Эканомикалық іс-әрекеттерді нәтіжесін өлшеу

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

I. Кіріспе.

1) Эканомикалық іс-әрекеттерді нәтіжесін өлшеу, жалпы ұлтық өнім ЖҰӨ (ЖІӨ), қор және ағын.

II. Негізгі бөлім:

Аралық өнім және қосымша қосылған құн.
Алма мен апельсинді қалай қосуға болады.
Макроэкономикада маңызды деп есептелетін 'Хор - ағын" үғымына жататын кейбір көрсеткіштер.
Табыстар, шығындар және олардың айналымы.

III. Қорытынды.

Нақты және атаулы ЖҮӨ.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ІС-ӘРЕКЕТТЕРДЩ НӘТИЖЕСШ ӨЛШЕУ. ЖАЛПЫ ҰЛТТЫҚ ӨНІМ ЖҰӨ (ЖІӨ), ҚОР ЖӘНЕ АҒЫН

Кез келген ғылым сияқты макроэкономика да теориялардың өзара байланысы мен бақылауларға бағытталған. Сол себепті, макроэкономикалық теорияны зерттеу мақсаты бұл экономиканы қалыптастыру механизмінігі түсінігі болып табылады, яғни экономикалық бақылаулар теория негізінде қалыптасқан. Әрбір теорияны дайындап алған соң, біз оларды тексеру үшін қайта бақылауларды қарастырамыз. Кездейсоқ бақылаулар экономика деректерінің қайнар көзі ретінде қызмет етеді. Мәселен. сіз дүкен аралап жүргенде бағалардың тез көтеріліп жатқанын көресіз. Жұмыс іздеп жүргенде, фирмалар жұмысшы қабылдай ма, жоқ па, соны білесіз. Біз бәріміз экономикалық процестерге қатысушылармыз. Сол себепті уақыт өте келе экономиканы сезіну қабілетіне ие боламыз. Экономикалық статистика - бұл объективті ақпараттың қайнар көзі. Өкімет фирмалар мен азаматтардың экономикалық іс-әрекеті тұралы, яғни белгіленген бағалардың деңгейін және сұраныс жүйесін, табыс мөлшерін, және т. с. с. дерек алу мақсатында үнемі зерттеулер жүргізеді. Алынған деректер бойынша әр түрлі статистикалық көрсеткіштер есеіптелінеді. Олардың жиынтығы экономиканың қалпын, жағдайын сипаттайды.

Макроэкономистер бұл статистиканы өздерінің талдауларында пайдаланады. Бұлар экономикалық көріністерді бағалауда және тиісті әдістерді жасағанда көмек көрсетеді.

Экономикалық керсеткіштер экономикалық саясатта, экономикалық талдау және бағалау үшін жиі қолданылады. Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) азаматтар табыстарының жиынтығын және өндіріс тауарлары мен қызметтер үшін жұмсалған жалпы шығын көлемін сипаттайды.

Біз, осы көрсеткіштер қалай есептелінеді және олардан экономика тұралы қандай ақпараттар алуға болатындығын қарастырамыз.

ЖҰӨ экономика көрсеткіштерінің ең нақтысы деп есептеледі. Статистикалық деректер мемлекеттің экономика министрлігінің 3 айда бір есептеуі бойынша, экономикалық іс-әрекет нәтижесін бірыңғай көрсеткішпен беруге негізделген. ЖҰӨ-ді төмендегідей бөліктерге бөліп көрсетуге болады:

1) Барлық экономикалық агенттер табысының

ЖИЫНТЫҒЫ.

2) Өндіріс тауарлары мен көрсетілген қызметтердің жалпы шығын көлемі.

ЖҰӨ - экономика жағдайын сипаттайды, себебі адамдар аз табыстарға қарағанда үлкен табыстарды көбірек қалайды. Яғни өндіріс тауарлары мен көрсетілген қызмет көлемі жоғарылаған сайын. өзіндік қанағаттану дәрежесінің деңгейі, өндірістік және мемлекеттік тұтыну деңгейі жоғары болады.

ЖҰӨ - экономикадағы табыс пен өндірістегі шығын көлемін бірдей өлшейді. Себебі бұл өлшемдер соңында бірдей болады. Жалпы, экономика үшін табыс көлемі шығын көлеміне тең болуы керек. Бұған көз жеткізу үшін, біз ұлттық есепшотты, ЖҰӨ статистикалық жүйе өлшемін және басқа да сонымен байланысты көрсеткіштерге талдау жасап, оқып-үйренуіміз керек.

Табыстар, шығындар және олардың айналымы

Мысал ретінле мынадай экономиканы алайык:

Мұнда тек бір ғана тауар - нан өндірісі, яғни бір ғана фактор - еңбек пайдаланылады.

1-суреттс үй шаруашылығы мен фирмалар арасындағы барлык экономикалық мәмілелер көрсетілген. Суреттегі ішкі шеңбер нан мен еңбек ағынын көрсетеді. Фирма өз жұмыскерлерінің еңбектерін нан өндіруге пайдаланады, және фирма сол өнімді - нанды өз кезегінде үй шаруашылығына сатады. Осьнан байланысты еңбек үй шаруашылығынан фирмаларға карай козғалады. Ал нан фирмадан үй шаруашылығына козғалады. Ал сырткы шеңбер сурсттегі ақша ағынын көрсетеді. Үй шаруашылығы фирмадан нан сатып алады. Фирма сатудан түсксн төлемдердің бір бөлігін жұмысшылардың еңбекақысы ретінде пайдаланады, ал қалғаны табыс болады. Осы фирма басқарушылары үшін үй шаруасы да бір ссктор бөлігі болып табылады. Сондықтан нанға кеткен шығын үй шаруашылығынан фирмаға келіп түссе, ал айлық төлемақы табыс ретінде фирмалардан үй шаруашылығына келіп түседі. ЖҰӨ - экономикада ақша ағынын сипаттайды. Біз оны екі жолмсн есептеуімізге болады.

ЖҰӨ - бұл нан өндірісінің табыс жиынтығы, ол жалақы мен пайдаға тең, яғни суреттегі акша айналымының жоғарғы жартысы. Сонымен қатар ЖҰӨ - бүл нан алуға кеткен жалпы шығын көлемі, яғни ақша айналымының төменгі жартысы. Осыған байланысты біз фирмалардан үй шаруашылығына баратын ақша ағынын біле аламыз. Шығындар мен табыстардың теңдіг, мына есеп ережесінен шығады өнімді өндіруге кеткен барлық шығын осы өнімді өндірушілердің табысы болып табылады. Осы ережеге байланысты кез келген мәселенің нәтижесінде шығын көлемі өзгеріске ұшыраса, онда табыс та өзгереді және қез келген мәселе нәтижесінде табыс өзгерсе, онда шығын көлемі де өзгереді.

Үйшаруашылығы:

Үй

шаруашылығы

Еңбек: Еңбек

Фирмалар: Фирмалар

Үйшаруашылығы: Тауар (нап)

Шығын (долл. )

1-сурет. Айналым.

Суреіте фирмалар мен үй шаруашылығы арасындағы байланыс көрсетілген. Мұнда бір тауар түрі - нан ондірілді. ал пайдаланылатын фактор - енбек. Енбек пен нан ағындарын көрсететін ішкі шенберде үй шаруашылығы фирмаларға енбекті сатады. Сырткы шеңбер ақша ағынын көрсетеді үй шаруашылығы фирмаларға нан үшін ақша төленді, ал фирмалар үй шаруашылығына жалақы төлейді. Осындай экономикадағы ЖҰӨ - нанға кеткен жалпы шығын көлемі және нан өндірісінен түскен табыс жиынтығы.

Мысалы. фирма нанды өндіріп. үй шаруашылығына бір нанды артық сатты делік. Әрине, мұндай жағдайда, нанға деген жалпы шығын көлемін өзгертеді және жалпы табыс та өзгереді. Егер фирмаға қосымша нан өндіру үшін қосымша жүмысшы кабылдау қажет болса. онда жалақының жалпы көлемі көтеріледі. Егер фирма жұмыекерлердің көмегінсіз өндірсе (яғни өндіріс үрдісін тиістірер әрі \ты\тды етіп жасайды) . онда пайда көбейеді. Осы екі жағдайда шығын мен табыс бірдей өлшемге көбейеді.

Ауыспалы көлем 2 түрге бөлінеді - қор және ағын. ваннадағы судың көлемі - бұл қор, ол әдетте нақты уақыт мерзімімен өлшенеді, кран арқылы құйылатын су көлемі - бұл ағын, ол әдетте бірлік уақыт көлемімен өлшенеді.

Кран арқылы келетін су - ағын, ваннаға уақыт бірлігінде келетін су көлемі. Сондықтан, қор мен ағынды өлшеу үшін әр түрлі бірліктер қолданылады. Ваннада 50 литр су бар, ал ваннаға әр минутта 5 литр су құйылады. Кейбір айнымалыларға теориялық талдау жасаған сәтте біз қор мен ағын арасындағы тәуелділікті жиі кездестіреміз. Ваннадағы жағдай бүл әдеттегі тәуелділік. Қор-дағы су, кран арқылы қүйылатын ағынның жиналуы нәтижесінде ванна толады. Қордың өзгеру үрдісі ағында көрсетілген. Экономикалық көрсеткіштерді зерттеу ке-зінде, көбінесе қай санатқа жататындығын анықтау қажет болады - қор ма, әдде ағын ба, олардың арасын-да тәуедділік бар ма? Төменде біз келесі тарауларда оқитын бірнеше бір-бірімен байланысты қордағы ағын түрлері мысалдары көрсетілген:

• Түтынушы заты - қор, оның табысы мен шығы-ны - ағын.

• Жүмыссыздар саны - қор, ал жүмысын жоғалту-шылар саны - ағын.

• Мемлекетгік қарыз - қор, бюджет тапшылығы - ағын. Жоғарыда қарастырылған түсініктердің көпшілігі

"ағын" түсінігіне жатады. Мысалы: ЖҮӨ (ЖІӨ), инвести-ция, мемлекеттік шығын, т. б.

Макроэкономикада маңызды деп есептелетін 'Хор - ағын" үғымына жататын кейбір көрсеткіштерді қарастырамыз.

1. Инвестиция және негізгі капитал. Экономикадағы капитал - бұл белгіленген, анықталған уакытта жинақталған тұрғын үй коры, машина, құралдар, өндірістік ғимараттар қоры және елдегі өндіруші күш. Инвестициялық шығындар - бұл белгілі бір уакыт аралығында негізгі капиталды қолдауға және капиталдың өсуіне бағытталған өнімдер ағыны. Осыдан тәменгідей катынасты алуға болады.

К = К-1+I (1)

Мұндағы К - қарастырылып отырған жыл аяғындағы капитал қоры. Ал К-1 - карастырылып отырған жыл алдындағы жылдың капитал қоры. Кор өсімі (К-К) инвестиция ағымына тең.

Егер инвестиция мен капитал қорының арасындағы байланысты тереңірек қарастырсақ, одан төмендегі тендеуді құруға болады.

К=К-1 +I-DN (2)

Мұндағы DN - кейбір капитал қоры табиғи картаяды немесе үнемі пайдалану нәтижесінде тозады, мүндай тозуды амортизация деп те атайды.

I - инвестиция ағымы, жатпы инвестиция деп те атайды.

I - DN - таза инвестиция.

2. Қор және байлық. Жоғарыда қарастырылған "кор - ағын" ұғымының бір көрсеткіші ретінде кор және байлықты қарастыруға болады. Қор S табыстың тұтынудан қалған бөлігі, бұл қаржылық байлықтың калыптасуына мүмкіндік береді және (W) белгітенеді.

W - W-1 = S (3)

(W - W-1) - қор жинағының осімі қорға тек.

3. Ағымдағы операция шоттары және шетел инвестициясының сальдосы.

"Қор - ағын" ұғымының үшінші көрсеткіші. Ол ағындағы операция шоттары (СА) мен шетел инвестициясының сальдосы (NIIP) арасындағы байланысты көрсететін тәуелділік.

NIIP = NIIH-1 + CA (4)

4. Бюджет тапшылығы және мемлекеттік қарыз. Бұл көрсеткіш мемлекеттің таза қарызының мөлшері D ^d пен бюджет тапшылығы (DEF) арасындағы тәуелділікті көрсетеді.

D ^d - D-1- DEF (5)

ЖҰӨ-ң кейбір есептеу принциптері

Гипотекалық экономикада, мұнда тек нанды өндіреді деп жорамалдаймыз. Нақты өмірде мемлекеттердің ЖҰӨ-ны есептеуі күрделі мәселе. Сондай күрделі экономиканы өндіріс пен қызметтер шығынын қоса отырып, тікелей түсінуге болмайды. ЖҰӨ тұралы дұрыс түсінік алу үшін, оның басты қалыптасу принциптері тұралы білу қажет.

Қор есебі: Мәселен, фирма қосымша жұмысшылар алып, өндірісін үлкейтсе, яғни нан өндірсе, оларға жалақы төлесе, ал содан кейін жасаған тауарлары өтпей қалса„ бұл ЖҰӨ олшеміне қалай әсер етеді?

Жауап өтпей қалған нанды не істейді, соған байланысты. Егер нан керек емес деп тасталса, онда фирма пайдасы қосымша жалақы өлшемі ретінде төленеді, - сонда фирма жалақы ретінде үлкен сома төлесе, ал пайда ретінде өзіне ешқандай табыс тапқан жоқ. Бұл операция шығын көлеміне және табыс деңгейіне әсер етпейді. Сондықтан ЖҰӨ өлшемі өзгеріссіз қалады (тек қана жалақыға тиесілі бөлігі аз) . Басқаша айтқанда, егер нанды кейінірек сату үшін, қорға жинап қойса, онда ұлттық есептеу принципіне байланысты, бұл операция басқаша қаралады. Бұл жағдайда пайда қысқартылмайды, себебі нан фирма қорында сақталуда. Сол себепті ЖҰӨ көлемі көбейеді. Яғни, жалақының жоғары болуынан пайда жоғарылайды, сонымен қатар қордың жи-налуынан шығын көлемі көбейеді.

Жалпы ереже бойынша фирма тауар қорын көбейткен сайын инвестиция көлемі қорға және шығын құрамына, табыс құрамына енеді. Сол себепті, өндіріс нәтижесінде қор өсімі пайда болады, ЖҰӨ көбейеді.

Алма мен апельсинді қалай қосуға болады

Біз ЖҰӨ-ді талдау барысында нанды тек бір ғана өндіріс тауары деп қарадық. Шын мәнінде, экономикада көптеген тауар түрлері мен қызмет түрлері - нан, автомобильдер, шаштараз қызметтері және т. с. с. бар. ЖҰӨ-де осы әр түрлі тауарлардың құны бір жалпы корсеткіш арқылы өрнектеледі. Экономикада өндірітген тауарлардың әр түрлілігі ЖҰӨ есебін қиындатады, себебі бұл тауарлардың әр қайсысы әр түрлі баға иемденеді. Мәселен, айталық, экономикада 3 апельсин мен 4 алма өндірілсін. ЖҰӨ-ді қалай есептейміз? Біз жай ғана алма мен апельсиннің санап қосып, ЖҰӨ-ді 7 бірлік жеміс-жидек деп айтуымызға болады.

Егерде алма мен арельсиннің бағасы бірдей болса ғана мұның мағынасы болады, бірақ ереже бойынша олай емес (Егер біз экономикада 4 арбуз және 3 грейпфрукт өндіріледі десек, бұл мысал бұдан да түсінікті болар еді), әр түрлі тауарлардың жалпы құнын есептеу үшін, біз нарық бағасын олардың бағасы ретінде қолданамыз. Нарықтық бағаны қолдану себебіміз тұтынушылар белгілі бір тауар немесе көрсетілген қызмет үшін сол бағаны нақты төлеуге дайын. Егер де алманың 1 данасы 50 тиын тұрса, ал апельсиннің 1 данасы 1 теңге түрса, оңда ЖҰӨ мынаған тең:

ЖҰӨ = (алма бағасы х алма саны) + (апельсин бағасы х апельсин саны) = (0, 50 х 4) + (1, 00 х 3) = 5, 00. Барлық алма бағасына (2 теңге) барлык апельсин бағасын (3 теңге) қосамыз.

ЖҰӨ = 5 теңге.

Аралық өнім және қосымша қосылған құн

Көптеген өндіріс тауарлары бірнеше кезеңдерден өтеді: бір фирмада шикізат аралық тауарға айналады, содан кейін басқа фирмаға дайын өнім өндіру үшін сатылады. Біз осындай тауарларды ЖҰӨ есебінде қалай есептеуіміз керек? Айталық, фермер бірнеше кг етті Мак Дональдс фирмасына 0, 50 долларға сатады. Содан кейін Мак Дональдс елге 1, 50 долл. тұратын гамбургер сатады. Осы жағдайда ЖҰӨ-ді есептегенде, еттің және гамбургердің бағасы 2 долл. көлемінде деп есептеу керек пе немесе тек гамбургерді 1, 50 долл. деп алу керек пе?

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.