Экономикалық және әлеуметтік география
2.1. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ГЕОГРАФИЯҒА КІРІСПЕ.
2.2. Шаруашылықтың және тарихи экономикалық процестің дамуы.
2.3.Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістерінің түрлері.
2.4.Аймақтық географиялық жағдай. 2.5.Аймақтық потенциалы.Табиғи жағдайлар мен қорлар.
2.6.Жер қабығы және шаруашылық.
2.7.Дүние жүзі мұхиты және шаруашылық
2.8. Дүние жүзі құрлық сулары және шаруашылық
2.2. Шаруашылықтың және тарихи экономикалық процестің дамуы.
2.3.Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістерінің түрлері.
2.4.Аймақтық географиялық жағдай. 2.5.Аймақтық потенциалы.Табиғи жағдайлар мен қорлар.
2.6.Жер қабығы және шаруашылық.
2.7.Дүние жүзі мұхиты және шаруашылық
2.8. Дүние жүзі құрлық сулары және шаруашылық
Тақырыптың мақсаты: Пәннің мақсаты мен міндетін және экономикалық, әлеуметтік, саяси география ғылымдары жүйесіндегі орнын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның мәні және мақсаты.
2.Экономикалық, әлеуметтік және саяси география ғылымының анықтамасы. 3.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның басқа ғылымдармен өзара байланысты.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Осы заманғы география өзінің зерттеу аясына адамзат қоғамын, табиғат пен табиғи құбылыстарын, адамзаттың өмір сүру ортасын, адамдардың жер бетінде қоныстануы мен олардың шаруашылықтық іс-әрекеттерін кешенді қамтитын жалғыз жаратылыстану ғылымдарына жатады.
Ғылым ретінде геокеңістікте табиғи қорлар мен жағдайлардың орналасуы мен таралуы, тұрғындар мен шаруашылықтың қалыптасуы және табиғаттың қоғамның өміріне әсері мен адамзаттың шаруашылықтық іс -әрекетінің қоршаған ортаға әсерін зерттейді. Әдістемелік негізі локалитет немесе белгілі бір жер ұғымы.
Өндіріс күштерінің орналасуын, шаруашылық кешенінің экономикалық құрылымы мен шаруашылықтың аймақтық дамуын және әлеуметтік, саяси жағдайларын оқытады.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның мәні және мақсаты.
2.Экономикалық, әлеуметтік және саяси география ғылымының анықтамасы. 3.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның басқа ғылымдармен өзара байланысты.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Осы заманғы география өзінің зерттеу аясына адамзат қоғамын, табиғат пен табиғи құбылыстарын, адамзаттың өмір сүру ортасын, адамдардың жер бетінде қоныстануы мен олардың шаруашылықтық іс-әрекеттерін кешенді қамтитын жалғыз жаратылыстану ғылымдарына жатады.
Ғылым ретінде геокеңістікте табиғи қорлар мен жағдайлардың орналасуы мен таралуы, тұрғындар мен шаруашылықтың қалыптасуы және табиғаттың қоғамның өміріне әсері мен адамзаттың шаруашылықтық іс -әрекетінің қоршаған ортаға әсерін зерттейді. Әдістемелік негізі локалитет немесе белгілі бір жер ұғымы.
Өндіріс күштерінің орналасуын, шаруашылық кешенінің экономикалық құрылымы мен шаруашылықтың аймақтық дамуын және әлеуметтік, саяси жағдайларын оқытады.
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР. М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу «Введение в экономическую и социальную географию». Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу «Введение в экономическую и социальную географию». Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.Бөлім ДӘРІСТІК КЕШЕН
2.1.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ГЕОГРАФИЯҒА КІРІСПЕ.
Глоссарийлер:
-Аудан-экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, әкімшілік белгілі
көрсеткіштері негізінде бөлінетін аумақ.
- Мемлекеттік шекара көрші ел мен арадағы құқықтық- заңдық, экономикалық,
әлеуметтік функцияларды шектейтін сызық .
-Геосаяси жағдай дегеніміз елдің географиялық ағзаларын саяси
тұрғыдан зерттеп, әлем елдерінің деңгейлерімен салыстыру.
2.1.Кіріспе. Пәннің мәні және мақсаты.ЭӘСГ-дамуының негізгі кезеңдері.
Тақырыптың мақсаты: Пәннің мақсаты мен міндетін және экономикалық,
әлеуметтік, саяси география ғылымдары жүйесіндегі орнын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның мәні және мақсаты.
2.Экономикалық, әлеуметтік және саяси география ғылымының анықтамасы.
3.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның басқа ғылымдармен өзара
байланысты.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Осы заманғы география өзінің зерттеу аясына адамзат қоғамын,
табиғат пен табиғи құбылыстарын, адамзаттың өмір сүру ортасын, адамдардың
жер бетінде қоныстануы мен олардың шаруашылықтық іс-әрекеттерін кешенді
қамтитын жалғыз жаратылыстану ғылымдарына жатады.
Ғылым ретінде геокеңістікте табиғи қорлар мен жағдайлардың
орналасуы мен таралуы, тұрғындар мен шаруашылықтың қалыптасуы және
табиғаттың қоғамның өміріне әсері мен адамзаттың шаруашылықтық іс
-әрекетінің қоршаған ортаға әсерін зерттейді. Әдістемелік негізі
локалитет немесе белгілі бір жер ұғымы.
Өндіріс күштерінің орналасуын, шаруашылық кешенінің экономикалық құрылымы
мен шаруашылықтың аймақтық дамуын және әлеуметтік, саяси жағдайларын
оқытады.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Экономикалық, әлеуметтік және саяси география ғылымдары жүйесіндегі орнын
сипаттаңыз.
2.ЭӘСГК пәнінің басқа ғылымдармен байланысын сипаттап жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ САЯСИ ГЕОГРАФИЯНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ
ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ.
2.2. Шаруашылықтың және тарихи экономикалық процестің дамуы.
Тақырыптың мақсаты: Шаруашылықтың және тарихи экономикалық процестің
дамуының кезеңдерін түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Шаруашылықтың және тарихи-экономикалық процестің дамуы.
2.Халық пен табиғи ортаның өзара байланысының ерекшеліктері.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Планетамызды шаруашылықтық тұрғыдан тереңдей игеріп, табиғи қорларды
пайдалану қалалар мен жолдар салу, өндірістік орталықтардың
қалыптасуы, индустриалды аудандардың пайда болып ауыл шаруашылықтық
жерлердің көптеп қолданылуына сәйкес бірнеше даму кезеңінен өтті.
Әлеуметтік, экономикалық географияның кейбір элементтері антикалық-
ежелгі эпоха кезіндегі құл иеленуші мемлекеттерде байқалған. Сол
кездегі қоғамдағы еңбек бөлінісу , елдер арасындағы еңбек бөлісудің
пайда болуы, шаруашылықтардың аумақтық өзгешеліктерін, тұрғындардың
тіршілігін танып-білуге итермелеп, сол заманда алғашқы кейбір
экономика- географиялық идеялардың қалыптасуына себепші болды. Әрбір
кезеңдерде экономикалық географияның даму сатыларын көруге болады.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1. Халық пен табиғи ортаның өзара байланысының ерекшеліктерін талдап,
сипаттама жазыңыз.
2. Географиялық еңбек бөлісудің деңгейлерін талдаңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.3.Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістерінің түрлері.
Тақырыптың мақсаты: Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістерінің
түрлерін түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістері: салыстырмалы суреттеме,
статистикалы, байланыстық, картографиялық, математикалық моделдеу,
конструктивтік, дистанциялық.
2.Экономикалық-географиялық мәліметтер мен деректерді (информацияны)
жинаудың, өңдеудің және сақтаудың әдістері. Геоақпараттық
(геоинформациялық) жүйе.
5.Географиялық және тарихи зерттеу әдістері, олардың өзара қарым-
қатынастары.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
ЭӘГ- соңғы уақыт ішінде жаңа бір аумақтарды ашып жатқан жоқ, ол
негізінен қалыптасқан белгілі объектілерді талдаумен айналысуда. Сол
себепті, зерттеудің міндетті бірінші кезеңі-бұл зерттеу объектілерін
жинақтау, тіркеу, сипаттау және осылардың негізінде нысаналарға баға беру.
Нәтижесінде өндірістік-аумақтық қоғамдық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуының
заңдылықтарын анықтау.Жалпы осы заңдардың негізінде, кез келген аймақтың
экономикалық географиялық жағдайы зерттеліп анықталады.Зерттеудің осы
кезеңі- бұл тиімді аумақтық -өндірістік қоғамдық ұйымдасуды конструкциялау
немесе аумақтық экономикалық даму жобасын экономика-географиялық тұрғыдан
негіздеу. Жалпы географтар аумақтарға мониторинг немесе бақылау жүргізеді.
Экономикалық , әлеуметтік және саяси географияның методологиялық және
әдістемелік негіздері бірнеше тәсілдерден тұрады. Олар:
1. салыстырмалы-суреттемелік
2. статистикалық
3. картографиялық
4. математикалық моделдеу
5. дистанциялық
6. геоақпараттық
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Экономикалық , әлеуметтік және саяси географияның методологиялық және
әдістемелік тәсілдерінің негізінде жергілікті жерлеріңіздің географиялық
жағдайын сипаттап жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ САЯСИ ГЕОГРАФИЯ
КАТЕГОРИЯЛАРЫНЫҢ ТЕРЕҢДІГІ, КОНЦЕПЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ТЕОРИЯЛАРЫ
2.4.Аймақтық географиялық жағдай.
Тақырыптың мақсаты: Аймақтық географиялық жағдайдың негіздерін,
түрлерін түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Аймақтық және Аймақтық бірлік категориясы.
2.Аймақтың географиялық жағдайы.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
“Аймақ” категориясы- бұл әлеуметтік, экономикалық географияда, жалпы
географиялық ғылымдарда қолданылатын негізгі ұғым.
Аймақтық бірлік” -бұл әлеуметтік, экономикалық географияда кең
қолданылатын табиғи, және антропогендік қасиеттері бар, ұзындығымен
(ауданы), географиялық жағдайының ерекшелігімен, табиғи қорларының
потенциалымен сипатталатын құрлықтың бір бөлігі.
Аймақтардың геометрия тұрғысынан алғанда екі өлшемдік - ені, ұзындығы,
ал кеңістіктік тұрғыдан алғанда үш өлшемдік сипаты бар.Екі өлшемдік
қасиетіне сәйкес аймақ шағын бөліктерге бөлінуі мүмкін, ал үш
өлшемдік қасиетіне сәйкес аймақтың өзіндік материалдық-құндылық
қасиеттері бар. Соған сәйкес кез келген аймақты табиғи және қоғамдық
қажеттіліктердің қатынасы деп қарастыру керек.
Географиялық ғылымдар жүйесінде “географиялық жағдай” негізгі орын
алады. Аймақтың экономикалық-географиялық жағдайы- бұл олардың эко-
номикалық және әлеуметтік кеңістікте, мемлекеттік, әкімшіліктік шека-
раларына байланысты орналасуы.
Н.Н.Баранскийдің түсіндіруі бойынша экономикалық географиялық жағдай-
бұл аса маңызды методологиялық мәні бар ұғым. Кез келген ареалдың
алатын орны- ол ел, аудан, қала т.с.- географиялық еңбек бөлісуде
экономикалық-географиялық жағдаймен анықталады”. Соған байланысты
экономикалық- географиялық жағдай орталықтық, тереңдік, перифериялық,
шеткі және шекаралық болып бөлінеді.
Экономикалық - географиялық жағдайдың маңызды бөліктері:
-Транспорттық-географиялық жағдайы.
-Өнеркәсіптік-географиялық жағдайы.
-Агрогеографиялық жағдайы.
-Нарықтық географиялық жағдайы.
-Демографиялық жағдайы.
-Рекреациялық-географиялық жағдайы.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Атлас, карталарды пайдаланып, алты елдің экономикалық - географиялық
жағдайларына сипаттама жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.5.Аймақтық потенциалы.Табиғи жағдайлар мен қорлар.
Тақырыптың мақсаты: Табиғи жағдайлар мен қорлардың шаруашылықтағы алатын
орындарын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Аймақтық потенциалы. Табиғи-ресурстық потенциал.
2.Табиғи жағдайлар және ресурстар. Табиғи ресурстардың классификациясы.
3.Олардың аймақтық үйлесімділігі. Табиғат ресурстарының орналасуы мен
өндіріс күштерінің қоғамдық элементтерінің өзара байланысы.
4.Аймақты кешенді әлеуметтік, экономикалық географиялық бағалаудың табиғи-
ресурстық потенциалының негіздері.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Кез келген аймақтың шаруашылығының дамуына табиғи жағдай мен табиғи
қорлардың маңызы зор. Табиғи қорлар дегеніміз – бұл өндіргіш күштердің
қазіргі даму деңгейінде өндірістің құралдары (еңбектің нысандары мен
құралдары) ретінде пайдаланылып, тұтынылатын табиғаттың элементтері.Қорлар
табиғаттың элементтері еңбек құралдары (мысалы, жер, су жолдары, су),
энергия көздері (жанғыш қазба байлықтары, су мен жел энергиясы),
шикізаттар мен материалдар (минералды заттар, орман қорлары, технологиялық
су қорлар) және тұтыну қорлары (жабайы жеміс-жидектер, өндірістік фауна,
адам ішетін су) ретінде қолданылады.
Табиғат жағдайы мен табиғи ресурстардың сәйкестігін бағалау.
Экономикалық тұрғыдан табиғат жағдайы мен табиғи ресурстардың
сәйкестігін бағалау- бұл кен орындарының пайдалану тиімділігін, оған
жұмсалған геологиялық барлау, шикізатты өндіру, байыту, тасымалдау
тұтынушыға жеткізу шығындарына байланысты анықтау.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Минералды ресурстардың географиялық орналасу заңдылығын картадан оқып,
сипаттап жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.Бөлім.ТАБИҒИ ОРТАНЫҢ ЖӘНЕ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІКТЕРІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ-
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ЗЕРТТЕУ.
Глоссарийлер
-Аудан-экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, әкімшілік белгілі
көрсеткіштері негізінде бөлінетін аумақ.
- Мемлекеттік шекара көрші ел мен арадағы құқықтық- заңдық, экономикалық,
әлеуметтік функцияларды шектейтін сызық .
-Табиғи қорларды экономикалық тұрғыдан бағалау дегеніміз- бұл ел
шаруашылығында нақты бір табиғи қорларды, жағдайларды пайдаланғаннан
болатын қаржыдай түрде алынатын тиімділік.
-Еңбек қорлары – бұл еңбек етуге қабілетті адамдардың мөлшері
-Жұмыс күші- бұл жұмыс істеп жүрген және жұмыссыз бірақ еңбекке
қабілетті адамдардың жалпы саны.
-Геосаяси жағдай дегеніміз елдің географиялық ағзаларын саяси
тұрғыдан зерттеп, әлем елдерінің деңгейлерімен салыстыру.
-сыртқы сауда айналымы- елдің бергілі бір кезеңдегі экспорты мен импорты
құнының сомасы.
- Экспорт және импорттың құндық өлшем бірліктеріндегі айырмашылығы сауда
балансы деп аталады.
2.6.Жер қабығы және шаруашылық.
Тақырыптың мақсаты: Жер қабығы мен шаруашылықтың маңызын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Жер қабығы және шаруашылық.
2. Жер қабығының ресурстары.
3.Минералды шикізаттардың географиялық орналасуының заңдылықтары.
4.Пайдалы қазбалардың ірі кен орындары.
5.Жер қабығы ресурстарын экономикалық пайдалану.
6.Рельеф және шаруашылық.
7. Климат және шаруашылық.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Ғаламшардың беткі жер қабығы ұзақ уақыт ішінде қалыптасқан
магмалық, шөгінді және метаморфты жыныстардан тұратын, күрделі жер
бедері бар құрылым. Адамзат пайдаланатын барлық минералды қорлар жер
қабығының қойнауында орналасқан. Жер қабығының қалыңдығы өте терең,
бірақ барлаудың геофизикалық әдістерін қолданып зерттелетін бөлігінің
қалыңдығы шамамен 16 км. Жер қабығының негізгі элементтері: оттегі
47,2 %, кремний 27,6%, алюминий 8,8%, темір 5,1%,кальций 3,6%,натрий-2,64
%, калий 2,06% және магний 2,1 %.Осы заманғы өнеркәсіпте қолданылатын
аса маңызды 25 қазбалы шикізаттың түрлері: мұнай, табиғи ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
2.1.ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ГЕОГРАФИЯҒА КІРІСПЕ.
Глоссарийлер:
-Аудан-экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, әкімшілік белгілі
көрсеткіштері негізінде бөлінетін аумақ.
- Мемлекеттік шекара көрші ел мен арадағы құқықтық- заңдық, экономикалық,
әлеуметтік функцияларды шектейтін сызық .
-Геосаяси жағдай дегеніміз елдің географиялық ағзаларын саяси
тұрғыдан зерттеп, әлем елдерінің деңгейлерімен салыстыру.
2.1.Кіріспе. Пәннің мәні және мақсаты.ЭӘСГ-дамуының негізгі кезеңдері.
Тақырыптың мақсаты: Пәннің мақсаты мен міндетін және экономикалық,
әлеуметтік, саяси география ғылымдары жүйесіндегі орнын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның мәні және мақсаты.
2.Экономикалық, әлеуметтік және саяси география ғылымының анықтамасы.
3.Экономикалық, әлеуметтік және саяси географияның басқа ғылымдармен өзара
байланысты.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Осы заманғы география өзінің зерттеу аясына адамзат қоғамын,
табиғат пен табиғи құбылыстарын, адамзаттың өмір сүру ортасын, адамдардың
жер бетінде қоныстануы мен олардың шаруашылықтық іс-әрекеттерін кешенді
қамтитын жалғыз жаратылыстану ғылымдарына жатады.
Ғылым ретінде геокеңістікте табиғи қорлар мен жағдайлардың
орналасуы мен таралуы, тұрғындар мен шаруашылықтың қалыптасуы және
табиғаттың қоғамның өміріне әсері мен адамзаттың шаруашылықтық іс
-әрекетінің қоршаған ортаға әсерін зерттейді. Әдістемелік негізі
локалитет немесе белгілі бір жер ұғымы.
Өндіріс күштерінің орналасуын, шаруашылық кешенінің экономикалық құрылымы
мен шаруашылықтың аймақтық дамуын және әлеуметтік, саяси жағдайларын
оқытады.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Экономикалық, әлеуметтік және саяси география ғылымдары жүйесіндегі орнын
сипаттаңыз.
2.ЭӘСГК пәнінің басқа ғылымдармен байланысын сипаттап жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ САЯСИ ГЕОГРАФИЯНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ
ӘДІСТЕМЕЛІК НЕГІЗДЕРІ.
2.2. Шаруашылықтың және тарихи экономикалық процестің дамуы.
Тақырыптың мақсаты: Шаруашылықтың және тарихи экономикалық процестің
дамуының кезеңдерін түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Шаруашылықтың және тарихи-экономикалық процестің дамуы.
2.Халық пен табиғи ортаның өзара байланысының ерекшеліктері.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Планетамызды шаруашылықтық тұрғыдан тереңдей игеріп, табиғи қорларды
пайдалану қалалар мен жолдар салу, өндірістік орталықтардың
қалыптасуы, индустриалды аудандардың пайда болып ауыл шаруашылықтық
жерлердің көптеп қолданылуына сәйкес бірнеше даму кезеңінен өтті.
Әлеуметтік, экономикалық географияның кейбір элементтері антикалық-
ежелгі эпоха кезіндегі құл иеленуші мемлекеттерде байқалған. Сол
кездегі қоғамдағы еңбек бөлінісу , елдер арасындағы еңбек бөлісудің
пайда болуы, шаруашылықтардың аумақтық өзгешеліктерін, тұрғындардың
тіршілігін танып-білуге итермелеп, сол заманда алғашқы кейбір
экономика- географиялық идеялардың қалыптасуына себепші болды. Әрбір
кезеңдерде экономикалық географияның даму сатыларын көруге болады.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1. Халық пен табиғи ортаның өзара байланысының ерекшеліктерін талдап,
сипаттама жазыңыз.
2. Географиялық еңбек бөлісудің деңгейлерін талдаңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.3.Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістерінің түрлері.
Тақырыптың мақсаты: Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістерінің
түрлерін түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Экономикалық географиялық зерттеулердің әдістері: салыстырмалы суреттеме,
статистикалы, байланыстық, картографиялық, математикалық моделдеу,
конструктивтік, дистанциялық.
2.Экономикалық-географиялық мәліметтер мен деректерді (информацияны)
жинаудың, өңдеудің және сақтаудың әдістері. Геоақпараттық
(геоинформациялық) жүйе.
5.Географиялық және тарихи зерттеу әдістері, олардың өзара қарым-
қатынастары.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
ЭӘГ- соңғы уақыт ішінде жаңа бір аумақтарды ашып жатқан жоқ, ол
негізінен қалыптасқан белгілі объектілерді талдаумен айналысуда. Сол
себепті, зерттеудің міндетті бірінші кезеңі-бұл зерттеу объектілерін
жинақтау, тіркеу, сипаттау және осылардың негізінде нысаналарға баға беру.
Нәтижесінде өндірістік-аумақтық қоғамдық ұйымдардың дамуы мен қалыптасуының
заңдылықтарын анықтау.Жалпы осы заңдардың негізінде, кез келген аймақтың
экономикалық географиялық жағдайы зерттеліп анықталады.Зерттеудің осы
кезеңі- бұл тиімді аумақтық -өндірістік қоғамдық ұйымдасуды конструкциялау
немесе аумақтық экономикалық даму жобасын экономика-географиялық тұрғыдан
негіздеу. Жалпы географтар аумақтарға мониторинг немесе бақылау жүргізеді.
Экономикалық , әлеуметтік және саяси географияның методологиялық және
әдістемелік негіздері бірнеше тәсілдерден тұрады. Олар:
1. салыстырмалы-суреттемелік
2. статистикалық
3. картографиялық
4. математикалық моделдеу
5. дистанциялық
6. геоақпараттық
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Экономикалық , әлеуметтік және саяси географияның методологиялық және
әдістемелік тәсілдерінің негізінде жергілікті жерлеріңіздің географиялық
жағдайын сипаттап жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ, ӘЛЕУМЕТТІК ЖӘНЕ САЯСИ ГЕОГРАФИЯ
КАТЕГОРИЯЛАРЫНЫҢ ТЕРЕҢДІГІ, КОНЦЕПЦИЯЛАРЫ ЖӘНЕ ТЕОРИЯЛАРЫ
2.4.Аймақтық географиялық жағдай.
Тақырыптың мақсаты: Аймақтық географиялық жағдайдың негіздерін,
түрлерін түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Аймақтық және Аймақтық бірлік категориясы.
2.Аймақтың географиялық жағдайы.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
“Аймақ” категориясы- бұл әлеуметтік, экономикалық географияда, жалпы
географиялық ғылымдарда қолданылатын негізгі ұғым.
Аймақтық бірлік” -бұл әлеуметтік, экономикалық географияда кең
қолданылатын табиғи, және антропогендік қасиеттері бар, ұзындығымен
(ауданы), географиялық жағдайының ерекшелігімен, табиғи қорларының
потенциалымен сипатталатын құрлықтың бір бөлігі.
Аймақтардың геометрия тұрғысынан алғанда екі өлшемдік - ені, ұзындығы,
ал кеңістіктік тұрғыдан алғанда үш өлшемдік сипаты бар.Екі өлшемдік
қасиетіне сәйкес аймақ шағын бөліктерге бөлінуі мүмкін, ал үш
өлшемдік қасиетіне сәйкес аймақтың өзіндік материалдық-құндылық
қасиеттері бар. Соған сәйкес кез келген аймақты табиғи және қоғамдық
қажеттіліктердің қатынасы деп қарастыру керек.
Географиялық ғылымдар жүйесінде “географиялық жағдай” негізгі орын
алады. Аймақтың экономикалық-географиялық жағдайы- бұл олардың эко-
номикалық және әлеуметтік кеңістікте, мемлекеттік, әкімшіліктік шека-
раларына байланысты орналасуы.
Н.Н.Баранскийдің түсіндіруі бойынша экономикалық географиялық жағдай-
бұл аса маңызды методологиялық мәні бар ұғым. Кез келген ареалдың
алатын орны- ол ел, аудан, қала т.с.- географиялық еңбек бөлісуде
экономикалық-географиялық жағдаймен анықталады”. Соған байланысты
экономикалық- географиялық жағдай орталықтық, тереңдік, перифериялық,
шеткі және шекаралық болып бөлінеді.
Экономикалық - географиялық жағдайдың маңызды бөліктері:
-Транспорттық-географиялық жағдайы.
-Өнеркәсіптік-географиялық жағдайы.
-Агрогеографиялық жағдайы.
-Нарықтық географиялық жағдайы.
-Демографиялық жағдайы.
-Рекреациялық-географиялық жағдайы.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Атлас, карталарды пайдаланып, алты елдің экономикалық - географиялық
жағдайларына сипаттама жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.5.Аймақтық потенциалы.Табиғи жағдайлар мен қорлар.
Тақырыптың мақсаты: Табиғи жағдайлар мен қорлардың шаруашылықтағы алатын
орындарын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Аймақтық потенциалы. Табиғи-ресурстық потенциал.
2.Табиғи жағдайлар және ресурстар. Табиғи ресурстардың классификациясы.
3.Олардың аймақтық үйлесімділігі. Табиғат ресурстарының орналасуы мен
өндіріс күштерінің қоғамдық элементтерінің өзара байланысы.
4.Аймақты кешенді әлеуметтік, экономикалық географиялық бағалаудың табиғи-
ресурстық потенциалының негіздері.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Кез келген аймақтың шаруашылығының дамуына табиғи жағдай мен табиғи
қорлардың маңызы зор. Табиғи қорлар дегеніміз – бұл өндіргіш күштердің
қазіргі даму деңгейінде өндірістің құралдары (еңбектің нысандары мен
құралдары) ретінде пайдаланылып, тұтынылатын табиғаттың элементтері.Қорлар
табиғаттың элементтері еңбек құралдары (мысалы, жер, су жолдары, су),
энергия көздері (жанғыш қазба байлықтары, су мен жел энергиясы),
шикізаттар мен материалдар (минералды заттар, орман қорлары, технологиялық
су қорлар) және тұтыну қорлары (жабайы жеміс-жидектер, өндірістік фауна,
адам ішетін су) ретінде қолданылады.
Табиғат жағдайы мен табиғи ресурстардың сәйкестігін бағалау.
Экономикалық тұрғыдан табиғат жағдайы мен табиғи ресурстардың
сәйкестігін бағалау- бұл кен орындарының пайдалану тиімділігін, оған
жұмсалған геологиялық барлау, шикізатты өндіру, байыту, тасымалдау
тұтынушыға жеткізу шығындарына байланысты анықтау.
Өзін-өзі бақылау үшін тапсырмалар:
1.Минералды ресурстардың географиялық орналасу заңдылығын картадан оқып,
сипаттап жазыңыз.
Қолданылатын әдебиеттер тізімі:
1.Баранский Н.Н. Становление советской экономической географии. Избр. ТР.
М.: Мысль, 1980, 288 с.
2.Голубчик М.М. и др. Хрестоматия по курсу Введение в экономическую и
социальную географию. Саранск: Изд-во Морд, ун-та, 1993. 246 с.
3.Жекулин Н.С. Введение в географию.Л., 1991. 270 с.
4.Максаковский В.П. Историческая география мира. - М.,1998.
5.Саушкин Ю.Г. Введение в экономическую географию. М., 1970.337с.
2.Бөлім.ТАБИҒИ ОРТАНЫҢ ЖӘНЕ ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ ҚҰРАМДАС БӨЛІКТЕРІН ЭКОНОМИКАЛЫҚ-
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ЗЕРТТЕУ.
Глоссарийлер
-Аудан-экономикалық, әлеуметтік, экологиялық, әкімшілік белгілі
көрсеткіштері негізінде бөлінетін аумақ.
- Мемлекеттік шекара көрші ел мен арадағы құқықтық- заңдық, экономикалық,
әлеуметтік функцияларды шектейтін сызық .
-Табиғи қорларды экономикалық тұрғыдан бағалау дегеніміз- бұл ел
шаруашылығында нақты бір табиғи қорларды, жағдайларды пайдаланғаннан
болатын қаржыдай түрде алынатын тиімділік.
-Еңбек қорлары – бұл еңбек етуге қабілетті адамдардың мөлшері
-Жұмыс күші- бұл жұмыс істеп жүрген және жұмыссыз бірақ еңбекке
қабілетті адамдардың жалпы саны.
-Геосаяси жағдай дегеніміз елдің географиялық ағзаларын саяси
тұрғыдан зерттеп, әлем елдерінің деңгейлерімен салыстыру.
-сыртқы сауда айналымы- елдің бергілі бір кезеңдегі экспорты мен импорты
құнының сомасы.
- Экспорт және импорттың құндық өлшем бірліктеріндегі айырмашылығы сауда
балансы деп аталады.
2.6.Жер қабығы және шаруашылық.
Тақырыптың мақсаты: Жер қабығы мен шаруашылықтың маңызын түсіндіру.
Тақырыптың сұрақтары:
1.Жер қабығы және шаруашылық.
2. Жер қабығының ресурстары.
3.Минералды шикізаттардың географиялық орналасуының заңдылықтары.
4.Пайдалы қазбалардың ірі кен орындары.
5.Жер қабығы ресурстарын экономикалық пайдалану.
6.Рельеф және шаруашылық.
7. Климат және шаруашылық.
Тақырыптың қысқаша мазмұны
Ғаламшардың беткі жер қабығы ұзақ уақыт ішінде қалыптасқан
магмалық, шөгінді және метаморфты жыныстардан тұратын, күрделі жер
бедері бар құрылым. Адамзат пайдаланатын барлық минералды қорлар жер
қабығының қойнауында орналасқан. Жер қабығының қалыңдығы өте терең,
бірақ барлаудың геофизикалық әдістерін қолданып зерттелетін бөлігінің
қалыңдығы шамамен 16 км. Жер қабығының негізгі элементтері: оттегі
47,2 %, кремний 27,6%, алюминий 8,8%, темір 5,1%,кальций 3,6%,натрий-2,64
%, калий 2,06% және магний 2,1 %.Осы заманғы өнеркәсіпте қолданылатын
аса маңызды 25 қазбалы шикізаттың түрлері: мұнай, табиғи ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz