Акмеология

Жоспар
Кіріспе

1 Білім беру ортасы, ең алдымен, әлеуметтік . мәдени ортаның жүйесі
2 Креативті білім беру ортасына қойылатын негізгі талаптар
3 Технологияның орны туралы түсінік
4 Акмебағдарланған технологиялар

Акме – бағдарланған технологиялар тұлғаның өзін – өзі жүзеге асыруы ұйымдастырылатын, жүзеге асырылатын әдістер, тәсілдер мен техникалардың жиынтығы ретінде қарастырылады. Технологиялардың айрықша ерекшелігі ретінде, олардың гуманизм принциптеріне сүйенуі, адам дамуының жоғары деңгейлеріне, соның ішінде кәсіби іс – әрекет саласында жетістікке жетуге бағдарлануы алынады.
«Технология» термині грек тілінен аударғанда ( techne – «өнер», «шеберлік» + logos – «сөз», «ілім») – «өнер туралы ғылым» деген сөзді білдіреді. Қазіргі орыс тілінің сөздігінде, «технология» деп белгілі бір іст, шеберлікте, өнерде қолданылатын тәсілдердің жиынтығы аталады.

Студенттерге үздіксіз білім беру жүйесінде, білім беру кеңістігінің аясында акмеологиялық мәдениетті дамытуды оңтайландырудың әлеуметтік – психологиялық, педагогикалық және дидактикалық шарттардың жиынтығын жүзеге асыруда, тұлғаның акме – бағдарланған өзіндік дамуын, оны рухани байытуды қамтамасыз ететін, тұлғалық сапа ретінде акмеологиялық мәдениетті қалыптастыру мен дамытудың акмеологиялық факторларын аса тиімді жүзеге асыруға ықпал ететін акмеологиялық орта құрылады.
Аталған мәселенің өзектілігі, мамандарды кәсіби іс – әрекеттің субъектісі ретінде зерттеудегі акмеологиялық тұғырдың қажеттілігімен, кәсіби қалыптасу мен жетілдірудің барлық сатыларында ортаға әсер ететін бірқатар әлеуметтік – педагогикалық факторлармен анықталады.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Акмеология
Акме – бағдарланған технологиялар тұлғаның өзін – өзі жүзеге асыруы
ұйымдастырылатын, жүзеге асырылатын әдістер, тәсілдер мен техникалардың
жиынтығы ретінде қарастырылады. Технологиялардың айрықша ерекшелігі
ретінде, олардың гуманизм принциптеріне сүйенуі, адам дамуының жоғары
деңгейлеріне, соның ішінде кәсіби іс – әрекет саласында жетістікке жетуге
бағдарлануы алынады.
Технология термині грек тілінен аударғанда ( techne – өнер,
шеберлік + logos – сөз, ілім) – өнер туралы ғылым деген сөзді
білдіреді. Қазіргі орыс тілінің сөздігінде, технология деп белгілі бір
іст, шеберлікте, өнерде қолданылатын тәсілдердің жиынтығы аталады.

Студенттерге үздіксіз білім беру жүйесінде, білім беру кеңістігінің
аясында акмеологиялық мәдениетті дамытуды оңтайландырудың әлеуметтік –
психологиялық, педагогикалық және дидактикалық шарттардың жиынтығын жүзеге
асыруда, тұлғаның акме – бағдарланған өзіндік дамуын, оны рухани байытуды
қамтамасыз ететін, тұлғалық сапа ретінде акмеологиялық мәдениетті
қалыптастыру мен дамытудың акмеологиялық факторларын аса тиімді жүзеге
асыруға ықпал ететін акмеологиялық орта құрылады.
Аталған мәселенің өзектілігі, мамандарды кәсіби іс – әрекеттің
субъектісі ретінде зерттеудегі акмеологиялық тұғырдың қажеттілігімен,
кәсіби қалыптасу мен жетілдірудің барлық сатыларында ортаға әсер ететін
бірқатар әлеуметтік – педагогикалық факторлармен анықталады.
Біріншіден, бұл әлеуметтік – мәдени ортадағы өзгерістер. Аса маңызды
өзгерістердің бірі – білім беруді дамудың басым бағыты ретінде анықтау.
Антропогенді өркениет білім беру ортасы ретінде болады, білім беру
формацияларының алмасуы жүреді, білім беру адамның сапасының озық дамуының
әлеуметтік – генетикалық механизмі, қоғамдық интеллектінің сапасы ретінде
болады. Ол ғылыми ауқымды, интеллектуалды экономиканы қозғалысқа келтіретін
адамзат капиталын қайта жаңғыртудың басты факторы ретінде бекітіледі.
Екіншіден, халықаралық жағдайды талдау, интеллектуалды ресурстардың
сапасы, білім берудің сапасы үшін елдердің арасындағы кеңейтілген
бәсекелестікті білдіреді. Соған байланысты, қазіргі заманғы ғылымдағы,
жоғары мектептегі жоғары жетістіктерді ұстап тұру тұжырымдамасы, барлық
мамандықтар бойынша іргелі білімді дер кезінде жаңарту, дамудың өзіндік
жолын ескеріп, мамандарды даярлаудың отандық жүйесіндегі үздік дәстүрлерді
сақтауды өзекті етеді.
Үшіншіден, адамзаттың дамуындағы парадигмалы қозғалыстың белгілері
ретінде, интеграциялық үрдістерді кеңейту, экономиканы, коммуникациялық
инфрақұрылымды, әлеуметтік серіктестікті, халықаралық ұйымдар жүйесінде
функционалды қатынастарды жаһандату, халықаралық білім беру ортасын
қалыптастыру алынады.
Төртіншіден, интеграциялық үдерістерді дамытуға стратегиялық
бағыттылық. Болон үдерісіне қатысу, отандық білім беру жүйесін еуропалық
білім беру жүйесімен салыстыруды қол жеткізуге, бітіруші түлектердің кәсіби
біліктілігін салыстыруға, оларды отандық және әлемдік еңбек нарығында
еңбекке орналастырудың мүмкіндіктерін кеңейтуге бағдарлайды.
Бесіншіден, білім беру үдерісінің білім беру ортасымен түйіндесуі,
оған тұлғалық – кәсіби бағыттылықтағы талаптарды, кәсіпқойдың
қызығушылықтары мен қабілеттерін ескеретін, оның жеке білім беру маршрутын
қалыптастыруды қамтамасыз етуді ұсынады (Н.В.Кузьмина)
Алтыншыдан, акмеология ғылымы тұлғаның кәсіби дамуының принциптері,
заңдылықтары мен механизмдерінің, адамды кәсіби жолдың барлық сатыларында
қамтамасыз ететін білім беру ортасында жоғары жетістіктердің берік
әдістемелік жүйесін құру үшін қажетті алғышарттарды құрастырды.
Жетіншіден, білім беру ортасын үздіксіз қайта құрудың синергетикалығы
және қабілеті, ұлттық ерекшеліктердің сіңірілуінен тыс қалмайды. Бір
жағынан, жаһандану ұлттық жүйелерді әлемдік білім беру кеңістігіне
біріктіреді, ал екінші жағынан – ментальды, ұлттық айырмашылықтар болған
жағдайда, олар білім беру ортасында көрінуі керек.
Білім беру ортасы, ең алдымен, әлеуметтік – мәдени ортаның жүйесі,
яғни тарихи қалыптасқан факторлар, жағдайлардың жиынтығы, тұлғаны дамытудың
арнайы ұйымдастырылған педагогикалық жағдайлардың тұтастығы.
Кең мағынасында әлеуметтік – мәдени білім беру ортасын бірнеше өзара
байланысқан деңгейлерді қамтитын құрылым ретінде түсіндіруге болады.
Жаһандық деңгейге мәдениет, экономика, саясат, білім білім беруді
дамытудың жалпы әлемдік үрдістерін, жаһандық – ақпараттық желілерді
жатқызуға болады.
Аймақтық деңгейге ( елдер, ірі аймақтар) білім беру саясаты, мәдениет,
білім беру жүйесі, әлеуметтік және ұлттық нормаларға, әдеттер мен салт –
дәстүрлерге сәйкес өмір сүру салты, бұқаралық ақпарат құралдары және т.б.
жатады.
Жергілікті деңгейге – білім беру мекемелері, ( оның микро – мәдениеті,
микроахуалы), жақын аймақ, отбасы жатады.
Тар мағынасында орта ұғымына индивидтің тек тікелей аймағын жатқызуға
болады. Дәл осы жақын аймақ пен қарым – қатынас адамның қалыптасуы мен
дамуына аса күшті әсер етуі мүмкін.
Акмеологиялық ортада кәсіпқойды дамыту тұжырымдамасының ғылыми
алғышарттарын талдау, бірқатар топтарды көрсетуге мүмкіндік береді
Акмеологиялық ортаның бірінші түрі – қалыптастырушы, ол акменің
бірінші белгілерінің пайда болуымен, дамытушы әсермен байланысты (
бірлескен іс – әрекет, белсенді әлеуметтік – кәсіби іс – әрекет); өзара
әрекеттестік – бөлінген және имитациялық әрекеттер. Дараландыру және
өзіндік өзектілеу сатысында, нәтижелі іс – әрекеттің мәнін анықтауға,
мақсаттарды дербес таңдауға ынталандыратын, үдерістер мен нәтижелерді
бақылау және бағалауға, кісіпқойдың бастамасын кеңейтетін қолдаушы
әрекеттер қалыптасады.
Акмеологиялық ортаның екінші түрі – қайта құрушы – тұлғаның ортаға
әсері, оның мотивациялық саласын түзету есебінен алмастырумен сипатталады.
Бейімделу сатысындағы кәсібилік – жеке көрінетін сапалардың жиынтығы:
тұлғалық әлеуетті саналы ұғынуға және жүзеге асыруға ұмтылыс, МЕН жағымды
бейнесін құру (гностикалық, ерікті, ұйымдастырушылық компоненттердің
көрінісі); кәсіпқойлар қауымдастығына ұмтылыс ( әлеуметтік – перцептивті
компоненттің көрінісі); өзін тұлға және даралық ретінде саналы ұғыну
Акмеологиялық ортаның үшінші түрі – рефлексивті, ол тұлғаның
шығармашылық ашылуымен, доминанта аймағының алмасуымен айрықшаланатын
дамытушы қатынастар жүйесімен байланысты : өзара әрекетте суперкәсіпқой
орта құрушы функцияны жүзеге асырады; мінез – құлықтық үрдіс оның позитивті
дамуының бағытын саналы ұғыну, тұлғалық – кәсіби дамудың мүмкіндігін,
шығармашылықтың жеке тәсілін құрастыруды, конструктивті әлеуетті
өзектілеуді қамтамасыз етуі керек; жоғары деңгейдегі қажеттіліктер жүзеге
асырылады ( интеллектуалды, рухани, өзін қайта құрушы басқару
Ортаға бағдарланған тұғыр оқытушының іс - әрекетіндегі тіректі,
білімгердің тұлғасына белсенді педагогикалық әсер етуден, білім беру
ортасын қалыптастыру саласына алмастыруға мүмкіндік береді, онда
білімгердің өзіндік оқытуы мен өзіндік дамуы жүзеге асады. Білім беруді
осылай ұйымдастыруда, білімгердің ортамен өзара әрекетіндегі ішкі
белсенділік механихмдері қосылады.
Тұлғаның өзіндік дамуының қозғаушы күштері ретінде, ішкі қарама –
қайшылықтар алынады, сондықтан білім беру ортасы белгісіздіктің біршама
дәрежесі бар, білімгерге өзіндік детерминация, өзіндік даму механизмдерін
қосуға мүмкіндік беретін, амбивалентті бағалаудан тұратын білім беру
жағдаятымен толықтырылуы қажет.
Қазіргі жағдайда адамның білімі бірыңғай арнайы тезаурусқа сүйенбеуі
керек, ол алуан түрлі пікірлер, тұғырлар, идеяларға сүйенуі керек, ең
алдымен, тұлғалық, когнитивті және әдіснамалық дағдыларға, сыни бағалау
қабілеті, алынан ақпараттың алуан түрлерін салыстыру қабілетіне сүйенуі
кереу. Сондықтан білім беру ортасының әрбір білімгер үшін ақпараттық
тұрғыда толыққанды болуы үшін, көп деңгейлі, ауқымды, шексіз болуы керек.
Осылайша, білімгердің тұлғасын дамытудың өзара байланысқан екі
аспектісі болады:
1.Білімгердің интеллектуалды іс – әрекетінің тиімділігін себепті –
салдарлы байланыстарды талдау, салыстыру, жалпылау қабілетін қалыптастыру,
аталған байланыстарды есепке алу, өз білімін зерттеу, жүйелеу, өзіндік
көзқарасын негіздеу, жаңа идеяларды туындату қабілеті есебінен арттыру;
2.Әрбір білімгердің жеке өзіндік бейнесінің дара танымдық
бейімділіктерді, биоритмдерді, психо – әлеуметтік типтерді, когнитивті
стильдерді, оқу материалын іріктеудегі таңдалмалылықты есепке алу негізінде
өсуі.
Кемелденген тұлғада келесі базалық құрамдастар айқындалады:
1.құндылық бұл адам үшін өміріндегі басты нәрсе тұрғысынан сипаттайтын
тұлғаның орталық базалық негізі; құндылықты тұлғаның белгілі сыртқы
бағыттылығы мен адамның өзі туралы ұғымдарының ( өзіндік бағалау)
бірлігімен сипатталады; креативті білім беру ортасы тұлғаның іс – әрекетті,
тұлғалық қатынастарды және танымды барынша өзін – өзі жүзеге асыруды
қамтамасыз ететін құндылықтың базалық үш типін дамытуға ықпал етуі керек;
2.жауапкершілік ( бақылаудың ішкі және сыртқы локусы); жоғары
жауапкершілік білім беру жауапкершілігі мүмкін болмайтын, білім беру
ортасының еркіндік және автономиялық жәрежесін білдіреді;
3.өзін – өзі дамыту; бұл мәні бойынша адамды құрудың психологиялық
механизмі; бұл таным және даму кеңістігінде өзін – өзі анықтау, өзіндік
қозғалыс, өзіндік бақылау, өзін – өзі жүзеге асыруға ұмтылыс, өзін – өзі
дамытуға деген қабілет тұлғаны біртұтас дамытудың дәреесін анықтайды;
4.өзін және басқаларды қабылдауға диспозициялық төзімділік, мейірімді
қатынас, конструктивті диалоқа, өзара түсіністікке даярлық; бірге қатысу
дәрежесі; бірге толғану, және бірге қуану шеберлігі, өзін басқа
адамдармен теңдестіру қабілеті жатуы мүмкін;
5.ішкі бірлік, тұтастық; аталған базалық құрамдас адамның тұлға
құқығына ие болатын белгілердің өзгеше жиынтығы, даралық, сапалы өзіндік
бейнесін қамтамасыз ететін интегралды немесе жүйе құраушы құрамдас болып
табылады.
Инновациялық технологиялар негізінде білім беру ортасында,
білімгерлердің креативтілігін дамытуға ерекше назар аударылуы керек. мұнда
креативтілік тұлғаның бірегей және пайдалы ой – пікірлерді туындату,
стандартты емес қайта құрушы ойлау, жаңаны қабылдау, шығармашылық қабілетін
анықтайтын, интегралды тұрақты сапасы ретінде түсіндіріледі. Креативті
білім беру ортасының негізгі мақсаты – адамда шығармашыл тұлғаны ояту
және онда негізі қаланған шығармашылық әлеуітті барынша дамыту.
Креативті білім беру ортасына қойылатын негізгі талаптар ретінде,
белгісіздік пен проблемалықтың жоғары дәрежесі, үздіксіздік пен
сабақтастық, білімгерді қабылдау және оны белсенді білім беру әрекетіне
ендіру алынады.
Акме – бағдарланған технологиялар тұлғаның өзін – өзі жүзеге асыруы
ұйымдастырылатын, жүзеге асырылатын әдістер, тәсілдер мен техникалардың
жиынтығы ретінде қарастырылады. Технологиялардың айрықша ерекшелігі
ретінде, олардың гуманизм принциптеріне сүйенуі, адам дамуының жоғары
деңгейлеріне, соның ішінде кәсіби іс – әрекет саласында жетістікке жетуге
бағдарлануы алынады.
Технология термині грек тілінен аударғанда ( techne – өнер,
шеберлік + logos – сөз, ілім) – өнер туралы ғылым деген сөзді
білдіреді. Қазіргі орыс тілінің сөздігінде, технология деп белгілі бір
іст, шеберлікте, өнерде қолданылатын тәсілдердің жиынтығы аталады.
Педагогикалық әдебиетте осы ұғымды түсіндіруге қатысты негізгі 4 тұғыр
бар, атап айтсақ: технология дидактикалық тұжырымдама, педагогика ғылымының
бір бөлігі ретінде анықталады (Б.Т.Лихачев, П.И.Пидкасистый, М.А.Чошанов
және т.б.); педагогикалық жүйе ретінде анықталады ( В.П.Беспалько,
В.В.Гузеев және т.б); педагогикалық үдеріс ретінде анықталады
(В.С.Безрукова, М.М.Левина жәнне т.б); оқытушы мен білімгерлердің іс –
әрекет процедурасы ретінде анықталады (В.М.Монахов, В.В.Серикоф,
В.А.Сластенин және т.б)
Қазіргі кезде көптеген авторлар әлеуметтік технологияларды қолданудың
қажеттілігін (Ю.М.Резник), білім беру технологияларын (Г.К.Селевко),
педагогикалық технологияларды (В.П.Беспалько, Б.Т.Лихачев, М.В.Кларин және
т.б), оқыту технологияларын (Б.С.Гершунскийй, П.И.Пидкасистый, М.Чошанов
және т.б), мамандарды кәсіби даярлау технологиясының қажеттілігін
құрастыруды (Н.В.Кузьмина, В.А.Сластенин, В.Н.Кулюткин)
Технологияның орны туралы түсінік, омы аталған ұғымға қандай мән
берілетініне байланысты. Г.К.Селевко, В.Д.Сластенин, Г.Е.Муравьеваның
пікірлері бойынша, технологияны оқыту, тәрбие және білім берудің тәсілдерін
зерттейтін ғылымның бір бөлігі ретінде қарастыратын болса, онда
технологияның орнын келесі үлгіде көрсетуге болады: педагогикалқы теория –
педагогикалық технология – педагогикалық практика.
Оқыту технологиясы ұғымын қарастырып, ЮНЕСКО – ның құжаттарында
технология ұғымы, міндетті білім берудің формаларын оңтайландыру болып
саналатын. Техникалық және адамзат ресурстарының өзара әрекеттестігін
ескеріп, білімді меңгеру мен оқыту үдерісін құрудың, қолданудың және
анықтаудың жүйелі әдісі ретінде анықталады. Бір жағынан, оқыту технологиясы
– бұл оқу ақпаратын өңдеудің, көрсетудің, өзгертудің, ұсынудың әдістері
мен тәсілдерінің жиынтығы, ал екінші жағынан – бұл қажетті техникалық
немесе ақпараттық құралдарды қолдану арқылы оқыту ұдерісінде оқытушының
білімгерлерге ісер ету тәсілдері туралы ғылым
Л.Д.Столяренко оқыту технологиясының мазмұнын қарастырып, оны
студенттерге ұсынылатын оқу ақпаратының мазмұны мен ұүрылымы ретінде, оқу
және кәсіби біліктер мен дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз ететін
тапсырмалар мен жаттығулардың кешені ретінде, кәсіби іс – әрекеттің
бастапқы тәжірибесін жинақтау ретінде түсіндіреді. Мұнда білім, білік және
дағдыларды меңгеруге бағытталған оқу сабақтарын ұйымдастырудың формалары,
олардың көлемі бойынша арақатынасы, кезктесуі, сонымен бірге алынған
білімді бекітуге ықпал ететін бақылау формалары маңызды рөл атқарады.
Соңғы кезде (А.А.Деркач, В.Г.Зазыкин және т.б.) технологияның жаңа
түрін қарастырды, ол – акмебағдарлану технологиясы.
А.А.Деркач және В.Г.Зазыкин қысқаша акмабағдарланған сөздікте,
акмебағдарланған технология деп мәні бойынша психологиялық технология
ұғымына жақын, алайда аса тар бағыттылығымен айрықшаланатын, тұлғалық
әлеуетті ашуға, прогрессивті тұлғалық – бағдарлы дамытуға бағытталған
гуманистік мазмұны бар категория ретінде түсіндіреді. Авторлардың ойынша,
акмебағдарланған технологиядағы басты әдіс ретінде акмебағдарланған әсер
ету әдісі алынады.
Басқа технологиялармен салыстырғанда, акмебағдарланған технологияның
өзіндік ерекшелігі болады, ол акмебағдарланған ғылымның пәніне сүйенеді,
аталған ғылым адам, оның кәсібилікке және шеберлікке өзіндік дамуының
заңдылықтары туралы білімнің, адамның өзіндік шығармашылықпен жүзеге асыру
тәсілдерімен, іс – әрекет субъектісі және тұлға ретінде білім ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.