Физиология ғылымы

Кіріспе
Физиология (грекше - табиғат, - ілім) тірі организм мен оның жеке жүйелері, ағзалары, тіндері және жасушаларының әре-кеттерін, тірліктерін зерттейтін биологиялық ғылым. Физиология организм жүйелері мен ағзаларының бір-біріне әсерін, өзара байланысын және сыртқы ортамен қарым-қатынасын тексереді. Сонымен қатар ол әрекеттерді жас кезеңдеріне байланысты онтогенез және эволюциялық даму барысында бақылайды.
Физиология жедел дамып келе жатқан ғылым. Ол дербес ғылым ретінде, анатомия мен гистологиядан бөлінгеннен бастап, организмнің тіршілік әрекеті туралы физика, химия ғылымдарының әдістерін қолданып, көптеген нақтылы деректер жинады. Қазіргі кезде физиологиядан жеке ғылым ретінде биохимия, биофизика, нейрофизиология, эндокринология, радиобиология бөлініп шықты. Физиология -тірліктану ғылымы. Ол тіршіліктік үрдістерді, олардың реттелу тетіктерін және іс-әрекеттерді қалыпты жағдайда анықтайды.
Тірлік (функция) - жүйелер мен ағзалардың және жасушалардың арнамалы іс-әрекеті.
Үрдіс - белгілі бір нәтижені орындауға бағытталған әрекеттердің құбылыстары мен күйлерінің дәйекті түрде алмасуы.
Жүйе - жалпы тірлігі бірдей ағзалар мен тіндердің жиынтығы (ты-нысалу, асқорыту, қан айналымы, қорғаныс, реттеліс, сөйлеу, өрбу т.б.).
Физиологиялық қалып (норма) - бұл тірі жүйенің оңтайлы тірлігінің шегі. Ол белгілі тетіктері арқылы үйлесімді және нәтижелі деңгейде сақталады немесе жағдайға сәйкес жеткілікті мөлшерде өзгереді.
Тетік - тірлікті немесе үрдістерді реттеу тәсілі.
Реттеліс - ағзалар мен жүйелердің іс-әрекетін қамтамасыз ету үшін оның ауытқуларын шектеу немесе қалпына келтіру. Оның жергілікті, гуморалды (- сұйықтық) және жүйкелік тетіктері болады. Физиологияның зерттейтін нысаны дені сау тірі организм.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. А.Рақышев Адам анотомиясы.-Алматы, 2004.
2. Н.А.Агаджаниян Основа физиология человека/А.2005.
3. Қ.Дүйсенбаев. Жасқа сай физиология мен мектеп гигиенасы/А,2004.
4. Физиология человека/М.2000.

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Ж О С П А Р

І. КІРІСПЕ
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2. 1.Физиология ғылымы және оның даму тарихы
2.2 Физиологияның мәні
2.3 Физиология пәнінің басқа ғыдымдармен байланысы
2.4 Физиология ғылымының Қазақстанда дамуы
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ

Кіріспе
Физиология (грекше - табиғат, - ілім) тірі организм мен оның жеке
жүйелері, ағзалары, тіндері және жасушаларының әре-кеттерін, тірліктерін
зерттейтін биологиялық ғылым. Физиология организм жүйелері мен ағзаларының
бір-біріне әсерін, өзара байланысын және сыртқы ортамен қарым-қатынасын
тексереді. Сонымен қатар ол әрекеттерді жас кезеңдеріне байланысты
онтогенез және эволюциялық даму барысында бақылайды.
Физиология жедел дамып келе жатқан ғылым. Ол дербес ғылым ретінде,
анатомия мен гистологиядан бөлінгеннен бастап, организмнің тіршілік әрекеті
туралы физика, химия ғылымдарының әдістерін қолданып, көптеген нақтылы
деректер жинады. Қазіргі кезде физиологиядан жеке ғылым ретінде биохимия,
биофизика, нейрофизиология, эндокринология, радиобиология бөлініп шықты.
Физиология -тірліктану ғылымы. Ол тіршіліктік үрдістерді, олардың реттелу
тетіктерін және іс-әрекеттерді қалыпты жағдайда анықтайды.
Тірлік (функция) - жүйелер мен ағзалардың және жасушалардың арнамалы іс-
әрекеті.
Үрдіс - белгілі бір нәтижені орындауға бағытталған әрекеттердің
құбылыстары мен күйлерінің дәйекті түрде алмасуы.
Жүйе - жалпы тірлігі бірдей ағзалар мен тіндердің жиынтығы (ты-нысалу,
асқорыту, қан айналымы, қорғаныс, реттеліс, сөйлеу, өрбу т.б.).
Физиологиялық қалып (норма) - бұл тірі жүйенің оңтайлы тірлігінің шегі.
Ол белгілі тетіктері арқылы үйлесімді және нәтижелі деңгейде сақталады
немесе жағдайға сәйкес жеткілікті мөлшерде өзгереді.
Тетік - тірлікті немесе үрдістерді реттеу тәсілі.
Реттеліс - ағзалар мен жүйелердің іс-әрекетін қамтамасыз ету үшін оның
ауытқуларын шектеу немесе қалпына келтіру. Оның жергілікті, гуморалды (-
сұйықтық) және жүйкелік тетіктері болады. Физиологияның зерттейтін нысаны
дені сау тірі организм.

Физиология ғылымы және оның даму тарихы
Физиология өзінің ғылыми бағытына қарай жалпы, жеке және қолданбалы
болып жіктеледі.
Жалпы физиология көптеген түрлер организмінің жасушалары мен тіндеріне,
ағзаларына бірдей тән негізгі тіршілік үрдістерінің жаратылысын,
тірліктерін, жалпы көрсеткіштерін, қасиеттерін зерттейді.ардың сыртқы және
ішкі ортаның әртүрлі әсерлеріне жалпы жауабын, тітіркену, қозу, тежелу, зат
және қуат алмасу құбылыстары туралы мәселелерін қарайды. Жалпы физиология
салыстырмалы және эволюциялық физиология болып бөлінеді.
Салыстырмалы физиология - жануарлар әлемінің әртүрлі өкілдерінің
тірліктік негізін, ұқсастығы мен айырмашылығын ажыратады.
Эволюциялық физиология - адам мен жануарлардың онтогенез (же-кедаму)
және филогенез (тарихи даму) кезінде физиологиялық әре-кеттерінің біліну,
даму, қалыптасуының жалпы тіршіліктік заңдылықтары мен тетіктерін
қарастырады.
Жеке физиология - кейбір тіндердің (ет, жүйке т.б.), ағзалардың (ми,
жүрек, бауыр, бүйрек т.с.с.) қасиеттерін, олардың жүйелерге (қан айналымы,
тынысалу, асқорыту т.с.с) бірлесіп ұйымдастырылу және реттелу негіздерін
тексереді.
Қолданбалы физиология - адамның әлеуметтік жағдайлары мен мақсатты іс-
әрекетіне байланысты заңдылықтарды анықтайды. Оның қатарына бірнеше
физиология саласы жатады.
Авиация физиологиясы - ұшқыштар организмінің үшу кезіндегі жа-ғымсыз
әсерленісін анықтап, оларды болдырмау тәсілдері мен амалдарын табады.
Әлеуметтік физиология - адам организміне қоғамдық ортаның, өндіріс,
тұрмыс жағдайларының әсерін анықтайды.
Әскери физиология - оқу - жауынгерлік даярлану кезінде және соғыс
жағдайларында физиологиялық әрекеттердің реттелісін зерттейтін әскери
медицина саласы.
Ғарыштық физиология - космостық түрткілердің (салмақсыздық,
гиподинамия) ғарышкерлер организміне жарамсыз ықпалын тексеріп, оларға
қарсы сақтану амалдарын жасайды.
Еңбек физиологиясы - адам организмінің еңбектену кезіндегі қалыпты
жағдайын, жұмыскерлігін, оған өндірістік әсерлерді тексеріп тиімді жұмыс
істеу шараларын жүзеге асырады.
Жас физиологиясы - адам организмі мен ағзалары және жүйелері қызметінің
туылған сәттен жеке дамуының ақырына дейінгі қалыптасу және жойылу
ерекшеліктерін тексереді.
Спорт физиологиясы - дене шынықтыру, машықтану тәсілдерін ғылыми
түрғыдан ұйымдастырады.
Суасты жүзу физиологиясы - теңізшілер мен сүңгушілер организміне
сүңгуір қайықтардың ұзақ уақыт жұмыс кезіндегі әсерін анықтайды.
Тамақтану физиологиясы - адамдардың жасына сәйкес әртүрлі кәсіби топтар
үшін арнайы, ұтымды тамақтану шарттарын қарастырады.
Психофизиология - адам психологиясы мен физиологиясы саласынан
қалыптасқан. Ол әртүрлі психикалық үрдістер (түйсік, есте сақтау, сезім,
ойлау, сөйлеу т.б.) кезінде ақиқат байқалатын физиологиялық өзгерістерді
зерттейді.
Экологиялық физиология - адам организміне табиғаттың әралуан төтенше
түрткілері мен орасан жүктемелерінің әсерін тексереді.
Физиологияның аса маңызды саласының бірі - ауылшаруашылық жануарлар
физиологиясы, оның негізгі мақсаты мал мен құс шаруашылық өнімдерін ғылыми
жетілдіру.
Физиология басқа мақсаттарына, зерттейтін нысандары мен әдістеріне
байланысты қалыпты, патологиялық және клиникалық болып бөлінеді.
Қалыпты физиология - дені сау адам организмінің қалыпты жағдайы,
салауатты тұрмыс салтын, әртүрлі әсерлерге бейімделу әрекетін тексеріп,
оларды жақсарту амалдарын анықтайды. Қалыпты физиологияның басты мұраты -
адамның денсаулығын сақтау. Мұны қазіргі кезде денсаулық туралы ғылым
валеология ( сау болу, - ілім) зерттейді.
Денсаулық дегеніміз - адам организмінің барынша ұзақ өмір сүру
барысында биологиялық және психикалық әрекеттері мен тиімді
жұмыскерлігінің, әлеуметтік белсеңділігінің, сондай-ақ ерекшеліктеріне
сәйкес дені сау ұрпақ жалғастыру қабілетінің сақталуы мен дамуы. Дара
кісінің (индивидуум) денсаулығы туралы мағлұматтар физиологиялық қалыпты
көрсеткіштермен немесе нормалармен сипатталады.
Патологиялық физиология - ауру организмдегі ауытқуларды, олардың
ағымдарын, барысын, дерттену тетіктерін анықтайды. Сонымен қатар ол
науқастардың бейімделу әрекетін, сауығу және айықтыру үрдістерін зерттейді.
Клиникалық физиология - ауру организмдегі физиологиялық көрсеткіштердің
(хирургиялық емдеуден, протездер қондырғаннан кейінгі) жаңа стационарлық
деңгейін тексереді.
Физиология ғылымы медицина мен гигиенада өте маңызды орын алады.
Расында, организмнің қалыпты қызметін, денсаулыққа тән көрсеткіш-терін жете
білмей, ауруды емдеуге болмайды. Сондықтан қалыпты фи-зиология барлық
медициналық ғылымдардың теориялық негізі деп есеп-теледі. Демек,
физиология, организмнің қалыпты жағдайдағы әсерінен ауьгщу мөлшерін білуде,
медициналық және гигиеналық білім алу бары-сында профилактикалық
жұмыстарды, еңбек және тынығу режимдерін ұйымдастырғанда, ауруды емдегенде
өте қажет ғылым.
Физиологияның жас ерекшеліктері туралы саласы педагогика, психология,
валеология және дене тәрбиесі ғылымдары үшін өте қажет.
Балалардың денсаулығын сақтауды, олардың өсуі мен дамуына оңтайлы
жағдайларды қамтамасыз етуді, мұғалімдердің жас ерекшелік физиологиясы мен
гигиенасы жөнінде, тиісті білім қоры болған кезде ғана жүзеге асыруға
болады. Мұның өзі мұғалімнің өскелең ұрпаққа адамгершілік, әсемдік, еңбек,
ақыл-ой және дене тәрбиесін беруін ойдағыдай жүзеге асыруына жәрдемдеседі.

Физиологияның мәні
Физиологияның мақсаттары. 1. Органимнің және оның әрбір құрылымының
қызметін ұғыну арқылы болашақ мамандардың әрекеттік және клиникалық ойлау
қабілеттерін жетілдіру.
Физиологиялық зерттеу әдістерін үйрету арқылы әрекеттік диагностика
дағдыларын қалыптастыру.
Физиология ғылымының қағидаларымен таныстыру арқылы адам
денсаулығын тиімді ұйымдастыруды үйрету.
Әрбір адамға денсаулық деңгейін анықтау мен бағалау және
нығайту тәсілдерін үйрету.
Физиологияның зерттеу әдістері. Физиоиологиялық үрдістер және үдемелі
өзгеріп отыратын құбылыстар. Оларды анықтау тәсілдері фозиоиологияның даму
кезеңцеріне және шектес ғылымдардың жетістіктөріне сәйкес қалыптасты.
Сондықтан мұның бірнеше бағытын талдауға болады:
Бақылау әдістері - физиологиялық құбылыстарды қалыпты жағдайда және әр
түрлі әсерлерден кейін қадағалауға мүмкіндік береді. Тірліктік әрекеттер
жылжымалы болғандықтан, бұл әдетте, 2-3 үрдісті қамти алады.
Тіркеу әдістері - физиологиялық құбылыстарды механикалық және электрлік
тәсілдермен жазып алады.
Тітіркендіру әдістері - тірі құрылымдардың, ағзалар мен тіндердің күйін
өзгерту мақсатымен механикалық (кесу, түйреу), биологиялық (егу, уландыру),
химиялық (тұздар, қышқылдар, дәрілер), физикалық (дыбыс, сәуле, электр
ағыны, температура т.б.) түрткілердің әсерін қолданады.
Электрофизиологиялық әдістер - қозғыш тіндер мен ағзалардың электрлік
құбылыстарын және әртүрлі электрлік емес көрсеткіштерді (ультрадыбыс,
электромагнит толқындары т.б.) тіркегіштер мен күшейткіштер қолданып осы
амалмен тіркейді.
Өткір тәжірибе әдістері - жануарларға вивисекция (тәнтілу), олардың
мүшелерін, ағзаларын, тіндерін оқшаулау тәсілдерін
жасайды.
Созылмалы тәжірибе әдістері - жануарларға тірідей операция жасап, олар
жазылғаннан кейін ұзақ уақыт бақылайды. Бұл әдісті
физиологияға алғашқы енгізген И.П. Павлов болатын, сөйтіп ол организмді
бөлшектеп қараудьщ (анализ) орнына, біртұтас жүйе ретінде (синтетездік)
тексеруге мүмкіндік жасады.
Аспаптық әдістер - физиологиялық зерттеулер нәтижесінде медицинаға
әртүрлі үрдістерді тексеру, ауруларды анықтау (диагноз) және емдеу
(терапия) үшін арнайы аспаптар ұсынады.
Қазіргі кездегі физиология, басқа да ғылымдардың жетістіктерін кеңінен
пайдаланып, медицина салаларының дамуына ықпалын тигізуде.
Осы кездегі физиологиялық зерттеу жұмыстарында ғылым мен техника
жетістіктерін, кибернетика, информатика, радиоэлектроника жаңалықтарын,
есептеуші машиналарды, телеметрияны т.б. кеңінен қолданады.
Физиология мен техника ғылымдарының тығыз байланысынан био-ника,
физиологиялық кибернетика және кванттық медицина дамыды. Мұндай жетістіктер
медицина ғылымының басқа да жаңа салаларын қалыптастырды.
Оған қоса қазіргі физиология ғылыми зерттеулерді кешенді түрде
жүргізеді, шектес ғылымдардың табыстарын, мәліметтерін мол пайдаланады.
Соңғы кезде осының негізінде маңызды ғылыми нәтижелер алынып отыр.
Мұнымен бірге физиологиялық зерттеулер жүйелі түрде жүргізіледі.
Организмнің қызметін жүйелі түрде зерттеу ондағы көптеген физиологиялық
жағдайларды түсінуді жеңілдетеді. Сондықтан тірі организмді әрекеттік
жүйелер теориясының тұрғысынан зерттеу басталды.
Әрекеттік жүйелер теориясы және оның әржақты қағидалары медицина,
педагогика, психология, социология, техника т.б. ғылым салаларында кеңінен
қолданыс тапты.
Жеке физиология кейбір тканьдердің (ет, жүйке т.б.), ағзалардың (жүрек,
бауыр, бүйрек т. с. с.) қасиеттерін, олардың жүйелерге (қан айналымы,
тыныс, ас қорыту т.с.с.) бірлесіп ұйымдастырылу және реттелу негіздерін
тексереді.
Қолданбалы физиология — адамның әлеуметтік жағдайлары мен мақсатты іс-
әрекетіне байланысты заңдылықтарды анықтайды. Оның қатарына еңбек
физиологиясы жатады. Ол адам организмінің еңбектену кезіндегі қалыпты
жағдайын, жумыскерлігін, оған өндірістік әсерлерді тексеріп, тиімді жумьгс
істеу шараларын жүзеге асырады. Спорт физиологиясы дене шынықтыру,
машықтану тәсілдерін ғылыми турғыдан ұйымдастырады. Тамақтану физиологиясы
адамдардың жасына сәйкес әр турлі кәсіби топтйр ушін арнайы, ұтымды
тамақтану шарттарын қардстырады. Соңғы жылдары адамның жаңа істер, мекен-
жайлар игеруіне байланысты қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларын тексеретін
экологиялық физиология үрдіс дамуда. Сол сияқты ұшқыштар, ғарышкерлер,
сүңгушілер организміне табиғаттың әр алуан төтенше турткілері мен орасан
жүктемелерінің әсерін зерттейтін суасты, авиация және космос физиологиясы
қалыптасты. Физиологияның аса маңызды саласының бірі — ауылшаруашылық
жануарлар физиологиясы. Оның негізгі мақсаты — мал шаруашылығы өнімдерін
ғылыми жетілдіру.
Физиология басқа мақсаттарына, зерттейтін нәрселері (объект) мен
әдістеріне байланысты қалыпты және патологиялық болып екіге бөлінеді.
Біріншісі дені сау адам организмінің қалыпты жағдайы, салауатты тұрмыс
салтын әртүрлі әсерлерге бейімделіс әрекетін тексеріп, оларды жақсарту
амалдарын зерттейді. Яғни қалыпты физиологияның басты мұраты — адамның
денсаулығын сақтау. Денсаулық дегеніміз — адам организмінің барынша ұзақ
өмір сүру барысында биологиялық және психикалық әрекеттер мен тиімді
жұмыскерлігінің, әлеуметтік белсенділігінің, сондай-ақ ерекшеліктеріне
сәйкес дені сау ұрпақ жалғастыру қабілетінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.