Экзистенциализм
1 Экзистенциализм
2 Философияның өзекті мәселесі
3 Экзистенциализм «дағдарыс философиясы»
2 Философияның өзекті мәселесі
3 Экзистенциализм «дағдарыс философиясы»
Экзистенциолизм немесе «ғұмыр кешу философиясы» деп аталған ағым XX ғасырдың 20-жылдарында пайда болып қалыптаса бастады. Антропологиялық бағытқа жататын бұл философиялық ағымды кезінде ешкім елей қоймады. Кейіннен экзистенциализм атышулы философиялық ағымға айналған сәтте, оның хұзырына бас иген адамдар да аз болмады. Экзистенциализмнің көрнекті өкілдеріне Германияда М.Хайдеггер мен К.Ясперс, Францияда Ж.П.Сартр, А.Камью мен Г.Марсель жатады. Экзистенциализмның ой толғау тәсілі дәстүрлі философиялык ой толғау тәсілдернен оқшау, әдеттен тыс үлгіде болғандықтан, алғашқы кезде адамдар оған үрке қараған болатын. Өйткені онын өкілдері ғылымның жолбасшылық құпияларына үңіліп жатпады, көркемөнердің, діннің, ар ілімінің табиғатын ашуға тырыспады және әлемнің ғаламат философиялық тарихи кескінін жасауға да талпынған жоқ. Олар бар зейінін ғұмыр кешудің мағынасына, яғни жеке адамның күнәсі мен жауапкершілігіне, белгілі бір шешім қабылдау қабілетіне, адамның ғүмырлық мақсаттары мен өмірге деген қатынастарын анықтауға аударды. Экзистенциализм философия тарихы көкемөнер, ар ілімі және дін мәселелеріне осы тұрғыдан қарады. Сондықтан да олардың қолданған ұғымдар жүйесі, бейнелеу тәсілі әртүрлі академиялық философиядан оқшау болды да, кѳркемѳнерге жақындық танытты. Сондықтан да Камю, Сартр, Марсельдердің өз эаманында атақты жазушы болғандықтарына еш таң қалуға болмайтын еді.
Экзистенциализм
Экзистенциолизм немесе ғұмыр кешу философиясы деп аталған ағым XX
ғасырдың 20-жылдарында пайда болып қалыптаса бастады. Антропологиялық
бағытқа жататын бұл философиялық ағымды кезінде ешкім елей қоймады.
Кейіннен экзистенциализм атышулы философиялық ағымға айналған сәтте, оның
хұзырына бас иген адамдар да аз болмады. Экзистенциализмнің көрнекті
өкілдеріне Германияда М.Хайдеггер мен К.Ясперс, Францияда Ж.П.Сартр,
А.Камью мен Г.Марсель жатады. Экзистенциализмның ой толғау тәсілі дәстүрлі
философиялык ой толғау тәсілдернен оқшау, әдеттен тыс үлгіде болғандықтан,
алғашқы кезде адамдар оған үрке қараған болатын. Өйткені онын өкілдері
ғылымның жолбасшылық құпияларына үңіліп жатпады, көркемөнердің, діннің, ар
ілімінің табиғатын ашуға тырыспады және әлемнің ғаламат философиялық тарихи
кескінін жасауға да талпынған жоқ. Олар бар зейінін ғұмыр кешудің
мағынасына, яғни жеке адамның күнәсі мен жауапкершілігіне, белгілі бір
шешім қабылдау қабілетіне, адамның ғүмырлық мақсаттары мен өмірге деген
қатынастарын анықтауға аударды. Экзистенциализм философия тарихы көкемөнер,
ар ілімі және дін мәселелеріне осы тұрғыдан қарады. Сондықтан да олардың
қолданған ұғымдар жүйесі, бейнелеу тәсілі әртүрлі академиялық философиядан
оқшау болды да, кѳркемѳнерге жақындық танытты. Сондықтан да Камю, Сартр,
Марсельдердің өз эаманында атақты жазушы болғандықтарына еш таң қалуға
болмайтын еді. Бұл аталмыш ойшылдардын философиялық қағидалары көркем сөз
арқылы әріліп, ел арасына тез тарап отырды. Батыстық филсоофияның ішінде
бұқаралық сипатқа ие болған ең беделді ағымдардың бірі болуына аталмыш
ерекшеліктері себеп болғанды.
Философияның өзекті мәселесі
Философияның өзекті мәселесіне жеке адамнын тыныс-тіршілігін арқау
ететін экзистенциализмнен басқа да ағымдар баршылық. Олардың қатарына
адамдарды рухани байлықтын шыңы ретінде қарастыратын пернонализм мен
пендешілік философиясы деген лақап атқа ие болған прагматизм жатады.
Персонализмнің жеке адамды дәріптейтіні соншалықты, ол адамдардың адамын
құдай дәрежесіне көтерді. Ал прагматизм болса, тоғышарлардың көңілінен
шыққан ағым болды. Өйткені ол өздерінің басты ұғымы етіп іс - әрекет
категориясын алды. Прагматизмнің негізгі қалаушылары Ч.Пирс, пен У.Джемс
ойлаудан ic-әрекетке кѳшу керек, деген уран тастаған еді. Адамның іс -
әрекеті жемісті, табысты болу үшін қандай
тәсіл, амал-айлалар болса да қолдана беру керек дейді олар.
Түпкі мақсатты, жүзеге асыру үшін нендей тәсілден де бас тартпау
керек.
Өйткені ақиқат дегеніміздің өзі адамға пайдалылығымен ғана өлшенуі
тиіс.
Не нәрсе пайдалы болса – сол аиқат. Ақиқаттың жолына шалынған
құрбандықтың бәрі де ақталуға тиіс. Философия дегеніміздің ѳзі осы ақиқатты
игеру үшін жол ашуға міндетті, ал прагматизм нақ осындай философиялық ағым
болып табылады-мыс.
Ал экзистенциализм философиялық ағым ретінде персонализмнен де,
прагматизмнен де ѳзіндік ерекшеліктері арқылы ажыратылады. Мәселен, адамның
ғұмыр кешуі (экзистенция) тұтас болмыс ретінде қарастырылады да, оны
ешқандай да ғылыми немесе философиялық жолмен танып-білуге болмайтындығы
туралы тұжырым жасалады. Ал болмыстың ѳзі бейболмысқа қарай бағытталған
қозғалыс есепті. Осыған орай ғұмыр кешудің өзі бейзаттыққа, бейнәрселікке
ұмтылу іспетті, өйткені ғұмыр кешу уақытша сипаттағы құбылыс, оның апарар
жері - өлім. Қамшының сабындай ғұмыр деп аталатын қысқа сапарда тыныс-
тіршілікке тән қорқыныш, ұят сияқты жол белгілері арқылы өтуге мәжбүрсіз.
Бүлар – бейнәрселікке жақындау немесе одан қашу жолындағы ескерту белгілері
іспеттес. Тағдыр талқысына түсірер осы жолда тыныс-тіршілік иесіне туу,
ѳлу, махаббат пен торығу да, ѳмір сүруге қүштарлық, үміт пен ѳкініш те тән
болады. Жалпы алғанда экзистенциализм империализм дәуірінде буржуазиялық
ѳркениет тап болған екі дүниежүзілік соғыстың зардабын шеккен, тарихтың
кайты-қасірет әкелген талқысын басынан өткерген батыс зиялыларының
құлазыған көзқарасы болатын.
Экзистенциализм дағдарыс философиясы
Экзистенциализм дағдарыс философиясы деп тегін аталмаған. Өйткені
онда адамдардың тарихи процесске деген сенімінің жоғалғаны, ар ілімі мен
діннің адамдар үшін тигізетін ықпалының жоғалуга шақ қалғаны, ертеңгі күнге
деген сенімсіздік, әр адамның өз тағдыр-талабының талқысына төтеп бере
алмай, ағын судағы жаңқа тәрізді еріксіз күй кешетіні, ғұмырының
мағынасыздығын сезініп қайғы-қасірет шегетіні философиялық тұрғыдан
бейнеленген. Экзистенциализмнің идеялық бастау алатын ілімдері дат мистигі
Кьеркегордан (1813—1855) басталады. Экзистиенция (ғұмыр кешу) ұғымы да
Кьеркегордың тѳл перзенті. Одан кейінгі орында — Ницшенің (1844—1900) Ѳмір
философиясы. Ѳмір дегеніміз оның нікірінше өкімет билігіне ұмтылу, осы
жолдағы жігерлілік. Адам ѳз мақсатын жүзеге асыру жолында ештеңеден де
аянбауы және тайынбауы керек. Жақсылык, жамандық сияқты ахлақтың ұғымдарды
тәрк ету лазым. Бұлай ету тек шексіз белсенділікке, билікке ұмтылған
жігерлі суперменнің (ғаламат адам) ғана қолынан келмек. Ал, В.Дильтей
(1833—1911) болса, танымның шекарасын анықтауға ден қойғанды. Оның тарихи
танымды психологиялық негізге әкеліп телуі, экзистенциализм үшін маңызды
рөл атқарды. Э.Гуссерль (1859-1938) феноменологиясы да экзистенциализмнің
рухына орай кеңінен пайдаланылды. Оның, әсіресе, ... жалғасы
Экзистенциолизм немесе ғұмыр кешу философиясы деп аталған ағым XX
ғасырдың 20-жылдарында пайда болып қалыптаса бастады. Антропологиялық
бағытқа жататын бұл философиялық ағымды кезінде ешкім елей қоймады.
Кейіннен экзистенциализм атышулы философиялық ағымға айналған сәтте, оның
хұзырына бас иген адамдар да аз болмады. Экзистенциализмнің көрнекті
өкілдеріне Германияда М.Хайдеггер мен К.Ясперс, Францияда Ж.П.Сартр,
А.Камью мен Г.Марсель жатады. Экзистенциализмның ой толғау тәсілі дәстүрлі
философиялык ой толғау тәсілдернен оқшау, әдеттен тыс үлгіде болғандықтан,
алғашқы кезде адамдар оған үрке қараған болатын. Өйткені онын өкілдері
ғылымның жолбасшылық құпияларына үңіліп жатпады, көркемөнердің, діннің, ар
ілімінің табиғатын ашуға тырыспады және әлемнің ғаламат философиялық тарихи
кескінін жасауға да талпынған жоқ. Олар бар зейінін ғұмыр кешудің
мағынасына, яғни жеке адамның күнәсі мен жауапкершілігіне, белгілі бір
шешім қабылдау қабілетіне, адамның ғүмырлық мақсаттары мен өмірге деген
қатынастарын анықтауға аударды. Экзистенциализм философия тарихы көкемөнер,
ар ілімі және дін мәселелеріне осы тұрғыдан қарады. Сондықтан да олардың
қолданған ұғымдар жүйесі, бейнелеу тәсілі әртүрлі академиялық философиядан
оқшау болды да, кѳркемѳнерге жақындық танытты. Сондықтан да Камю, Сартр,
Марсельдердің өз эаманында атақты жазушы болғандықтарына еш таң қалуға
болмайтын еді. Бұл аталмыш ойшылдардын философиялық қағидалары көркем сөз
арқылы әріліп, ел арасына тез тарап отырды. Батыстық филсоофияның ішінде
бұқаралық сипатқа ие болған ең беделді ағымдардың бірі болуына аталмыш
ерекшеліктері себеп болғанды.
Философияның өзекті мәселесі
Философияның өзекті мәселесіне жеке адамнын тыныс-тіршілігін арқау
ететін экзистенциализмнен басқа да ағымдар баршылық. Олардың қатарына
адамдарды рухани байлықтын шыңы ретінде қарастыратын пернонализм мен
пендешілік философиясы деген лақап атқа ие болған прагматизм жатады.
Персонализмнің жеке адамды дәріптейтіні соншалықты, ол адамдардың адамын
құдай дәрежесіне көтерді. Ал прагматизм болса, тоғышарлардың көңілінен
шыққан ағым болды. Өйткені ол өздерінің басты ұғымы етіп іс - әрекет
категориясын алды. Прагматизмнің негізгі қалаушылары Ч.Пирс, пен У.Джемс
ойлаудан ic-әрекетке кѳшу керек, деген уран тастаған еді. Адамның іс -
әрекеті жемісті, табысты болу үшін қандай
тәсіл, амал-айлалар болса да қолдана беру керек дейді олар.
Түпкі мақсатты, жүзеге асыру үшін нендей тәсілден де бас тартпау
керек.
Өйткені ақиқат дегеніміздің өзі адамға пайдалылығымен ғана өлшенуі
тиіс.
Не нәрсе пайдалы болса – сол аиқат. Ақиқаттың жолына шалынған
құрбандықтың бәрі де ақталуға тиіс. Философия дегеніміздің ѳзі осы ақиқатты
игеру үшін жол ашуға міндетті, ал прагматизм нақ осындай философиялық ағым
болып табылады-мыс.
Ал экзистенциализм философиялық ағым ретінде персонализмнен де,
прагматизмнен де ѳзіндік ерекшеліктері арқылы ажыратылады. Мәселен, адамның
ғұмыр кешуі (экзистенция) тұтас болмыс ретінде қарастырылады да, оны
ешқандай да ғылыми немесе философиялық жолмен танып-білуге болмайтындығы
туралы тұжырым жасалады. Ал болмыстың ѳзі бейболмысқа қарай бағытталған
қозғалыс есепті. Осыған орай ғұмыр кешудің өзі бейзаттыққа, бейнәрселікке
ұмтылу іспетті, өйткені ғұмыр кешу уақытша сипаттағы құбылыс, оның апарар
жері - өлім. Қамшының сабындай ғұмыр деп аталатын қысқа сапарда тыныс-
тіршілікке тән қорқыныш, ұят сияқты жол белгілері арқылы өтуге мәжбүрсіз.
Бүлар – бейнәрселікке жақындау немесе одан қашу жолындағы ескерту белгілері
іспеттес. Тағдыр талқысына түсірер осы жолда тыныс-тіршілік иесіне туу,
ѳлу, махаббат пен торығу да, ѳмір сүруге қүштарлық, үміт пен ѳкініш те тән
болады. Жалпы алғанда экзистенциализм империализм дәуірінде буржуазиялық
ѳркениет тап болған екі дүниежүзілік соғыстың зардабын шеккен, тарихтың
кайты-қасірет әкелген талқысын басынан өткерген батыс зиялыларының
құлазыған көзқарасы болатын.
Экзистенциализм дағдарыс философиясы
Экзистенциализм дағдарыс философиясы деп тегін аталмаған. Өйткені
онда адамдардың тарихи процесске деген сенімінің жоғалғаны, ар ілімі мен
діннің адамдар үшін тигізетін ықпалының жоғалуга шақ қалғаны, ертеңгі күнге
деген сенімсіздік, әр адамның өз тағдыр-талабының талқысына төтеп бере
алмай, ағын судағы жаңқа тәрізді еріксіз күй кешетіні, ғұмырының
мағынасыздығын сезініп қайғы-қасірет шегетіні философиялық тұрғыдан
бейнеленген. Экзистенциализмнің идеялық бастау алатын ілімдері дат мистигі
Кьеркегордан (1813—1855) басталады. Экзистиенция (ғұмыр кешу) ұғымы да
Кьеркегордың тѳл перзенті. Одан кейінгі орында — Ницшенің (1844—1900) Ѳмір
философиясы. Ѳмір дегеніміз оның нікірінше өкімет билігіне ұмтылу, осы
жолдағы жігерлілік. Адам ѳз мақсатын жүзеге асыру жолында ештеңеден де
аянбауы және тайынбауы керек. Жақсылык, жамандық сияқты ахлақтың ұғымдарды
тәрк ету лазым. Бұлай ету тек шексіз белсенділікке, билікке ұмтылған
жігерлі суперменнің (ғаламат адам) ғана қолынан келмек. Ал, В.Дильтей
(1833—1911) болса, танымның шекарасын анықтауға ден қойғанды. Оның тарихи
танымды психологиялық негізге әкеліп телуі, экзистенциализм үшін маңызды
рөл атқарды. Э.Гуссерль (1859-1938) феноменологиясы да экзистенциализмнің
рухына орай кеңінен пайдаланылды. Оның, әсіресе, ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz