жолдама алады.
Санаториялы-курортты емдеу жұқпалы және мерез ауруларында, психикалық аурулар, алкоголизм, курорт факторлары теріс әсер ететін кезеңдерде – аурулардың жедел сатысында, қан кетуге бейімділікте, қатерлі ісіктерді, жүктіліктің екінші жартысында көрсетілмейді.
Табиғи емдік факторларына байланысты курортар климаттық, бальнеологиялық және балшық курорттары болып бөлінеді.
Климатотерапия
Климатотерапия – бұл метеорологиялық факторларды, яғни белгілі жердің климаты мен ауа райы жағдайларын емдеу және профилактикалық мақсатта пайдалану. Климат тұрақты метеорологиялық белгілермен сипатталады, ал ауа райы өзгергіш болады. Белгілі жердің әр уақытта метеорологиялық элементтер жағдайы ауа райы деп аталады.
Климат пен ауа райы адам организміне күрделі, комплексті әсер етеді. Климаттың әсер ету бастамаларына атмосфераның газды құрамы, ондағы оттегінің салыстырмалы мөлшері, ластану дәрежесі, электр зарядты бөлшектердің (аэроиондар) болуы, атмосфера қысымы, ылғалдық, жауын-шашындар, темература, күн радиациясының қарқындылығы, магнетизм және басқа факторлар жатады. Олар организмде бірігіп әсер етеді. Сондықтан бірнеше фактордың бір уақытта әсер етуін сипаттайтын көрсеткіштер болады. Сонымен, эквивалентті – эффективті (нәтижелі) температура (ЭЭТ) адамның көңіл-күйін ауа температурасына, ылғалдығы мен қозғалысына байланысты бейнелейді. Радиациялы эквивалентті – эффективті (нәтижелі) температура бұл комплексті күн радиациясының қарқындылығымен толықтырады. Бұл көрсеткіштер климаттық процедураларды дозалауда қолданылады.
Климаттың биологиялық әсері де жан-жақты. Климатотерапиялық процедуралар жүйке жүйесін сергітеді және тыныштандырады, организмнің физиологиялық жүйелеріне жағымды әсер етеді. Зат алмасу, тыныс алу, қан айналу, ас қорыту қызметтерін жақсартады. Климатотерапия организмді шынықтырады және оның жұқпалы ауруларға төзімділігін жоғарылатады. Бірақ климаттық факторларды дұрыс қолданбаған жағдайда науқас ауруын қоздыруы мүмкін. Ауа райының өзгершеңдігі сезімтал адамдарда метеопатиялық реакциялар, яғниәртүрлі жағымсыз жағдайлар тудырады. Курорттағы жаңа, үйренбеген жағдайларға бейімделу (акклиматизация) жағымсыз жағдайлар пайда етеді және аурудың өршуіне алып келуі де мүмкін. Сондықтан көпшілік, әсіресе әлсіз науқастар үйренген климаттық жағдайларда жергілікті курорттарда емделгені жөн.
Климаттық зоналар мен курорттар
Шөл климатында ауа температурасы өте жоғары, ылғалдығы төмен, күн радиациясы күшті, ұзақ ыстық және құрғақ жазымен ерекшеленеді. Мұндай климат көп терлетеді, бүйрек қызметін жеңілдетеді, сондықтан созылмалы нефриттерде көрсетіледі. Мұндай климаттарға Байрам али (Түркменістан) курорты жатады.
Дала климаты да ыстық және құрғақ, бірақ күн мен түн температурасы бірден ауыспайды. Дала курорттарында қосымша қымызбен емделуге болады. Бұл курорттар туберкулез және созылмалы өкпе ауруларында көрсетіледі. Оларға Бурабай, Шафраново (Башқұртстан) жатады.
Орман дала климаты орташа ылғалды, температурасы бірден ауыспайды. Жазы салқын, ыстық емес, ал қысы қатты аязсыз. Мұндай курорттар созылмалы ауруларда, соның ішінде жүрек-қан тамыр жүйесі ауруларныда (жүректің ишемиялық ауруы, гипертониялық ауру ж.т.б). Мұндау курорттарға Украина (Ирпень), Белоруссия (Лепель), Архангельск курорттары жатады.
Тау климатының ауасы өте таза, күн, әсіресе ультракүлгін радиациясы күшті, барометрлік қысымы төмен, оттегі құрамы жоғары емес. Мұндай курортарға Кисловдск (600 м теңіз үстінде), Ыстық көл (1684 м), Дарасун (1060 м) жатады. Бұл курорттардың климаттары организмді шынықтырады, жүйке жүйесі бұзылу ауруларында, компенсацияланған өкпе және жүректің созылмалы ауруларында көрсетіледі.