Шәкәрім КҰДАЙБЕРДІҰЛЫ (1858—1931) жайлы ақпарат

1 Өмір жолы
2 Шығармашылығы

XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басындағы казақ әдебиеті тарихында Абайдан кейінгі ірі ақын, ғұлама ойшыл Шәкәрім Қудайбердіұлының орны үлкен. Шәкәрім бұрынғы Семей облысы, Абай ауданындағы Шыңғыс тауының бөктерінде 1858 жылы 11 шілдеде дүниеге келген. Оның әкесі Қудайберді Құнанбайдың бәйбішесі Күңкеден туған. Құдайберді 37 жасында дүниеден өткенде, атасы Құнанбайдың тәрбиесінде болған Шәкәрім жетімдік тауқыметін тарта коймаған.
Өзінің «Мұтылғанның өмірі» атты ғұмырнамалык өлеңінде бес жасында ауыл молдасынан сабақ ала бастағанын жазады. Жеті жасынан бастап өлең сөзге бейімділігін танытады. Оның ерекше зеректігін аңғарған Абай Шәкөрімді өз қамқорлығына алады. Молда сабағынан басқа, орысша үйренеді. Былайғы өмірін ғылым-білім қуумен қатар, домбыра тарту, гармоньда ойнау, ән салу, саятшылық кұру, сурет салу, т. б. өнерлерге арнайды. Оның өнеге көрген ортасы — Құнанбай ауылының зиялы тобы, ұлы Абайдың тағылымы болды. Ол жас Шәкәрімнің азамат және ақын ретінде қалыптасуына ерекше әсер етеді. Абайдың кеңесімен өр түрлі кітаптар оқуға машықтанған Шәкәрім акылы кемелденіп, ой өрісі терендеп өседі. Ақындык өнерін де таныта бастайды.
Жиырмаға толғаннан кейінгі уш жылын Шәкәрім болыс болып, ел баскаруға арнаған. Бұл жыддарын ол «Еріксіз жемтік шоқыдым», «Ар кетіп, айла жамыддым» деп еске алады. Әйтсе де елмен кызмет бабында араласу ақынның адам тануына, адамшылық пен аярлықты айыра білуіне, қоғамдык ортаның тамырын басып, сырқатын анықтауына көмектеседі. Ақынның алғашкы жазған өлендері жастық, махаббат такырыбына арналады. Бастапқы өлеңдерінен-ақ ол Абайдың тіл мәдениетін, ақындык үлгісін пайдаланады. Абай ағасынан
ғылым-білім үйрсніп, акылын тындап қана қоймай, кісілікке де, азаматтыққа да үйренеді. Оның сынына түсіп, шығармашылык жаттығудан өтеді. Абайша еңбек етіп, өмір сүруді өзінін бірдеп-бір максаты санайды. Дүниеге көзқарасы да Абай ықпалымен қалыптасады. Жастай орыс, түрік, араб, парсы тілін үйренуге ден кояды. «Талпынып орыс тілін үйрену мен, надандықтың тазарып кетті кірі» деп жырына да қосады. Осынын арқасында ұлғая келе оқығанын сынай білетін ойшылдық танытады. Философия мен дін тарихына қатысты еңбектерді қадағалап оқиды.