Тіл білімінің өзекті мәселелері пәнінің оқу -әдістемелік кешені

1. Кіріспе
2. ЖҰМЫС ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ
3. ПӘН САҒАТЫНЫҢ БӨЛІНУІ
4. ЛЕКЦИЯНЫҢ КҮНТІЗБЕЛІК . ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ
5. МАГИСТРАНТТЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫС (МӨЖ) ТАҚЫРЫПТАРЫ
6. ОҚУЛЫҚТАР МЕН WЕВ САЙТТАР ТІЗІМІ

Семасиология, семиотика. Белгілер мен белгілік жүйелер жөніндегі ғылым. Семиология Соссюрдін кұрылымдық лингвистикасына көп карыздар және 1970-жылдары структурализмнің өрлеуінің бір бөлігі ретінде дамыды. Ол әсіресе идеологияны талдаумен айналысатын әлеуметтанушылар, бәрінен бұрын марксизмге немесе феминизмге сүйенгендер үшін ерекше ұнамды болды.
Белгі тұжырымдамасы Соссюрден алынған ("Course in General Linguistics" 1916). Ол "нобалаушы" (материалдық элемент, дыбыс немесе кағаздағы белгілер) мен нобайланушының" ("нобайлаушы" байланысқан ұғымдар) комбинациясы ретінде қарастырылады. Олардың екеуі де бір парақтың екі беті секілді байланысқан. Соссюр белгілердің шартты табиғатын атап көрсетіп отырған. Белгі мен оның референті арасында міндетті қатынас жоқ; дұрысы, қоғам сол қатынас туралы келісіп алады. Біз қолымызды "нарцисс", гүлді — қол деп атай алар едік, одан дүниеде ештеңе өзгермес еді: бәріміз; жай ғана "нарцисс" дегеніміз гүл, жоғары тірегіміз -"қол" дегенге келістік. Нақты бір белгінің мәні оның жүйедегі басқа белгілерге қатынасымен айқындалады. Мысалы, біз "жоғары" деген сөздің мәнін оның "төмен" деген сөзге қатынасы арқылы түсінеміз де, бірінсіз бірін елестете алмаймыз. Ауызекі сөз бен тіл арасында Соссюр жүргізген айырманың да маңызы бар: ауызекі сөз жекелеген сөздік актілерге, тіл белгілер құрамына жатады да, сөздік актілер солардан қалыптасады.
Француз структуралисі, әдебиет сыншысы Ролан Бартес семиологияның басты жақтастарының бірі. Әлеуметтанушылық тұрғыдан бүгінге дейін оның ең маңызды кітабы "Mythologies" (1957), осында ол француз халық мәдениетінің әрқилы, ешқандай алты аласысы, жеті бересісі жоқ қырларын, мысалы, күрес пен қуырылған картобы бар бифштексті семиотикалық талдауға салып, олардың идеологиялық мазмұнын ашады. Мысалы, тамақ тіл немесе код ретінде қарастырыла алады. Әрбір тамақ белгі, және де белгілер комбинациясын басқаратын, қоғам келісіп алған ережелер бар.

1. Кодухов В.И. Методы лингвистического анализа Л., 1963.
2. Климов ГЛ. Вопросы методики сравнительно-генетических исследований
Л.,1971.
3. Ярцева В.Н. О сопостовительном методе изучения языков. В кв: Вопросы
общего языкознания. М., 1964.
4. Панфилов В.З. О задачах типологических исследований и критериях
типологической классификации языков. - "Вопросы языкознания", 1969, № 4.
5. Арутюнова Н.Д. О структурных и традиционных методах в грамматике. -
"Филологические науки", 1963, № 4.
6. Григорьев В.И. Что такое дистрибутивный анализ? - " Вопросы
языкознания", 1959, №1.
7. Атаян Э.Р. Проблемы и методы структурального синтаксиса. Ереван, 1962.
8. Кузнецова А.И. Понятие семантической системы языка и методы ее
исследования. М., 1963.
9. Николаева Т.Н. Что такое трансформационный анализ ? - "Вопросы
языкознания", 1960, № 1

Қосымша:
1. Денисов П.Н. Принципы моделирования языка. М., 1965.
2. О точных методах исследования языка. М., 1961.
3.Жирмунский В.М. О целесообразности применения в языкознани
математических методов. - В кн: Лингвистическая типология и восточные
языки. М., 1965.
4. Мейе А. Сравнительный метод в историческом языкознании. М., 1954.
5. Клычков Г.С. Об основных приемах лингвистической реконструкции. -
"Вопросы языкознания", 1961, № 6.
6. Федоров А.В. О задачах сопоставительного изученич языков. -
В кн: Немецко-русские языковые параллели. М„ 1961.
7. Общее языкознание. Методы лингвистических исследований.
М.. 1973.
8. Смирницкий А.И. Сравнительно-исторический метод и опеределение
языкового родства. М., 1955.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

“ҚАЗАҚ ТІЛІ” КАФЕДРАСЫ

" Бекітемін"
Қ. А. Ясауи атындағы
ХҚТУ ғылыми және
халықаралық
қатынастар
жөніндегі вице
президент,
проф. ______ Т. П.
Раимбердиев

"_____"_______________2010 ж.

Тіл білімінің өзекті мәселелері пәнінің

ОҚУ -ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Мамандық аты,шифры: филология: қазақ тілі мен әдебиеті, 6N0205.
Оқу формасы: күндізгі
Курс: I

Ісем
ІIсем Барлығы
Кредит саны: ___2_____ _________
___2______
Сағат саты: 30__
_____ _30__ ___

Лекция: ___15_____
_________ 15_______
Практикалық сабақ: __ __ ___
_______
Семинар: __________
_________ __________
Лабороториялық __________
_________ __________
ОБМӨЖ: ____15____ ____ _____
__ 15______
МӨЖ: 45__
_______ __ 45 ___
Аралық бақылау:(АБ) ___2______ _________
___2______
Қорытынды бақылау: емтихан _ _ ______
емтихан___

Оқу - әдістемелік кешенді құрастырған: ф.ғ.к., доцент Өтебеков Б.

Мекен жайы, тел. және Е-mail: Түркістан қ-сы, Жас Алаш 11, тел.: 7-17-
98

Кафедрадағы жұмыс уақыты: сағат 08.30 – 18.30
МӨЖ қабылдау күндері, уақыты және қабылдау орны: жұма, 14.00 – 15.00

Оқу - әдістемелік кешен 6N0205 – “Қазақ тілі мен әдебиеті ” мамандығы
бойынша Оқу бағдарламасы негізінде жасалды.

“Қазақ тілі ” кафедрасының мәжілісінде талқыланып, факультет Ғылыми
кеңесіне қарауға ұсынылды.
№___ хаттама, ___ _____ 2009ж.

Кафедра меңгерушісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ф.ғ.к.., доцент Г.Жылқыбай.

Филология факультетінің Ғылыми кеңесінде қаралды.
№___ хаттама, ___ _____ 2009ж.

1. Кіріспе

Пән туралы қысқаша сипаттама. "Лингвистикалық зерттеулер
методологиясы, ұйымдастырылуы және жоспарлануы" пәнінің негізгі
нысаны-ғылыми жұмыстың қалай ұйымдастырылып, жоспарлануы
және ғылыми методологиясы мен әдіс-тәсілдері негізінде
қарастырады.Аталған пән тіл білімінің өзекті мәселелерінің бірі болып
табылады.
Пәннің мақсаты:
Осыған байланысты бұл пәнді өту барысында жас ізденушілерге,
лингвистикалық зерттеу жұмысының әдіс, тәсілдері туралы кең түсінік
беріледі. Бұл пәннің басқа ғылыми пәндер ішіндегі ролі мен орны осы
зерттгеу нысанымен анықталып ерекшеленуін оқыту.
Пәннің міндеттері:
Ғылыми зерттеудің методологиясы - қазақ тіл білімінде арнайы
қарастырылмаған ғылым саласы. Ол тек жалпы тіл білімінің құрамында тіл
ғылымының жекелеген әдістеріне қысқаша түсінік берумен ғана шектеледі.
Сондықтан бұл пәнді өту барысында орыс және басқа да еуропа тілдерінде
шыққан еңбектерге кеңірек сүйену.
Пререквизиттер:
1. Тіл біліміне кіріспе
2. Фонетика
3. Лексикология
4. Морфология
5. Синтаксис
6. Түркітануға кіріспе
Постреквизиттер:
1. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы
2. Жалпы тіл білімі
3.Этнолингвистика
4. Әлеуметтік лингвистика
Қысқартылған сөздер:
МӨЖ – студенттердің орындайтын өзіндік жұмысы
МОӨЖ – оқытушы басшылығымен студенттің оындайтын өзіндік жұмысы

Оқытушы туралы қысқаша мәліметтер: Өтебеков Балтакесті 1970-1971 оқу
жылында С. Киров атындағы университеттің филология факультетін бітірген.
1971-1985 жылдар аралығында Түркістандағы №16 мектеп директорының
орынбасары, 1985-1991 жылдары С.Қожанов атындағы орта мектеп директоры,
1991-1992 оқу жылына бастап, ХҚТУ –де қызмет етеді. Қазақ тілі
кафедрасының доценті, филология ғылымдарының кандидаты.

2. ЖҰМЫС ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ

Семестрлер Аудиториялық сабақтар Аудиториядан тыс
сабақтар
лекцияпрак сем лабор МОӨЖ МӨЖ
І семестр 15 15 45
I семестр
Барлығы 15 15 45

3. ПӘН САҒАТЫНЫҢ БӨЛІНУІ

№ Тараулар атауы Аудиториялық сабақтар Аудиториядан тыс
сабақтар
лекция прак сем лабор МОӨЖ МӨЖ
1
2
3
4
5

4. ЛЕКЦИЯНЫҢ КҮНТІЗБЕЛІК – ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ

№ Күні Лекция тақырыбы және оның жоспары Кредит, Әдебиеттер
сағат саны (әдебиет №,
реті,
тарауы, беті)
1 2 3 4 5
1 Семасиологиялық зерттеулер 1 №5
№1
2 Конверсациялық талдау әдістері 1 №2
№3
3 Дискурстық талдау әдісі 1 №6
№15
4 Құрылымдық зерттеу әдістері 1 №17
№4
5 Салыстырмалы зерттеу әдістері 1 №16
№7
6 Тілдік коммуникацияларды зерттеу 1 №8
әдістері №10
7 Салыстырмалы -тарихи әдіс 1 №13
№9
8 Ретроспективалық тәсіл 1 №2
№3
9 Хронологиялық тәсіл 1 №6
№15
10 Лексиканы салыстырмалы-тарихи 1 №9
тәсілмен зерттеу №16
11 Тіл тарихын этнос тарихымен 1 №3
салыстыра зерттеу жолдары 15
12 Салыстырмалы-тарихи зерттеудің 1 №7
тілдің ішкі заңдылығымен байланысы №6
13 Фонетиканы салыстырмалы-тарихи 1 №14
тұрғыдан зерттеу 12
14 Типологиялық модификация әдісі 1 №8
№13
15 Ареалдық әдіс 1 №9
№11

5. МАГИСТРАНТТЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫС (МӨЖ) ТАҚЫРЫПТАРЫ

№ Тапсырманы орындау Тапсырманы Тапсырманы
МӨЖ тақырыптары формасы (реферат, қабылдау қабылдау орны
доклад, кейс, эссе, мерзімі (каб. №, уақыты)
ғылыми талдау, құрал
жасау, т.б.)
1 Семасиологиялық Конспект Сәрсенбі 403 – аудитория,
зерттеулер сағат 15.00 –
16.00
2 Конверсациялық Ойбөліс Сәрсенбі 403 – аудитория,
талдау әдістері сағат 15.00 –
16.00
3 Дискурстық талдау Реферат Сәрсенбі 403 – аудитория,
әдісі сағат 15.00 –
16.00
4 Құрылымдық зерттеу Интернеттен материалСәрсенбі 403 – аудитория,
әдістері жинау сағат 15.00 –
16.00
5 Салыстырмалы Ғылыми талдау Сәрсенбі 403 – аудитория,
зерттеу әдістері сағат 15.00 –
16.00
6 Тілдік Ойбөліс Сәрсенбі 403 – аудитория,
коммуникацияларды сағат 15.00 –
зерттеу әдістері 16.00
7 Салыстырмалы Ойтолқы Сәрсенбі 403 – аудитория,
-тарихи әдіс сағат 15.00 –
16.00
8 Ретроспективалық Баспасөз Сәрсенбі 403 – аудитория,
тәсіл материалдарымен сағат 15.00 –
жұмыс 16.00
9 Хронологиялық тәсіл Реферат Сәрсенбі 403 – аудитория,
сағат 15.00 –
16.00
10 Лексиканы Ғылыми талдау Сәрсенбі 403 – аудитория,
салыстырмалы-тарихи сағат 15.00 –
тәсілмен зерттеу 16.00
11 Тіл тарихын этнос Конспект Сәрсенбі 403 – аудитория,
тарихымен салыстыра сағат 15.00 –
зерттеу жолдары 16.00
12 Салыстырмалы-тарихи Баспасөз Сәрсенбі 403 – аудитория,
зерттеудің тілдің материалдарымен сағат 15.00 –
ішкі заңдылығымен жұмыс 16.00
байланысы
13 Фонетиканы Конспекті жазу Сәрсенбі 403 – аудитория,
салыстырмалы-тарихи сағат 15.00 –
тұрғыдан зерттеу 16.00
14 Типологиялық Ойбөліс Сәрсенбі 403 – аудитория,
модификация әдісі сағат 15.00 –
16.00
15 Ареалдық әдіс Конспект Сәрсенбі 403 – аудитория,
сағат 15.00 –
16.00
16 Анкета жасау тәсіліОйтолқы Сәрсенбі 403 – аудитория,
сағат 15.00 –
16.00
17 Лингвогеографиялық Баспасөз Сәрсенбі 403 – аудитория,
карта жасау тәсілі материалдарымен сағат 15.00 –
жұмыс 16.00
18 Сұраулықтармен жұмысИнтернет Сәрсенбі 403 – аудитория,
істеу тәсілі материалдарымен сағат 15.00 –
жұмыс 16.00
19 Типологиялық тәсіл Конспект Сәрсенбі 403 – аудитория,
сағат 15.00 –
16.00
20 Салыстырмалы тәсіл Ойбөліс Сәрсенбі 403 – аудитория,
сағат 15.00 –
16.00

6. ОҚУЛЫҚТАР МЕН WЕВ САЙТТАР ТІЗІМІ

Неізгі:
1. Кодухов В.И. Методы лингвистического анализа Л., 1963.
2. Климов ГЛ. Вопросы методики сравнительно-генетических исследований
Л.,1971.
3. Ярцева В.Н. О сопостовительном методе изучения языков. В кв: Вопросы
общего языкознания. М., 1964.
4. Панфилов В.З. О задачах типологических исследований и критериях
типологической классификации языков. - "Вопросы языкознания", 1969, № 4.
5. Арутюнова Н.Д. О структурных и традиционных методах в грамматике. -
"Филологические науки", 1963, № 4.
6. Григорьев В.И. Что такое дистрибутивный анализ? - "
Вопросы
языкознания", 1959, №1.
7. Атаян Э.Р. Проблемы и методы структурального синтаксиса. Ереван, 1962.
8. Кузнецова А.И. Понятие семантической системы языка и методы ее
исследования. М., 1963.
9. Николаева Т.Н. Что такое трансформационный анализ ? - "Вопросы
языкознания", 1960, № 1

Қосымша:
1. Денисов П.Н. Принципы моделирования языка. М., 1965.
2. О точных методах исследования языка. М., 1961.
3.Жирмунский В.М. О целесообразности применения в языкознани
математических методов. - В кн: Лингвистическая типология и восточные
языки. М., 1965.
4. Мейе А. Сравнительный метод в историческом языкознании. М., 1954.
5. Клычков Г.С. Об основных приемах лингвистической реконструкции. -
"Вопросы языкознания", 1961, № 6.
6. Федоров А.В. О задачах сопоставительного изученич языков. -
В кн: Немецко-русские языковые параллели. М„ 1961.
7. Общее языкознание. Методы лингвистических исследований.
М.. 1973.
8. Смирницкий А.И. Сравнительно-исторический метод и опеределение
языкового родства. М., 1955.

7.ОҚУЛЫҚТАР, ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛДАРМЕН
ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРУ КАРТАСЫ
01.09.2009ж___студент саны.

№ Оқулық, Оқу Авторы, Оқулық, ЭлектҚамтылу
оқу-әдістемелік лық шыққан жылы, оқу-әдістемелік рондыдәрежесі
құрал тілі баспахана құрал саны (дана)қ %
түрі
кафедракітапхана
да да
1 Методы Орыс Кодухов В.И - 2 - %
лингвистическоготілі Л., 1963.
анализа
2 Что такое Орыс Григорьев - 2 - %
дистрибутивный тілі В.И.
анализ? - " 1959, №1
Вопросы
языкознания"
3 Сравнительный Орыс Мейе А - 2 - %
метод в тілі М., 1954.
историческом
языкознании
4 Сравнительно-истОрыс Смирницкий - 2 - %
орический метод тілі А.И.
и опеределение М., 1955.
языкового
родства
5 О задачах Орыс Федоров А.В - 2 - %
сопоставительногтілі М„ 1961
о изученич
языков. -
В кн:
Немецко-русские
языковые
параллели

8. БАҚЫЛАУ ТҮРЛЕРІ:

І семестр: емтихан

9. АРАЛЫҚ БАҚЫЛАУ (МОДУЛЬ) СҰРАҚТАРЫ:

1- аралық бақылау 1-7 апта

1. Кәдуілгі тіршілік ахуалында табиғи әңгімені тақырып етіп алатын зерттеу
әдісі.
2. Этнометодологиялық әдіс
3. Тілді, оның құрылымын, функциясын және қолданатын үлгілерін зерттеу.
4.Денотативтік зерттеу.
5. Әлеуметтік құрылымды зерттеу жолдары.
6. Антропологияның құрылымдық әдістері.
7. Салыстырмалы зерттеулердің тарихы.
8. Соссюрдің ғылыми еңбектеріндегі салыстырмалы зерттеу әдістері
9. Коммуникация түрлерін зерттеу арқылы анықтау.
10. Коммуникациялық құрылымдарды зерттеу әдістері.
11. Салыстырмалы –тарихи әдістің қалыптасуы.
12. Салыстырмалы – тарихи әдістің салалары, тәсілдері.
13. Жақын тілдерден алыс тілгерге қарай зерттеу тәсілдері.
14. Жаңа мерзімнен көне мерзімге қарай зерттеу тәсілі.
15. Көнеден жаңаға қарай сатылай тексеру, зерттеу тәсілі.

2-аралық бақылау 8-15 апта

1. Хронологиялық еңбектерді зерттеу тәсілі бойынша пайдалану жолдары.

2. Сөздердің о бастағы мағынасын анықтау.
3. Сөздік құрамдағы көне түркілік материалдарды анықтау.
4. Тіл материалдарын өткендегі тарихымен байланыстыра зерттеу.
5. Тіл тарихын қоғам мүшелерінің тарихымен салыстыра зерттеу.
6. Фонетикалық заңдылықтар.
7. Фонетикалық құбылыстар.
8. Фонетиканы салыстырмалы-тарихи тұрғыдан зерттеудің қалыптасуы.
9. Дыбыстар тарихын салыстыра зерттеудің мәні.
10.Типологиялық модификация әдісінің ерекшеліктері.
11.Әр түрлі семяға жататын тілдерде кездесетін ортақ заңдылықтарды
зерттеу.
12. Тілдердің, диалектілердің өзара ықпалдасу процесін зерттеу.
13. Лингвистикалық география түзу жолдары.
14. Лингвогеографиялық карта жасау тәсілі.
15. Сұраулықтармен жұмыс істеу тәсілі.

10. ЕМТИХАН ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ
1. Кәдуілгі тіршілік ахуалында табиғи әңгімені тақырып етіп алатын зерттеу
әдісі.
2. Этнометодологиялық әдіс
3. Тілді, оның құрылымын, функциясын және қолданатын үлгілерін зерттеу.
4.Денотативтік зерттеу.
5. Әлеуметтік құрылымды зерттеу жолдары.
6. Антропологияның құрылымдық әдістері.
7. Салыстырмалы зерттеулердің тарихы.
8. Соссюрдің ғылыми еңбектеріндегі салыстырмалы зерттеу әдістері
9. Коммуникация түрлерін зерттеу арқылы анықтау.
10. Коммуникациялық құрылымдарды зерттеу әдістері.
11. Салыстырмалы –тарихи әдістің қалыптасуы.
12. Салыстырмалы – тарихи әдістің салалары, тәсілдері.
13. Жақын тілдерден алыс тілгерге қарай зерттеу тәсілдері.
14. Жаңа мерзімнен көне мерзімге қарай зерттеу тәсілі.
15. Көнеден жаңаға қарай сатылай тексеру, зерттеу тәсілі.
16. Хронологиялық еңбектерді зерттеу тәсілі бойынша пайдалану
жолдары.
17. Сөздердің о бастағы мағынасын анықтау.
18. Сөздік құрамдағы көне түркілік материалдарды анықтау.
19. Тіл материалдарын өткендегі тарихымен байланыстыра зерттеу.
20. Тіл тарихын қоғам мүшелерінің тарихымен салыстыра зерттеу.
21. Фонетикалық заңдылықтар.
22. Фонетикалық құбылыстар.
23. Фонетиканы салыстырмалы-тарихи тұрғыдан зерттеудің қалыптасуы.
24. Дыбыстар тарихын салыстыра зерттеудің мәні.
25Типологиялық модификация әдісінің ерекшеліктері.
26. Әр түрлі семяға жататын тілдерде кездесетін ортақ заңдылықтарды
зерттеу.
27. Тілдердің, диалектілердің өзара ықпалдасу процесін зерттеу.
28. Лингвистикалық география түзу жолдары.
29. Лингвогеографиялық карта жасау тәсілі.
30. Сұраулықтармен жұмыс істеу тәсілі.

11. МАГИСТРАНТ БІЛІМІН БАҒАЛАУ ЕРЕЖЕСІ

Университетт кредиттік оқу жүйесі бойынша оқитын магистрлік топтарда
магистрант білім мен біліктілігін бақылау және бағалау рейтингтік жүйе
арқылы жүзеге асырылады.
Рейтингтік балл екі бөліктен құралады : біріншісі –рейтингтік балды 40%
үлесін құрайды,ол магистранттың күнделікті аудиториялық ,бақылау және МӨЖ
тапсырмаларын орындағаны үшін алатын балдарының қосындысы ,екіншісі -60%
,емтихан балы болып табылады. Магистрант қажетті балды алу үшін не
істейді?
• Күнделікті сабаққа қатысу белсенділігі мен үй ,аудиториялық
тапсырмаларды орындаған үшін қойылатын бағалар –Б1;
• Бақылау және МӨЖ тапсырмаларын орындаған үшін алатын балы -Б2;
• Магистранттың оқытушы басшылығымен орындайтын жұмыстары үшін алатын
балы – Б3;
• Қортынды бақылау емтихан балы – БЕ; Осы балдардың қосындысы студенттің
рейтингтік көрсеткіші болып саналады :
R = (Б1+Б2+Б3) х 0,4 + БЕ х 0,6

Бағалау шкаласы
Әріптік бағалау % - тік баламасыДәстүрлі бағалау жүйесі бойынша
А 95-100% Өте жақсы
А- 90-94
В+ 85-89 Жақсы
В 80-84
В- 75-79
С+ 70-74 Қанағаттанарлық
С 65-69
С- 60-64
D+ 55-59
D 50-54
F 0-49 Қанағаттанғысыз

Магистранттардың үлгерім деңгейін
бағалау тәсілі

№ Магистранның сабақтары мен жұмыстары Ұсынылатын балдардың
мөлшері (% түрінде)
1 Аудиториялық лекциялық тақырыптарды игеру15
(МОӨЖ қоса)
2 Аудиторияда практикалық сабақтарды 30
орындау (МОӨЖ қоса )
3 МӨЖ нәтижелері 5
4 Аралық бақылау 1-7 апта 5
5 Аралық бақылау 8-15 апта 5
6 АБ нәтижесі 60
7 Қорытынды бақылау (емтихан ауызша-жазбаша40
түрінде)
Пән бойынша үлгеррім деңгейі 100%

12. КАФЕДРА ЖӘНЕ ОҚЫТУШЫ ТАРАПЫНАН СТУДЕНТКЕ ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Магистрант берілген тапсырмаларды дер кезінде орындап практикалық және
МОӨЖ сабақтарында белсенділік көрсетуі шарт. Бекітілген тәртіп бойынша
студент үш сағаттан артық сабақ жіберуге болмайды. Егер үш сабақтан (үш
себепсіз ) қалса, онда оқытушы оның аталған оқу курсынан шығарылғаны туралы
деканатқа мәлімдеу керек.
Магистранттың құқықтары : Өзіне қиындық келтірген, түсініксіз
теориялық мәселелерді аудиторияда оқытушыдан сұрау. Үлгере алмай қалған
семинар, МӨЖ тапсырмалырын сол аптадан кешіктірмей аудиториядан тыс уақытта
тапсыру.
Магистранттың өзіндік жұмысы: МӨЖ тапсырмалары 1-3 аптада және 8-9
аптада беріледі. МӨЖ тапсырмаларын қабылдау 7 және 14- апталардың бірінші
жартысында кешіктірілмеуі керек. Бекітілген уақыттан кешіктірілген жұмыс
қабылданбайды.

13. ЛЕКЦИЯ ТЕЗИСТЕРІ
1-лекция
1. Лекция тақырыбы: Семасиологиялық зерттеулер.
2. Лекция жоспары:
1. Семасиологиялық зерттеулердің басқа пәндермен байланысы,
айырмашылығы.
2. Зерттеулер арқылы сөздердің әртүрлі мағыналық типтерін ажырату
жолдары.
3. Лекция мақсаты:
Семасиологиялық зерттеулердің басқа да зерттеу әдіс- тәсілдерімен
байланысы туралы мағлұмат беру.
4. Лекцияның мазмұны:
Семасиология, семиотика. Белгілер мен белгілік жүйелер жөніндегі
ғылым. Семиология Соссюрдін кұрылымдық лингвистикасына көп карыздар және
1970-жылдары структурализмнің өрлеуінің бір бөлігі ретінде дамыды. Ол
әсіресе идеологияны талдаумен айналысатын әлеуметтанушылар, бәрінен бұрын
марксизмге немесе феминизмге сүйенгендер үшін ерекше ұнамды болды.
Белгі тұжырымдамасы Соссюрден алынған ("Course in General Linguistics"
1916). Ол "нобалаушы" (материалдық элемент, дыбыс немесе кағаздағы
белгілер) мен нобайланушының" ("нобайлаушы" байланысқан ұғымдар)
комбинациясы ретінде қарастырылады. Олардың екеуі де бір парақтың екі беті
секілді байланысқан. Соссюр белгілердің шартты табиғатын атап көрсетіп
отырған. Белгі мен оның референті арасында міндетті қатынас жоқ; дұрысы,
қоғам сол қатынас туралы келісіп алады. Біз қолымызды "нарцисс", гүлді —
қол деп атай алар едік, одан дүниеде ештеңе өзгермес еді: бәріміз; жай ғана
"нарцисс" дегеніміз гүл, жоғары тірегіміз -"қол" дегенге келістік. Нақты
бір белгінің мәні оның жүйедегі басқа белгілерге қатынасымен айқындалады.
Мысалы, біз "жоғары" деген сөздің мәнін оның "төмен" деген сөзге қатынасы
арқылы түсінеміз де, бірінсіз бірін елестете алмаймыз. Ауызекі сөз бен тіл
арасында Соссюр жүргізген айырманың да маңызы бар: ауызекі сөз жекелеген
сөздік актілерге, тіл белгілер құрамына жатады да, сөздік актілер солардан
қалыптасады.
Француз структуралисі, әдебиет сыншысы Ролан Бартес семиологияның
басты жақтастарының бірі. Әлеуметтанушылық тұрғыдан бүгінге дейін оның ең
маңызды кітабы "Mythologies" (1957), осында ол француз халық мәдениетінің
әрқилы, ешқандай алты аласысы, жеті бересісі жоқ қырларын, мысалы, күрес
пен қуырылған картобы бар бифштексті семиотикалық талдауға салып, олардың
идеологиялық мазмұнын ашады. Мысалы, тамақ тіл немесе код ретінде
қарастырыла алады. Әрбір тамақ белгі, және де белгілер комбинациясын
басқаратын, қоғам келісіп алған ережелер бар. Кейбір мәдениеттерде, мысалы,
тәтті мен тұздықтық тоқайласпайды. Бартес белгі тұжырымдамасын өзі осы
заманғы мифтер деп қарастыратын нәрселерді талдау үшін әзірлейді. Бір толық
белгі тағы бірдеңе үшін "нобайлаушыға" айналған жерде мифология туындайды.
Бүркіттің суреті, мысалы, бір деңгейде - бүркіттің суреті ғана, яғни
қарапайым белгі. Басқа бір деңгейде, алайда, ол американ ұлтының батылдығы
мен қатандағын бейнелеуі мүмкін. Сол секілді тамақтың әртүрлі пошымдары
қарапайым тамақтану саласының шегінен тыс жатқан мәнді білдіреді: уылдырық
пен гамбургер - жеуге арналған жай ғана тағамнан басқа да біраз нәрсе.
Жалпы алғанда, талдаудың бұл тұрпаты пошымдық болып табылады: ол бізге
белгілер жүйесі қалай жұмыс істейтінін көрсетеді, бірақ оған бұл жұмысты
неғұрлым кеңірек, әлеуметтік процестермен байланыстыру үшін басқа
әлеуметтанушылық идеяларды пайдалану қажет.
5. Бақылау сұрақтары:
1. Семасиологиялық зерттеулердің басқа пәндермен байланысы,
айырмашылығы.
2. Зерттеулер арқылы сөздердің әртүрлі мағыналық типтерін ажырату жолдары

6. Қажетті әдебиеттер:
1. Кодухов В.И. Методы лингвистического анализа Л., 1963.
2. Климов ГЛ. Вопросы методики сравнительно-генетических исследований
Л.,1971.

2-лекция
1. Лекция тақырыбы: Конверсациялық талдау әдістері.
2. Лекция жоспары:
1. Кәдуілгі тіршілік ахуалында табиғи әңгімені тақырып етіп алатын зерттеу
әдісі.
2. Этнометодологиялық әдіс.
3. Лекция мақсаты:
Конверциялық әдіс туралы мағлұмат беру.
4. Лекцияның мазмұны:
Конверсациялық талдау:Кәдуілгі тіршілік ахуалында табиғи әңгімені
тақырып етіп алатын зерттеу әдісі. Бұлар әңгімеге қатысушылардың ролдерін,
қоғамдық қатынастары мен билік қатынастарын көруге мүмкіндік беретін терезе
ретінде пайдаланылады.
Негізінен этнометодология мен әлеуметтік лингвистикадан алынған бұл
әдіс әңгіме — қоғамдық өмірдегі қызметтің басты түрінің бірі және ол
өмірдің едәуір бөлігі сол арқылы ұйымдастырылады дейтін алғышарттан бастау
алады. Конверсациялық талдау байланыстың рет-ретімен өтуіне мүмкіндік
беретін тиісті ережелерді аңғару үшін әнгіменің табиғи өрбуін тіркеп алуға
тырысады. Ол әдетте екі адамның немесе азғана топтың сөз арқылы
қатынасуының кұрылымын, ауанын және басқа сипаттарын зерттейді. Әнгіме
тақырыбы тіркеліп отырды, бірақ оның елеусіз, қажет етілетін талдау үшін
басты тақырып болмауы (талдау контенті секілді) мүмкін. Бұл зерттеудің
табыстары адамдар ықпалдастығының нақты өмірді де, әнгіменің өзін де түсіну
үшін маңызды көптеген құпия қырларын анықтау ісінде пайдалы болып шықты.(Ю)
Әдетте әдіс әнгімені магнитофон жазбасына немесе дидар жазбаға түсіріп
алып, содан кейін мұқият талдаудан құралады. Мысалы, бір адамның
екіншісінің сөзін қанша рет бөліп жібергені санап шығарылады, әңгіменің
қалай басталғаны, сөз бастау кезегі қалай бөлінетіні зерттеледі, үзілістің,
үндемеудің, сөздің ұзақтығы секундпен есептеледі. Осы тақырыпқа тамаша
қысқа кіріспе мен зерттеушілер туралы (Эммануэль А. Щеглофф және Харвей
Закс секілді) мағлұматты Джон Херитедждің осы заманғы этнометодологиядағы
эмпиристік зерттеулердің бірнеше өлшемдері туралы эссесінен - Э. Гидденс
пен Джонатан Тернердің (ред.) "Social Theory Today" (1987) атты жинағында
жарияланған эсседен табуға болады.

5. Бақылау сұрақтары:
1. Кәдуілгі тіршілік ахуалында табиғи әңгімені тақырып етіп алатын зерттеу
әдісі.
2. Этнометодологиялық әдіс.
6. Қажетті әдебиеттер:
1. Ярцева В.Н. О сопостовительном методе изучения языков. В кв: Вопросы
общего языкознания. М., 1964.
2. Панфилов В.З. О задачах типологических исследований и критериях
типологической классификации языков. - "Вопросы языкознания", 1969, № 4

3-лекция
1. Лекция тақырыбы: Дискурстық талдау әдісі.
2. Лекция жоспары:
1. Тілді, оның құрылымын, функциясын және қолданатын үлгілерін зерттеу.
2.Денотативтік зерттеу.
3. Лекция мақсаты:
Дискурстық, денотативтік зерттеулер туралы мағлұмат беру.
4. Лекцияның мазмұны:
Дискурстық талдау:Тілді, оның құрылымын, функциясын және қолданатын
үлгілерін зерттеу. Фердинанд де Соссюр үшін пайдаланылатын тіл (немесе
ауызша сөз) лингвистиканың зерттеу объектісі бола алмайды, өйткені тілмен
(ережелер жүйесі негізінде жатқан) салыстырғанда ол жекелік және
кездейсоктық сипатқа, сондықтан зерттеу мүмкін емес құбылысқа айналады.
Алайда, сайып келгенде Соссюрдің лингвистикадағы және неғұрлым кең
құрылымдық ағымдағы кейбір ізбасарлары ауызша сөзге бәрібір назар аударып,
онда тіл құрылымын толықтыратын кейбір құрылымдарды, басқаша айтқанда,
мәнді талдауды аяқтауға жәрдемдесіп, сол арқылы тілдің коннотативтік
(туындаушы, немесе ойдағы), сондай-ақ денотативтік (қасақана, немесе
сырттай нобайланған) өлшемдерін семантиканың ескеруіне мүмкіндік беретін
құрылымдарды ашуға үміт артылды.
Нәтижесінде Соссюр денотативтік қасиетке берген артықшылықты
коннотативтік қасиетке көшіру постструктурализмнің ерекше белгілерінің
біріне айналды да, осы ой ағымы кемерінде (лингвистикада емес) дискурс
термині ие болған нақ осы мағына әлеуметтануға қуатты ықпал ете бастады.
Осы себептен дискурсты талдау содан кейін лингвистика ден қоятын сөйлем
құрылысын үлгілеуге емес, тұтас мәтін құрылысын туындататын ойды кеңінен
үлгілеу сырын ашуға көбірек ден қоя бастады.
Роланд Барт өзінің "Mythologies" (1957) атты еңбегінің қорытындысында
атап өткеніндей, біз ауызша әңгімеде "әріптер" тізбегіне емес, "мән"
тізбегіне тап боламыз. Ол-ол ма, бұл "мәндер" сөздік дефиницияларында
берілген мәндерден көп нәрсені аңғартатын секілді. Барт мұның не екенін
анықтау үшін ерекше тіндерде "мәндердің" шынында пайдаланылуын анықтайтын
астыртын қатынастардың қосымша жиынтығын қалпына келтіруге қабілетті
болуымыз керек деп топшылайды. Барттың өзі қатынастардың қосымша жиынтығын
"миф" деп атап, кейінірек оның теріс те редукционистік мәніне байланысты ол
терминнен бас тартты.
Сайып келгенде Мишель Фуко ғана тілдің пайдаланылуын анықтайтын (ілуде
бір мойындалғанымен, олардың әлеуметтанушылық шектеулерін де ) қосымша
құрылымдар тұжырымдамасын ұсынды, ол қазір кеңінен қолдау тапқан
идеологиялық өрістің онда бейредукциялық тұжырымдамасымен үйлесе кетті.
Фуконың методологиялық қағидаларына байланысты оның "The Archaeology of
Knowledge" (1967) атты еңбегінде осынау қосымша құрылымдар тарихи жолмен
жасалатын, мүдделердің, ұғымдардың, тақырыптардың және пайымдау түрлерінің
(бұларды Фуко"дискурстық түзілімдер" деп атайды) еркін құрылымдалған
ұштасуының арқасына мүмкін болады. Бұл түзілімдер соларға негізделген
дискурстарға қарағанда әлдеқайда еркін құрылымдалғанымен, олар
коннотативтік құрылымдарды бір-бірінен ажырату үшін (мысалы, әлеуметтануды
нәсілшілдік пен юриспруденциядан) жеткілікті айқын болып келеді.
Осынау түзілімдерге олардың құрылымдалған қасиеттері дарытатын нәрсе
- оларды мүмкін еткен, әлі де мүмкін етіп келе жатқан ерекше
жағдайлар. Осынау "дискукстық түзілімдердің құрылу ережелері олар жүгінуді
мүмкін ететін объектілерге қатысына қарай мынадай факторларды қамтиды: олар
туындайтын, көбіне көп, орнына немесе әлдене қызығу көзі ретінде туындайтын
әлеуметтік немесе институциялық тілдер; белгілі-бір проблемалар немесе
олардың себептері бойынша сөз айту құқығын пайдаланатын немесе сондай -
құқыққа қол жеткізген адамның әлеуметтік жеке қасиеттері; шын мәнінде өзара
байланысты көптеген басқа объектілерден қызығу туғызатын объектіні бөліп
алу үшін қолданылатын "елеу амалдары", басқаша айтқанда, интеллектуалдық
шаблондар.
Осылай туындатылып, langue-ге қосымша мән беретін дискурстарды көрсету
үшін Фуко олардың бірлескен жемісін сөйлем деп емес, "пайымдау" деп
бейнелейді. Бұдан кейін ол мұны субъекттің, біріншіден, релеванттық
дискурсты түзілім беретін ерекше тұрғысына ие болатын; екіншіден, оны
құрайтын мәндердің жиынтығына белгілі бір серпін беретін; ақыр соңында
басқа пайымдаулардан анық ерекшелігімен белгілі бір материализмге ие
болатын "әріптер" жиынтығы деген анықтама береді.
Интеллектуалдық негіздеудің әлеуметтік құбылыстардың оншалық тарала
қоймаған тұжырымдамаларының антиинтуициялық табиғатынан туындайтын аса киын
табиғатына және (әзілдеп айтсақ) оның өзінің түсіну қиын тіліне (ол жөнінде
осы мақала терминологиясының негізінде пікір түюге болады) қарамастан,
дискурсты талдау сұмдық қиын еместігін оның методологиясын тамаша
талқылаған "Discourse and Social Psychology" (1987) деген еңбегінде Поттер
мен Ветхерел түсіндіреді.

5. Бақылау сұрақтары:
1. Тілді, оның құрылымын, функциясын және қолданатын үлгілерін зерттеу.
2.Денотативтік зерттеу.
6. Қажетті әдебиеттер:
1. Арутюнова Н.Д. О структурных и традиционных методах в грамматике. -
"Филологические науки", 1963, № 4.
2. Григорьев В.И. Что такое дистрибутивный анализ? - "
Вопросы
языкознания", 1959, №1.

4-лекция
1. Лекция тақырыбы: Құрылымдық зерттеу әдістері.
2. Лекция жоспары:
1. Әлеуметтік құрылымды зерттеу жолдары.
2. Антропологияның құрылымдық әдістері.
3. Лекция мақсаты:
Әлеуметтік құрылымды зерттеу жолдары туралы мағлұмат беру.
4. Лекцияның мазмұны:
Құрылымшылдық және социотілбілімі-Кеңірек мәнінде термин әлеуметтік
құрылымды қарастырғанда ол әлеуметтік әрекеттен жоғары тұрады деген
көзқарасты түсіндіру үшін әлеуметтануда едәуір еркін және бұрыстау
пайдаланылады.(12)
Алайда, тарырақ мәнінде бұл термин 1960-жылдардың аяғы мен 1970-
жылдардың басында көп танымал болып, бірқатар пәндерде, соның ішінде
әлеуметтік антропологияда, лингвистикада, әдеби сында, психоталдауда және
әлеуметтануда кеңінен пайдаланылған жеке теория аспектісінде қарастырылады.
Структурализмнің әлеуметтануға ықпалы бірнеше бағытта жүрді. Клод Леви-
Страустың құрылымдық антропологиясы мен жалпы алғанда мәдени феноменді
семиотиктік талдаудан, Мишель Фуконың идеялар тарихы жөніндегі енбегінен;
Жак Лаканның психоталдауынан; Луи Альтюссердің құрылымдық марксизмінен
ықпал жасалды.
Құрылымшылдықтың негізіне алынған идея мынадай: біз әлеуметтік
болмыстың тұрақсыз және өзгеріп отыратын көріністерінің тасасында жатқан
негізгі құрылымдарды анықтай аламыз. Оның бұл үлгісі
Соссюрдің құрылымдық лингвистикасы мен тіл мән-мағынаны білдіру үшін
дыбыстардың ұштасуын басқаратын негізгі ережелер көмегімен баяндала
алатынын білу. Леви-Страусс пен семиотиктер үшін жалпы алғанда бұл негізгі
құрылымдар ақыл-ес категориясы, біз айналамыздағы дүниені сол тілде
ұйымдастырамыз. Леви-Страусс бойынша (бірақ басқалар үшін міндетті емес),
ондай категориялар әрқашанда қосар қарама-қарсылықтар (мысалы, жоғары-
төмен, ыстық-суық). Құрылымдық марксизм осынау ақыл-ес категорияларын
өндіріс тәсіліндегі позициялармен алмастырды (мысалы, жұмыскер - жұмыс
істемейтін адам) және мәннің "туындауын" көрсететін ережелерге сәйкес,
қатынастарды өндіріс құралдарымен алмастырды.
Негізгі принцип, бәлкім, Леви-Страусс еңбектерінде бәрінен анық
көрінетін болар. Ол үш ықпалды, нақтылап айтканда, геологияны,
психоталдауды және марксизмді мойындайды. Мұның үшеуі де үстірт көріністер
тасасында жатқан жабық зандарды немесе құрылымдарды анықтайды. Кезінде
Бронислав Малиновски негізін қалаган дәстүрге кереғар, Леви-Страусты нақты
қоғамдарды, бірақ көбіне әмбебаптығы анық байқалатын ақыл-естің ортақ
құрылымдары бар қоғамдарды егжей-тегжейлі холистік зерттеулер қызықтырды.
Ол бірқатар экзотикалық классификациялық жүйелер мен мифтерді парықтап
("Mythologies", төрт том, 1964-71), оларды қосар қарама-қарсылықтарға саюға
болады деп дәлелдеді, сонымен бірге, көптеген адамдардың қиялының
күрделілігі мен байлығын көрсетіп берді. "To temism" (1962) мен " The
Savage Mind" (1962) атты еңбектері басқа бір жағдайларда қарапайым соқыр
сенімдер деп қарастырура болатын жасырын логика мен қызықты өзгерістерді
анықтайды. Алғашқы қауым адамдары дейтіндерде нақты бір нәрселер туралы
ғылым болған. Сол секілді "The Elementary Structures of Kinship " ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.