ХVI ғ. және XVII ғасырдың басындағы Англия

Жоспар
1. Англияның экономикалық дамуы.
2. Капиталистік мануфактуралардың таралуы.
3. Жаппай қой µсіру жєне шаруалардың жерін қоршау. Қоршауға қарсы шаруалар қозғалысы.
4. І Елизаветта тұсында протестантизмнің біржолата орнығуы.
5. Пуритандықтың басталуы.
6. Ағылшын абсолютизмінің ерекшеліктері.

Англия ХҮІ ғ. үлкен мемлекет емес едi. Бiрақ Англия капиталистi ХҮІ ғ. бiршама жетiстiктерге жеттi. (Ол өнеркәсiпте, ауыл шаруашылығында, саудада, теңiзде жүзуде болды). Бұл кезең капиталистiк мануфактура гүлденген ғасыры болды. Әсiресе мұның дамуына 2 факт себеп болды. Бiрiншi: ұлы география ашулар болса, екiншiсi феодализм ерте ыдырап, крепостное право жойылуы болды. Бұл процестер әсiресе, капиталистiк мануфактура дамуына жағдай жасады. Шұға өндiру ең негiзгi болды. «Корольдiң аса бағалы өнiмi». Ағылшынның шұға матасын көптеген елдердiң дворяндар мен бай адам өтеқымбат бағағ ақызыға сатып алды. Бiрақ қолөнершiлердiң шағын, кiшi шеберханалары оларға лайықты дәрежеде өндiрiп бере алмады. Бұл тек қана жүздеген адамдар (жұмыс iстемейтiн) iрi кәсiпорындардың ғана қолынан келетiн iс екенi белгiлi болады.
Тюдор өкiметi қоршап алу саясатына қарсы болды. Себебi жерiнен айырылған жаппай шаруалар кедейлiк, қарақшылықпен шұғылданып, меншiк иелерiнеқауiп төндiрдi. Олар иендлоржарды жек көрдi. Нәтижеде әртүрлi графтықтардақорғау саясатына қарсы көтерiлiстер болды. Өкiметтiң өзiне үлкен қауiп төндi.қоршау саясатына қарсы ең үлкен шараулар көтерiлiсi Нарфольке графтығында болды. Бұл көтерiлiс 1549 жылы жазда басталды. Көтерiлiске шаруалардан басқа графтықтардың тұрғындары да белсенеқатысты. Бұл көтерiлiстiң басшылары Роберт және Вильям Кеттер болды. Көтерiлiс 1549 жылы июнь айының соңында басталды. Кеттер басшылығымен болған көтерiлiс күштi қарқынмен Норфольк граф ең солтүстiк қаласы Наричке дейiн созылды. Нарич қаласының тұрғындары Кеттiң көтерiлiсiн қолдады. Олар сол жерден 29 пункттен тұратын программа қабылдады. Мақсаты қоршауды тоқтату және шаруаларды жаппай қауымдық жайылымнан пайдаға права беруiн талап еттi. Егер осы талап орындалмаса барлыққоршалған (изгородты) бұзуға, сөйтiпқауымдық жайлымдардықалпына келтiруге бет бұрды.
Бұл көтерiлiстiң қысымынан шошып өкiмет оларға қарсы 15 мыңдай граф орвин басқарған немiс және итальян әскерлерiнқойды. Оларқаруланған әскерлердiң тайтарысына төмен бере алмай жеңiлдi. Нәтижеде Дюссендейлдегi Норич қаласында 1549 жылы 27 августа шешушi шайқас блып 3500 адам өледi. Ал басшылары Роберт пен Вильям Кет дарға асылады. Жалпы көтерiлiске белсенеқатысқан 300-дей адам өлiм жазасына тартылады.
ХҮ ғ. мен ХҮІI ғ. дейiн Тюдор династиясы өзiнiң корольдiк билiгiн нығайтады. Олар өз билiгiн Карнуэлл, Уэльс және Англияның солтүстiк графтықтарына дейiн ұлғайтты. Тюдор династиясы елдiң экономикалық өмiрiне араласып, өнеркәсiптiң, сауданың және кемеде жүзу iсiн дамытуға ықпал еттi. Олардың ең сенiмдi әлеуметтiк базасы (тiрегi) болды. Олар буржуазиямен деқатынасты жақсартты. Тюдар династиясы кезiнде төменгi палатаның жағдайын жақсартты. Себебi олар орта дворяндардықолдапқуаттады. Керiсiнше лордтар палатасы әлсiредi. Европаның басқа мемлекеттермен салыстырғанда ағылшын абсолютизiмiнiң негiзгi ерекшелiгi парламенттегi осы саясаты болды. Англия королi әскери флоты күшейтудi жүйелi жүргiздi. Себебi Англия арал ел болғандықтан теңiзден шабылдапқауiптеледi. Бұл процесс Англияның отарлық саясаты мен сауда экспансиясын күшейтуге түрткi болды.

Әдебиеттер тізімі:

1. История средних веков /Под ред. З.В.Удальцовой и С.П.Карпова М., 1991 т.1, 2.
2. Орта ғасырлар тарихы т.1, 2. /Под ред. С.Д.Сказкина, Е.В.Гутнова, А.И.Данилов, А.Я.Левицкий, Алматы 1976.
3. История средних веков А.Я.Гуревич, Д.Э.Харитонович М., 1995.
4. Хрестоматия по истории средних веков т.1, 2 изд.2 /Под ред. Н.А.Грацианского и С.Д.Сказкина М., 1949-1950.
5. Всемирная история. Т.4. /Под ред. М.А.Сидировой, М.И.Когерада, И.В.Петрушевского и Л.В. Черешина М., 1951.,
6. Практикум по истории средних веков. Сост. М.Л.Аврамсон М., 1961.
7. Полянский Ф.Я. Очерки социально-экономической политики цехов в городах западной Европы ХІII-ХҮ вв. М., 1952.
8. История средних веков. Учеб. для студентов. Под ред. Н.Ф.Колесницкого М., 1986.
9. Всемирная история I-III том. М., 1958
10. Всеобщая история. Сост. под. ред. Э.Левисса и А.Рамба т.IҮ-Ү М., 1898