Таңғажайып жеті саны



1 Жеті санымен аталатын керемет көп
2 Жеті континент
Жердің жүзін мекендеген халықтардың көбісі ерте кезден-ақ жеті санында сиқырлық күш бар деп санаса, оны киелі, қасиетті деп ұғатын да ұлттар бар. Біздің ата-бабаларымыз да жеті санын қастерлеп, бірқатар таным-түсінігі мен табиғат құбылыстарын, аспан денелері мен заң, жүйелерді жеті санымен атайды. Аллаһ Тағаладан пенделеріне түскен қасиетті кітаптардың бірі – Тауратта жеті саны 500 рет қайталанады.
Қазақтардың таным - түсінігінде Жеті ата. Бұл – қазақ хал-қының дәстүрлі салт-сана-сында адамның ата жағы-нан тегін таратудың нақты жүйесі. Әрбір қазақ баласы өзінен бастап жеті атасы-ның аты-жөнін білуге міндетті. Мұны әке-шешесі, ата-әжесі үйретіп, жаттатуға тиіс.

Өйткені қазақта жеті атаға дейін қыз алыспайды, оған дейінгі ұрпақ бір атаның баласы – туыс саналады. Қазақтар негізнен жеті атаны былайша таратады: 1. Бала. 2. Әке. 3. Ата. 4. Үлкен ата.

5. Баба. 6. Түп ата. 7. Тек ата.
Сондай-ақ, адамдар атасынан төмен қарай атағанда былайша ататек жалғаса-ды: ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Мұнан соң туыстың атаулар әрі қарай: жүрежат, туажат, жұрағат, жат жұрағат, жегжат, жамағайын болып ке- те береді. Жеті аталық ұста-ным әрбір қазақтың, бүкіл халықтың бабалар рухы ал- дында іштей жауапкершілік сезімін оятатын күшке ие.

Ол – этникалық тұтас-тықтың қуатты арқауы, темірқазығы. Сол се-бепті ата-бабаларымыз: «Жеті атасын білмеген: жетесіз», «Ата – тегін айтқанның айы- бы жоқ» деп ұрпақта-рына жеті атасын білуді өсиет, аманат етіп айтып кеткен. Қазақтар бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат, жүрежатты «Жеті пұсты» деп те атайды.

Жеті қазына. Ол жөнінде пікір таласы көп. Алайда қазақтар ертеде жеті қазынаға мыналарды жатқызған: 1. Ер жігіт. 2. Сұлу әйел. 3. Ілім-білім. 4. Жүйрік ат. 5. Құмай тазы. 6. Қыран бүр- кіт. 7. Берен мылтық.

Қазақтар жеті қазынаны «жеті ырыс» деп танып, оған мыналарды жатқызған: 1. Адамның ақыл-ойы, сана- сы. 2. Денсаулық. 3. Ақ жау-лық (ердің жары). 4. Бала (өмір жалғасы). 5. Көңіл (кө- ңіл мен пейіл кең болса, ынтымақ, береке орнайды). 6. Жер («Жерсіз – ел тұл, ерсіз – жер тұл»). 7. Ит. Ал, Ислам аңызы бойынша, жеті қазынаға мыналар жатады: 1. Қыдыр (қызыр). Қыдыр дарыған адам бай болады. 2. Бақ. Ол ерекше жаратыл- ған құдірет иесі. Бақ дары-майды, қонады. 3. Ақыл (Бай-лық пен бақыттың тірегі).

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Таңғажайып жеті саны Жеті санымен аталатын керемет көп
Автор: Мақсұтбек СҮЛЕЙМЕН
Жердің жүзін мекендеген халықтардың көбісі ерте кезден-ақ жеті санында
сиқырлық күш бар деп санаса, оны киелі, қасиетті деп ұғатын да ұлттар бар.
Біздің ата-бабаларымыз да жеті санын қастерлеп, бірқатар таным-түсінігі мен
табиғат құбылыстарын, аспан денелері мен заң, жүйелерді жеті санымен
атайды. Аллаһ Тағаладан пенделеріне түскен қасиетті кітаптардың бірі –
Тауратта жеті саны 500 рет қайталанады.
Қазақтардың таным - түсінігінде Жеті ата. Бұл – қазақ хал-қының дәстүрлі
салт-сана-сында адамның ата жағы-нан тегін таратудың нақты жүйесі. Әрбір
қазақ баласы өзінен бастап жеті атасы-ның аты-жөнін білуге міндетті. Мұны
әке-шешесі, ата-әжесі үйретіп, жаттатуға тиіс.

Өйткені қазақта жеті атаға дейін қыз алыспайды, оған дейінгі ұрпақ бір
атаның баласы – туыс саналады. Қазақтар негізнен жеті атаны былайша
таратады: 1. Бала. 2. Әке. 3. Ата. 4. Үлкен ата.

5. Баба. 6. Түп ата. 7. Тек ата.
Сондай-ақ, адамдар атасынан төмен қарай атағанда былайша ататек жалғаса-ды:
ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене. Мұнан соң туыстың атаулар
әрі қарай: жүрежат, туажат, жұрағат, жат жұрағат, жегжат, жамағайын болып
ке- те береді. Жеті аталық ұста-ным әрбір қазақтың, бүкіл халықтың бабалар
рухы ал- дында іштей жауапкершілік сезімін оятатын күшке ие.

Ол – этникалық тұтас-тықтың қуатты арқауы, темірқазығы. Сол се-бепті ата-
бабаларымыз: Жеті атасын білмеген: жетесіз, Ата – тегін айтқанның айы-
бы жоқ деп ұрпақта-рына жеті атасын білуді өсиет, аманат етіп айтып
кеткен. Қазақтар бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат, жүрежатты
Жеті пұсты деп те атайды.

Жеті қазына. Ол жөнінде пікір таласы көп. Алайда қазақтар ертеде жеті
қазынаға мыналарды жатқызған: 1. Ер жігіт. 2. Сұлу әйел. 3. Ілім-білім. 4.
Жүйрік ат. 5. Құмай тазы. 6. Қыран бүр- кіт. 7. Берен мылтық.

Қазақтар жеті қазынаны жеті ырыс деп танып, оған мыналарды жатқызған: 1.
Адамның ақыл-ойы, сана- сы. 2. Денсаулық. 3. Ақ жау-лық (ердің жары). 4.
Бала (өмір жалғасы). 5. Көңіл (кө- ңіл мен пейіл кең болса, ынтымақ, береке
орнайды). 6. Жер (Жерсіз – ел тұл, ерсіз – жер тұл). 7. Ит. Ал, Ислам
аңызы бойынша, жеті қазынаға мыналар жатады: 1. Қыдыр (қызыр). Қыдыр
дарыған адам бай болады. 2. Бақ. Ол ерекше жаратыл- ған құдірет иесі. Бақ
дары-майды, қонады. 3. Ақыл (Бай-лық пен бақыттың тірегі).

4. Денсаулық. 5. Ақ жаулық. 6. Тұз (Ол – Алланың адамдар мен жан-
жануарларға берген несібесі, таусылмайтын кені). 7. Ит. (Адам Ата мен Хауа
Ананың алғашқы серігі).

Қазақтардан басқа халық-тарда да жеті қазына туралы өзіндік таным, түсінік
бар. Мысалы, грек аңыз - әңгімелерінде жеті қазына- ға мыналар жатады: 1.
Көк аспан. 2. Күн (барлық зат оның шуағынан нәр алады). 3. Ай (түнгі
тіршлік нәрі). 4. От (От – Күннің жердегі сүлдесі. Оны пайдалану арқылы
адамдар дүниенің төрт бұрышына тарады).
5. Су. (сусыз тіршілік жоқ).
6. Жер (тіршілік анасы). 7. Ит.
Жеті қат көк. Ол – аспан әлемі туралы мифологиялық түсінік. Оның үш
мағыналық сипаты бар. Біріншісі: Аллаһ Тағала аспанды жеті қабат-ты етіп
жаратқан. Алланың жеті аспанды қабат-қабат етіп жаратқанын көрмедіңдер
ме? (Құран Кәрім, 72 сүре, 14 аят). Екіншісі: жеті жұлдызға бай-ланысты
атау. Олар: Ай, Мер- курий (Ғұтрад), Шолпан (Зуһ-ра), Күн, Марс (Миррих
немесе Қызыл жұлдыз), Юпитер (Мүштари), Сатурн (Зұхал). Үшіншісі: ежелгі
түркілік ми-фологиялық түсінік негізіндегі мағына. Ол мұсылмандық ұғыммен
сіңісіп, ұмытылып кеткен. Жеті қат жер. Ежелгі наным-сенім бойынша олар мы-
нандай: 1. Тұңғиық. 2. Жылан.

3. Су. 4. Қос балық. 5. Қара тас. 6. Көк өгіз. 7. Жер. Жаратылыстың
сегізінші қбаты – тағдырдың талайы жа-зылған лайық атты жазу тақ-тасынан,
тоғызыншы қабаты – күрсі, мінбер және тақ орнатылған тә-ңірлер
әлемінен тұрады.

Жетіқарақшы. Ол – ас-панның солтүстік жарты ша-рындағы шоқжұлдыз. Оның 1,8
көрінерлік жұлдыздық ша-маға дейін жалтырап көріне- тін ең жарық жұлдыздары
– Алиот пен Дубке. Жетіқарақ-шының жарық жеті жұлды- зының сыртқы пішіні
шөміш тәрізді. Оның шеткі екі жұл- дызы бойынша Темірқазық жұлдызын табуға
болады.

Жетіқарақшы наурыз, сәуір айларында жақсы көрінеді. Темірқазықты айнала
қозға-латын жетіқарақшы арқылы жер тараптары мен түнгі мезгілді айыруға
болады.

Аптаның жеті күні. Олар: дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма,
сенбі, жексенбі. Кемпірқосақтың жеті тү- сі. Жарық мынандай жеті түстен
тұрады: қызыл, қыз-ғылт-сары, сары, жасыл, кө-гілдір, көк және күлгін. Күн
сәулесі жаңбыр тамшысына түскенде, жарықтың жеті түсі сынып, тамшы арасынан
кө- рініп, кемпірқосақ пайда болады.

Жеті жарғы. Ол – Тәуке хан (1678-1718) тұсында қа-былданған қазақ халқының
дәстүрлі әдет-ғұрып заңдары-ның жинағы. Тәуке хан Қа-сым ханның қасқа
жолы мен Есім ханның ескі жолын одан әрі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қазақ шежіресіндегі тарихти деректер
Сандар қасиеті
Димаш атаның бойындағы қасиеттер
Жаңбыр тудыратын бұлттар
Архаикалық кезеңдегі Грек мәдениеті (б. з. д. VIII— VI ғ. )
Қабдеш Жұмаділовтің «Таңғажайып дүние» романының жанрлық сипаты
Қазақ фольклорының эстетикасы
Пирамидалардағы кейбір метрикалық қатынастарды тұжырымдау
Тарихи қазақ романдары
Ежелгі Грекия мен Рим мәдениеті туралы
Пәндер