Қазақстан Респуликасында банк қызметтерін ұйымдастырудың теориялық негіздері
Мазмұны
Кіріспе
1 бөлім. Казақстан Республикасының экономикасындағы
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің алатын орны
1.1 Кайта күру мен даму банкінің қалыптасу тарихы
1.2 Қайта кұру мен даму банкінің ел экономикасындағы рөлі
2 бөлім. Казақстан Республикасының халықаралық банктермен
байланысын кеңейту және одан әрі тереңдетудің маңызы мен
болашағы
2.1 Казақстанның халыкаралық банктермен ынтымақгастығын
кеңейтудің маңызы
2.2 Кдзақстан экономикасын дамытудағы халыкдрлық банктердің
қатысуының болашактағы бағыттыры
Қортывды
Колданылған әдебиеттеп тізімі
Кіріспе
1 бөлім. Казақстан Республикасының экономикасындағы
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің алатын орны
1.1 Кайта күру мен даму банкінің қалыптасу тарихы
1.2 Қайта кұру мен даму банкінің ел экономикасындағы рөлі
2 бөлім. Казақстан Республикасының халықаралық банктермен
байланысын кеңейту және одан әрі тереңдетудің маңызы мен
болашағы
2.1 Казақстанның халыкаралық банктермен ынтымақгастығын
кеңейтудің маңызы
2.2 Кдзақстан экономикасын дамытудағы халыкдрлық банктердің
қатысуының болашактағы бағыттыры
Қортывды
Колданылған әдебиеттеп тізімі
Кіріспе
Еліміздің халықаралық банктермен байланыстарын орныкгырып, дамытудың қазіргі кезеңі сол қатынастардың нысандары мен әдістерін түбегейлі өзгерту қажеттігімен айқындалады. Бұл, әрине, мейлінше қолдауға тұрарлық құбылыс. Дегенмен, қазақстандык банктердің дүниежүзілік қаржы-несие қатынастарына еркін адымдап кіруіне, халықаралық банктердің шарапаттарын пайдалануына кедергі боларлық себептері де жоқ емес. Сол себептердің бірі халықаралық банктер қызметі саласындағы бай тәжірибені екшейтін, әлемдік рыноктағы олардың маңызын, ерекшеліктерін талдайтын зерттеулердің тапшылығы.
Халықаралық, рыноктық орта өзінің экономикалық, үйымдық, зандық т.б. аспектілері бойынша біздің елде қалыптасып, орныққан шаруашылық қызметін жүргізудің әдіс-амалдарынан өзгеше екендігі мәлім. Соңғы уақытқа дейін орын алып келген халықаралык банктерге деген көзқарасымыз рыноктың зандарына сәйкес қүрылған экономикалық жүйелерде өзінің шарасыздығын, тіпті кейбір сәттерде зиянды екенін көрсетіп жүр. Мұның өзі шетелдік әріптестермен өзара түсінікті, бірлескен іс-қимылдарды аткдруды күрделілендіреді, тіпті заяға келтіреді.
Сондықган да, біз халықаралық банктердің мақсаттары мен міндеттерін, олардың қүрылымын және жүзеге асыру механизмі мен ерекшеліктерін, олардың дамуындағы негізгі тенденциялары мен өзгешеліктерін алғашқылардың бірі болып осы диплом жүмысында зерттеп отырмыз. Жүмысының тақырыбы осы аталған мәселелерді зерттеудің жаңа, бүгінгі күн талаптарына сай бағыты болып табылады.
Талдау мен зерттеу жүргізу барысында халықаралық банктер қызметінің рөлін ашып көрсету үшін, біз әлемдік экономика тәжірибесіне үлкен көңіл аударып отырмыз және соның көмегі арқылы Қазақстан Республикасындағы олардың маңызын қарастырып, Республиканың халықаралық банктермен байланысын саралап отырмыз. Осы кешегі күнге дейін ел экономикасы үшін сыртқы экономикалық байланыстарды нығайту басты проблема болып саналып келді. Бүгінде өзінің өзектілігін жоғалтпай, бүл проблема өзінің орынын басқа проблемаға береді — ол ел экономикасындағы халықаралық банктердің қатысуының болашақгағы байланыстары, оны одан әрі тереңдету және кеңейту проблемасы.
Еліміздің халықаралық банктермен байланыстарын орныкгырып, дамытудың қазіргі кезеңі сол қатынастардың нысандары мен әдістерін түбегейлі өзгерту қажеттігімен айқындалады. Бұл, әрине, мейлінше қолдауға тұрарлық құбылыс. Дегенмен, қазақстандык банктердің дүниежүзілік қаржы-несие қатынастарына еркін адымдап кіруіне, халықаралық банктердің шарапаттарын пайдалануына кедергі боларлық себептері де жоқ емес. Сол себептердің бірі халықаралық банктер қызметі саласындағы бай тәжірибені екшейтін, әлемдік рыноктағы олардың маңызын, ерекшеліктерін талдайтын зерттеулердің тапшылығы.
Халықаралық, рыноктық орта өзінің экономикалық, үйымдық, зандық т.б. аспектілері бойынша біздің елде қалыптасып, орныққан шаруашылық қызметін жүргізудің әдіс-амалдарынан өзгеше екендігі мәлім. Соңғы уақытқа дейін орын алып келген халықаралык банктерге деген көзқарасымыз рыноктың зандарына сәйкес қүрылған экономикалық жүйелерде өзінің шарасыздығын, тіпті кейбір сәттерде зиянды екенін көрсетіп жүр. Мұның өзі шетелдік әріптестермен өзара түсінікті, бірлескен іс-қимылдарды аткдруды күрделілендіреді, тіпті заяға келтіреді.
Сондықган да, біз халықаралық банктердің мақсаттары мен міндеттерін, олардың қүрылымын және жүзеге асыру механизмі мен ерекшеліктерін, олардың дамуындағы негізгі тенденциялары мен өзгешеліктерін алғашқылардың бірі болып осы диплом жүмысында зерттеп отырмыз. Жүмысының тақырыбы осы аталған мәселелерді зерттеудің жаңа, бүгінгі күн талаптарына сай бағыты болып табылады.
Талдау мен зерттеу жүргізу барысында халықаралық банктер қызметінің рөлін ашып көрсету үшін, біз әлемдік экономика тәжірибесіне үлкен көңіл аударып отырмыз және соның көмегі арқылы Қазақстан Республикасындағы олардың маңызын қарастырып, Республиканың халықаралық банктермен байланысын саралап отырмыз. Осы кешегі күнге дейін ел экономикасы үшін сыртқы экономикалық байланыстарды нығайту басты проблема болып саналып келді. Бүгінде өзінің өзектілігін жоғалтпай, бүл проблема өзінің орынын басқа проблемаға береді — ол ел экономикасындағы халықаралық банктердің қатысуының болашақгағы байланыстары, оны одан әрі тереңдету және кеңейту проблемасы.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Членство Республики Казахстан в международных общественных
и экономических организациях. // Азия-экономика и жизнь.-1997.-
ғ 50. 23-326.
2. Приоритеты национальной экономики в 2000 году.// Деловой
мир.- 1995. N12. 12-19.
3. У. Касенов. На стыке евроазиатских магистралей // Деловая
неделя.-2001- ғ 35.34-42.
4. Шен В. "Деловые связи носят долгосрочный характер" // Азия-
экономика и жизнь.-1997.- ғ 50. 25-34.
5. ЕБРР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.-2001.- ғ 5. 17-236.
6. МБРР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.-2001.- ғ 6. 15-246.
7. АБР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.- 2001.- ғ 7. 23-276.
8. ИБР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.-2001.- ғ 8.34-376.
9. ҚР Үлттық Банкінің статистикалық бюллетені.- 2001.-N12. 12-
136.
10. Сухов В.А., Комлев. Экономическое развитие Казахстана и
Узбекистана в условиях рыночных отношений. // Экономика
Казахстана. - 1999.- ғ 11. 23-306.
11. "Международные валютно-финансовые и кредитные
отношения". Учебник / под. ред. проф. Л.Н. Красавиной — М.:
Финансы и статистика, 2000.-4786.
12. К.А. Семенов. "Международные валютно-финансовые и
кредитные отношения"- М.:Экномика, 1999.-3566.
13. В.В. Павлов. "Кредитование Внешнеэкономической
деятельности", М.: Экономика,1998.- 3566.
14. Финансово-кредитные проблемы развития
Казахстана./под.ред. К.К. Ильясова. Алматы, 1995.- 3586.
15. И. Н. Герчикова " Международные экономические
организации: регулирование мирохозяйственных связей и
предпринимательской деятельности", М.: Экономика, 2000.-4506.
16. Г.И. Васильев, "Новый механизм кредитования и расчетов
внешнеэкономического комплекса"- М.:Экономика және қаржы,
1009 _
1. Членство Республики Казахстан в международных общественных
и экономических организациях. // Азия-экономика и жизнь.-1997.-
ғ 50. 23-326.
2. Приоритеты национальной экономики в 2000 году.// Деловой
мир.- 1995. N12. 12-19.
3. У. Касенов. На стыке евроазиатских магистралей // Деловая
неделя.-2001- ғ 35.34-42.
4. Шен В. "Деловые связи носят долгосрочный характер" // Азия-
экономика и жизнь.-1997.- ғ 50. 25-34.
5. ЕБРР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.-2001.- ғ 5. 17-236.
6. МБРР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.-2001.- ғ 6. 15-246.
7. АБР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.- 2001.- ғ 7. 23-276.
8. ИБР: приоритетные направления деятельности // Банки
Казахстана.-2001.- ғ 8.34-376.
9. ҚР Үлттық Банкінің статистикалық бюллетені.- 2001.-N12. 12-
136.
10. Сухов В.А., Комлев. Экономическое развитие Казахстана и
Узбекистана в условиях рыночных отношений. // Экономика
Казахстана. - 1999.- ғ 11. 23-306.
11. "Международные валютно-финансовые и кредитные
отношения". Учебник / под. ред. проф. Л.Н. Красавиной — М.:
Финансы и статистика, 2000.-4786.
12. К.А. Семенов. "Международные валютно-финансовые и
кредитные отношения"- М.:Экномика, 1999.-3566.
13. В.В. Павлов. "Кредитование Внешнеэкономической
деятельности", М.: Экономика,1998.- 3566.
14. Финансово-кредитные проблемы развития
Казахстана./под.ред. К.К. Ильясова. Алматы, 1995.- 3586.
15. И. Н. Герчикова " Международные экономические
организации: регулирование мирохозяйственных связей и
предпринимательской деятельности", М.: Экономика, 2000.-4506.
16. Г.И. Васильев, "Новый механизм кредитования и расчетов
внешнеэкономического комплекса"- М.:Экономика және қаржы,
1009 _
Кафедра: Банк ісі
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
:
Бекибаева Ш.С.
.
.
200
ж
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА
. Пәні бойынша
Студент тобы
.
Курстық жұмыстың тақырыбы Қазақстан Респуликасында банк
қызметтерін ұйымдастырудың теориялық
негіздері__________________________ ________________ .
.
.
Курстық жұмысқа бастапқы берілетін мәліметтер
.
.
.
№ Жұмыс бөлімдерінің аталуы Орындалу мерзімі Жалпы көлемі
бет саны
Кіріспе 5
1 Казақстан 5 - 17
Республикасының
экономикасындағы
Халықаралық қайта құру мен
даму банкінің алатын орны
мәні, қызметтері, түрлөрі
2 Кдзақстан Республикасының 18-33
халықаралық банктермен
байланысын кеңейту және
одан әрі тереңдетудің
маңызы мен
болашағы
Әдебиеттер: 1 Сейтқасымов Г Қ Ақша несие банктер
.
2 .ҚР –ның Ұлттық банк туралы ҚР –ның Президентінің заң
.
3 ҚР Вексель айналысы. ҚР – 1997ж заң күні бар
4 Акционерлік қоғамдар туралы 2003 ж 13 мамыр дағы заңы
Тапсырмасын берілген күні
.
Курстық жүмысты қорғау уақьіты
.
Жүмыстың жетекшісі
.
(қызметі, аты жөні қолы)
Тапсырма қабылданған
аты-жөні, студенттің қолы
Мазмұны
Кіріспе
1 бөлім. Казақстан Республикасының экономикасындағы
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің алатын орны
1. Кайта күру мен даму банкінің қалыптасу тарихы
2. Қайта кұру мен даму банкінің ел экономикасындағы рөлі
2 бөлім. Казақстан Республикасының халықаралық банктермен
байланысын кеңейту және одан әрі тереңдетудің маңызы мен
болашағы
1. Казақстанның халыкаралық банктермен ынтымақгастығын
кеңейтудің маңызы
2. Кдзақстан экономикасын дамытудағы халыкдрлық банктердің
қатысуының болашактағы бағыттыры
Қортывды
Колданылған әдебиеттеп тізімі
Кіріспе
Еліміздің халықаралық банктермен байланыстарын орныкгырып, дамытудың
қазіргі кезеңі сол қатынастардың нысандары мен әдістерін түбегейлі өзгерту
қажеттігімен айқындалады. Бұл, әрине, мейлінше қолдауға тұрарлық құбылыс.
Дегенмен, қазақстандык банктердің дүниежүзілік қаржы-несие қатынастарына
еркін адымдап кіруіне, халықаралық банктердің шарапаттарын пайдалануына
кедергі боларлық себептері де жоқ емес. Сол себептердің бірі халықаралық
банктер қызметі саласындағы бай тәжірибені екшейтін, әлемдік рыноктағы
олардың маңызын, ерекшеліктерін талдайтын зерттеулердің тапшылығы.
Халықаралық, рыноктық орта өзінің экономикалық, үйымдық, зандық т.б.
аспектілері бойынша біздің елде қалыптасып, орныққан шаруашылық қызметін
жүргізудің әдіс-амалдарынан өзгеше екендігі мәлім. Соңғы уақытқа дейін орын
алып келген халықаралык банктерге деген көзқарасымыз рыноктың зандарына
сәйкес қүрылған экономикалық жүйелерде өзінің шарасыздығын, тіпті кейбір
сәттерде зиянды екенін көрсетіп жүр. Мұның өзі шетелдік әріптестермен өзара
түсінікті, бірлескен іс-қимылдарды аткдруды күрделілендіреді, тіпті заяға
келтіреді.
Сондықган да, біз халықаралық банктердің мақсаттары мен міндеттерін,
олардың қүрылымын және жүзеге асыру механизмі мен ерекшеліктерін, олардың
дамуындағы негізгі тенденциялары мен өзгешеліктерін алғашқылардың бірі
болып осы диплом жүмысында зерттеп отырмыз. Жүмысының тақырыбы осы аталған
мәселелерді зерттеудің жаңа, бүгінгі күн талаптарына сай бағыты болып
табылады.
Талдау мен зерттеу жүргізу барысында халықаралық банктер қызметінің
рөлін ашып көрсету үшін, біз әлемдік экономика тәжірибесіне үлкен көңіл
аударып отырмыз және соның көмегі арқылы Қазақстан Республикасындағы
олардың маңызын қарастырып, Республиканың халықаралық банктермен байланысын
саралап отырмыз. Осы кешегі күнге дейін ел экономикасы үшін сыртқы
экономикалық байланыстарды нығайту басты проблема болып саналып келді.
Бүгінде өзінің өзектілігін жоғалтпай, бүл проблема өзінің орынын басқа
проблемаға береді — ол ел экономикасындағы халықаралық банктердің
қатысуының болашақгағы байланыстары, оны одан әрі тереңдету және кеңейту
проблемасы.
1 бөлім. Казақстан Республикасының экономикадағы Халыкралық кдйта қүру мен
даму банкінің алатын орны
1.1 Халықаралық Кдйта кұру мен Даму Банкінің калыптасу тарихы
Халықаралық банктердің пайда болуы - халықаралық экономикалық
қатынастардың қарқынды дамуына әсер ететін әлемдік құбылысқа айналуының
тікелей нәтижесі мен соның көрінісі болып табылады. Әр елдің тәуелсіздігі
баскд елдің завдарының халықаралық дауларын шешуге негіз бола алмайды
дегенді білдіреді. Бұл салада түсініктеме беру, келісім жасау,
ынтымақгастық және т.б. сол сияқгы түрлерде жүргізілетін іс-қимыл керек.
Осы жағдайларға сәйкес халықаралық банктер түріндегі күрылымдар пайда бола
бастады.
Қазіргі кезде дүние жүзінде саяси және экономикалық түракдылық пен
әлеуметтік ахуалды қамтамасыз етуге өз қызметтерін бағыттайтын көптеген
халықаралық банктер бар. Бүл диплом жүмысында барлық халықаралық банктер
мен қүрылымдардың қызметін ашып көрсету мүмкін болмағандықган, біз олардың
негізгілеріне тоқгалып, мысал ретінде Кдзақстанмен тығыз ынтымақгастык?а
жүмыс істеп, оның сыртқы және ішкі экономикалық саясатына өз ықпалын
тигізіп отырған банктерді ғана кдрастырамыз.
Мына суреттен Қазақстанмен тығыз ынтымақгастықга жүмыс істеп, оның
сыртқы және ішкі экономикалық саясатына өз ыкдалын тигізіп отырған
халықаралық банктердің негізгі түрлерін көруге болады .
Халықаралық экономикалық қатынастардың одан әрі қарқынмен дамуы жаңа
халықаралық үйымдардың қүрылуына, немесе бар банктердің қызметін күрделі
өзгертуте алып келетіні даусыз. Дүниежүзілік үкімет қүру туралы ой дәл
қазіргі кезде қалыптасып отырған тарихи жағдайда іске аса қоюы екіталай
сияқгы. Бірақ мүндай ойдың тууының өзі тез дамып келе жатқан мемлекетаралық
ынтымакгастық пен бәсекелестікті халықаралық реттеудің объективті
қажеттілігін көрсетеді. Қалыптасқан жағдай мен болжам жетер уақытта мүндай
реттеу қызметтерінің халыкдралық экономикалық үйымдар атқаратынына күмән
келтіре алмаймыз.
Ендігі жерде, қазіргі халықаралық қатынастарда маңызды рөл аткдратын
халықаралық банктердің ішіндегі ірі банктердің бірі — Халықаралық қайта
қүру мен даму банкі. Ендігі жерде Халықаралық қайта қүру мен даму банкі
қызметіне тоқгалып тсетеміч.
Халықаралық қайта құру мен даму банкі — 1945 жылы Бірікен Үлттар
Үйымының (ендігі жерде — БҮҮ) валюта-қаржылық мәселелер туралы 1944 жылы
Бреттон-Вудтта (Америка Құрама Штаттары) өткен конференциясында жасалған
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің лауазымы туралы келісімге 28 ел
қол қойған соң құрылған болатын. Сол уақыттан бері банктің жарғысы соңғы
жылдар ішінде бірнеше рет өзгеріске ұшырап, толықгырулар енгізілді. Қазір
оның күрамында 181 ел бар.
Халықаралық қайта құру мен даму банкін қүру туралы ұсыныс Америка Құрама
Штаттары тарапынан болған, олар бірінші кезекте өздерінің соғыс кезінде
өсіп кеткен өндірістік куаттарын пайдалану үшін экспортты қаржыландыруға
мүдцелі болды. Сол уақытта халықаралық ұйымның көмегімен капитал
салымшыларының тәуекелін қалпына келтіру мақсаты көзделді.
Халыкдралық қайта құру мен даму банкінде 6000-нан астам адам қызмет
атқарады және әлемде оның 40 бөлімшесі бар, оның қызметкерлерінің 95
пайызға жуығы Вашингтондағы штаб-пәтерінде жұмыс жасайды. Олардың арасында
экономистер, заңгерлер, инженерлер, агрономдар, телекоммуникация, су
жүйесінің, көлікпен тасымалдау, білім және т.б. салалардың мамандары бар.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі - инвестициялық банк, яғни
инвесторлар мен алушылар арасында делдалдық қызмет көрсетеді (біреуінен
алса, екіншісіне несие береді).
Банк, Біріккен Үлттар Үйымы жүйесіне арнайы мекеме есебінде кіреді.
Қазіргі кездегі банктің негізгі міндеті — дамып келе жатқан елдердің
экономикалық дамуына қолғабыс ету, яғни экономикалық дамуды қаржыландыру
болып табылады.
Халықаралық кдйта құру мен даму банкі өзінің алғашқы жұмысын Батыс
Еуропа елдерінің соғыстан қираған экономикасын қалпына келтіруді
қаржыландыру үшін несие беруден бастады. 1960 жылдан бастап ол дамушы
елдерге өзінің несиелерімен көмектесті, сөйтіп олардағы экономикалық және
әлеуметтік прогрессті қалыптастырды.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің негізгі мүдделеріне келесілер
жатады:
өндіріске капитал салу арқылы ынталандыру жолымен мүше
елдердің аумағын қайта қүру мен дамытуға қолғабыс ету;
шет елдік капиталдың тартылуын ынталандыру;
мүше елдердің өндірістік ресурстарын дамыту мақсатында
халықаралық инвестицияларды ынталандыру арқылы үзақ мерзімді
экономикалық өсуі мен төлем балансының тевдігін қамтамасыз
етуге көмектесу;
халықаралық сауданың түракты түрде өсүіне жағдай жасау.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі дамушы елдерге экономикалық өсу
мен кедейлікті төмендетуге, капитал салуды қаржыландыруға көмектеседі.
Халықаралық қайта құру мен даму баньсі несие берген кезде көбірек көңіл
бөлетін жобаларға халқының жағдайы өте нашар дамушы елдер жатады. Бірінші
кезекте ауылдық жерлерлердегі егіншілікпен, мал шаруашылығымен
айналысатындарға, шағын және орта бизнесті дамытуға несиелер беріледі. Бүл
көмек олардың еңбекті жақсы жүргізуіне, су, газ, энергия жүйесін
қолдануына, денсаулығын жақсартуына, білімін көтеруіне және тағы с.с.
мәселелерді шешуіне мүмкіндік береді.
Қазақстан Халықаралық қайта құру мен даму банкінің мүшесі ретінде оның
несиесін пайдаланушы болып табылады. Оның несиесі арқылы республика үшін
маңызы зор көптеген жобалар жүзеге асырылуда.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің кейбір несие алушы елдер
экономикасының түрақгылығы мен тиімділігін арттыру үшін нарықгық
экономикаға көшуді ынталандыратын жүйесіне өзгертулер енгізуді кдрастырады.
Халыкдралық кдйта қүру мен даму банкі мүшелігіне тек Халыкдралық валюта
қорының (ендігі жерде Халықаралык Валюталық Қор) мүшелері ғана кдбылдана
алады. Мүның себебі — Халыкдралық қайта қүру мен даму банкінің мүшелері
өздерінің валюталық-кдржылық саясатын Халықаралық Валюталық Қордың
Жарғысына сәйкес жүргізуге міндетті болғанында. Халықаралық қайта қүру мен
даму банкіне мүшелікке кіру оның акционерлік капиталына жазылумен қатар
жүреді. Олардың акционерлік капиталы 185 млрд. долларға жуық. Кдржылардың
басым бөлігін банк жеңілдетілген несие беруге жүмсайды. Несие 100 шақгы
елдердегі жеке меншік мекемелерге және жеке адамдарға беріледі. Жеңілдікпен
берілген несиелерді донор-елдердің қаржылары арқылы шешіп отырады.
Акциялардың саны елдің Халықаралық қайта қүру мен даму банкіне салған
үлесіне қарай бөлінеді. Бүл үлесті өз кезегінде әр елдің экономикадағы
орнына сәйкес Халыкдралық Валюта Қоры анықгайды. Бүл елдің Халықаралық
Валюталық Қорда үлесі болады. Әр ел өз үлесінің аз ғана бөлігін төлейді.
Қалған бөлігі кепілдік капитал есебінде саналып, тек қана Халықаралық кдйта
қүру мен даму банкі өз міндеттемелерін аткдра алмаған жағдайда төленеді.
Бірақ мүндай жағдай әзірге болған емес.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі қарызды тек төлем қабілеті бар
қарыз алушыларға ғана береді. Олардың қатарына үкімет органдары,
мемлекеттік мекемелер және мемлекеттік кепілдігі бар жеке мекемелер жатады.
Қарыздар ел экономикасына жоғары табыс әкеле алатын перспекгивалы жобаларға
ғана беріледі.
Халыкдралық кдйта құру мен даму банкі берілген кдрыздың мерзімін қайтып
қарастырмайды және өзі берген кдрыздарынан еш уақытта зиян шекпеген.
Банктің негізгі қызметі пайда табу емес, керісінше қарыздарды экономиканы
дамыту үшін мүмкіндігінше төмен сыйақымен беруге негізделген. Соған
қарамастан, 1948 жылдан бері банк таза табыс табуда. Халықаралық қайта қүру
мен даму банкінде дауыс беру қүқы елдің жариялық капиталымен белгіленеді.
Әр мемлекеттің 250 базистік даусы болады да, өзінің капиталынан 100000 АКДҚ-
на қосымша бір дауысқа ие болады. Шешім әдетте, Кеңесте дауыстың жай
басшылығымен кдбылданады. Күрделі шешімдер жіктемелі түрдегі басшылықпен
(85 пайызы) қабылданады. Қазіргі кезде ұсақ жарнашылар кдтарына тек қана
дамушы елдер емес, сонымен бірге байырғы социалистік елдер де жатады.
Оларға Халықаралық Валюта Қоры мен Халықаралық кдйта құру мен даму банкі
көмек көрсетуде.
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің жарғылық капиталы мүше елдердің
банктің акцияларына жазылу арқылы қалыптасады. Алғашқы кезде ол 10 млрд.
доллардан аспайтын. Банк қызметінің саны көбіне дамушы елдерге ауысуына
байланысты, оның баскдрмасы несиелік ресурстарын көбейтуге мәжбүр болды.
Осы себеппен, 1993 жылы банктің жарғылық капиталы 165 млрд. долларға жетті.
Сонымен, қазір банк акционерлік капиталының көлемі жағынан дүниежүзінің ең
ірі банкіне айналды. Акционерлік капиталдың күрт өсуіне қарамай, оның
төлеген сомасы 7 пайызды ғана қүрайды.
1.2 Халықаралық кдйта құру мен даму банкінің ел
экономикономикасындағы рөлі
Соңғы жылдары қаржы рыногында аталмыш банк ең ірі несие алушылардың
қатарына жатады. Банк несиелік сыйақы ставкасын жоғары деңгейде үстап
түруға тырысады, өйткені бүл өз қаржыларын тиімді пайдалану жолдарын
іздестіріп жүретін инвесторлардың мүдделеріне сәйкес келеді. Банк басынан
бастап әлемдегі үзақ мерзімді несиелердің ағымына үлкен ықпалын тигізеді.
Осы банк арқылы Америка Қүрама Штаттарының, соңынан басқа да дамыған
елдердің жеке меншік капиталының Азия, Африка, және Латын Америкасы
елдеріне көбірек күйылып, 1929-1933 жылдар арлығындағы бүкіл әлемдік
дағдарыс пен екінші дүниежүзілік соғыстың салдарынан үзілген капитал
экспортын қайтадан жандандыруға себеп болды.
Халыкдралық қайта қүру мен даму банкінің несиелік ресурстары негізінен
халықаралық капитал рыногынан орта және үзақ мерзімді қарыздарды тарту
арқылы қалыптасады. Бүлардан басқа банк
қаржы ресурстарын орталық банктер мен үкімет мекемелерінен рынокта
қалыптасып отырған пайызбен алады. Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің
рыноктағы мықгы түғырын банктің өзі жүргізіп отырған консервативтік
саясаты, оған мүше елдердін қаржылай көмегі мен тиімді баскдру жүйесі
қамтамасыз етіп отырады. Банктің есебіне сонымен бірге, берілген
несиелерден түсетін сыйақы сомасы мен несиенің негізгі сомасы қайтарылып
түсіп отырады.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкіен несие алатын елдер, жан басына
шақкдндағы американ долларымен есептелетін Жалпы Үлттық Өнімнің (ЖҮӨ)
көрсеткіштеріне қарай 4 негізгі топқа бөлінеді:
1. 5295 доллардан жоғары;
2. 3036 доллардан жоғары;
3. 1466 доллардан жоғары;
4. 766 — 1465 доллар аралығында (Қазақстан осы топкд кіреді).
Несие алушы елдер белгілі бір себептермен банкке берешектерін
мерзімінен 6 айдан асырып алса, мұндай несиелерге банк "қорланбайтын" несие
деген атау береді немесе, егер банк мамандары қысқа мерзімде қайтпаған
соманың орын толтыруға сенімді болмаса, онда оны банкке пайда әкелмейтін
несие деп те есептейді. Несие "қорланбайтын" болып табылған күннен бастап,
төленбеген соманы банк өзінің ағымды пайдасында көрсетпейді, ал мерзімінде
қарызын қайтармаған ел болашақга несие алу құқығынан айырылады. Банк,
мерзімі өткен несиені қайтарып алғаннан соң ғана оны кіріс балансына
енгізеді. Келісім шартын бүзған ел болса үзақ мерзімде "несиелік кдбілетін"
дәлелдесе ғана банктен кдйта несие алу қүқығына ие болады. "Несиелік
кдбілет" банк тарапынан жеңілдетілген сыйақы ставкасымен, не болмаса
белгілі бір уақыт мүлдем сыйақы ставкасынсыз несие беру жолымен
ынталандырылады.
Топтық (үжымдық) кдтер несие беруден шегетін мүмкін болатын зиянды
кдмтамасыз ететін бірлеске қордың есебінен қамтамасыз етіледі. Бүл қорда әр
елдің резервтік салымы болады. Осы қордан несие алушы, болмаса олардың бір
үзақ мерзімде өз кдрыздарын төлемеген жағдайда ғана қолданылады.
Банктің пайдасы келесі көздерден қалыптасады:
берілген несиелерден алынатын сыйақы сомасы мен
комиссиондық төлемдер;
инвестициялық іс-әрекетінен түсетін пайда;
қүнды қағаздармен операция жасаудан түсетін пайда;
баскд көздерден түсетін пайдалар.
Түскен пайлалан банкте күпьтлатын коплапға мыналап жататты:
1. қарыз алушылар қарызын өтей алмаған жағдайда кдуіптен
сақгандыратын арнайы қорлар;
2. банктің коммерциялық қажеттілігін өтейтін ортақ резервтік
қорлар.
Бөлінбеген пайданың бір бөлігі әр түрлі трансферттік төлемдердің көзі
болып табылады. Бұл төлемдерге келесілер жатады:
1. Халықаралық дамыту ассоциациасының мүшелеріне кдрыздык
ауыртпашылықгы жеңілдетуге берілетін төлемдер;
2. Газа секторының елдеріне берілетін көмек қоры;
3. Руандаға көмек қоры;
4. Босния мен Герцеговинаға көмек қоры;
5. Қоршаған ортаны қорғау қоры;
■ Бұрынғы кеңес одағының елдеріне көмек қоры.
Халықаралық Даму Ассоциациясы 1960 жылы Халықаралык
қайта құру мен даму банкінің шарттарымен қарыз ала алмайтын кедей елдерге
жәрдем беру үшін құрылған 1997 Халықаралық Ддаму Ассоциациясынан несие алу
үшін жан басына шаққанда жалпы Үлттық Өнімі 925 доллардан аспайтын елдердің
ғана құқы болды. Мұндай елдердің саны шамамен 70-ке жуық. Кейбір төтенше
жағдайларды Халықаралық Даму Ассоциациясынан табысы аталған сомадан жоғары
елдерде уақытша несие алуға болады. Мысалы, кұрылымдық реформа жүргізу үшін
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің шарттарымен несие ала алмайтын
елдер. Кейбір кіші аралдарда орналасқан елдерге де, табысына қарамастан,
көмек берілуі мумкін.
Халықаралық Даму Ассоциациясының мүшелері Халықаралык қайта құру мен
даму банкінің топтастырылуына сәйкес үш топқа бөлінеді:
1) 1466 —3035 доллар;
2) 766-1465 доллар;
3) 765 долардан төмен.
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің мүшелерінін барлығы Халықаралық
Даму Ассоциациясына мүше болуына құқы бар. Бүгінгі күнде олардың саны 160.
Халыкдралық Даму Ассоциациясының Халықаралық қайта құру мен даму банкінен
айырмасы, оның несиелік қорлары негізінен дамыған елдерден жарна есебінде
түседі. Кейбір дамушы елдер де оған қаржы береді. ХДА-ның қаражаты
Халықаралық кдйта құру мен даму банкінің таза пайдасынан және кдйтарылған
несиелер есебінен де толықгырылады. Халықаралық Даму Ассоциациясының
несиелері тек қана үкімет орындарына беріледі. Мерзімі 35-40 жылға дейін
құрайды. Мұндай несиелерден сыйақы ставкасы алынбайды. Тек кдна атқаратын
қызметтері үшін 0,75 пайыздан төлем алынып
отырады және пайдаланылмаған несиеден 0-0.5 пайыздан төлем алынуы мүмкін.
Құқықгық және қаржылық түрғыдан алып кдрағанда Халықаралық Даму
Ассоциациясы дербес ұйым болып саналады, бірақ ол Халықаралық қайта құру
мен даму банкімен ортақ қызметкерлер алып, кдржыландыратын жобалары
Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің талаптарына сәйкес болуы тиіс.
Халықаралық Қаржы Корпорациясы (ХКД) 1956 құрылды. Оның атқаратын қызметі-
дамып келе жатқан елдердегі жеке меншік секторын дамыту үшін ішкі және
сыртқы капиталды тарту борлып табылады. Халықаралық Қаржы Корпорациясының
1774 мүше елдері бар. Құқықгық және қаржылық жағынан бұл дербес мекеме
болып табылады. Оның өзінің қызметкерлері мен құқықгық кеңесшілері бар.
Бірақ, әлемдік банктің әкімшілік және тағы да басқа қызметтері пайдалана
алады. ХҚК несие беру мен акдионерлік капиталға қатысу арқылы жобаларды
іске асыруға көмектеседі. Басқа көп жақгы үйымдардан айырмашылығы —
Халықаралық Қаржы Корпорациясы өзі берген несиелеріне мемлекеттік
кепілдемені талап етпейді. Басқа да жеке меншік қаржы үйымдары сияқты,
Халықаралық Қаржы Корпорациясы өзінің қаржылық және басқа да қызметтерін
рынокта қалыптасқан бағамен беріп, өзінің пайдасы үшін іс-әрекет жасайды.
Ол өзінің әріптестерімен жобаны іске асырудың барлық қаржылай қауіп-қатерін
толығымен бөліседі. Халықаралық Қаржы Корпорациясы қорлары негізінен мүше
елдердің жарнасынан, берілген несиелердің сыйақы сомасынан, комиссиондық
төлемдерден, дивиденттер мен пайдаға қатысудан, акцияларды сату мен құнды
қағаздармен жүргізетін операциялардан түсетін түсімдерден, депозиттер мен
көрсеткен қызметтерден құралады және халықаралық капитал рыногынан
тартылған қүрал-қаржыларымен толықгырылады. Инвестициялық дауларды реттеуші
халықаралық орталық (ИДРХО) 1966 жылы шет елдік инвесторлар мен қабылдаушы
жақгың арасындағы дауларды реттеу, келісім жасау шарттарын келісітіру,
арбитраждық талдау жүргізу үшін қүрылған. Мүндай іс-әрекет халықаралық
инвестицияларды қолдау үшін қажет. Инвестициялық дауларды реттеуші
халықаралық орталық шегінде арбитраж туралы шарт қазіргі кездегі
инвестициялық келісімдердің, инвестиция туралы құжаттардан екі және көп
жақгы келісімдердің міндетті бөлігіне айналды. Инвестициялық дауларды
реттеуші халықаралық орталықгың 129 мүшесі бар. Бүл үйым түрлі зерттеулер
жүргізеді, кеңес береді, арбитраждық және инвестициялық күжаттарды жариялап
отырады. Инвестицияны кепілдейтін көп жақгы агенттік (ИККЖА) 1988 жылы
қүрылған. Оның басты мақсаты- шет елдік инвесторларға кепілдік берү,
коммерциямен байланысы жоқ
шығындардан сақгандыру арқылы мүше елдерге инвестиция тартуды
қамтамасыз ететін акдарат пен инвестициялар үшін қажетті жағдай жасау
туралы кеңестер береді. Инвестицияны кепілдейтін көп жақгы агенттік
әлемдік банктің жеке үйымы болып табылады. Халықаралық Қаржы
Корпорациясы сияқгы, бұның өз бюджеті мен мүше елдері бар (145 мүше
ел). Бірақ бұл әлемдік банк сиякты өз мүшелерінің ішіндегі дамушы
елдердің экономикалық өрлеуіне қолғабыс етуі қажет. Қаржыландырудың ең
маңызды көзі негізгі капитал болып табылады. Инвестицияны кепілдейтін
көп жақгы агенттіктің конвенциясына сәйке дамыған елдер өз үлесінің
0.5 пайызын еркі айырбасталатын валюталармен төлейді. Тағы 10 пайызын
әрбір ел ашық рынокка түспейтін пайызссыз қарыздық міндеттемел арқылы
салады. Қалған бөлігі резервтік капитал болып саналады. Дамушы елдер
өз жарнасының 25 пайызына дейін өз валютасымен төлей алады.
1993 жылдан бастап Қазақстан Үкіметі Халықаралық қайта қүру мен
даму банкімен қосылып, экономикада түбегейлі реформаларды жүзеге асыру
және қаржылық түрақгандыруға жету бағытындағы жалпыэкономикалық
стратегияны қолдап келеді.
Қазіргі кезде Қазақставда Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің
жалпы сомасы 760.1 Америка Қүрама Штаттардың доллары қүрайтын,
зейнетақы реформасын қаржыландыруға бағытталған 13 инвестициялық
жобалары мен 1 бағдарламалы заемы (заем ақшалай формада бөлінуде)
жүзеге асырылуда. 2001 жылдың 1 қаңтарына 360.5 млн. Америка Қүрама
Штаттарының доллары игерілген. Дәл осы кезенде — "Техникалық көмек
"'Мүнай саласына техникалық көмек көрсету заемы", "Қызылорда облысын
сумен жабдықгаудың жобасы" атты жобалары аяқгалды.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі тарапынан Қазақстанға
берілген займдардың қазіргі кездегі жағдайын кестелерден байқауға
болады
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі тарапынан қүрылымдық қайта
қүруды қолдауға берген мерзімі аяқгалған займдар
млн. АКШдолл.
Жобалар Сомасы Жүмсалынбаған Жүмсалын ған Бекіту Аяқгалу
бөлігі бөлігі мерзімі мерзімі
1 2 3 4 5 6
Сауықгыру 180 180 16.12.93 31.07.95
шараларына
берілген займ
Қүрылымдық 180 - 180 06.08.95 31.12.96
шрсету
Гехникалық 38 0,7 37.3 03.08.93 30.06.00
шмек
Крзғалмайт ын10 4.3 5.7 03.04.97 37.12.00
мүлікке цеген
құқығын
гіркеу
ясобасы
Қазіргі кезде Халықаралық Қайта құру мен Даму банкі жүзеге
асырып отырған жобалары
млн. АКДІ долл.
Жобалар Сомасы Жұмсалынбаған Жүмсалын ған Бекіту Аяқгалу
бөлігі бөлігі мерзімі мерзімі
1 2 3 4 5 6
Қаржы секторы 62 49.2 12.8 18.04.95 30.09.01
кәсіпорында
рын дамыту
Әлеуметтік 41 47.7 20.1 30.05.95 30.06.02
қорғау
Дренаж және 80 47.7 32.3 02.07.96 31.12.02
ирригация
жүргізу
Өзен мұнай 109 74.3 34.7 02.07.96 31.12.02
бассейнін
дамыту
Қызылорда 7 0.5 6.5 23.12.96 31.02.02
қаласын сумен
жабдықгау
жобасы
Ауыл 15 10.1 4.9 02.06.98 31.01.02
шаруашылы ғына
қолдау көрсету
Жол көлігін 100 81.4 18.7 09.02.99 31.12.04
қайта
жаңарту
Денсаулық 42.5 37.1 5.4 08.04.99 31.12.03
сақгау саласын
қолдау
Атырау қаласын 16.5 11.9 4.6 08.06.99 30.09.04
сумен жабдықгау
Электр 140 138.2 1.8 21.12.99 30.06.05
тораптарын
жаңарту
Сонымен бірге, 1999-2000 жылдар аралығывда "Мемлекеттік сектор
ресурстарын басқару жүйесін реформалауға арналған" Бағдарламалы заемы
аяқталды.
Халықаралық Қайта құру мен Даму банкінің іскер жобалары ең алдымен
еліміздегі ауыл шаруашылығы мен су шаруашылығы секторында, тұрғын
халықгы әлеуметтік қорғау, денсаулық сақгау, көлікпен тасымалдау және
де жалпы сипаттағы қызмет көрсету салаларында жүзеге асырылуда.
Халықаралық Қайта құру мен Даму банкінің Қазақстандағы 2001 -2003
ж.ж. аралығында несиелеу бағдарламасын Қазақстан Республикасы Үкімет
орындары Дүниежүзілік банктің Дирекгорлар кеңесінің өкілдерімен біріге
отырып 2001 жылы қаңтарында бекітті. Жалпы құны 450 млн. Америка Құрама
Штаттары доллары тұратын үш бағдарламалы заемдарды тарту кджеттігін
ескере отырып, Республиканың Үкімет орындары 816 млн. Америка Құрама
Штаттары долларын құрайтын Несиелеу бағдарламасын бекітті.
Несиелеу бағдарламасына сонымен бірге, 366.2 млн. Америка Қүрама
Штаттары долларын қүрайтын 9 инвестициялық заемдары да кіреді.
Қарастырылып отырған бағдарламалар экология, денсаулық сақтау, ауыл
шаруашылығы салаларындағы жобаларды қамтиды, сонымен бірге, жалпы
сипаттағы мемлекеттік қызмет (техникалық көмек, ипотекалық несие
жүйесін дамыту) саласында бірқатар жобаларды іске асыруды көздейді.
Аталмыш бағдарламаға кіргізілген екі инвестициялық жобалар,
Дүниежүзілік банктің тарапынан ертерек бөлінген заемдардың жалғасы
болып табылады. Бүларға, жылжымайтын мүлікке куқығын
тіркеу және ауыл шаруашылығына қолдау көрсету бағдарламалары жатады.
Халықаралық Қайта құру мен Даму банкінің 2001-2003 жылдар аралығындағы
Қазақстандағы жалпы стратегиясы келесі шараларды қамтиды:
мемлекеттік секторды оның қызметтері тиімді және фискалдық
ресурстарды басқару ашық болатындай етіп реформалау;
экономикалық өсуді түбегейлі және жан-жақгы ынталандыру,
мүнда жаңа жүмыс орындарымен қамтамасыз етіп, тұрғын
халықгың әл-ауқатын арттыруға септігін тигізетін жеке сектор
басымдылыкден дамуы тиіс;
түрғын халықгың аз қорғалған бөлігін ауыспалы кезең және де
тұрақгы кезеңге арналып жасаған бағдарламалардың көмегі арқылы
қолдау көрсету;
түрғын халықгың өмір сүру деңгейіне теріс әсерін тигізетін
экологиялық зияндардан сақгап, қоршаған ортаны қорғау
бағдарламаларын жүзеге асыру.
Халықаралық Қайта қүру мен Даму банкі қаржылай көмек көрсетуінің
шарттары төмендегі бағыттары бойынша жүзеге асырылмақ: А.
Қаржылық шарттары.
Халыкдралық Қайта құру мен Даму банкі заемдардың негізгі үш түрін
береді:
1. Валюталық пул негізінде берілетін заемдар, долларлық баламада
қабылданатын көп валюталы болып келеді. Банк валюталардың
пулға деген ара қатынасын қайта қарастыру қүқығын өзінің
күзырына алады;
2. ЫВОК ставкасы бойынша берілетін бір валюталы заемдар.
Қарыз алушының өзі тавдаған валютада (Еуро, Америка Қүрама
Штаттары доллары, Жапон йенасы, Швейцария франкы, Фунт
стерлинг) беріледі және өтеледі;
3. Пайыздың тіркелген ставкасы бойынша берілетін бір валюталы
заемдар. Қарыз алушының өзі тандаған валютада (Еуро, АҚШ
доллары, Жапон йенасы, Швейцария франкы, Фунт стерлинг)
беріледі және өтеледі.
Заемдардың барлық аталған түрлеріне тән ортақ белгілері
мынадай:
заемның өз күшіне енген кезінде төленуге тиіс, заемның жалпы
сомасынан 1 % мөлшерінде алынатын бір кезгі комиссиондық
жинақгар;
заем туралы келісім шартқа қол қойылғаннан кейінгі 61-ші
күннен бастап алынбаған заем сомасының жылдық 0.75 %
мөлшеріндегі қаржыларды резервтеу үшін алынатын комиссиондық
төлемлеп:
■ заемды өтеу мерзімі 20 жыл, жеңілдік кезеңі 5 жылға тең. Б. Қаржылық
емес шарттары.
Банктің негізгі қаржылық емес талаптары елге көрсетілетін,3 жылдық
мерзімге арналып жасалған, экономиканы және мемлекеттік қызмет секторын
реформалау талаптарын қамтитын "Ел бағдарламасында" белгіленіп отырады.
Сонымен бірге, бағдарламалы заемдарды жүзеге асыру барысында, аталмыш банк,
жобаны іске асыру талаптарын қамтитын "Саяси матрица" жасап отырады.
Сонымен бірге, Дүниежүзілік банк Қазақстанда берілетін заемдар
шеңберінде жүзеге асатын тауарлар мен қызметтер сатып алудың тәртіптерін
бекітіп, іс жүзінде қодданады.
Қазақстан Республикасының келесі кестеде көрсетілген .
халықаралық банктерге мүшелігі
Қазақстан Республикасының халықаралық банктерге мүшелігі
Үйымның аты Статусы Нормативтік актілер Мерзімі
(лауазымы)
1 2 3 4
Халықаралық қайта мүше "ҚР Халықаралық Алматы,
құру мен қайта құру мен даму 26 маусым
даму
банкі (ХҚКДБ) банкіне мүшелілігі 1992 жыл
жөнінде" Қазақстан
Республикасының
Заңы
Кесте мүше " ҚР Халықаралық Алматы,
4
жалғасыХалықарал даму ассоциациясы 26 маусым
ық мүшелілігі жөнінде" 1992 жыл
даму
ассоциациясы Қазақстан
(ХДА) Республикасының
Заңы
Инвестициялық мүше "ҚР Инвестициялық Алматы,
кепілдеменің кепілдеменің 26 маусым
халыкдралық халықаралық 1992 жыл
агенттігі (ИКХА) агенттігі мүшелілігі
жөнінде" Қазақстан
Республикасының
Заңы
Инвестициялық мүше "ҚР Инвестициялық Алматы,
дауларды реттеу дауларды реттеу26 маусым
бойынша бойынша 1992 жыл
Халықаралық Халыкдралық
Орталық (ИДРХО) Орталық жөнінде"
Қазақстан
Республикасының
Заңы
Еуропалық қайта мүше "ҚР Еуропалық Алматы,
құру мен қайта құру мен даму 25 наурыз,
даму
банкі (ЕҚКДБ) банкі 1993 жыл
мүшелілігі
жөнінде" Қазақстан ғ 1212
Республикасының
Заңы
Азиялық дамумүше " ҚР Азиялық даму Алматы,
банкі (АДБ) банкі 4 кдраша,
мүшелілігі
жөнінде" Қазақстан 1993 жыл
Республикасының ҒІ392
Заңы
Исламдық даму мүше Исламдық даму Алматы,
баньсі (ИДБ) банкінің 25 наурыз,
құрылтайлық 1993 жыл
келісіміне ғ 1212
кіру
жөнінде Қазақстан
Республикасы
Үкіметінің Жарлығы
Соңғы уақыттағы халықаралық банктер санының күрт өсуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
БЕКІТЕМІН
Кафедра меңгерушісі
:
Бекибаева Ш.С.
.
.
200
ж
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСҚА ТАПСЫРМА
. Пәні бойынша
Студент тобы
.
Курстық жұмыстың тақырыбы Қазақстан Респуликасында банк
қызметтерін ұйымдастырудың теориялық
негіздері__________________________ ________________ .
.
.
Курстық жұмысқа бастапқы берілетін мәліметтер
.
.
.
№ Жұмыс бөлімдерінің аталуы Орындалу мерзімі Жалпы көлемі
бет саны
Кіріспе 5
1 Казақстан 5 - 17
Республикасының
экономикасындағы
Халықаралық қайта құру мен
даму банкінің алатын орны
мәні, қызметтері, түрлөрі
2 Кдзақстан Республикасының 18-33
халықаралық банктермен
байланысын кеңейту және
одан әрі тереңдетудің
маңызы мен
болашағы
Әдебиеттер: 1 Сейтқасымов Г Қ Ақша несие банктер
.
2 .ҚР –ның Ұлттық банк туралы ҚР –ның Президентінің заң
.
3 ҚР Вексель айналысы. ҚР – 1997ж заң күні бар
4 Акционерлік қоғамдар туралы 2003 ж 13 мамыр дағы заңы
Тапсырмасын берілген күні
.
Курстық жүмысты қорғау уақьіты
.
Жүмыстың жетекшісі
.
(қызметі, аты жөні қолы)
Тапсырма қабылданған
аты-жөні, студенттің қолы
Мазмұны
Кіріспе
1 бөлім. Казақстан Республикасының экономикасындағы
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің алатын орны
1. Кайта күру мен даму банкінің қалыптасу тарихы
2. Қайта кұру мен даму банкінің ел экономикасындағы рөлі
2 бөлім. Казақстан Республикасының халықаралық банктермен
байланысын кеңейту және одан әрі тереңдетудің маңызы мен
болашағы
1. Казақстанның халыкаралық банктермен ынтымақгастығын
кеңейтудің маңызы
2. Кдзақстан экономикасын дамытудағы халыкдрлық банктердің
қатысуының болашактағы бағыттыры
Қортывды
Колданылған әдебиеттеп тізімі
Кіріспе
Еліміздің халықаралық банктермен байланыстарын орныкгырып, дамытудың
қазіргі кезеңі сол қатынастардың нысандары мен әдістерін түбегейлі өзгерту
қажеттігімен айқындалады. Бұл, әрине, мейлінше қолдауға тұрарлық құбылыс.
Дегенмен, қазақстандык банктердің дүниежүзілік қаржы-несие қатынастарына
еркін адымдап кіруіне, халықаралық банктердің шарапаттарын пайдалануына
кедергі боларлық себептері де жоқ емес. Сол себептердің бірі халықаралық
банктер қызметі саласындағы бай тәжірибені екшейтін, әлемдік рыноктағы
олардың маңызын, ерекшеліктерін талдайтын зерттеулердің тапшылығы.
Халықаралық, рыноктық орта өзінің экономикалық, үйымдық, зандық т.б.
аспектілері бойынша біздің елде қалыптасып, орныққан шаруашылық қызметін
жүргізудің әдіс-амалдарынан өзгеше екендігі мәлім. Соңғы уақытқа дейін орын
алып келген халықаралык банктерге деген көзқарасымыз рыноктың зандарына
сәйкес қүрылған экономикалық жүйелерде өзінің шарасыздығын, тіпті кейбір
сәттерде зиянды екенін көрсетіп жүр. Мұның өзі шетелдік әріптестермен өзара
түсінікті, бірлескен іс-қимылдарды аткдруды күрделілендіреді, тіпті заяға
келтіреді.
Сондықган да, біз халықаралық банктердің мақсаттары мен міндеттерін,
олардың қүрылымын және жүзеге асыру механизмі мен ерекшеліктерін, олардың
дамуындағы негізгі тенденциялары мен өзгешеліктерін алғашқылардың бірі
болып осы диплом жүмысында зерттеп отырмыз. Жүмысының тақырыбы осы аталған
мәселелерді зерттеудің жаңа, бүгінгі күн талаптарына сай бағыты болып
табылады.
Талдау мен зерттеу жүргізу барысында халықаралық банктер қызметінің
рөлін ашып көрсету үшін, біз әлемдік экономика тәжірибесіне үлкен көңіл
аударып отырмыз және соның көмегі арқылы Қазақстан Республикасындағы
олардың маңызын қарастырып, Республиканың халықаралық банктермен байланысын
саралап отырмыз. Осы кешегі күнге дейін ел экономикасы үшін сыртқы
экономикалық байланыстарды нығайту басты проблема болып саналып келді.
Бүгінде өзінің өзектілігін жоғалтпай, бүл проблема өзінің орынын басқа
проблемаға береді — ол ел экономикасындағы халықаралық банктердің
қатысуының болашақгағы байланыстары, оны одан әрі тереңдету және кеңейту
проблемасы.
1 бөлім. Казақстан Республикасының экономикадағы Халыкралық кдйта қүру мен
даму банкінің алатын орны
1.1 Халықаралық Кдйта кұру мен Даму Банкінің калыптасу тарихы
Халықаралық банктердің пайда болуы - халықаралық экономикалық
қатынастардың қарқынды дамуына әсер ететін әлемдік құбылысқа айналуының
тікелей нәтижесі мен соның көрінісі болып табылады. Әр елдің тәуелсіздігі
баскд елдің завдарының халықаралық дауларын шешуге негіз бола алмайды
дегенді білдіреді. Бұл салада түсініктеме беру, келісім жасау,
ынтымақгастық және т.б. сол сияқгы түрлерде жүргізілетін іс-қимыл керек.
Осы жағдайларға сәйкес халықаралық банктер түріндегі күрылымдар пайда бола
бастады.
Қазіргі кезде дүние жүзінде саяси және экономикалық түракдылық пен
әлеуметтік ахуалды қамтамасыз етуге өз қызметтерін бағыттайтын көптеген
халықаралық банктер бар. Бүл диплом жүмысында барлық халықаралық банктер
мен қүрылымдардың қызметін ашып көрсету мүмкін болмағандықган, біз олардың
негізгілеріне тоқгалып, мысал ретінде Кдзақстанмен тығыз ынтымақгастык?а
жүмыс істеп, оның сыртқы және ішкі экономикалық саясатына өз ықпалын
тигізіп отырған банктерді ғана кдрастырамыз.
Мына суреттен Қазақстанмен тығыз ынтымақгастықга жүмыс істеп, оның
сыртқы және ішкі экономикалық саясатына өз ыкдалын тигізіп отырған
халықаралық банктердің негізгі түрлерін көруге болады .
Халықаралық экономикалық қатынастардың одан әрі қарқынмен дамуы жаңа
халықаралық үйымдардың қүрылуына, немесе бар банктердің қызметін күрделі
өзгертуте алып келетіні даусыз. Дүниежүзілік үкімет қүру туралы ой дәл
қазіргі кезде қалыптасып отырған тарихи жағдайда іске аса қоюы екіталай
сияқгы. Бірақ мүндай ойдың тууының өзі тез дамып келе жатқан мемлекетаралық
ынтымакгастық пен бәсекелестікті халықаралық реттеудің объективті
қажеттілігін көрсетеді. Қалыптасқан жағдай мен болжам жетер уақытта мүндай
реттеу қызметтерінің халыкдралық экономикалық үйымдар атқаратынына күмән
келтіре алмаймыз.
Ендігі жерде, қазіргі халықаралық қатынастарда маңызды рөл аткдратын
халықаралық банктердің ішіндегі ірі банктердің бірі — Халықаралық қайта
қүру мен даму банкі. Ендігі жерде Халықаралық қайта қүру мен даму банкі
қызметіне тоқгалып тсетеміч.
Халықаралық қайта құру мен даму банкі — 1945 жылы Бірікен Үлттар
Үйымының (ендігі жерде — БҮҮ) валюта-қаржылық мәселелер туралы 1944 жылы
Бреттон-Вудтта (Америка Құрама Штаттары) өткен конференциясында жасалған
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің лауазымы туралы келісімге 28 ел
қол қойған соң құрылған болатын. Сол уақыттан бері банктің жарғысы соңғы
жылдар ішінде бірнеше рет өзгеріске ұшырап, толықгырулар енгізілді. Қазір
оның күрамында 181 ел бар.
Халықаралық қайта құру мен даму банкін қүру туралы ұсыныс Америка Құрама
Штаттары тарапынан болған, олар бірінші кезекте өздерінің соғыс кезінде
өсіп кеткен өндірістік куаттарын пайдалану үшін экспортты қаржыландыруға
мүдцелі болды. Сол уақытта халықаралық ұйымның көмегімен капитал
салымшыларының тәуекелін қалпына келтіру мақсаты көзделді.
Халыкдралық қайта құру мен даму банкінде 6000-нан астам адам қызмет
атқарады және әлемде оның 40 бөлімшесі бар, оның қызметкерлерінің 95
пайызға жуығы Вашингтондағы штаб-пәтерінде жұмыс жасайды. Олардың арасында
экономистер, заңгерлер, инженерлер, агрономдар, телекоммуникация, су
жүйесінің, көлікпен тасымалдау, білім және т.б. салалардың мамандары бар.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі - инвестициялық банк, яғни
инвесторлар мен алушылар арасында делдалдық қызмет көрсетеді (біреуінен
алса, екіншісіне несие береді).
Банк, Біріккен Үлттар Үйымы жүйесіне арнайы мекеме есебінде кіреді.
Қазіргі кездегі банктің негізгі міндеті — дамып келе жатқан елдердің
экономикалық дамуына қолғабыс ету, яғни экономикалық дамуды қаржыландыру
болып табылады.
Халықаралық кдйта құру мен даму банкі өзінің алғашқы жұмысын Батыс
Еуропа елдерінің соғыстан қираған экономикасын қалпына келтіруді
қаржыландыру үшін несие беруден бастады. 1960 жылдан бастап ол дамушы
елдерге өзінің несиелерімен көмектесті, сөйтіп олардағы экономикалық және
әлеуметтік прогрессті қалыптастырды.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің негізгі мүдделеріне келесілер
жатады:
өндіріске капитал салу арқылы ынталандыру жолымен мүше
елдердің аумағын қайта қүру мен дамытуға қолғабыс ету;
шет елдік капиталдың тартылуын ынталандыру;
мүше елдердің өндірістік ресурстарын дамыту мақсатында
халықаралық инвестицияларды ынталандыру арқылы үзақ мерзімді
экономикалық өсуі мен төлем балансының тевдігін қамтамасыз
етуге көмектесу;
халықаралық сауданың түракты түрде өсүіне жағдай жасау.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі дамушы елдерге экономикалық өсу
мен кедейлікті төмендетуге, капитал салуды қаржыландыруға көмектеседі.
Халықаралық қайта құру мен даму баньсі несие берген кезде көбірек көңіл
бөлетін жобаларға халқының жағдайы өте нашар дамушы елдер жатады. Бірінші
кезекте ауылдық жерлерлердегі егіншілікпен, мал шаруашылығымен
айналысатындарға, шағын және орта бизнесті дамытуға несиелер беріледі. Бүл
көмек олардың еңбекті жақсы жүргізуіне, су, газ, энергия жүйесін
қолдануына, денсаулығын жақсартуына, білімін көтеруіне және тағы с.с.
мәселелерді шешуіне мүмкіндік береді.
Қазақстан Халықаралық қайта құру мен даму банкінің мүшесі ретінде оның
несиесін пайдаланушы болып табылады. Оның несиесі арқылы республика үшін
маңызы зор көптеген жобалар жүзеге асырылуда.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің кейбір несие алушы елдер
экономикасының түрақгылығы мен тиімділігін арттыру үшін нарықгық
экономикаға көшуді ынталандыратын жүйесіне өзгертулер енгізуді кдрастырады.
Халыкдралық кдйта қүру мен даму банкі мүшелігіне тек Халыкдралық валюта
қорының (ендігі жерде Халықаралык Валюталық Қор) мүшелері ғана кдбылдана
алады. Мүның себебі — Халыкдралық қайта қүру мен даму банкінің мүшелері
өздерінің валюталық-кдржылық саясатын Халықаралық Валюталық Қордың
Жарғысына сәйкес жүргізуге міндетті болғанында. Халықаралық қайта қүру мен
даму банкіне мүшелікке кіру оның акционерлік капиталына жазылумен қатар
жүреді. Олардың акционерлік капиталы 185 млрд. долларға жуық. Кдржылардың
басым бөлігін банк жеңілдетілген несие беруге жүмсайды. Несие 100 шақгы
елдердегі жеке меншік мекемелерге және жеке адамдарға беріледі. Жеңілдікпен
берілген несиелерді донор-елдердің қаржылары арқылы шешіп отырады.
Акциялардың саны елдің Халықаралық қайта қүру мен даму банкіне салған
үлесіне қарай бөлінеді. Бүл үлесті өз кезегінде әр елдің экономикадағы
орнына сәйкес Халыкдралық Валюта Қоры анықгайды. Бүл елдің Халықаралық
Валюталық Қорда үлесі болады. Әр ел өз үлесінің аз ғана бөлігін төлейді.
Қалған бөлігі кепілдік капитал есебінде саналып, тек қана Халықаралық кдйта
қүру мен даму банкі өз міндеттемелерін аткдра алмаған жағдайда төленеді.
Бірақ мүндай жағдай әзірге болған емес.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі қарызды тек төлем қабілеті бар
қарыз алушыларға ғана береді. Олардың қатарына үкімет органдары,
мемлекеттік мекемелер және мемлекеттік кепілдігі бар жеке мекемелер жатады.
Қарыздар ел экономикасына жоғары табыс әкеле алатын перспекгивалы жобаларға
ғана беріледі.
Халыкдралық кдйта құру мен даму банкі берілген кдрыздың мерзімін қайтып
қарастырмайды және өзі берген кдрыздарынан еш уақытта зиян шекпеген.
Банктің негізгі қызметі пайда табу емес, керісінше қарыздарды экономиканы
дамыту үшін мүмкіндігінше төмен сыйақымен беруге негізделген. Соған
қарамастан, 1948 жылдан бері банк таза табыс табуда. Халықаралық қайта қүру
мен даму банкінде дауыс беру қүқы елдің жариялық капиталымен белгіленеді.
Әр мемлекеттің 250 базистік даусы болады да, өзінің капиталынан 100000 АКДҚ-
на қосымша бір дауысқа ие болады. Шешім әдетте, Кеңесте дауыстың жай
басшылығымен кдбылданады. Күрделі шешімдер жіктемелі түрдегі басшылықпен
(85 пайызы) қабылданады. Қазіргі кезде ұсақ жарнашылар кдтарына тек қана
дамушы елдер емес, сонымен бірге байырғы социалистік елдер де жатады.
Оларға Халықаралық Валюта Қоры мен Халықаралық кдйта құру мен даму банкі
көмек көрсетуде.
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің жарғылық капиталы мүше елдердің
банктің акцияларына жазылу арқылы қалыптасады. Алғашқы кезде ол 10 млрд.
доллардан аспайтын. Банк қызметінің саны көбіне дамушы елдерге ауысуына
байланысты, оның баскдрмасы несиелік ресурстарын көбейтуге мәжбүр болды.
Осы себеппен, 1993 жылы банктің жарғылық капиталы 165 млрд. долларға жетті.
Сонымен, қазір банк акционерлік капиталының көлемі жағынан дүниежүзінің ең
ірі банкіне айналды. Акционерлік капиталдың күрт өсуіне қарамай, оның
төлеген сомасы 7 пайызды ғана қүрайды.
1.2 Халықаралық кдйта құру мен даму банкінің ел
экономикономикасындағы рөлі
Соңғы жылдары қаржы рыногында аталмыш банк ең ірі несие алушылардың
қатарына жатады. Банк несиелік сыйақы ставкасын жоғары деңгейде үстап
түруға тырысады, өйткені бүл өз қаржыларын тиімді пайдалану жолдарын
іздестіріп жүретін инвесторлардың мүдделеріне сәйкес келеді. Банк басынан
бастап әлемдегі үзақ мерзімді несиелердің ағымына үлкен ықпалын тигізеді.
Осы банк арқылы Америка Қүрама Штаттарының, соңынан басқа да дамыған
елдердің жеке меншік капиталының Азия, Африка, және Латын Америкасы
елдеріне көбірек күйылып, 1929-1933 жылдар арлығындағы бүкіл әлемдік
дағдарыс пен екінші дүниежүзілік соғыстың салдарынан үзілген капитал
экспортын қайтадан жандандыруға себеп болды.
Халыкдралық қайта қүру мен даму банкінің несиелік ресурстары негізінен
халықаралық капитал рыногынан орта және үзақ мерзімді қарыздарды тарту
арқылы қалыптасады. Бүлардан басқа банк
қаржы ресурстарын орталық банктер мен үкімет мекемелерінен рынокта
қалыптасып отырған пайызбен алады. Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің
рыноктағы мықгы түғырын банктің өзі жүргізіп отырған консервативтік
саясаты, оған мүше елдердін қаржылай көмегі мен тиімді баскдру жүйесі
қамтамасыз етіп отырады. Банктің есебіне сонымен бірге, берілген
несиелерден түсетін сыйақы сомасы мен несиенің негізгі сомасы қайтарылып
түсіп отырады.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкіен несие алатын елдер, жан басына
шақкдндағы американ долларымен есептелетін Жалпы Үлттық Өнімнің (ЖҮӨ)
көрсеткіштеріне қарай 4 негізгі топқа бөлінеді:
1. 5295 доллардан жоғары;
2. 3036 доллардан жоғары;
3. 1466 доллардан жоғары;
4. 766 — 1465 доллар аралығында (Қазақстан осы топкд кіреді).
Несие алушы елдер белгілі бір себептермен банкке берешектерін
мерзімінен 6 айдан асырып алса, мұндай несиелерге банк "қорланбайтын" несие
деген атау береді немесе, егер банк мамандары қысқа мерзімде қайтпаған
соманың орын толтыруға сенімді болмаса, онда оны банкке пайда әкелмейтін
несие деп те есептейді. Несие "қорланбайтын" болып табылған күннен бастап,
төленбеген соманы банк өзінің ағымды пайдасында көрсетпейді, ал мерзімінде
қарызын қайтармаған ел болашақга несие алу құқығынан айырылады. Банк,
мерзімі өткен несиені қайтарып алғаннан соң ғана оны кіріс балансына
енгізеді. Келісім шартын бүзған ел болса үзақ мерзімде "несиелік кдбілетін"
дәлелдесе ғана банктен кдйта несие алу қүқығына ие болады. "Несиелік
кдбілет" банк тарапынан жеңілдетілген сыйақы ставкасымен, не болмаса
белгілі бір уақыт мүлдем сыйақы ставкасынсыз несие беру жолымен
ынталандырылады.
Топтық (үжымдық) кдтер несие беруден шегетін мүмкін болатын зиянды
кдмтамасыз ететін бірлеске қордың есебінен қамтамасыз етіледі. Бүл қорда әр
елдің резервтік салымы болады. Осы қордан несие алушы, болмаса олардың бір
үзақ мерзімде өз кдрыздарын төлемеген жағдайда ғана қолданылады.
Банктің пайдасы келесі көздерден қалыптасады:
берілген несиелерден алынатын сыйақы сомасы мен
комиссиондық төлемдер;
инвестициялық іс-әрекетінен түсетін пайда;
қүнды қағаздармен операция жасаудан түсетін пайда;
баскд көздерден түсетін пайдалар.
Түскен пайлалан банкте күпьтлатын коплапға мыналап жататты:
1. қарыз алушылар қарызын өтей алмаған жағдайда кдуіптен
сақгандыратын арнайы қорлар;
2. банктің коммерциялық қажеттілігін өтейтін ортақ резервтік
қорлар.
Бөлінбеген пайданың бір бөлігі әр түрлі трансферттік төлемдердің көзі
болып табылады. Бұл төлемдерге келесілер жатады:
1. Халықаралық дамыту ассоциациасының мүшелеріне кдрыздык
ауыртпашылықгы жеңілдетуге берілетін төлемдер;
2. Газа секторының елдеріне берілетін көмек қоры;
3. Руандаға көмек қоры;
4. Босния мен Герцеговинаға көмек қоры;
5. Қоршаған ортаны қорғау қоры;
■ Бұрынғы кеңес одағының елдеріне көмек қоры.
Халықаралық Даму Ассоциациясы 1960 жылы Халықаралык
қайта құру мен даму банкінің шарттарымен қарыз ала алмайтын кедей елдерге
жәрдем беру үшін құрылған 1997 Халықаралық Ддаму Ассоциациясынан несие алу
үшін жан басына шаққанда жалпы Үлттық Өнімі 925 доллардан аспайтын елдердің
ғана құқы болды. Мұндай елдердің саны шамамен 70-ке жуық. Кейбір төтенше
жағдайларды Халықаралық Даму Ассоциациясынан табысы аталған сомадан жоғары
елдерде уақытша несие алуға болады. Мысалы, кұрылымдық реформа жүргізу үшін
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің шарттарымен несие ала алмайтын
елдер. Кейбір кіші аралдарда орналасқан елдерге де, табысына қарамастан,
көмек берілуі мумкін.
Халықаралық Даму Ассоциациясының мүшелері Халықаралык қайта құру мен
даму банкінің топтастырылуына сәйкес үш топқа бөлінеді:
1) 1466 —3035 доллар;
2) 766-1465 доллар;
3) 765 долардан төмен.
Халықаралық қайта құру мен даму банкінің мүшелерінін барлығы Халықаралық
Даму Ассоциациясына мүше болуына құқы бар. Бүгінгі күнде олардың саны 160.
Халыкдралық Даму Ассоциациясының Халықаралық қайта құру мен даму банкінен
айырмасы, оның несиелік қорлары негізінен дамыған елдерден жарна есебінде
түседі. Кейбір дамушы елдер де оған қаржы береді. ХДА-ның қаражаты
Халықаралық кдйта құру мен даму банкінің таза пайдасынан және кдйтарылған
несиелер есебінен де толықгырылады. Халықаралық Даму Ассоциациясының
несиелері тек қана үкімет орындарына беріледі. Мерзімі 35-40 жылға дейін
құрайды. Мұндай несиелерден сыйақы ставкасы алынбайды. Тек кдна атқаратын
қызметтері үшін 0,75 пайыздан төлем алынып
отырады және пайдаланылмаған несиеден 0-0.5 пайыздан төлем алынуы мүмкін.
Құқықгық және қаржылық түрғыдан алып кдрағанда Халықаралық Даму
Ассоциациясы дербес ұйым болып саналады, бірақ ол Халықаралық қайта құру
мен даму банкімен ортақ қызметкерлер алып, кдржыландыратын жобалары
Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің талаптарына сәйкес болуы тиіс.
Халықаралық Қаржы Корпорациясы (ХКД) 1956 құрылды. Оның атқаратын қызметі-
дамып келе жатқан елдердегі жеке меншік секторын дамыту үшін ішкі және
сыртқы капиталды тарту борлып табылады. Халықаралық Қаржы Корпорациясының
1774 мүше елдері бар. Құқықгық және қаржылық жағынан бұл дербес мекеме
болып табылады. Оның өзінің қызметкерлері мен құқықгық кеңесшілері бар.
Бірақ, әлемдік банктің әкімшілік және тағы да басқа қызметтері пайдалана
алады. ХҚК несие беру мен акдионерлік капиталға қатысу арқылы жобаларды
іске асыруға көмектеседі. Басқа көп жақгы үйымдардан айырмашылығы —
Халықаралық Қаржы Корпорациясы өзі берген несиелеріне мемлекеттік
кепілдемені талап етпейді. Басқа да жеке меншік қаржы үйымдары сияқты,
Халықаралық Қаржы Корпорациясы өзінің қаржылық және басқа да қызметтерін
рынокта қалыптасқан бағамен беріп, өзінің пайдасы үшін іс-әрекет жасайды.
Ол өзінің әріптестерімен жобаны іске асырудың барлық қаржылай қауіп-қатерін
толығымен бөліседі. Халықаралық Қаржы Корпорациясы қорлары негізінен мүше
елдердің жарнасынан, берілген несиелердің сыйақы сомасынан, комиссиондық
төлемдерден, дивиденттер мен пайдаға қатысудан, акцияларды сату мен құнды
қағаздармен жүргізетін операциялардан түсетін түсімдерден, депозиттер мен
көрсеткен қызметтерден құралады және халықаралық капитал рыногынан
тартылған қүрал-қаржыларымен толықгырылады. Инвестициялық дауларды реттеуші
халықаралық орталық (ИДРХО) 1966 жылы шет елдік инвесторлар мен қабылдаушы
жақгың арасындағы дауларды реттеу, келісім жасау шарттарын келісітіру,
арбитраждық талдау жүргізу үшін қүрылған. Мүндай іс-әрекет халықаралық
инвестицияларды қолдау үшін қажет. Инвестициялық дауларды реттеуші
халықаралық орталық шегінде арбитраж туралы шарт қазіргі кездегі
инвестициялық келісімдердің, инвестиция туралы құжаттардан екі және көп
жақгы келісімдердің міндетті бөлігіне айналды. Инвестициялық дауларды
реттеуші халықаралық орталықгың 129 мүшесі бар. Бүл үйым түрлі зерттеулер
жүргізеді, кеңес береді, арбитраждық және инвестициялық күжаттарды жариялап
отырады. Инвестицияны кепілдейтін көп жақгы агенттік (ИККЖА) 1988 жылы
қүрылған. Оның басты мақсаты- шет елдік инвесторларға кепілдік берү,
коммерциямен байланысы жоқ
шығындардан сақгандыру арқылы мүше елдерге инвестиция тартуды
қамтамасыз ететін акдарат пен инвестициялар үшін қажетті жағдай жасау
туралы кеңестер береді. Инвестицияны кепілдейтін көп жақгы агенттік
әлемдік банктің жеке үйымы болып табылады. Халықаралық Қаржы
Корпорациясы сияқгы, бұның өз бюджеті мен мүше елдері бар (145 мүше
ел). Бірақ бұл әлемдік банк сиякты өз мүшелерінің ішіндегі дамушы
елдердің экономикалық өрлеуіне қолғабыс етуі қажет. Қаржыландырудың ең
маңызды көзі негізгі капитал болып табылады. Инвестицияны кепілдейтін
көп жақгы агенттіктің конвенциясына сәйке дамыған елдер өз үлесінің
0.5 пайызын еркі айырбасталатын валюталармен төлейді. Тағы 10 пайызын
әрбір ел ашық рынокка түспейтін пайызссыз қарыздық міндеттемел арқылы
салады. Қалған бөлігі резервтік капитал болып саналады. Дамушы елдер
өз жарнасының 25 пайызына дейін өз валютасымен төлей алады.
1993 жылдан бастап Қазақстан Үкіметі Халықаралық қайта қүру мен
даму банкімен қосылып, экономикада түбегейлі реформаларды жүзеге асыру
және қаржылық түрақгандыруға жету бағытындағы жалпыэкономикалық
стратегияны қолдап келеді.
Қазіргі кезде Қазақставда Халықаралық қайта қүру мен даму банкінің
жалпы сомасы 760.1 Америка Қүрама Штаттардың доллары қүрайтын,
зейнетақы реформасын қаржыландыруға бағытталған 13 инвестициялық
жобалары мен 1 бағдарламалы заемы (заем ақшалай формада бөлінуде)
жүзеге асырылуда. 2001 жылдың 1 қаңтарына 360.5 млн. Америка Қүрама
Штаттарының доллары игерілген. Дәл осы кезенде — "Техникалық көмек
"'Мүнай саласына техникалық көмек көрсету заемы", "Қызылорда облысын
сумен жабдықгаудың жобасы" атты жобалары аяқгалды.
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі тарапынан Қазақстанға
берілген займдардың қазіргі кездегі жағдайын кестелерден байқауға
болады
Халықаралық қайта қүру мен даму банкі тарапынан қүрылымдық қайта
қүруды қолдауға берген мерзімі аяқгалған займдар
млн. АКШдолл.
Жобалар Сомасы Жүмсалынбаған Жүмсалын ған Бекіту Аяқгалу
бөлігі бөлігі мерзімі мерзімі
1 2 3 4 5 6
Сауықгыру 180 180 16.12.93 31.07.95
шараларына
берілген займ
Қүрылымдық 180 - 180 06.08.95 31.12.96
шрсету
Гехникалық 38 0,7 37.3 03.08.93 30.06.00
шмек
Крзғалмайт ын10 4.3 5.7 03.04.97 37.12.00
мүлікке цеген
құқығын
гіркеу
ясобасы
Қазіргі кезде Халықаралық Қайта құру мен Даму банкі жүзеге
асырып отырған жобалары
млн. АКДІ долл.
Жобалар Сомасы Жұмсалынбаған Жүмсалын ған Бекіту Аяқгалу
бөлігі бөлігі мерзімі мерзімі
1 2 3 4 5 6
Қаржы секторы 62 49.2 12.8 18.04.95 30.09.01
кәсіпорында
рын дамыту
Әлеуметтік 41 47.7 20.1 30.05.95 30.06.02
қорғау
Дренаж және 80 47.7 32.3 02.07.96 31.12.02
ирригация
жүргізу
Өзен мұнай 109 74.3 34.7 02.07.96 31.12.02
бассейнін
дамыту
Қызылорда 7 0.5 6.5 23.12.96 31.02.02
қаласын сумен
жабдықгау
жобасы
Ауыл 15 10.1 4.9 02.06.98 31.01.02
шаруашылы ғына
қолдау көрсету
Жол көлігін 100 81.4 18.7 09.02.99 31.12.04
қайта
жаңарту
Денсаулық 42.5 37.1 5.4 08.04.99 31.12.03
сақгау саласын
қолдау
Атырау қаласын 16.5 11.9 4.6 08.06.99 30.09.04
сумен жабдықгау
Электр 140 138.2 1.8 21.12.99 30.06.05
тораптарын
жаңарту
Сонымен бірге, 1999-2000 жылдар аралығывда "Мемлекеттік сектор
ресурстарын басқару жүйесін реформалауға арналған" Бағдарламалы заемы
аяқталды.
Халықаралық Қайта құру мен Даму банкінің іскер жобалары ең алдымен
еліміздегі ауыл шаруашылығы мен су шаруашылығы секторында, тұрғын
халықгы әлеуметтік қорғау, денсаулық сақгау, көлікпен тасымалдау және
де жалпы сипаттағы қызмет көрсету салаларында жүзеге асырылуда.
Халықаралық Қайта құру мен Даму банкінің Қазақстандағы 2001 -2003
ж.ж. аралығында несиелеу бағдарламасын Қазақстан Республикасы Үкімет
орындары Дүниежүзілік банктің Дирекгорлар кеңесінің өкілдерімен біріге
отырып 2001 жылы қаңтарында бекітті. Жалпы құны 450 млн. Америка Құрама
Штаттары доллары тұратын үш бағдарламалы заемдарды тарту кджеттігін
ескере отырып, Республиканың Үкімет орындары 816 млн. Америка Құрама
Штаттары долларын құрайтын Несиелеу бағдарламасын бекітті.
Несиелеу бағдарламасына сонымен бірге, 366.2 млн. Америка Қүрама
Штаттары долларын қүрайтын 9 инвестициялық заемдары да кіреді.
Қарастырылып отырған бағдарламалар экология, денсаулық сақтау, ауыл
шаруашылығы салаларындағы жобаларды қамтиды, сонымен бірге, жалпы
сипаттағы мемлекеттік қызмет (техникалық көмек, ипотекалық несие
жүйесін дамыту) саласында бірқатар жобаларды іске асыруды көздейді.
Аталмыш бағдарламаға кіргізілген екі инвестициялық жобалар,
Дүниежүзілік банктің тарапынан ертерек бөлінген заемдардың жалғасы
болып табылады. Бүларға, жылжымайтын мүлікке куқығын
тіркеу және ауыл шаруашылығына қолдау көрсету бағдарламалары жатады.
Халықаралық Қайта құру мен Даму банкінің 2001-2003 жылдар аралығындағы
Қазақстандағы жалпы стратегиясы келесі шараларды қамтиды:
мемлекеттік секторды оның қызметтері тиімді және фискалдық
ресурстарды басқару ашық болатындай етіп реформалау;
экономикалық өсуді түбегейлі және жан-жақгы ынталандыру,
мүнда жаңа жүмыс орындарымен қамтамасыз етіп, тұрғын
халықгың әл-ауқатын арттыруға септігін тигізетін жеке сектор
басымдылыкден дамуы тиіс;
түрғын халықгың аз қорғалған бөлігін ауыспалы кезең және де
тұрақгы кезеңге арналып жасаған бағдарламалардың көмегі арқылы
қолдау көрсету;
түрғын халықгың өмір сүру деңгейіне теріс әсерін тигізетін
экологиялық зияндардан сақгап, қоршаған ортаны қорғау
бағдарламаларын жүзеге асыру.
Халықаралық Қайта қүру мен Даму банкі қаржылай көмек көрсетуінің
шарттары төмендегі бағыттары бойынша жүзеге асырылмақ: А.
Қаржылық шарттары.
Халыкдралық Қайта құру мен Даму банкі заемдардың негізгі үш түрін
береді:
1. Валюталық пул негізінде берілетін заемдар, долларлық баламада
қабылданатын көп валюталы болып келеді. Банк валюталардың
пулға деген ара қатынасын қайта қарастыру қүқығын өзінің
күзырына алады;
2. ЫВОК ставкасы бойынша берілетін бір валюталы заемдар.
Қарыз алушының өзі тавдаған валютада (Еуро, Америка Қүрама
Штаттары доллары, Жапон йенасы, Швейцария франкы, Фунт
стерлинг) беріледі және өтеледі;
3. Пайыздың тіркелген ставкасы бойынша берілетін бір валюталы
заемдар. Қарыз алушының өзі тандаған валютада (Еуро, АҚШ
доллары, Жапон йенасы, Швейцария франкы, Фунт стерлинг)
беріледі және өтеледі.
Заемдардың барлық аталған түрлеріне тән ортақ белгілері
мынадай:
заемның өз күшіне енген кезінде төленуге тиіс, заемның жалпы
сомасынан 1 % мөлшерінде алынатын бір кезгі комиссиондық
жинақгар;
заем туралы келісім шартқа қол қойылғаннан кейінгі 61-ші
күннен бастап алынбаған заем сомасының жылдық 0.75 %
мөлшеріндегі қаржыларды резервтеу үшін алынатын комиссиондық
төлемлеп:
■ заемды өтеу мерзімі 20 жыл, жеңілдік кезеңі 5 жылға тең. Б. Қаржылық
емес шарттары.
Банктің негізгі қаржылық емес талаптары елге көрсетілетін,3 жылдық
мерзімге арналып жасалған, экономиканы және мемлекеттік қызмет секторын
реформалау талаптарын қамтитын "Ел бағдарламасында" белгіленіп отырады.
Сонымен бірге, бағдарламалы заемдарды жүзеге асыру барысында, аталмыш банк,
жобаны іске асыру талаптарын қамтитын "Саяси матрица" жасап отырады.
Сонымен бірге, Дүниежүзілік банк Қазақстанда берілетін заемдар
шеңберінде жүзеге асатын тауарлар мен қызметтер сатып алудың тәртіптерін
бекітіп, іс жүзінде қодданады.
Қазақстан Республикасының келесі кестеде көрсетілген .
халықаралық банктерге мүшелігі
Қазақстан Республикасының халықаралық банктерге мүшелігі
Үйымның аты Статусы Нормативтік актілер Мерзімі
(лауазымы)
1 2 3 4
Халықаралық қайта мүше "ҚР Халықаралық Алматы,
құру мен қайта құру мен даму 26 маусым
даму
банкі (ХҚКДБ) банкіне мүшелілігі 1992 жыл
жөнінде" Қазақстан
Республикасының
Заңы
Кесте мүше " ҚР Халықаралық Алматы,
4
жалғасыХалықарал даму ассоциациясы 26 маусым
ық мүшелілігі жөнінде" 1992 жыл
даму
ассоциациясы Қазақстан
(ХДА) Республикасының
Заңы
Инвестициялық мүше "ҚР Инвестициялық Алматы,
кепілдеменің кепілдеменің 26 маусым
халыкдралық халықаралық 1992 жыл
агенттігі (ИКХА) агенттігі мүшелілігі
жөнінде" Қазақстан
Республикасының
Заңы
Инвестициялық мүше "ҚР Инвестициялық Алматы,
дауларды реттеу дауларды реттеу26 маусым
бойынша бойынша 1992 жыл
Халықаралық Халыкдралық
Орталық (ИДРХО) Орталық жөнінде"
Қазақстан
Республикасының
Заңы
Еуропалық қайта мүше "ҚР Еуропалық Алматы,
құру мен қайта құру мен даму 25 наурыз,
даму
банкі (ЕҚКДБ) банкі 1993 жыл
мүшелілігі
жөнінде" Қазақстан ғ 1212
Республикасының
Заңы
Азиялық дамумүше " ҚР Азиялық даму Алматы,
банкі (АДБ) банкі 4 кдраша,
мүшелілігі
жөнінде" Қазақстан 1993 жыл
Республикасының ҒІ392
Заңы
Исламдық даму мүше Исламдық даму Алматы,
баньсі (ИДБ) банкінің 25 наурыз,
құрылтайлық 1993 жыл
келісіміне ғ 1212
кіру
жөнінде Қазақстан
Республикасы
Үкіметінің Жарлығы
Соңғы уақыттағы халықаралық банктер санының күрт өсуі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz