Ежелгі грек сурет өнері

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім.
1. Ежлгі Грециядағы сурет салу әдістемесі.
2. Ежелгі Грек сурет өнері.
3. Ежелгі Грециядағы сурет салу ерекшелігі

ІІІ. Қорытынды.

Кіріспе.
Ежелгі Грецияға сурет өнері де кең тарады, бірақ, өкінішке орай, ол біздін, уақытқа дейін мүлде сақталған жоқ деуге болады. Грек суретшілері өз фрескалары мен мозаикаларына мифологияның оқиғаларын арқау етті, бірақ суреттер сонымен бірге сол кездің оқиғалары мен гректердің тұрмысын да бейнеледі. Біз қазіргі кезде археологтар Италияның оңтүстігінен және СССР-дің оңтүстігінен тапқан табыттардағы фрескалардан қызыл және қара түсті фигуралармен әшекейленген, көп мөлшерде бүгінге дейін келіп жеткен вазалардан гректердің монументтік және станокты сурет өнері жөнінде түсінік аламыз. Ежелгі қара фигуралы вазаларда күйдірілген саз балшықтың қызғылт фонында қара фигуралармен әр түрлі сюжеттер бейнеленеді. Едәуір кейінірек күйдірілген саз балшықтан қызғылт түсті фигураларды қара фон қоршап түрған қызғылт фигуралар вазалар жасала бастады. Ваза жасаушы суретшілер осылайша сюжетті неғұрлым дәл бере алды. Едәуір кейінгі уақыттардағы кейбір фреска — мозаикаларды молалардан табуға болады, Осыдан аз уақыт бұрын Италияның оңтүстігіндегі грек зираттарынан клас-сикалық дәуірдегі фрескалар табылды.
Ежелгі дүние бейнелеу өнерінің ескерткіштері сол кездегі қоғамдық өмірдің көрінісін береді. Мәселен, көлемі шағын суреттер шайқастарды, жарыстарды, цехтық шеберханаларды, бейнелейді; қытай бедерлері мен миниатюралары байдың үйіндегі той-думанды, белі бүгіліп, шаршаған адамдардың тұз өндіретін жерлердегі еңбегін, жібек пен қағаз ендірісінің процестерін; египет суреттері — салық төлеушілерді ұрып-соғуды, тұтқынға алуды және т. б. көр-сетеді.
Ежелгі грек бейнелеу өнерінің ескерткіштерін тарих жөніндегі оқу құралдары ретінде пайдалану сол кездегі адамдардың идеясын, көзқарасын, діни сенімі мен тілек-талабын нақты және кез жеткізе ашуға көмектеседі. Ежелгі грек ғасырлардағы өнердің көптеген ескерткіштері тарихи құбылыстарды суретшінің оларды өз көзімен көргеніндей және өз табының мүддесі тұрғысынан түсінгеніндей етіп немесе бұл құбылыстарды көрермен суретшінің қалауынша түсінетіндей етіп бейнелеген күйінде жеткізеді. Ежелгі грек суретші көбінесе адамдардың нағыз өзін емес, ойындағы адамдарды бейнелеген. Мәселен, грек мүсіншісі өз статуяларында сұлулық пен батылдықтың эллиндік идеалын білдірген, ежелгі грек суретші икондарда әулиелік пен аскетизмнің шіркеулік идеалын білдірген, ал Қайта өрлеу дәуіріндегі суретші әулие арқылы шіркеудің идеялық шырмауынан азат бола бастаған өз дәуірінің адамын мадақтаған. Ілгеріде атап көрсетілгеніндей, суретшілер ойдан шығарылған фактілер мен ертегілердегі пенделерді бейне-леген.
Г. Р. Косова жүгізген зерттеулер алғашқы адамдарда өнердің шығу фактісінің өзі оқушылар үшін алғашқы адамдардың қалай өсіп дамығанын көз жеткізе дәлелдеуге қызмет ететінін көрсетті. Мектеп оқушылары үңгірге сурет салып, жоғары палеолиттің скульптурасын жасау үшін, адамның жетілген қолы мен ақылы қажет болғанын және бұл шығармаларды жасаушылар өздерінін; ежелгі ата-ба-баларынан әлдеқайда озық болғаны?! түсінеді.
Сонымен ежелгі грек өнер шығармаларын тарих женіндегі көмекші оқу құралдары ретінде пайдалану оларда бейнеленген тарихи шындықты жақсы білуге, тереңірек сезіп, жете түсінуғе көмектеседі.
Ежелгі грек өнер шығармалары сурет жөніндегі көмекші оқу құралдары ретінде мектеп оқушыларына өнер әлемін аралатуға және оларға эстетикалық тәрбріе беруге жәрдемдеседі . Оқушылардың ежелгі грек өнер жайында суреттің мектептегі курсынан алған білімдері өнердің қоғамдық құбылыс ретіндегі мәнін тереңірек түсінуге көмектеседі, өйткені нақ осы дәуірлердің өнерінде оның Қоғам дамуымен байланысы және өнердің таптық сипаты ерекше айқын керінеді. Өнердің документ шығармаларымен жұмыс істеу.
бағыну, наным-сенімдер және дуагерлік негізінде емес, өзі түйген ұғымдар негізінде пікір айтатын ең жоғары ақыл иесі ретінде сезінді. Сөйтіп ол өз өмірін өзіне неғұрлым дұрыс көрінгеніндей құрды.
Грек дүниесінің рухани бірлігі әсіресе өнер саласында ерекше көрініс тапты.
Бізге жеткен алғашқы грек мүсіндерінен Египет ыңпалы әлі де айңын аңғарылады: қарсы алдынан көрсету және алғашңы кезде алға басылған оң аяқ немесе кеудеге қойылған қол арқылы қимылсыздықты ұяң ғана жеңе бастау. Эллада да кездесетін мәрмәрден жасалған осы мүсіндер, адам түсіндіре алмайтын сүйкімділікке толы. Олардан жастың лебі, суреткердің шабытты ұмтылысы, оның табанды да тынымсыз еңбек пен шеберлігін үздіксіз жетілдіру арқылы табиғат берген материалды толың игеруге, табиғаттың бүкіл, кейде жасырын жатқан сұлулығын аша аламын деген жан тебі-рентерлік сенімі есіп тұрады.
Адамның бойынан төрт есе үлкен алып мәрмәр мүсіннен (б. э. бұрынғы VI ғасырдың басы) «Мен түгелімен — мүсін де, тұғыр да — тұтас бір тастан жасалған деген мақтанышқа толы жазуды оқуға болады. Суреткер өзінің бойын билеген қуанышты осылай білдіріп, ұзақ еңбек арқылы материя массасын өз қалауынша билеп алуды үйренген өз қолының шеберлігін маңтан етеді, өйткені оның ұмтылып, өресі биік қолөнерде қолы жеткен — өнер деп аталған шабыты асқақ еді.
Грек шеберінің өз жұмысына осылай, салмақты, сүйіспеншілікпен және жіті қарауы Элладаның көркем творчествосының негізінің өзінде жатыр.
Архаикалың мүсіндер кімдерді бейнелейді? Олар — жалаңаш бозбалалар (куростар), атлеттер, жарыс жеңімпаздары. Дене тәрбиесі мен өнердің игілікті қабысуы! Эллада мүсіндері стадионда туған деу тіпті де асылық емес. Тұрақты, көбіне жалпы гректік жарыстар жігіттердің бұлшық етін, қимыл әбжілдігін жетілдірді. Суреткер әбден шыныққан, серпінді дене сұлулығынан шабыт алды, ал тамаша мүсіндер жастарды жаттығуға құлшындырып, оларға дене мүлтіксіздігінің үлгісін берді.
Мыналар коралар — хитон немесе сулың киген жас әйел-дер. Ол кезде әдетте грек әйелдері спорттың жарыстарға қатыспайтын, сондықтан жалаңаш әйел денесінің сұлулығы өнерде бірден жарқырап кете алған жоқ.
Көп нәрсені аңғартатын белгі мынау: грек өнерінің арайлы таңында-ақ құдайлардың мүсіндік бейнелері адам бейнелерінен ішінара эмблемалар арқылы ғана ажыратылатын. Соңдықтан сол бозбаланың мүсінін біз көбіне-көп бірде атлеттің, бірде жарың пен өнер құдайы Фебтің өзін — Аполлонның мүсіні деп қабылдауға бейім тұрамыз.

Әдебиеттер.

1.Л.Любимов.Ежелгі дүние өнері.-Алматы,1980.
2.Өнер өрісі.-Алматы,1999.
3.V-VI кластарда ежелгі дүние тарихын оқыту методикасы.-Алматы,1994.