«Түркі мемлекеттерінің латын графикасына көшу тәжірибесі және әліпби реформасының қазақстандық жолы»

Жоспар
Кіріспе

1 Латын графикасын түркі тілдеріне енгізу мен таратудың ғылыми негіздемелері
2 Латын графикасына көшудегі Әзірбайжан тәжірибесі

2013 жылдың 22 сәуірінде Түркі академиясының ұйымдастыруымен«Түркі мемлекеттерінің латын графикасына көшу тәжірибесі және әліпби реформасының қазақстандық жолы» тақырыбына арналған ғылыми семинар болды.
Семинарда латын графикасын түркі тілдеріне енгізу мен таратудың ғылыми негіздемелерін дәйектеу, сондай-ақ латын графикасын қазақ тіліне енгізу мен пайдаланудың өзекті мәселелерін нақтылау және шешу жолдарын ұсыну қарастырылды.
Ғылыми семинардың модераторы ретінде Түркі академиясының президенті, филология ғылымдарының докторы, профессор Шәкір Ибраевжүргізді.
Семинарда алдымен сөз алған қазіргі қазақ дыбыстану ғылымының ақсақалы, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының жетекші ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор Жүнісбек Әлімхан (Алматы/Қазақстан) «Қазақ ұлттық латын әліпбиі» тақырыбынағылыми баяндама жасады. Фонолог-ғалым баяндамасында латын графикасына негізделген және Түркі кеңесі бекіткен ортақ түркі әліпбиінің негізінде жасалған қазақ әліпбиінің жобасын ұсынып, оның төл дыбысты сақтау, жазу мен дыбыстаудың арасын мейлінше жақындатқан емлелік-жазылымдық нұсқасын жан-жақты ашып көрсетті.
Ж.Әлімхан мырза әліпби жобасына негіз болған жалпытүркілік ортақтасу есебінен туындаған тілдік ортаны нығайту мүмкіндігі мен «1 дыбыс - 1 таңба» принципін ұстанғандығын айта келіп, әліпби жобасы негізінен екі бөліктен: негізгі бөліктен - қазақтың төл дыбыстарын таңбалайтын әліпби кестесі және шетелдік кірме сөздерді жазуға арналған қосалқы әріптерді қамтитын қосалқы бөліктен тұратындығын баяндады. Жаңа әліпби жобасында жазылған «Абай жолы» эпопеясынан үзінді оқыған қатысушылар кідірместен жабыла оқып, жазу мен оқудың жеңілдігіне көз жеткізді. Фонолог «Әліпби реформасы қаріп ауыстырумен шектелу емес» дей келіп, бұл саланы зерттеуші азаматтардың қазақ тілінің 28 дыбысын нақты танып-білу қажеттігін ескертті.

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Түркі мемлекеттерінің латын графикасына көшу тәжірибесі және әліпби реформасының қазақстандық жолы
2013 жылдың 22 сәуірінде Түркі академиясының ұйымдастыруыменТүркі мемлекеттерінің латын графикасына көшу тәжірибесі және әліпби реформасының қазақстандық жолы тақырыбына арналған ғылыми семинар болды.
Семинарда латын графикасын түркі тілдеріне енгізу мен таратудың ғылыми негіздемелерін дәйектеу, сондай-ақ латын графикасын қазақ тіліне енгізу мен пайдаланудың өзекті мәселелерін нақтылау және шешу жолдарын ұсыну қарастырылды.
Ғылыми семинардың модераторы ретінде Түркі академиясының президенті, филология ғылымдарының докторы, профессор Шәкір Ибраевжүргізді.
Семинарда алдымен сөз алған қазіргі қазақ дыбыстану ғылымының ақсақалы, А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институтының жетекші ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор Жүнісбек Әлімхан (АлматыҚазақстан) Қазақ ұлттық латын әліпбиі тақырыбынағылыми баяндама жасады. Фонолог-ғалым баяндамасында латын графикасына негізделген және Түркі кеңесі бекіткен ортақ түркі әліпбиінің негізінде жасалған қазақ әліпбиінің жобасын ұсынып, оның төл дыбысты сақтау, жазу мен дыбыстаудың арасын мейлінше жақындатқан емлелік-жазылымдық нұсқасын жан-жақты ашып көрсетті.
Ж.Әлімхан мырза әліпби жобасына негіз болған жалпытүркілік ортақтасу есебінен туындаған тілдік ортаны нығайту мүмкіндігі мен 1 дыбыс - 1 таңба принципін ұстанғандығын айта келіп, әліпби жобасы негізінен екі бөліктен: негізгі бөліктен - қазақтың төл дыбыстарын таңбалайтын әліпби кестесі және шетелдік кірме сөздерді жазуға арналған қосалқы әріптерді қамтитын қосалқы бөліктен тұратындығын баяндады. Жаңа әліпби жобасында жазылған Абай жолы эпопеясынан үзінді оқыған қатысушылар кідірместен жабыла оқып, жазу мен оқудың жеңілдігіне көз жеткізді. Фонолог Әліпби реформасы қаріп ауыстырумен шектелу емес дей келіп, бұл саланы зерттеуші азаматтардың қазақ тілінің 28 дыбысын нақты танып-білу қажеттігін ескертті.

Келесі кезекте сөз алған әліпби жобаларының авторлары - Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті жанындағы Жасанды зерде ғылыми-зерттеу институтының директоры, техника ғылымдарының докторы, профессор Алтынбек Шәріпбаймен Қазақ технология және бизнес университетінің президенті, техника ғылымдарының докторы, профессорБайбеков Сейтқасым Ниязбекұлы екі бөлек жоба ұсынғанымен, екеуі де бірыңғай ағылшын қарпіне негізделген әліпби кестесімен таныстырып шықты. Техника саласының бұл ғалым-мамандары басты принцип ретінде жаңа әліпбидің міндетті түрде ағылшын қарпіне негізделуі әлемдік технологияға ешбір қиындықсыз ену мүмкіндігі екендігін басты дәйек ретінде келтірді. Қазіргі ақпараттық технология заманында жыл сайын өзгеріп жатқан техника буындарына ағылшын қаріптерінен басқа бірде-бір әліпби төтеп бере алмайтындығын баяндай келе, жоба авторлары егер де ағылшын қарпіне қосалқы бір ғана басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.