Топтар арасындағы қарым-қатынас психологиялық феномен ретінде

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
Негізгі бөлім

Топтар арасындағы қарым.қатынас психологиялық феномен ретінде.
1.Топтағы өзарақатынас процестеріндегі компонентер.
2.Өзара қатынас түрлері.
3.Өзара қарым . қатынас жүйесіндегі қайшылықтардың болуы.
4. Коллективизм, топтар, жеке топ арасындағы қатынас жүйесіндегі жеке адамның жас ерекшеліктеріне даму кезеңдеріне сипаттама.
5. Адамның белгілі бір жас кезеңдеріңде дамып жетілуінің әлеуметтік .психологиялық сипаттама.

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Түйінді мәселе тарихы топтарды қарастырудың келесі жолы топ аралық қарым – қатынас. Ол ұзақ уақытқа толық зерттелмеген. Бірінші себебі: топ аралық қарым-қатынас моргиналдығы психологиядан тыс қаралады.
Топ аралық агрессия зерттеуі мыс: Т.Лебон басқа топқа неготивті әсер ету Т.Адорно және т.б жұмыстар қарқынын немесе жек көру психоаналетикалық теориялары және т.б кіші топтардың дамуы әлеуметтік психологияда 1920-30 ж қамтиды. Топ аралық қатынастарды дұрыс бағаламау көп жағдайдағы әлеуметтік психологиядағы жеңіліс болды. Американдық салтқа деген көз-қарас болған кезде әлемдік әлеуметтік психология жағдай өзгереді. Топ аралық қарым-қатынасты өңдеуге қатынасқан Европалық авторлар 1950 ж өзгеріс әкелді топ аралық қатынастың жеке тарау болуы кейін анықталғанменде ол А.Тэшфел жұмыстарында көрініс тапқан еді. Көп көңіл бөлген В.Дуаз «Әлеуметтік көріністер» С.Масковиси концепциясында және т.б эксперименталды зерттеудің кейбір мотивациялық теория, « басқа топқа » деген жек өкріністі түсіндіреді. Ол З.Фрейдтің еңбегінде көрсетілді адамның өмірге деген агрессивті инстинкті – Эрос туа пайда болады өлім инстинкті Т.Адорно еңбегіндеде басқаға деген жек көрініс мәселесі көрініс табады ол тұлғада қалыптасатын қасиет. Бірінші эксперименталды зерттеу Американдық әлеуметтік психологияда М.Шериф еңбегінде жүзеге асты 1954 ж интернационалистік жолмен шешу жеккөріністің болу себебі топ аралық қарым-қатынас әсері деп түсіндіреді. Эксперимент американдық лагерде өтіп 4 статиядан тұрды. 1) жасөспірімді лагерде бәрімен бірге жинауға бұйрық берілді, бұл кезде топтық байланыс т.б
2) топтың достық қарым-қатынасын бұзу үшін екіге бөлді
3) сайыстыру мақсатында іс-әрекетке байланысты тапсырма берілді , топ аралық жек көрініс деңгейінің өскендігі көрсетілді
4) топты біріктіріп жалпы жұмыспен айналысты бұл топ аралық қарым-қатынастың психологиялық мінездемесі когнетивті және эмоционалды процестерді қамтиды Шериф зерттеуі когнетивтік позицияны бағдарлады. А.Тешвел оны эксперимент жүзінде орындады. Тешвел «өзіңе» және біреуге деген көз-қарас арқылы конфликт болмаса алда топ аралық қарым-қатынаста тұрақтылықты айтқан.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім

Топтар арасындағы қарым-қатынас психологиялық феномен ретінде.
1.Топтағы өзарақатынас процестеріндегі компонентер.
2.Өзара қатынас түрлері.
3.Өзара қарым - қатынас жүйесіндегі қайшылықтардың болуы.
4. Коллективизм, топтар, жеке топ арасындағы қатынас жүйесіндегі жеке
адамның жас ерекшеліктеріне даму кезеңдеріне сипаттама.
5. Адамның белгілі бір жас кезеңдеріңде дамып жетілуінің әлеуметтік
–психологиялық сипаттама.

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Түйінді мәселе тарихы топтарды қарастырудың келесі жолы топ аралық қарым
– қатынас. Ол ұзақ уақытқа толық зерттелмеген. Бірінші себебі: топ аралық
қарым-қатынас моргиналдығы психологиядан тыс қаралады.
Топ аралық агрессия зерттеуі мыс: Т.Лебон басқа топқа неготивті әсер ету
Т.Адорно және т.б жұмыстар қарқынын немесе жек көру психоаналетикалық
теориялары және т.б кіші топтардың дамуы әлеуметтік психологияда 1920-30 ж
қамтиды. Топ аралық қатынастарды дұрыс бағаламау көп жағдайдағы әлеуметтік
психологиядағы жеңіліс болды. Американдық салтқа деген көз-қарас болған
кезде әлемдік әлеуметтік психология жағдай өзгереді. Топ аралық қарым-
қатынасты өңдеуге қатынасқан Европалық авторлар 1950 ж өзгеріс әкелді топ
аралық қатынастың жеке тарау болуы кейін анықталғанменде ол А.Тэшфел
жұмыстарында көрініс тапқан еді. Көп көңіл бөлген В.Дуаз Әлеуметтік
көріністер С.Масковиси концепциясында және т.б эксперименталды зерттеудің
кейбір мотивациялық теория, басқа топқа деген жек өкріністі
түсіндіреді. Ол З.Фрейдтің еңбегінде көрсетілді адамның өмірге деген
агрессивті инстинкті – Эрос туа пайда болады өлім инстинкті Т.Адорно
еңбегіндеде басқаға деген жек көрініс мәселесі көрініс табады ол тұлғада
қалыптасатын қасиет. Бірінші эксперименталды зерттеу Американдық әлеуметтік
психологияда М.Шериф еңбегінде жүзеге асты 1954 ж интернационалистік
жолмен шешу жеккөріністің болу себебі топ аралық қарым-қатынас әсері деп
түсіндіреді. Эксперимент американдық лагерде өтіп 4 статиядан тұрды. 1)
жасөспірімді лагерде бәрімен бірге жинауға бұйрық берілді, бұл кезде топтық
байланыс т.б
2) топтың достық қарым-қатынасын бұзу үшін екіге бөлді
3) сайыстыру мақсатында іс-әрекетке байланысты тапсырма берілді , топ
аралық жек көрініс деңгейінің өскендігі көрсетілді
4) топты біріктіріп жалпы жұмыспен айналысты бұл топ аралық қарым-
қатынастың психологиялық мінездемесі когнетивті және эмоционалды
процестерді қамтиды Шериф зерттеуі когнетивтік позицияны бағдарлады.
А.Тешвел оны эксперимент жүзінде орындады. Тешвел өзіңе және біреуге
деген көз-қарас арқылы конфликт болмаса алда топ аралық қарым-қатынаста
тұрақтылықты айтқан. Студенттермен тәжірибе жүргізген кезде В.Кондинский
және П.Клес суреттері алынды 2 топқа бөліп жақтастарын қорғауға міндеттеді,
ақшаны екі топқа бөлу керек болды, әрқайсысы көп алуға тырысты бұл
тәжірибе минималды топтың породигма деген атқа ие болды. Когнетивті
орта өзіне 4 негізгі поцесті қосады. Әлеуметтік категория , әлеуметтік
идентификация, әлеуметтік салыстыру, әлеуметтік дискреминация. Тэшвелдің
ойынша мұндай психологиялық аспект тұлға аралық қарым-қатынас теориясы
әлеуметтік психологияда дұрыс бағалануы тиіс. Аргументтерді қабылдай отыра,
қоғамдық қатынас жүйесімен бөлініп қалғандығын көруге болады.
Топ аралық қатынастағы іс-әрекет принципінің психологиясы бұл принциптің
мәні түсінікті болу үшін топ аралық қатынас проблемасына ескертулер жасау
керек.
1) әлеуметтік –психологиялық зерттеу проблемасының пәнін анықтау 2
проблема түсініксіз әлеуметтік психологиямен социология арасындағы
әлеуметтік психология орнына байланысты берілген жағдайда мынадай
түсіндірулер бар : топтар обьективті әлеуметтік психология үшін маңызды
бірін – бірі қабылдауды ашық көрсетеді.
2) топ аралық қатынастың перцептивті процесі әлеуметтік перцепция
термині, жалпы психологиядағы перцепция терминінен күрделі. Топ аралық
қабылдау табиғаты индивидуалды, когнетивті құрылымның болуымен
түсіндіріледі оларды бір түйінге біріктіреді жаңа сапа топтық білім 2
мінездемеге ие.
1) топ үшін қабылдау субьектісі жалпылық
2) жүйелік - көріністердің топтың әр мүшесіне таралуы
Динамикалық мінездеме ерекшелігі орнықтылығымен керітартпалығымен оның
субьектісі бір адам емес топ . Топтың топтауларын негативті мінездемеге
толы, топаралық жек көру, кегінің сол себеп тегі болады. Іс-әрекет
принциптерінің дамуы әрі қарай жүзеге асады. әртүрлі топтық іс-әрекетпен
түсіндіріледі, эксперименталды деңгей феноминдерді түсіндіруге мүмкіндік
береді. Экспериментальды зерттеу тәжірибе сериялары топ аралық қатынасқа
байланысты топтық іс-әрекет мінезіне қатысты.
Тәжірибе ( Агеев 1983 ) сессия кезінде техникум студенттерімен жүргізілген
, топ аралық қабылдаусапасы.
- топтың сайыста жүргізуін жорамалдау
- өзіндік және жаттық топтардың сайыста жеңуі не жеңілуі себебін
түсіндіру
- тәжірибелік жағдайға еш қатысы жоқ іс-әрекеттегі потенциялдық жетістік
ортасы.
Тәжірибе қорытындысы мынада: 2 топ студенттері сынақты бір кезде
тапсырған бір пән бойынша, бір мұғалімге семинар сабағына қатысқан топ
автомат алған ,ал басқа топ сынақты тапсырды . бұл гепотезалар мынадай
нәтиже береді. Ал өзіндік топ мүшелері өз үлестеріне көп реплика жинайды.
а) басқа топқа жеңуге мүмкіндік бермеу
б) таңдау жасау
в) жеңген кезде біз деп бөліну көп қолданылды. Шериф мәліметтері
нақты нәтиже берді . нәтиже алынған кезде мынаған көіл бөлінді. 1) этапта
модель орын алмады, себебі не жеңетіні , не жеңілетіні белгілі болды . 2)
екінші этаптан 2-ші сериясы бір- бірінен өзгеше болды. Топтық іс-әрекет
нақты баға алды, мағыналы мәнді әлеуметтік іс-әрекет бағалығы ұжымдасқан
бар А.Тэшфел мәліметі түсінікті бола бастады, топ аралық генезия схемасы
былай: топ аралық іс-әрекеттің обьективті шарты, топ аралық байланыс
мінезі, топ аралық қабылдау процесінің параметрі.
3 звено топтың ішкі қабылдауына мінездеме береді: топ аралық қабылдау, топ
аралық байланыс, топ аралық іс-әрекетпен байланыста.
Топ аралық қатынастар проблемасының мазмұны барлық айтылғандар топ аралық
қатынаста көрсетеді. Когнетивизм ұжымын тар мағынада түсіндірген М.Кодал,
конфликтіні игерген М.Плон, тәжірибелік зерттеуші С.Московиси мынадай
қорытындыға келеді: топ аралық дискреминация әрбір топ аралық қатынасқа
қатысты емес мына идеялардың шығуына топтық қатынас әсер етті, топтық
біріккен іс-әрекет ішкі топтық процестер топпен байланыста қанағаттану топ
аралық қатынас мінезі, топ мүшелерін қабылдау, топтың шешімі т.б.
сәтсіздік себебі: қызығушылықтың бірдей болуына байланысты іс- әрекеттің аз
болуы, негативті таңдау санының көптігі , конфликтілер саны көбеюі,
әдістемелік жүйе мына себептерге байланысты қолданылады: топтағы ішкі
процестерді түсіндіру үшін кіші топтағы тезис кең жүйеде ашылып
нақтыланады, топ аралық қатынастар.
Топ аралық зерттеудің психологияда 2 негізі бар: 1) топ аралық қатынас
көлденең бір- біріне байланысы жоқ бірақ жақын тұратын отбасы, мектеп,
спорттық секция және т.б 2) тігінші бойынша келесі жүйелер: бригада, цех,
завод және т.б. екінші негіз әлеуметтік психологияға психикалық ұйымдасуды
әкеп қосады. Бұл маңызды фактор әлеуметтік психологияны құруға көмектеседі,
тәжірибеде қолданып проблеманы шешуге көмектеседі. Қоғам маңызды әлеуметтік
қоғам функциясы қоғам аралық қатынастардың стабильділігі.
Адам арасындағы қатынастардың тџрі келесідей : жеке және қызметтік , дара
жѕне топтық, тең құқықты және тәуелді, қарама –қарсылықты және дау
–дамайлы.
Жеке қатынастар екі адам арасындағы сүйіспеншілік пен жек өрушіліктен ,
сыйластық пен қатынастардлың пайда болуы әр жеке адамның қоғамдағы орны мен
міндеттіне тәуелді емес. Мысалы : ата-ана өз ата –анасын сыйлауы да, жек
көруі де мүмкін, өз қызметн ойдағыдай атқарып жүрген мұғалім мен шәкіртіне
үлкен сүйіспеншілік танытса, екіншісін көргісі келмейді
Қызметтік қатынастар әлеуметтік топ не мекеме мүшелері араасында олардың
сол топтағы құқы не міндеттеріне орай қаылптасады.
Егер ара қатынастар әрбір адамның меншікті қажеттері сипатында қаралса,
олар жеке қатынастар атанып , ал ара қатынас тұтастай жүйелікке сүйеніп ,
екі , одан көп адамдардың сипаттамасы ретінде қабылданаса, топтық
қатынастар деп аталады.
Тең құқықты қатынастар – қатынас мүшелерінің құқықтары мен міндеттері
теңгерілген жерде, ал тәуелді қатынастар құқықтары мен міндеттері бірдей
болмаған жағдайларда қалыптасады.
Адамдар арасында қарама – қарсылық болмай, өзара терең сыйластық жайлаған
ортада үйлесімді қатынастар нышан береді.
Топ ішінде кейбір тұлғалардың ұнамды ниеттері екінші біреулердің келеңсіз
ниеттерімен тоғысқан шақтарда қарама – қарсылықты қатынастар бой тіктейді.

Адамдар бір-біріне деген өшпенділігі болған жерде дау –дамайлы, жанжалды
қатынастар өрбиді.
Адамдар арасындағы , тіпті кейде бір тұлғаның да бойынан көрінетін адамдық
қатынастар түрі міне осындай. Бұл қатынастардың бәрі өмірде адамдардың бір
біріне беретін бағалары мен мінездемелерінде, әр адамның басқаға
бағытталған іс-әрекет, қылығында, өзара байланысқан ойы мен сезімінде
көрініс береді.
Тұрақты да келелі қатынастар жүйесі қалыптаспаған ортада адамның өрелі
өмір сүруі өте қиын, себебі әрбір жеке адамның да, топ пен ұжымның да
қоғамдағы болмысын осы қатынастар айқындайды. Балалық шақта орныққан адам
аралық қатынастарға орай адам азаматтық қасиеттерін тіктейді. Ересектердің
төңірегіндегілермен қатынасынан сол ортаның көңіл –күйі айқындалып , алға
қойылған мұрат - мақсаттардың сәтті орындалуы не кедергіге ұшырауы мүмкін.
Адам аралық қатынастардан туындайтын ең қиын да қолайсыз құбылыс-
бұл остракизм, қоғамнан аласталу яғни, кейбір адамдардың шеткеріліп қалуы.
Мұндай адамдар көпшіліктің жек көрушілігіне тап болып, назардан тыс қалады,
еленбейді. Осыдан өзі қатарларынан он қатынас таба алмай , ақырында
адамгершілік қасиеттерінен айырылып , қайымдық өмір тіршілігінен
айырлғандар да кездеседі.
Адам аралық қатынастардың ерекшелігі олардың эмоционалды болуында.
Адам өзі тектеспен араласа отырып, бір біріне болған айырқша сезімдер мен
ықыластарға кездеседі. Жеке аралық қатынастар , әдетте, субъектив сипатта
болып, әр адамның шын мәніндегі тұлғалық оң не теріс қасиеттеріне сай келе
бермейді. Олар әрқашанда адамның көңіл күйіне байланысты.
Қарама - қарсылықты қатынастар негізінде толық үйлесім болмағанымен
, оған қатысқан адамдар бір –бірінің әрекеті мен ниетін түгелдей
шектемейді.бірде келіссе, бірде қарсы тұрып , алға қойған мақсатқа елемеу
мен дау –дамайға бармайды. Кейде екі адам бір ортада бола тұрып, бір -
біріне деген сытық та суық та шырай сезінбейді , яғни өзара қатынас
жаасауға ешқандай қажеттілікті таппайды, мұндайда олар арасындағы қатынас
бейтараптық сипат алады.
Адамдар арасындағы және бір ерекеше қатынастар түрі – екі ұшты,
амбивалентті қатынастар. Мұндай ара байланыстың себебеі бір адамдағы
екіншіге деген өзара тікелей қарсы екі эмоцияның : жек көрушілік пен
құрметтің қосарлана жүруі.
Адамдар қажетсінулерінің арасында өз мәні боынша ішкі адамгершілк
сипатты байланыстар да болады. Мұндайды психологияда альтруистік қатынас
деп атайды. Альтурист адамдардың барша ойы , іс-әрекеті әрдайым тек
жақсылыққа , қай жағдайда да жәрдем етуге бағышталады.
Адамдар арасындағы үйлесімді қатынастар өмірде сирек кездеседі сондқтан
мұндай қатынастарды адамдардың мәңгі арман мен мұраты ретінде қарастырған
жөн. Бұл қатынас типіне тұрмыста кезгетін сүйіспеншілік қатынасты
жатқызуға болады.
Адамдар мен топтар күнделікті өмірде басқа да топтармен, адамдармен істес
болып, өзара тығыз қарым-катынас жасайды. Бұл адамның қызмет немесе оқу
орнындағы, сондай-ақ, өмір сүретін ортасындағы адамдардың топтары болуы да
мүмкін. Ал ұстаздар мен мектеп оқушылары белгілі бір мерзім ішінде
мақсат-мүдделері топтасқан ұжым кұрып, ресми топка айналады. Бұл топтағы
шәкірттер мен жетекшілер топ ішіндегі әлеуметтік-психологиялық жағдайда
максатты түрде істес, пікірлес болып, карым-катынаска түседі. Мұндай жағдай
ұстаздардан арнайы білімділік пен дағ-дыларды талап етеді. Ондағы максат —
әр адамның әлеуметік орнын, коғамдық мәнін білу. Жеке адамның өзі де —
қоғам мүшесі әрі әлеуметтік тұлға. Сондыктан, оның өмір-тіршілігіндегі
әрбір қимыл-әрекеті, ісі коғамдык өмірдің көрінісі болып табылады.
Шартты және байланысты топтар — әлеуметтік психологиядағы топтың екі
түрі. Шартты топқа жататындарды зерттеуші олардың белгілі бір тұрақты
қасиетіне орай ажыратады. Бұл топтарға адамдардың, мысалы, жас
ерекшеліктеріне, жынысына, ұлттық белгісіне немесе мамандығына т. б. сәйкес
бөлінуі мүмкін. Оған енгізілген адамдардың бір-біріне және осы топка
тікелей ле, жанама да қатысы болмауы мүмкін. Дегенмен, олар белгілі бір
ерекшеліктеріне орай осы топка қатынаста тұрады. Шартты топқа, мысалы,
мектеп жасына дейінгі балалар жатады деп есептеліп, сол жастағы бірнеше
бала іріктеп алынып зерттеледі. Мұндай зерттеу әлеуметтік психологияның
объектісіне жатады.
Байланысты топ — белгілі кеңістік пен мерзім арасында максат-
мүдделерінің бірлігіне сәйкес біріккен адамдар тобы. Мәселен, бір
сыныптағы оқушылар, мектептегі ұстаздар мен тәрбиешілер ұжымы, жұмысшылар
бригадасы, әскери бөлімдер, отбасының кұрамы — ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.