Қазақ өлкесінің аса көрнекті зерттеушісі Шоқан Уалиханов

Жоспар
Кіріспе

1 Шоқан Уалиханов өмірі
2 Негізгі терминдер мен ұғымдар

Шоқан Уәлиханов (1835-1865) қазақ өлкесінің аса көрнекті зерттеушісіне айналды. Шоқан 12 жасына дейін жеке кісінің мектебінде оқыды. Сол кездің өзінде-ақ оның қабілеттілігі айқын көрінді. 1847 ж. күзінде
Шоқан Омбы кадет корпусына оқуға түсті. Мұнда оқушылар көптеген жалпы білім беретін пәндер бойынша: географиядан, тарихтан (Ресейдің және жалпы), орыс және батыс әдебиетінен, философия негіздерінен, зоология мен ботаникадан, физикадан, математикадан, геодезиядан, құрылыс өнері мен сәулет өнері негіздерінен білім алды. Ол осында Палластың, Рычковтың және басқа зерттеушілердің шығармаларымен танысты. Омбыда болған кезінде орыстық аса көрнекті жазушысы Ф.М.Достоевскиймен және оның досы революционер-демократ С.Ф. Дуровпен кездесулері оған өшпес әсер қалдырды.
Кадет корпусын бітіргеннен кейін 1853 ж. Ш.Уәлиханов Сібір казак әскерінде қызмет атқаруға жіберілді. Көп кешікпей ол адъютант ретінде Батыс Сібірдің генерал-губернаторы Гасфорттың Омбыдан Іле Алатауына дейінгі сапарында онымен ере жүрді де, сол уақыттары көптеген тарихи әңгімелерді, аңыздар мен әндерді жинап, жазып алды.
1856 ж. көктемінде Шығыстық болашақ зерттеушісінің өмірінде оның бұдан арғы тағдырын көп жағынан айңындаған айрықша мөнді оңиға болды. Ол мұның ғылыми талпыныстарын жоғары бағалап, шығыстанудың маңызды проблемаларын зерттеуге бағыттаған аса көрнекті ғалым, белгілі географ П.П.Семеновпен танысты. Сол жылы Шоқан Уәлиханов Алакөлден Орталық Тянь-Шанға қарай Ыстықкөл көліне; дипломатиялық тапсырмамен Құлжаға сапар шеккен екі экспедицияға қатысты.

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Шоқан Уалиханов

Шоқан Уәлиханов (1835-1865) қазақ өлкесінің аса көрнекті зерттеушісіне
айналды. Шоқан 12 жасына дейін жеке кісінің мектебінде оқыды. Сол кездің
өзінде-ақ оның қабілеттілігі айқын көрінді. 1847 ж. күзінде
Шоқан Омбы кадет корпусына оқуға түсті. Мұнда оқушылар көптеген жалпы
білім беретін пәндер бойынша: географиядан, тарихтан (Ресейдің және жалпы),
орыс және батыс әдебиетінен, философия негіздерінен, зоология мен
ботаникадан, физикадан, математикадан, геодезиядан, құрылыс өнері мен
сәулет өнері негіздерінен білім алды. Ол осында Палластың, Рычковтың және
басқа зерттеушілердің шығармаларымен танысты. Омбыда болған кезінде орыстық
аса көрнекті жазушысы Ф.М.Достоевскиймен және оның досы революционер-
демократ С.Ф. Дуровпен кездесулері оған өшпес әсер
қалдырды.
Кадет корпусын бітіргеннен кейін 1853 ж. Ш.Уәлиханов Сібір казак
әскерінде қызмет атқаруға жіберілді. Көп кешікпей ол адъютант ретінде Батыс
Сібірдің генерал-губернаторы Гасфорттың Омбыдан Іле Алатауына дейінгі
сапарында онымен ере жүрді де, сол уақыттары көптеген тарихи әңгімелерді,
аңыздар мен әндерді жинап, жазып алды.
1856. ж. көктемінде Шығыстық болашақ зерттеушісінің өмірінде оның бұдан
арғы тағдырын көп жағынан айңындаған айрықша мөнді оңиға болды. Ол мұның
ғылыми талпыныстарын жоғары бағалап, шығыстанудың маңызды проблемаларын
зерттеуге бағыттаған аса көрнекті ғалым, белгілі географ П.П.Семеновпен
танысты. Сол жылы Шоқан Уәлиханов Алакөлден Орталық Тянь-Шанға қарай
Ыстықкөл көліне; дипломатиялық тапсырмамен Құлжаға сапар шеккен екі
экспедицияға қатысты.
1857. ж. Уәлиханов Алатау қырғыздарына тағы да сапар шегіп, қоныстарын
аралап, солардың өмірлері мен әдет-ғұрыптарын, тарихын, этнографиясын,
халықтың ауызекі әдебиетін зерттейді. Осы сапарында ол қырғыз эпосы
"Манастың" жекелеген бөлімдерін жазып алады. Уәлиханов Шығыс халықтарының
материалдық мәдениетінің ескерткіштеріне ерекше назар аударды. Ыстықкөлге
экспедиция жасаған кезде ол тапқан ежелгі егін суару жүйелерінің
қалдықтары, сәулет өнерінің ескерткіштері, ертедегі қалалардың қирандылары
оны бұрынғы ғасырларда Жетісу өңірінде отырыңшылық пен бірқатар қалалардың
болғандығы жөнінде қорытынды жасауга алып келді.
Көрші халыңтар тарихымен айналысу оған қазақ халңының ежелгі және
ортағасырлың тарихын зерттеуге көмектесті. Алғашқы экспедициялар кезінде
жинастырған материалдарын терең талдап және салыстыра отырып, ол "орта
ғасырларда мұндағы отырыңшылың (Қырғызстан мен Қазақстанның оңтүстігінде)
Іле алқабында күшті тараған" деген қорытынды жасады. Ыстықкөлге
экспедициясы кезінде Уәлиханов ғылыми деректермен бірге, жаңа дәуірдің
үлкен коллекциясын жинады. Осы сапарының нәтижесінде: "Ыстықкөл сапарының
күнделігі", "Қытай империясының батыс шет аймағы және Құлжа қаласы",
"Қырғыздар туралы жазбалар" деген толыққанды тарихи этнографиялың
шығармалары жарық көрді. Уәлихановтың ғылыми қызметі Орыс географиялық
қоғамының назарын аударды, сөйтіп, 1857 жылдың ақпанында оны қоғамның толық
мүшесі етіп сайлады.
1858 жылда Қашғарияға жасырын баруы Шоқан Уәлихановтың ғылыми
қызметінің жаңа кезеңі болды. Марко Поло мен Геостан (1603 ж.) кейін осы
атағы аз шыққан елде бірінші рет болып: "Алтыашардың немесе Қытайдың Нан Лу
провинциясының (Кіші Бухария) шығыстық алты қаласының жағдайы туралы (1858-
1859 жж.)" атты әйгілі шығармасын жазды. Оның бұл еңбегін Ресейдің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.