Ислам конференциясы ұйымы (ИКҰ) құрылымдық жүйесі

Кіріспе
1 ИКҰ құрылуы, құрылымы және қызметі
2 Ұйым құрамындағы институттар
3 ИКҰ және Қазақстан
Қорытынды

Ислам Конференциясы Ұйымы – мұсылман елдерін бір орталыққа біріктіріп отырған халықаралық ұйым. Ол 1969 жылғы қыркүйек айында Рабат қаласында (Морокко) өткен ислам әлемі саяси қайрат-керлерінің бірінші Ислам мәслихатында құрылған болатын. Оның алдында қойған негізгі мақсаты - өзіне мүше мұсылман елдерінің бірлігін нығайту, бірін-бірі қолдауын қамтамасыз ету, бейбітшілік пен қауіпсіздікті күшейту, мәдени, өнер-білім салала-рындағы ынтымақтастықты одан әрі дамыту.
Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ)(2011 жылдың 28 маусымына дейін - Ислам конференциясы ұйымы (ИКҰ))1969 жылы 25 қыркүйекте мұсылман мемлекеттерінің бастамасымен құрылған. Бүгінгі таңда 57 ел мүше, жалпы халық саны 1,2 миллиардқа жетіп отыр. Ұйымға Ресей, Босния және Герцеговина, Тайланд бақылаушы ретінде қатысады. Ұйымның штаб-пәтері Сауд Арабиясының Джидда қаласында орналасқан. ИҚҰ-ның басшысы – Бас хатшы, ал атқарушы органы – Бас хатшылық деп аталады. Бас хатшыны мүше елдер Сыртқы министрлер конференциясында бір мәрте 4 жылға сайлайды. Ұйым жанынан ашылып, дербес жұмыс істейтін төмендегідей органдар мен құрылымдар бар. Олар Ислам даму банкі, Ислам жаңалықтары агенттігі, Экономика және мәдени мәселелер жөнінде ислам комиссиясы, Иерусалим қоры, Ислам астаналары ұйымы, Ислам ғылыми-техникалық даму қоры және тағы басқалар.
ИЫҰ-ның пайда болуының негізінде діни оқиға жатқанын естен шығармағанымыз абзал. Израильдің сионистік топтары Ислам әліміндегі ең қасиетті саналатын Әл-Акса мешітін өртеп жібергеннен кейін, осындай шектен шыққан оқиғалардың алдын алу үшін Ислам конференциясы ұйымы құрылғаны белгілі. Қазіргі таңда ұйымның құрамында Ислам даму банкі мен Ислам білім беру ұйымдарының жұмысы жемісті болып тұр. Ал саяси мәселелердің түйінін тарқатуға ұйымның мүмкіндігі болмауда. Ислам елдері конференциясы ұйымының қанат жаюына Батыс елдері мүдделі емес. Мәселен, Мысыр кезінде Араб әлемін айрандай ұйытатын мүмкіндікке ие болды. Өкінішке орай, олар Израильмен соғыста жеңіліп, Израиль мен АҚШ-тың құпия келісімін қабылдауға мәжбүр болғанын бәріміз білеміз. Осыдан кейін Мысыр мен өзге Араб елдері арасында салқындық пайда болғаны белгілі. Бүгінде Араб елдері арасында Израильдің тек Мысырмен ғана дипломатиялық байланысы орнаған.

1. «Алаш айнасы», №17 (463), 2 ақпан 2011 ж.
2. Әлихан БӘЙМЕНОВ, “АқАФ жол” партиясының тең төрағасы (Арнайы “Атырау” газеті үшін)
3. «Дала мен Қала» http://dmk.kz/?p=3222
4. Токаев К. Дипломатия Республики Казахстан. Астана: «Елорда», 2001. -552 с.

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Ислам конференциясы ұйымы (ИКҰ) құрылымдық жүйесі қалыптасқан, іргелі халықаралық ұйым деп айтуға болады. Қазақстанның аталған ұйымға мүше болуына белгілі дипломат марқұм Болатхан Тайжан ағамыз көп еңбек сіңірген. ИКҰ - Ислам елдерінің саяси-экономикалық, мәдени-рухани және білім саласында бір-бірімен тығыз әріптестік қарым-қатынас орнату үшін құрылған.
Бұдан басқа діни ұстанымы бір мемлекеттердің сыртқы саясаттағы позициясы мен бірлігін нығайтуды көздейтінін айта кетуіміз керек. Жалпы бұл ұйымның ғаламдық геосаяси жүйеде өз орны бар.Қазір Ислам конференциясы ұйымына Африка, Шығыс Азия, Таяу Шығыс, Орта Азия елдерімен қатар Латин Америкасындығы бірқатар елдер мүше. Соңғы уақыттары ұйымның басқарушы халқының біраз бөлігі мұсылман дінін ұстанатын Ресей сияқты елдермен де қарым-қатынас орната бастады. Осылайша ұйымға мүше елдердің саны 57-ге жетіп отыр. Қазақстанның бұл ұйымға мүше болуының өзіндік тиімді тұстары бар. Қазір Қазақстанның мұсылман елдерімен қарым-қатынасы әлі де болса, тиісті деңгейде емес. Еліміз өзінің тәуелсіздігін алған кезден бастап Ислам әлемімен қарым-қатынасын аса сақтық жағдайда жүргізді. Өйткені АҚШ-пен арадағы саяси тепе-теңдікті ұстауымыз керек болатын. Бірақ Қазақстан мұсылман дінін ұстанатын мемлекет болғандықтан Ислам елдерімен қарым-қатынасымызды өрістетуіміз керек. Бұған Ислам елдерінің арасындағы қайшылықтар кедергі болмауы керек. Діні бір деген сөз - психологиясы, мәдениеті бір деген ұғымды білдіреді. Жалпы діни факторды Қазақстаннан оншалықты байқамаймыз. Ал, Араб елдерінде болған адам, діни фактордың мемлекеттік саясатта қаншалықты орын алатынын бірден түсінеді.

1 ИКҰ құрылуы, құрылымы және қызметі
Ислам Конференциясы Ұйымы - мұсылман елдерін бір орталыққа біріктіріп отырған халықаралық ұйым. Ол 1969 жылғы қыркүйек айында Рабат қаласында (Морокко) өткен ислам әлемі саяси қайрат-керлерінің бірінші Ислам мәслихатында құрылған болатын. Оның алдында қойған негізгі мақсаты - өзіне мүше мұсылман елдерінің бірлігін нығайту, бірін-бірі қолдауын қамтамасыз ету, бейбітшілік пен қауіпсіздікті күшейту, мәдени, өнер-білім салала-рындағы ынтымақтастықты одан әрі дамыту.
Ислам Ынтымақтастық Ұйымы (ИЫҰ)(2011 жылдың 28 маусымына дейін - Ислам конференциясы ұйымы (ИКҰ))1969 жылы 25 қыркүйекте мұсылман мемлекеттерінің бастамасымен құрылған. Бүгінгі таңда 57 ел мүше, жалпы халық саны 1,2 миллиардқа жетіп отыр. Ұйымға Ресей, Босния және Герцеговина, Тайланд бақылаушы ретінде қатысады. Ұйымның штаб-пәтері Сауд Арабиясының Джидда қаласында орналасқан. ИҚҰ-ның басшысы - Бас хатшы, ал атқарушы органы - Бас хатшылық деп аталады. Бас хатшыны мүше елдер Сыртқы министрлер конференциясында бір мәрте 4 жылға сайлайды. Ұйым жанынан ашылып, дербес жұмыс істейтін төмендегідей органдар мен құрылымдар бар. Олар Ислам даму банкі, Ислам жаңалықтары агенттігі, Экономика және мәдени мәселелер жөнінде ислам комиссиясы, Иерусалим қоры, Ислам астаналары ұйымы, Ислам ғылыми-техникалық даму қоры және тағы басқалар.
ИЫҰ-ның пайда болуының негізінде діни оқиға жатқанын естен шығармағанымыз абзал. Израильдің сионистік топтары Ислам әліміндегі ең қасиетті саналатын Әл-Акса мешітін өртеп жібергеннен кейін, осындай шектен шыққан оқиғалардың алдын алу үшін Ислам конференциясы ұйымы құрылғаны белгілі. Қазіргі таңда ұйымның құрамында Ислам даму банкі мен Ислам білім беру ұйымдарының жұмысы жемісті болып тұр. Ал саяси мәселелердің түйінін тарқатуға ұйымның мүмкіндігі болмауда. Ислам елдері конференциясы ұйымының қанат жаюына Батыс елдері мүдделі емес. Мәселен, Мысыр кезінде Араб әлемін айрандай ұйытатын мүмкіндікке ие болды. Өкінішке орай, олар Израильмен соғыста жеңіліп, Израиль мен АҚШ-тың құпия келісімін қабылдауға мәжбүр болғанын бәріміз білеміз. Осыдан кейін Мысыр мен өзге Араб елдері арасында салқындық пайда болғаны белгілі. Бүгінде Араб елдері арасында Израильдің тек Мысырмен ғана дипломатиялық байланысы орнаған.

ИЫҰ-ның негізгі мақсаттары:
- саяси, экономикалық және әлеуметтiк салаларда ИЫҰ-ға мүше ислам мемлекеттерiнiң арасындағы Ислам тілектестігін және ынтымастығын күшейту бойынша бiрлескен әрекеттер;
- Исламның негiзгі қағидаларынан туындайтын бейбiт саясат;
- Исламның құндылықтарын сақтауға, өз бостандығы және тәуелсiздiгін қорғаудағы мұсылман халықтарын қолдауға, атап айтқанда Палестина халқын қолдау және Палестинадағы ислам қасиетті жерлерін сақтауға бағытталған бірлескен күш-жігер.
ИЫҰ негiзгi қағидалары: толық теңдiк; халықтардың өзінің мемлекеттік құрылысын өзі шешу құқығын құрметтеу; iшкi iстерге араласпау; елдердің егемендiгін, тәуелсіздігін және аумақтарының тұтастығын құрметтеу; ИЫҰ-ға мүше мемлекеттерiнiң арасындағы даулы мәселелердi бейбiт жолымен келiссөздер, делдалдық немесе төрелік сот арқылы шешу; мүше мемлекеттердiң аумақтарының тұтастығына қарсы, елдердің саяси тәуелсіздігіне қарсы күш қолданбау.
Бұл ұйымға тұрғылықты халқы мұсылман болып табылатын 57 мемлекет мүшелікке қабылданып отыр. Штаб - пәтері Сауд Арабиясының Жидда қаласында. Ислам Конференциясы Ұйымының алғашқы Жарғысы 1972 жылы қабылданған-ды. Осы Жарғы бойынша, ИКҰ-ның жоғарғы мәслихаты үш жылда бір өткізіліп тұратын мемлекет және үкімет басшыларының конференциясы, саяси органы - сыртқы істер министрлерінің конференциясы. Осынау конференциялар аралығында атқару қызметін жүзеге асыратын орган - Бас хатшылық. Ұйымға мүше мемлекеттердің басшылары мен корольдерінің қатысуымен өткізілетін жоғарғы деңгейдегі Ислам саммитінде Ұйымның Жарғысына сәйкес күн тәртібіндегі мәселелер талқыланып, соған байланысты шешімдер қабылданады. Мұнда ұйым конференциясына (саммитіне) қатысушы елдердің, Умманың (мұсылман қауымының) мүддесін көздейтін көкейкесті мәселелер де талқыланады.
Кейде Ислам Конференциясы Ұйымының төтенше сессиясының шақырылуы мүмкін. Ол Умма талап еткен жағдайда ғана жүзеге асырылады. Яғни, Умма мүддесі үшін ерекше бір маңызды мәселелерді талқылау қажет болса, кез келген уақытта осынау төтенше сессияны шақыруға болады.
Ислам Конференциясы Ұйымының құрамында сауда-экономикалық; ынтымақтыстық; Иерусалим жөніндегі комитеттер; Ислам даму банкісі; Ислам мәдениеті мен өнерін зерттеу жөніндегі Орталық; Ислам сауда дамыту
Орталығы; Кәсіптік-техникалық оқу мен зерттеулер жөніндегі орталық; Ислам кеме иелерінің қауымдастығы тәрізді құрылымдар жұмыс істейді. Олардың қайқайсы да ұйымға мүше елдердің әлеуметтік-экономикалық мәсе-лелерін шешуге сүбелі үлес қосып келеді. ИКҰ Біріккен Ұлттар Ұйымымен тығыз ынтымақтастықта. 1975 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы ИКҰ-ның ресми мәртебесін мойындап, оған БҰҰ-да өз бақылаушыларын ұстау құқығын берген-ді.
1995 жылдан бастап Қазақстанда Ислам даму банкісі жұмыс істеуде. Ол біздің елімізде Қарағанды - Астана автожолы бөлігін, Астана - Бурабай автожолын қайта салу, Астанада ұлттық кітапхана үйін салу, почта байланысын же-тілдіру тәрізді жобаларды қар-жыландырып келеді. Иә, Ислам даму банкі займының көмегімен өткен мерзім ішіндегі Алматы - Гүлшат автокөлігінің жолы салынды, Астана - Қарағанды автожолының учаскесі қайта жөнделді, Сызғанов атындағы хирургиялық орталықты жабдықтауға қаржы бөлініп, Қарағанды облысы-ның ауылдық елді мекендерін сумен қамтамасыз ету жобасы, Қазақ гуманитарлық заң университетінің жаңа ғимаратының құрылысы қаржыланды-рылды. Ислам даму банкі елімізде Білім және ғылым министрлігі физика-техникалық институтының ғылыми-эксперименталдық базасын техни-калық жағынан жақсартуға да көп жәрдемдесті.
Ислам даму банкісі - негізінен, халықаралық дамуды қаржыландырушы аймақара-лық қаржы ұйымы. Ол 1973 жылғы желтоқсанда Джидда қаласында (Сауд Арабиясы) өткен Ислам мемлекеттері министрлерінің бірінші конфе-
ренциясында жарияланды және Ислам конференциясы ұйымына мүше 23 мемлекеттің өкілдері қол қойған Ниет декларациясына сәйкес құрыл-ған болатын. 1975 жылғы 20 қазаннан бастап жұмысқа кіріскен ИДБ-нің штаб-пәтері Джидда қаласында орналас-қан. Ислам Даму банкісінің басты мақсаты - ИДБ-ге және мұсылман қоғамдастықтарына мүше мемлекеттердің экономикалық дамуына және әлеу-меттік тұрғыдан ілгері басуына шариғат қағидаларына сәйкес көмек көрсету.
Қазіргі таңда Ислам Конференциясы Ұйымы құрылымында Атқарушы комитет, тұрақты өкілдер комитеті, Халықа-ралық Ислам соты және Адам құқығы жөніндегі тәуелсіз тұрақты комиссия да бар. Атқарушы комитеттің төралқасын Ұйымның қазіргі кездегі, оның алдындағы, алдағы уақыттағы елдер құрайды, штаб-пәтері Жидда қаласында. Адам құқығы жөніндегі тәуелсіз тұрақты комиссия Ұйымның шарттары мен декларацияларында айтылған азаматтардың саяси, әлеуметтік, экономикалық құқықтарының қорғалуына ықпал жасайды. Халықаралық Ислам соты болса, Ұйымның басты заңдық органы. Ол 1987 жылы Кувейт қаласында құрылыған-ды.
Ұйымның Бас хатшылығы - ИКҰ-ның ірі, қызмет ауқымы кең құрылымдарының бірі. Бас хатшы Ұйымның кеңсесіне, штаттағы қызметкерлерге басшылық жасайды. Бас хатшылық мүше мемлекеттер Сыртқы істер министрлерінің кеңесінде бес жыл мерзімге сайланып отырады. Оның қосымша тағы бір мерзімге сайлану мүмкіндігі де қарастырылған. ИКҰ-ның қазіргі Бас хатшысы мысырлық Экмеледдин Ихсаноғлу. Ол Бас хатшылыққа 2005 жылдың 1 қаңтарында сайланып, ИКҰ-ның 2008 жылғы саммитінде екінші мерзімге қайта сайланды. Бас хатшының негізгі міндеті: Ислам саммиті мен Сыртқы істер министрлері кеңесінде, министрлік отырыстарында қабылданған шешімдердің, қарарлардың, ұсыныстардың жүзеге асырылуына бақылау жасау болып саналады. Сондай-ақ, ол қатысушы мемлекеттерді қажетті жұмыс құжаттарымен қамтамасыз етуге, Ұйым органдарының жұмысын үйлестіріп отыруға, Бас хатшылықтың бюджеті мен бағдарламаларын әзірлеуге, мүше мемлекеттердің консультациялар және пікірлер алмасуына ықпал етуге міндетті. Және де ол Сыртқы істер министрлерінің кеңесіне Ұйымның жұмысы жө-нінде жыл сайынғы есептерді де дайындауға тиіс.
Ислам Конференциясы Ұйымының аясында Ислам Ниеттестік қоры да құрылған. Оған жыл сайын бірқатар елдер ірі көлемде қаржылар аударып отырады. Солардың ішінде Сауд Арабиясы Корольдігі - 1 миллиард, Кувейт - 300 миллион, Иран, Алжир, Катар елдерінің әрқайсысы 100 миллион доллардан қаржы аударған. Бұл түскен қаржыны Ұйымның қаржылық қадағалау органдары жыл сайын тексеріп тұрады. Жарна төлеу ерікті түрде.

2 Ұйым құрамындағы институттар
Бұл күндері Ислам Конференциясы Ұйымының аясында өзіндік мәртебеге ие негізгі үш институт жұмыс істейді. Олар: мамандандырылған, субсидиялық, аффилиирленген институттар.
Ұйымның мамандандырылған институты құрамында Ислам даму банкі, Білім, ғылым және мәдениет жөніндегі Ислам ұйымы, Халықаралық Ислам жаңалықтар агенттігі, Ислам мемлекеттерінде телерадио хабарларын тарату ұйымы бар. Біз жоғарыда Ислам даму банкісі жөнінде айтқандықтан, енді Білім, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі Ислам ұйымына қысқаша тоқтала кетсек. Ол 1982 жылғы 3 мамырда құрылған, штаб-пәтері Марокканың Рабат қаласында. Негізгі мақсаты - Ұйымға қатысушы мемлекеттер арасында өз саласы бойынша ынтымақтастықты дамыту, нығайту. Жетекшілік органдары - Бас конференция, Атқарушы кеңес, Бас директор.
Мамандандырылған институт құрамындағы халықаралық Ислам жаңалықтар агенттігі Жидда қаласында орналасқан. Ол 1972 жылы Ұйымға мүше мемлекеттер Сыртқы істер министрлігінің үшінші конференциясының қарарына сәйкес құрылған болатын. Агенттік тілшілері қазір әлемнің көптеген елдерінде жұмыс істеп жүр. Жаңалықтар негізінен, араб, ағылшын, француз тілдерінде жарияланады. Агенттік өз ақпаратын Катар жаңалықтар агенттігі арқылы Азия, Америка және Еуропаның 700 елді мекеніне таратуда. Ал енді, Ислам елдеріне телерадио хабарларын тарату ұйымы 1975 жылдан бастап жұмыс істейді. Ол әлем халқын Ислам дінінің, өркениетінің асыл құндылықтарымен таныстыруда.
ИКҰ аясындағы Субсидиялық институт құрамында мынандай құрылымдар бар:
Ислам елдеріне статистикалық, экономикалық және әлеуметтік зерттеулерді дайындау орталығы; Ислам тарихын, өнері мен мәдениетін зерттеу орталығы; Ислам сауда даму орталығы.
ИКҰ-ның Субсидиарлық институтының құрамындағы құрылымның бірі - Ислам елдеріне статистикалық, экономикалық және әлеуметтік зерттеулерді дайындау орталығы. Анкара қаласында орналасқан бұл орталық 1977 жылдың мамырында құрылған. Бүгінде ол ИКҰ-ның статистикалық және ғылыми-зерттеулер жүргізетін негізгі оқу бөлімшесі ретінде саналады. Орталықтың басты мақсаты - Ұйымға қатысушы мемлекеттер арасында тиісті ғылыми-зерттеулерді жүзеге асыру арқылы әлеуметтік-экономикалық ынтымақтастықты дамыту үдерістеріне ықпал ету болып табылады. Таратып айтқанда, Ұйымға мүше елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуындағы статистикалық көрсеткіштерін ақпараттар негізінде жинақтап, сол бойынша зерттеулерді жүзеге асырады.
Ал Субсидиарлық институттың Ислам тарихын, өнері мен мәдениетін зерттеу орталығы ислам өркениетінің әртүрлі аспектілерін зерттеумен айналысатын ғалымдар мен өнер қайраткерлерінің, ғылыми институттар мен ұйымдар қызметкерлерінің кездесулерін үйлестірумен айналысады. Орталық сондай-ақ ислам өнері мен тарихы, мәдени мұрасына қатысты зерттеулер жүргізіп, кітаптар мен каталогтар, альбомдар, басқа да анықтамалық материалдар басып шығарады. Бұл дүниелер ислам өркениетін мұсылман әлеміне ғана емес, төрткүл дүниедегі өзге халықтарға да таныстыру үшін қажет. Орталық өзінің қызметін 1980 жылы ИКҰ-ның мәдениет саласындағы алғашқы көмекші органы ретінде бастады. Осындай құрылым құру туралы ұсынысты 1976 жылы Сыртқы істер министрлерінің Ыстамбұлда өткен Ислам конференциясында Түрік Республикасы білдірген екен.
Субсидиарлық институттың бұдан кейінгі құрылымы - Ислам сауда даму орталығы. Орталық 1981 жылдың қаңтарында Мароккода құрылған. Штаб-пәтері осы елдің Касабланка қаласында орналасқан. Құрылым қызметінің басты мақсатына Ұйымға мүше мемлекеттер арасында сауда алмасуды көтермелеу жатады. Нақтырақ айтқанда, тауарлар айналымы қозғалысын жеңілдетуге байланысты сауда көрмелерін ұйымдастыру, елдердің іскер адамдары арасында қатынастар орнатуға ықпал ету, саудаға қатысты симпозиумдар мен семинарлар өткізу, тағы басқа да шаралар ұйымдастыру.
Мәліметтерге қарағанда, аталған орталық өткен кезеңдерде бірқатар іс-шаралардың өтуіне ұйытқы болған екен. Мысалы, 2008 жылғы маусымда Угандада бизнес-форум, 2009 жылдың ақпанында Мали республикасында Африкадағы тағам өнеркәсібін дамытуға арналған форум, Индонезияда 5-ші Бүкіләлемдік ислам экономикалық форумы өтті. Сонымен қатар, орталық Каир мен Бейрутте де сауда мен туризмді дамытуға қатысты көрмелер ұйымдастырды.
Бүгінде Ислам Конференциясы Ұйымының аясында Ислам Фикх (юриспруденция) академиясы, Ислам технологиялық университеті және Нигерия мен Угандада ислам университеттері жұмыс істейді. Ислам Фикх академиясының қызметі мұсылман әлемінің исламға деген сенімін нығайтып, оны шариғат қағидаттарына сәйкес түсіндіруге негізделген. Академия өзінің отырыстарын жыл сайын өткізіп тұрады. Мысалы, оның отырыстары Сауд Арабиясында жеті рет, Біріккен Араб ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.