Селжұқтар билігі кезеңінде медицина және ауруханалар

Кіріспе
I. Селжұқтар билігі кезеңінде медицина және ауруханалар
I.1 Селжұқтар билігі кезеңінде медицина
I.2 Селжұқтар билігі кезеңінде ауруханалар
I.3 Селжұқтар билігі кезеңінде дәрігерлері
II. Гауһар Насиба ауруханасы және медицина мектебі.
II.1 Селжұқ ханшайымы Гауһар Насиба
II.2 Гауһар Насиба ауруханасының тарихы
II.3 Гауһар Насиба ауруханасының сәулет ерекшеліктері
II.4 Гауһар Насиба ауруханасындағы жылан эмблемасы
III. Ауруханадағы қолданбалы медицина
III.1 Гауһар Насиба ауруханасында медицина және фармакалогия
III.2 Гауһар Насиба ауруханасында емдеу әдіс . тәсілдері
III.3 Гауһар Насиба ауруханасында музыкамен емдеу әдіс . тәсілдері
III.4 Гауһар Насиба ауруханасында дәрігерлер және ұстаздар
Қорытынды
Қосымшалар
Сілтеме
Әдебиеттер

Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі: Орта ғасыр бұл, Батыс әлемі үшін бір қозғалыссыз кезең және схоластикалық кезең болып табылады, ал шығыс әлемі үшін болса өркендеу және даму кезеңі болып табылады.
Исламды қабылдаған Түрік халықтары бұл ғасырларда Алдыңғы Азия деп аталып, осымен қатар өз құрамына Мысыр мен бірге бір неше аймақтарды қамтыған үлкен мемлекет құрған. Осы кездерден бастап тұрғындарды және де халықты емдейтін ауруханалар салына бастаған. Шын мәнінде айтатын болсақ медицина ғылымының іргетасы осы кездерде жарамсыз, тәжірибелі емшілер жетіспей және медицина медреселері жабылған кез еді.
Қайсері 13 ғасырларда керуен жолдарын тұтастырған маңызды орталықтың бірі болған. Жүз жылдардан кейін ғана қала бөлек «Makarr- і Ulema» әлемдер қаласы болып аталған. Білім және ғылым орталығы болған Қайсері қаласында Селжұқтар билігі кезеңінде он бес ке жуық медреселердің болғандығын деректерден кездестіреміз. Бұл медреселердің ішінде медицина медресесі және аурухана болып салынғанын қос медреселер Aнадолыдағы алғашқы медицина орталығы болып саналғандығы туралы айтылады.
Селжұқлы кезеңінде медицинаға ерекше көңіл бөлінген. Бір неше ауруханалар салынып, тәжірибелі емшілер дайындалған. Бұл кезеңде ем жүоргізу кезінде науқастың психологиялық жағдайына ауырлақ жасай отырып гипноздан көп пайдаланылатын еді. Себебі дәрігермен науқастың арасындағы қарым- қатынас жақсы болғандықтан, науқастар қандай жағдай да болмасын, өз дәрігерлеріне сеніп өз жайдайларын айтып мұңын тарқата алатын.
Тақырыптың тарихнамасы: 13 ғасырда Гауһар Насиба ауруханасында жүйке ауруларымен науқастанғандарды қандайда бір ерекшелікпен және сабырлылықпен емдегеніне таң қаламын. Олай болса сол жылдарда Европа елдерінде жүйке ауруларымен науқастанғандарды шынжырмен байлап емдейтін. Бұл тұрғыда негізінен Гауһар Насиба ауруханасындағы дәрігерлермен әмдеу әдіс – тәсілдерінің ерекше болғандығын түсіну мүмкін. Осы емдеу әдіс – тәсілдерін назарға алатын болсақ Гауһар Насиба ауруханасы Европа елдеріндегі ауруханалардан бір шама алда болғандығын байқауымызға болады. Зерттеушілердің арасындағы ортақ тақырыпта осы емдеу әдіс – тәсілдері бойынша айтылуда. Нурхаят Варол тағы өзінің таң қалатындығын айта отырып, жаңа емдеу тәсілдерін тілге алады. Ерекше емдеуде қолданылған су буымен емдеу әдісіні тілге алады.
Біз бұл кезеңдегі формакалогиялық және қолданылған дәрілер туралы маңызды деректерді шығармалармен кітаптардан ала аламыз. Бұл шығармалар Әл – Бируни және Ибн әл – Байтардың кітаптары.
Әл – Бирунидің кітабының маңыздылығы сол, өз заманында қолданылған дәрілер туралы құнды деректерді табуымызға болады. Сол еңбектерімен қатар, атқарған істерін назарға алып Әл – Бируниге медицина атасы деген мәртебе берілген.
Әл – Бируни (973 – 1051) біздің заманымыздан мың жыл бұрын дәріханашылықты осылай сипаттаған « Saydelani немесе saydenani деп қарапайым дәрілердің қайсысының сапасының жақсы болғандығын және бұлардың қайсыларының жоғары дәрежеде қолданылатындығы және осы дәрілердің қайсыларын таңдау керектігін үйретіп медицина ілімімен айналысатын және түрлі әдіс – тәсілдерді қолданып ең жақсы дәрі дайындауды өзіне парыз деп білген кісілерге айтылған».
Тақырыптың хронологиялық шеңбері: 1206 жылында құрылған Гауһар Насиба ауруханасы өз заманында маңызды медицина орталығы болды. Аурухана ғимаратының ұзындығы 32 метр және биіктігі 40 метр болған. Аурухана ғимараты медресемен бірге есептегенде 60 метр ұзындықта, 40 метр биіктікте салынған. 3 үлкен қонақ бөлмесі бір үлкен және екі кіші айван және он үш бөлмеден құрылған. Бұл үлкен алып ғимарат тек қана қашыр және төртбұрыш етіп кесілген тастардан тұрғызылған. Бұл ғимарат үлкен бір медицина медресесіде болып табылады. Ал аурухана болса тәжірибе өткізетін орталығы болған. Ауруханада ішкі ағзалар ауруын емдейтін дәрігерлер, көз ауруларын емдейтін дәрігерлер,операция жасайтын дәрігерлер жұмыс істегендігін ауруханамен байланысты деректерден кездестіре аламыз. Селжұқтар билігі кезеңінің ескерткіші бұл көркем ғимараттың оң жүзінің сол тарапында аурухана салынған. Бұл ғимараттың жартылай бөлігінде Селжұқлы мәдениетіні көрсететін түрлі өрнектермен кестеленген көркем есігі бар еді. Есікте жылан емблемасы бейнеленген. Бұл емблеманың үстінде 2,5 метр биіктікте және 75 см кеңдігінде мәрмәрмен арабша екі жолдық сөз жазылған. Бұл сөзді түркшеге аударатын болсақ онда осылай жазылған : бұл аурухананы ұлы сұлтан Қылыч Арсланның ұлы Ғиясеттин Кейхусревтің билік құрған кезінде Қылыч Арсланқызы Исметуддин Гауһар Насибаның өсиеті негізінде, Аллах рызалығы үшін 602 жылы құрылған.
Аурухана мен Медресе арасындағы үлкен дәліз екі ғимараттың бірге қолданылғанын, бір бөлімінде емдеу тәсілдерін жасаса, бір бөлімі медицина ілімін оқытқан. Сол себептіде екінші бөлімі соңғы кездерге дейін медресе деп аталған.
Гауһар Насиба медицина қалашығы және медресесі медицина білімін үйреткен әлемдегі ең алғашқының бірі болып саналады. Бұл медресенің медицина ғылымымен айналысуы әлемдегі ең алғашқы медицина факультеті болып табылғандығын білдіреді.
785 жылдан бастап осы күнге дейін бұл ғимарат қолданылмағандықтан қараусыз қалған. Сол себепті сыртқы қабырғалары, ұстындары бір неше рет құлаған, арам шөптермен, ағаштармен ластанған. Гауһар Насиба медицина орталығының ғимаратын негізге алып, жөндеу жұмыстарыны жүргізуді қолға алған сәулетші Синан Парки. Бүгінгі күнге дейін жөндеу жұмыстары жақсы, табысты жалғасуда.
13 ғасырда Гауһар Насиба ауруханасының дәрісханаларында дәрістер теориялық ілімдермен, ауруханада науқастардың алдында тәжрибелік негізде жүргізілгендігін деректерден білуімізге болады. Кіші бөлмелерде дәріс алушылардың қалғандығы мәлім. Ауруханадағы үлкен айвандар Мысрдағы Калаюн ауруханасындағы сияқты сырттан келген науқастардың жағдайларын баяндау үшін поликлиника негізінде қолданылған. Поликлиникада науқастардың жататын бөлмелерінің бір бөлігінде бір қоңырау, басқа тарапында болса жарық түсіру үшін бір шырағдан қолданылғандығы жазылады. Қайсері ауруханасында ең аз дегенде екі ішкі ағзалар ауруын емдейтін дәрігер, екі операция жасайтын дәрігер, бір дәріханашы, бас дәрігер және бас дәрігердің көмекшілері, білгірлер, асистенттер болған. Жүйке ауруларымен науқастанғандарда қабылданып, олар он сегіз бөлмелі ауруханада музыкамен және гипнозбен, жылы сумен емдеу әдіс – тәсілдері арқылы емделген. Шындығында бөлмелер арасында дауыс дәліздері болған және Селжұқтардың бөлек бір моншасы болған. Түріктерде жүйке ауруларымен науқастанғандарды алғаш рет музыкамен емдеу осы Селжұқтар билігі кезеңіндегі Гауһар Насиба ауруханасында жүргізілгендігі туралы айтылады.
Бұл емдеу әдісі туралы зерттеушілер тарапынан бір неше болжамдар бар. Бұның бірі Гауһар Насиба ауруханасының Анадолыдағы ең алғашқы медицина орталығы және дәрігерлік ілімінің орталығы болғандығы. Оқытушы Нурхаят Варол, Гауһар Насиба ауруханасыны осылай тілге алады.
Тақырыптың мақсаты: Менің диплом жұмысымды бұл тақырыпты жазуымның мақсаты 1206 жылы Селжұқ ханшайымы Гауһар Насибаның бұйыруымен құрылғанаурухана және медресенің өз кезеңінде қаншалықты маңызы болғандығы және қазіргі күнге дейін сақталған бұл ғимараттың қазіргі күндегі маңыздылығы туралы толық жазу.
Тақырыптың міндеті:
Селжұқтар билігі кезеңінде медицина және ауруханалар
Гауһар Насиба ауруханасы және медицина мектебі.
Гауһар Насиба Ауруханасындағы қолданбалы медицина
Гауһар Насиба ауруханасында медицина және фармакалогия
Гауһар Насиба ауруханасында емдеу әдіс – тәсілдері
Гауһар Насиба ауруханасында музыкамен емдеу әдіс – тәсілдері
Гауһар Насиба ауруханасында дәрігерлер және ұстаздар туралы толық мағлұматты жазу.
Диплом жұмысының құрылымы: Менің Диплом жұмысым кіріспеден, үш тараудан, он бір бөлімше жіне қорытынды, қосымшалар, сілтеме, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.