Балабақшалардың даму тарихы

Жоспар
Кіріспе

1. Балабақшалардың даму тарихы.
2. Мектеп жасына дейінгі балалардың өзіндік ерекшелігі.
3. Балабақшада оқытудың әдіс.тәсілдерін тиімді пайдалану жолдары.
4. ХҮІІ ғасырлардағы мектепке дейінгі тәрбие теориясының қалыптасуы

Балабақшаның алғаш дүниеге келуі шет елдерде ағылшын педагогы Роберт Оэннің (1771-1858) есімімен байланысты. Ол 1802 жылы пролетариат балабақшаларында қоғамдық тәрбе беретін мектеп-балабақша ашып, «қоғамдық тәрбие ғана жан-жақты дамыған адамды қалыптастыруға мүмкіндік береді» деп тұжырымдаған. Кейіннен неміс педагогы Фридрих Фребель1837 жылы мектепке дейінгі мекеме ұйымдастырып, оны «балабақша» деп атаған.
Осындай шетелдік тәжірибелердің рқасында Ресейде ХІХ ғасырдың 60 жылдары төлем ақылы, жеке адамның меншігіндегі ең алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастаған. Ең бірінщі балабақша 1859 жылы Гельсингфорста (Седмиградский) екінщісі 1863 жылы Петербургте Петербург университетінің профессоры С.А.Люгебильдің жұбайы ашқан, шіншісі – 1863 жылы Гельсингфорста, төртіншісі -1866 жылы Петербургте «Детский сад» журналының редакторы А.С.Семонович ашқан.
Фребельдің мектепке дейінгі тәрбие жүйесі көптеген сын пікірлерге ұшырағандықтан, басқа балабақшалар өздігінше ізденіс жасап К.Д.Ушинский Л.Н.Толстойдың ой-пікірлерін, көзқарастарына сүйене жұмыс жасаған. Мысалы. 1863-1869 жылдар аралығында С.Люгебиль, А.С.Семоновичтің балабақшаларында тәрбие жұыстарын ұйымдастыру кезінде уақыт мөлшеріне ешбір шек қойылмай, баланың дербес әрекетіне, сүйікті ісімен шұғылдануына мүмкіндік жасап,жылы кезде ойынды таза ауада өткізіп, жыл мезгіліне байланысты тәрбие жұмысы мазмұнына өзгерістер енгізіп отырған. Сонымен қатар ата-аналармен жұмыс жүргізіп, балабақшаға шақырып, бала шұғылданатын іс-әрекеттерімен таныстыру, баланы тәрбиелеу жайында кеңестер бере отырып, баланың дамуын, қабілетін тәртібін бақылап, қол жеткен табысарды жазып отыған.
А.С.семонович, К.Д.Ушинскийдің ой-пікірлеріне сүйене отырып, «теориялық педагогика баланың физиологиялық және психологиялық дамуын зерттеуден қалыптастырды. Үйрету, оқыту – тәрбиенің ең басты құралы. Баланы сәбилік шағынан үйретіп оқытса, оның ақыл-ойы, адамгершілік сана –сезімі, қарапайым білім дағдылары соғұрлым ерте қалыптасады, сол себепті үйрет оқыту мен тәрбиелеу үрдісі біртұтас болу керек»-деп уағыздаған.
1860-1870 жылдары Воронеж, Иркутск, Москва,Петербург, Тбилисиде меншікті төлем ақылы балабақшалар ашылған. Мектеп жасына дейінгі баланы мектепке оқуға даярлау ісін алғаш жолға қойған балабақшалар да болған. Мәселен, 1869 жылы Иркутскіде, Москвада (В № Соловьева), 1872 жылы Тулада (Е.П.Смидович) балабақша-мектеп тәріздес ашылған балабақшаларда тәрбие жұмысын ойынмен аяқталатын сауат ашу, жазу, сурет салу, мүсіндеу, ән айту, шет тілдерін үйрету, тәрбие жұмыстары мен мектепке даярлау істері жүзеге асырылған.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Балабақшалардың даму тарихы.
Балабақшаның алғаш дүниеге келуі шет елдерде ағылшын педагогы Роберт Оэннің (1771-1858) есімімен байланысты. Ол 1802 жылы пролетариат балабақшаларында қоғамдық тәрбе беретін мектеп-балабақша ашып, қоғамдық тәрбие ғана жан-жақты дамыған адамды қалыптастыруға мүмкіндік береді деп тұжырымдаған. Кейіннен неміс педагогы Фридрих Фребель1837 жылы мектепке дейінгі мекеме ұйымдастырып, оны балабақша деп атаған.
Осындай шетелдік тәжірибелердің рқасында Ресейде ХІХ ғасырдың 60 жылдары төлем ақылы, жеке адамның меншігіндегі ең алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастаған. Ең бірінщі балабақша 1859 жылы Гельсингфорста (Седмиградский) екінщісі 1863 жылы Петербургте Петербург университетінің профессоры С.А.Люгебильдің жұбайы ашқан, шіншісі - 1863 жылы Гельсингфорста, төртіншісі -1866 жылы Петербургте Детский сад журналының редакторы А.С.Семонович ашқан.
Фребельдің мектепке дейінгі тәрбие жүйесі көптеген сын пікірлерге ұшырағандықтан, басқа балабақшалар өздігінше ізденіс жасап К.Д.Ушинский Л.Н.Толстойдың ой-пікірлерін, көзқарастарына сүйене жұмыс жасаған. Мысалы. 1863-1869 жылдар аралығында С.Люгебиль, А.С.Семоновичтің балабақшаларында тәрбие жұыстарын ұйымдастыру кезінде уақыт мөлшеріне ешбір шек қойылмай, баланың дербес әрекетіне, сүйікті ісімен шұғылдануына мүмкіндік жасап,жылы кезде ойынды таза ауада өткізіп, жыл мезгіліне байланысты тәрбие жұмысы мазмұнына өзгерістер енгізіп отырған. Сонымен қатар ата-аналармен жұмыс жүргізіп, балабақшаға шақырып, бала шұғылданатын іс-әрекеттерімен таныстыру, баланы тәрбиелеу жайында кеңестер бере отырып, баланың дамуын, қабілетін тәртібін бақылап, қол жеткен табысарды жазып отыған.
А.С.семонович, К.Д.Ушинскийдің ой-пікірлеріне сүйене отырып, теориялық педагогика баланың физиологиялық және психологиялық дамуын зерттеуден қалыптастырды. Үйрету, оқыту - тәрбиенің ең басты құралы. Баланы сәбилік шағынан үйретіп оқытса, оның ақыл-ойы, адамгершілік сана - сезімі, қарапайым білім дағдылары соғұрлым ерте қалыптасады, сол себепті үйрет оқыту мен тәрбиелеу үрдісі біртұтас болу керек-деп уағыздаған.
1860-1870 жылдары Воронеж, Иркутск, Москва,Петербург, Тбилисиде меншікті төлем ақылы балабақшалар ашылған. Мектеп жасына дейінгі баланы мектепке оқуға даярлау ісін алғаш жолға қойған балабақшалар да болған. Мәселен, 1869 жылы Иркутскіде, Москвада (В № Соловьева), 1872 жылы Тулада (Е.П.Смидович) балабақша-мектеп тәріздес ашылған балабақшаларда тәрбие жұмысын ойынмен аяқталатын сауат ашу, жазу, сурет салу, мүсіндеу, ән айту, шет тілдерін үйрету, тәрбие жұмыстары мен мектепке даярлау істері жүзеге асырылған.
Ресейде 1866 жылы Петроград жұмысшы әйелдердің балалары үшін Арзан пәтер қоғамының жанынан қайырымдылық қорымен тұңғыш рет тегін балабақша ашылған. Онда балалар киімін тігетін шеберхана, асхана, кір жуатын орын болған.
Қазақстан Республикасында қоғамдық тәрбие беретін тұңғыш балалар алаңы Верныйда (Алматы) 1917жылы 1-мамыр күні ашылып, жүзге тарта бала қабылданған. Бұл балалар алаңы О.Д.Мухля, Е.А.Минский, А.А.Хариналар қиындықтарды жеңе отырып, ойыншықтармен қамтамасыз етіп, алғашқы кезеңде еңбекақысыз жұмыс істеп, нағыз педагогттік үлгілі істер атқарған.
1919 жылы Торғай губерниясында отыз жеті балалар алаңы ашылып, онда мыңға жуық тұрғылықты халық балалары тәрбеленді. Осы жылы Орынбор қаласында мектепке дейінгі Сәрсенов атындағы балалар үйі ашылып 1926 жылы бұл балалар үйі таратылған.1920 жылы Ақмолада М.В.Покровский 3 балалар алаңы және қазақ балаларына арналған бірінші балабақша ашылып, онда 35 бала тәрбиеленген. 1921 жылы Семей қаласында 5 балалар алаңы ашылып, оның біреуі қазақ тілінде жұмыс жасаған. Осындай игі істер республикада дами бастап, 1920-1923 жылдары қазақ балалары алаңы мен балабақша саны 90-ға жетсе, 1930-1937 жылдар аралығында 7502 баланы қамтыған 239 маусымдық балабақша оған қоса 1231 бала тәрбиеленген 37 тұрақты қазақ балабақшалары болған.
Сұрапыл соғыс жылдары қазақ тілінде 21 балабақша жұмыс жасаған. Соғыстан кейінгі жылдары 89 қазақ балабақша жұмыс жасап, оның 50-і Шымкент обылысында ұйымдастырылған. Сөйтіп, қазақ тілінде мектепке дейінгі мекемелер саны өсіп, 1978 жылы 535 ясли - балабақшада 26122 бала тәрбиеленген, 1986 жылдары - 990 қазақ балабақшаларында 65 мыңнан астам бала тәрбиеленген.
Қазақстан Республикасының Тіл туралы заңына сәйкес қазақ тілді балабақшалардың өміршеңдік құқығы жоғары болуға тиіс еді, бірақ жылдан жылға азайып, 2001 жылы 280ғана балабақша қалып, онда 19959 бала тәрбиеленді.Бұрын бірде бір қазақ балабақасы болмаған Алматы қаласында Б.Баймұратқызының тікелей мәселе көтеріп, сұраныс жасауымен алғашқы балабақшалар дүниеге келе бастады. Қазақ балабақшаларының ашылуына белсене атсалысқан ақын жазушылар Шона Смаханұлы, М.Әлімбаев, Қ.Мырзалиев, Ә.Дүйсенбаевтар, Б.Баймұратқызы көтерген аса маңызды мәселені толық ниетпен құптап зерттеген ғалымдар.
Қазақстан Республикасында аса қиындықпен шаңырақ көтерген қазақ балабақшаларының тартыспен дүниеге келгендігіне тарихи дамуына Б.Баймұратқызының адал да қажымай еңбек етуінің айғағы екені сөзсіз. Сол себепті біз апайды қазақ тілді тұңғыш балабақшалардың тұңғыш негізін қалаған, мектепке дейінгі тәрбиенің педагогика саласында тұңғыш рет қалыптасуына ықпал жасаған педагог - ғалым.
Р.Жұмағожина Ұлы Отан жылдарындағы балабақшалардың дамуы (19441-1945ж.ж) тақырыбында зерттеу жұмысын жүрізді. Ал, 1981 жылы Ауыз әдебиеті үлгілерін балалар бақшасында пайдалану көмекші құралы жарық көрді. Автор ауыз әдебиеті үлгілерін балалар бақшасында пайдалануда тәрбиешілердің атқаратын жұмыстарына тоқталған. Ертегі түрлерінің балабақша бағдарламасында сабақта өткізсе, күннің жартысында Ойыншықтармен ойын көрсету ( қуыршақ театры), Көлеңке театры, Ертегіні драмалау және т.б. арқылы баланың тілін дамытуға болатынын, немесе үнтаспаға жазылған және көркемсөз шеңберлерінің оқыған ертегілерін тыңдау ұсынылды. Р.Жұмағожина - мектепке дейінгі пещдагогика ғылымының дамуына өзіндік үлесінің қосқандарының бірі.
Профессор А.Меңжанова Балаларды көркем шығарнма туындылары арқылы адамгершілікке және еңбекке тәрбиеле (1999) монографиясында мектеп жасына дейінгі балаларды әдеби шығармалар арқылы адамгершілікке,еңбекке тәрбиелеу мәселелеріне қарай таңдап пайдалану ұстанымдары және оларды тәрбие жұмысында қолдану жолдары жөнінде ғылыми тұжырымдар берілген. 1992 ЖЫЛЫ ПРОФЕССОР а.Меңжанованың Мектепке дейінгі педагогика деп аталатын, жоғары және арнайы кәсіптік білім беретін оқу орындарында арналған оқу қралы жарық көрді.Тағы осы сияқты ғалым-ұстаздарымыздың еңбектері орасан зор.
Мектеп жасына дейінгі балалардың өзіндік ерекшелігі.
Жаңа қоғамның ртеңгі болашағын оқыту мен тәрбиелеу бесіктен баланың нәрестелік шағынан бастайды., үздіксіз ұдайы даму барысында қалыптасады. Бұл білім беру жүйесінің барлық буындарына үлкен міндеттер жүктейді. Мектеп жасына дейінгі балалардың оқу - танымдық әрекетін қалыптастырудың білім біліктерін жетілдірудің әлеуметтік мәні зор.
Баланың өмірге қадам басардағы алғашқы қимыл әрекеті ойын.
Сондықтан оның мәні ерекше . Қазқ халқының ұлы ойшылы А.Құнанбаев ойын ойнап, ән салмай өсер бола ма? -деп айтқандай баланың өмірінде ойын ерекше орын алады.Ойын мектеп жасына дейінгі балалардың жеке басының дамуына, тілінің дамуына, сауатының ашылуына, құрбыларымен жақындасуына көмектеседі. Өйткені баланы нәресте шағынан бастап адалдыққа батылдыққа, мейірімділікке, еңбек етуге тәрбиеленудің құралы - ойын. Болашақ қоғамның тағдыры да осы бала тәрбиесіне тікелей байланысты. Қоғамда дамытушы да, ілгері апарушы да осы балалар. Тәрбиенің сан алуан мәселесін шешетін қарапайым дағдыларды бала санасына орнықтыратын алғашқы білім баспалдағы - балабақша.
Балабақшаның негізіг міндеті-баланың жеке басының бастапқы қалыптасуын қамтамасыз ету. Осы кезеңде бала оқу мен, тәрбиені қалыптастыруға , өз қызметін білуге оқу, жазу, санаудың берік дағдыларын үйренуге, жеке гигиеналық және салауатты өмір салтының негіздеріне бағдарланады. Балабақшаның әр тобы күн кестесімен жұмыс жасайды.
Балаларды оқуға дайындау балалық шақтың барлық кезеңіне қарамстан мектеп жасына дейінгі бүлдіршінді мектепке даярлау оқудың баспалдағында тұрады. Демек, мектеп жасына дейінгі балалардың ойлау әрекетін амытып, білімі мен біліктерін өмірдің жаңа жағдайында пайдалана үйрету қажеттігі туындайды. Бұл міндеттердің жүзеге асуы мектеп жасына дейіні балалардың танымдық әрекеттерін оңтайлы ұйымдастыруға тікелей байланысты. Сондықтан да мектеп джасына дейінгі балалардың ой-өрісін, білім, дағды деңгейлерін кеңейту, оқу т танымдық әрекетін қалыптастыруымыз қажет-ақ.
Оқу және танымдық әрекеттерді қалыптастыру мектеп жасына дейінгі балалардың жеке тұлғасын дамыьтудағы негізгі бағыттардың бірі болып табылады. Осы жаста баланың психикалық дайындыққа және дне дамуының негіздері басталады, сондай-ақ алғашқы икемділіктері мен қабілеттері қалыптасады.
Мектепке дейінгі жас кезеңі өзіндік ерекшелікпен сипатталады, өйткені осы жас аралығындағы бала өзіндік тұлға ретінде қалыптасады. Бұл жөнінде ғалымдар Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, А.Б.Усова, В.В.Запорожец және т.б. зерттеулері мектеп жасына дейінгі балалардың оқу әрекеті, танымдық әрекет, сөзі баланың әлеуметтік тәжірибені игеру үрдісінщде қалыптасатынын көрсетеді. Қазіргі мектеп жасына дейінгі балалрдың оқу - танымдық әрекетке қызығушылықтары мен ынта-ықыластарын қалыптастыру арқылы олардың белсенділігін арттыру маңызды. Мәселен Л.С.Выготский ол туралы былай деген: Ең алдымен баланы бір әрекетке тарту үшін барлық күш жігерін салатынын және бала өзі қимылдайтынын, ал тәрбиеші болса, тек сол әрекетті басқарып, бағыттап отыруы керек.
Таным мен оқу арасындағы жалпы ортақтастық көп. Бала қоршаған дүниені тану арқылы дамиды кемелденеді.
Мектеп жасына дейінгі оқыту мен тәрбие теориясын дамытуға Швецарияның аса көрнекті педагог-демокрит И.Г.Пестолоции мектеп жасына дейінгі балалардың оқу-танымдық әрекетін дамытудағы тәрбиешінің рөлін ерекше атап көрсетті. Баланың әрбір сөзі, әрбір әрекеті деп жазды. Песталоци,- бұл оның бақылаулары нәтижесінде қалыптасқан ой-өрісінің жемісі. Осы пікірге сүйене отырып, ол баланың танымдық әрекетін дамытуға әсер ететін оқытудың эвристикалық бақылау әдістемесін жасайды. Песталоцидің жұмыстарында мектеп жасына дейінгі баланы оқытудың сипаты жеткілікті түрде көрінеді. Ол оқытуда жаттығу, бақылау арқылы баланы жан-жақты дамыту , дұрыс, айқын түсініктерін қалыптастыру тәрізді ортақ мақсаттар қоя отырып, Я.А.Коменский сияқты ол да баланың ұйымдасқан болуы қажеттігін басқа көрсетті.
Оқыту арқылы балаға қоғам өзінің ғасырлар бойы жинағанасыл мұрасын, дағды тәжірибесін береді. Білім жүйесін меңгеру арқылы ғана бала ой мен дене еңбегінің тетіктерін жақсы түсінеді.Оларды жан-жақты білуге мүмкіндік алады. Тәрбиеші баланың жаңа білімді қабылдауына, бұрынғы өзінде бар біліммен байланыстыруына, ой қортындысына дұрыс тұжырым жасаына көмектеседі. Мектеп жасына дейінгі оқыту әдістемелік жақтан балалардың жас ерекшеліктері мен міндеттерді ескере отырып, жете зерттеген дидактикалық материалдар мен құралдарды пайдаланумен ерекшеленеді. Ғалым Фребельдің дидактикасына тән ерекшелілік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.