Ұсақ масштабты карталардың математикалық негізі
1. Географиялық глобус.
2.Ұсақ масштабты карталардағы масштабтың ерекшеліктері.
3.Бұрмаланудың түрлері.
2.Ұсақ масштабты карталардағы масштабтың ерекшеліктері.
3.Бұрмаланудың түрлері.
Глобус (лат. globus - шар) – Жер шарының неше есе кішірейтіліп берілген бейнесі. Глобустағы жер бетінің дәл бейнесін картаға көшіру үшін картографиялық проекциялар қолданылады. Оның геометриялық пішіні мен аудандарының ара қатынасы нақты, еш өзгертусіз, яғни бұрмаланусыз беріледі.
Глобусты жасаған кезде карталарды дайындау кезінде қолданылатын шартты белгілер мен объектілерді орналастыру заңдылықтары қолданылады.
Олар карталар сияқты тақырыбына (жалпыгеографиялық және тақырыптық-саяси, геологиялық және т.б.), масштабына және мақсатына (оқулық, анықтамалық және т.б.) қарай ажыратылады.
Глобус жер шарының моделі, онда географиялық нысандардың пішіні анағұрлым дұрыс бейнеленген. Неміс картографы М.Бехайм XV ғасырда алғашқы глобусты жасаған. Үш түрлі масштабты глобус түрі бар. Үлкен глобус 1:30 000 000, яғни 30 млн есе кішірек, орташа глобус 1:50 000 000, яғни 50 млн есе кішірек, 1:83 000 000 кіші глобус, яғни 83 млн есе кішірейтілген.
Бірінші глобусты б.з.д. 150 ж. Кратет Малльский жасаған болатын.
Картадан айырмашылығы, глобуста бұрмаланулар жоқ, сондықтан глобус материктердің мен мұхиттардың орналасуы туралы жалпы мәлімет алу үшін ыңғайлы болып келеді. Бірақ глобус ұсақ масштабты болып келетіндіктен, белгілі бір жерді толығымен көрсете алмайды.
Әйгілі глобус түрлері:
1. Жер алмасы ( XV ғ ) - әлемдегі ең ескі глобус .
2. Краковтағы Ягеллонский глобусы - қазіргі кезде кездесетін әлемдегі ең ежелгі глобустардың бірі.
3. В.Ломоносовтың мұражайындағы Готторпский глобусы . De : Gottorfer Riesenglobus ( XVІІ ғ )
4. Блау глобусы (XVІІ ғ)- орыс мұражайының бірінші экспонаты.
5. Дүние жүзінің глобусы (1982-1987)- ең үлкен айналмалы глобус. Диаметр 10 м, салмағы 30 т,
Италияның Апечо қаласындағы Коломбара аумағында. Глобус ағаштан жасалған, ішіне 600 адам сыйып кетеді.
6. Венада глобустар музейі жұмыс істейді.
Глобусты жасаған кезде карталарды дайындау кезінде қолданылатын шартты белгілер мен объектілерді орналастыру заңдылықтары қолданылады.
Олар карталар сияқты тақырыбына (жалпыгеографиялық және тақырыптық-саяси, геологиялық және т.б.), масштабына және мақсатына (оқулық, анықтамалық және т.б.) қарай ажыратылады.
Глобус жер шарының моделі, онда географиялық нысандардың пішіні анағұрлым дұрыс бейнеленген. Неміс картографы М.Бехайм XV ғасырда алғашқы глобусты жасаған. Үш түрлі масштабты глобус түрі бар. Үлкен глобус 1:30 000 000, яғни 30 млн есе кішірек, орташа глобус 1:50 000 000, яғни 50 млн есе кішірек, 1:83 000 000 кіші глобус, яғни 83 млн есе кішірейтілген.
Бірінші глобусты б.з.д. 150 ж. Кратет Малльский жасаған болатын.
Картадан айырмашылығы, глобуста бұрмаланулар жоқ, сондықтан глобус материктердің мен мұхиттардың орналасуы туралы жалпы мәлімет алу үшін ыңғайлы болып келеді. Бірақ глобус ұсақ масштабты болып келетіндіктен, белгілі бір жерді толығымен көрсете алмайды.
Әйгілі глобус түрлері:
1. Жер алмасы ( XV ғ ) - әлемдегі ең ескі глобус .
2. Краковтағы Ягеллонский глобусы - қазіргі кезде кездесетін әлемдегі ең ежелгі глобустардың бірі.
3. В.Ломоносовтың мұражайындағы Готторпский глобусы . De : Gottorfer Riesenglobus ( XVІІ ғ )
4. Блау глобусы (XVІІ ғ)- орыс мұражайының бірінші экспонаты.
5. Дүние жүзінің глобусы (1982-1987)- ең үлкен айналмалы глобус. Диаметр 10 м, салмағы 30 т,
Италияның Апечо қаласындағы Коломбара аумағында. Глобус ағаштан жасалған, ішіне 600 адам сыйып кетеді.
6. Венада глобустар музейі жұмыс істейді.
Ұсақ масштабты карталардың математикалық негізі
1. Географиялық глобус.
2.Ұсақ масштабты карталардағы масштабтың ерекшеліктері.
3.Бұрмаланудың түрлері.
1. Глобус (лат. globus - шар) – Жер шарының неше есе кішірейтіліп
берілген бейнесі. Глобустағы жер бетінің дәл бейнесін картаға көшіру
үшін картографиялық проекциялар қолданылады. Оның геометриялық пішіні
мен аудандарының ара қатынасы нақты, еш өзгертусіз, яғни бұрмаланусыз
беріледі.
Глобусты жасаған кезде карталарды дайындау кезінде қолданылатын
шартты белгілер мен объектілерді орналастыру заңдылықтары қолданылады.
Олар карталар сияқты тақырыбына (жалпыгеографиялық және тақырыптық-
саяси, геологиялық және т.б.), масштабына және мақсатына (оқулық,
анықтамалық және т.б.) қарай ажыратылады.
Глобус жер шарының моделі, онда географиялық нысандардың пішіні
анағұрлым дұрыс бейнеленген. Неміс картографы М.Бехайм XV ғасырда
алғашқы глобусты жасаған. Үш түрлі масштабты глобус түрі бар. Үлкен
глобус 1:30 000 000, яғни 30 млн есе кішірек, орташа глобус 1:50
000 000, яғни 50 млн есе кішірек, 1:83 000 000 кіші глобус, яғни 83 млн
есе кішірейтілген.
Бірінші глобусты б.з.д. 150 ж. Кратет Малльский жасаған
болатын.
Картадан айырмашылығы, глобуста бұрмаланулар жоқ, сондықтан
глобус материктердің мен мұхиттардың орналасуы туралы жалпы мәлімет
алу үшін ыңғайлы болып келеді. Бірақ глобус ұсақ масштабты болып
келетіндіктен, белгілі бір жерді толығымен көрсете алмайды.
Әйгілі глобус түрлері:
1. Жер алмасы ( XV ғ ) - әлемдегі ең ескі глобус .
2. Краковтағы Ягеллонский глобусы - қазіргі кезде кездесетін әлемдегі ең
ежелгі глобустардың бірі.
3. В.Ломоносовтың мұражайындағы Готторпский глобусы . De : Gottorfer
Riesenglobus ( XVІІ ғ )
4. Блау глобусы (XVІІ ғ)- орыс мұражайының бірінші экспонаты.
5. Дүние жүзінің глобусы (1982-1987)- ең үлкен айналмалы глобус. Диаметр
10 м, салмағы 30 т,
Италияның Апечо қаласындағы Коломбара аумағында. Глобус ағаштан
жасалған, ішіне 600 адам сыйып кетеді.
6. Венада глобустар музейі жұмыс істейді.
Глобустың құрылымы және оның ерекшелігі
1. Географиялық карталар Жердің пішінінің ерекшеліктерін көрсетеді.
Ол геоид тәрізді, яғни дұрыс емес пішінді, белгілі алгоритмдермен
суреттеле алмайды. Глобусты жасаған кезде Жерді шар тәріздес етіп
алынуына не себеп болды? Себебі, Жер эллипсоидінің оқсінің арасындағы
қашықтығы өте аз – 43 км ғана. Ұсақ масштабты модельдерінде бұл
айырмашылықты елемесе де болады.
2. Глобустың беті тегіс болып келеді. Бедерлі глобустар сирек
жасалады, кейде жер бетінің белгілі бір аумақтарының ірі масштабтағы
үлгісі жасалады. Мысалы, 1:30 000 000 масштабта дүние жүзіндегі ең
үлкен тау жүйесі Джомолунгманың (8848 м) биіктігі глобуста 0,34 мм
болады. Бұл биіктіктегі айырмашылықты кішкентай шардың бетіне бейнелеу
мүмкін болмағандықтан, глобус бетінің тегіс болуы айқындалған.
3. Егер бглобусты шар деп алсақ, оның осьтары барлық бағытта бірдей
болады, ал меридиандар мен параллельдер – шеңбер бойымен сәйкес болады.
Мұны оңай түсіндіруге болады: шар бетінің кез келген бағыттағы
жазықтықпен түйісу сызықтары – шар тәрізді. Егер түйісу жазықтықтағы
Жердің ортасы арқылы өтсе, үлкен шеңбер пайда болады. Үлкен шеңберлер
болып меридиан және экватор сызықтығы алынған. Барлық меридиандардың
радиусы бір-біріне тең болып келеді.
Егер шарды бөлетін жазықтық Жердің ортасы арқылы өтпесе, онда
жазықтықпен түйіскен сызықтар кіші шеңбер құрайды. Экватордан басқа
параллельден – кіші шеңбер болады. Оның радиустары экватордан полюске
таман азая түседі.
4. Меридиан мен параллельдер арасындағы бұрыштар – глобустың кез
келген нүктесінде түзу болады, яғни жер бетінің арасындағы бұрыштарына
сәйкес болады.
5. Глобус масштабы кез келген нүктеде бірдей болады, сондықтан
меридиандар арасындағы параллельдердің қашықтығы және бір параллельде
орналасқан меридиандар бір-біріне тең. Глобустың масштабтарының
тұрақтылығы қателіктер, яғни бұрмаланулар болмайтынын көрсетеді.
6. Бұрмалану жоқ болғандықтан, глобус бетінде кез келген фигураны
көрсете алады. Сол себепті глобуста объектілердің пішіндері, бейнесі
бұрмаланусыз беріледі – теңіз, материктер, мемлекеттер, ормандар т.б.
7. Глобустағы кез келген нүктелердің сызықтарының ұзындығы мен
бұрыштарының бұрмалануы болмағандықтан, олардың аудандарында да қателік
болмайды.
Глобусты пайдалану бүкіл Жер бетін көруге ыңғайлы. Глобустан
көрінгендіктен материктер мен мұхиттардың байланысы, олардың орналасуы,
өлшемдерінің ұқсастығы, полюстер мен экватордан қашықтығын есептеуге
болады.
2. Ұсақ масштабты карталарда үлкен аумақтағы территориялар
бейнеленеді. Бірақ Жер – геоид – қиындықтарға тап
боламыз.
Егер Жердің глобусын кез келген бөліктерге кесіп алсақ, әрқайсысы
сфераның бір бөлігі болады.
Ұсақ масштабты карталарда міндетті түрде сандық масштаб беріледі
(мысалы, 1:4000000). Масштабтардың басқа түрлері – атаулы және сызықтық
– берілмесе де болады.
Сандық масштаб – алымы бір санды, ал бөлімі жергілікті ауданның
көкжиектік бағыттағы проекциялық сызығын картада қанша есе азаюына
сәйкес болып келетін дұрыс бөлшек.
Сызықтық масштаб – қашықтықты есептеуге ыңғайлы болатындай
бөліктерге бөлінген санды масштаб атауының түзу сызықты графиктік
кескіні болып табылады.
Ұсақ масштабты карталардың картографиялық шартты белгілері шынайы
жағдайын көрсетумен қатар, құбылыстың (елді мекендер, мен олардың
дамуы) абстрактілі мінездемесін береді. Белгілер екі негізгі функцияны
орындайды:
- біріншіден, кеңістіктегі нысандардың немесе құбылыстардың
орналасуын көрсетеді;
- нысандардың түрін көрсетеді, олардың сапалық және сандық
мінездемесін (мысалы, елді мекендер, ондағы халық саны, әкімшіліктік
мәні, қала немесе ауылдық мекендерге бөлінуі, өндіріс салаларының дамуы
және т.б.).
Ұсақ масштабты картададағы шартты белгілер топографиялық картадан
айырмашылығы, оның стандартты еместігі. Алайда, кейбір шартты
белгілерді нысандар мен құбылыстар тобына пайдалануда шектеулер болады.
Әрбір нысандар тобына өзіне сәйкес шартты белгілер тобы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Географиялық глобус.
2.Ұсақ масштабты карталардағы масштабтың ерекшеліктері.
3.Бұрмаланудың түрлері.
1. Глобус (лат. globus - шар) – Жер шарының неше есе кішірейтіліп
берілген бейнесі. Глобустағы жер бетінің дәл бейнесін картаға көшіру
үшін картографиялық проекциялар қолданылады. Оның геометриялық пішіні
мен аудандарының ара қатынасы нақты, еш өзгертусіз, яғни бұрмаланусыз
беріледі.
Глобусты жасаған кезде карталарды дайындау кезінде қолданылатын
шартты белгілер мен объектілерді орналастыру заңдылықтары қолданылады.
Олар карталар сияқты тақырыбына (жалпыгеографиялық және тақырыптық-
саяси, геологиялық және т.б.), масштабына және мақсатына (оқулық,
анықтамалық және т.б.) қарай ажыратылады.
Глобус жер шарының моделі, онда географиялық нысандардың пішіні
анағұрлым дұрыс бейнеленген. Неміс картографы М.Бехайм XV ғасырда
алғашқы глобусты жасаған. Үш түрлі масштабты глобус түрі бар. Үлкен
глобус 1:30 000 000, яғни 30 млн есе кішірек, орташа глобус 1:50
000 000, яғни 50 млн есе кішірек, 1:83 000 000 кіші глобус, яғни 83 млн
есе кішірейтілген.
Бірінші глобусты б.з.д. 150 ж. Кратет Малльский жасаған
болатын.
Картадан айырмашылығы, глобуста бұрмаланулар жоқ, сондықтан
глобус материктердің мен мұхиттардың орналасуы туралы жалпы мәлімет
алу үшін ыңғайлы болып келеді. Бірақ глобус ұсақ масштабты болып
келетіндіктен, белгілі бір жерді толығымен көрсете алмайды.
Әйгілі глобус түрлері:
1. Жер алмасы ( XV ғ ) - әлемдегі ең ескі глобус .
2. Краковтағы Ягеллонский глобусы - қазіргі кезде кездесетін әлемдегі ең
ежелгі глобустардың бірі.
3. В.Ломоносовтың мұражайындағы Готторпский глобусы . De : Gottorfer
Riesenglobus ( XVІІ ғ )
4. Блау глобусы (XVІІ ғ)- орыс мұражайының бірінші экспонаты.
5. Дүние жүзінің глобусы (1982-1987)- ең үлкен айналмалы глобус. Диаметр
10 м, салмағы 30 т,
Италияның Апечо қаласындағы Коломбара аумағында. Глобус ағаштан
жасалған, ішіне 600 адам сыйып кетеді.
6. Венада глобустар музейі жұмыс істейді.
Глобустың құрылымы және оның ерекшелігі
1. Географиялық карталар Жердің пішінінің ерекшеліктерін көрсетеді.
Ол геоид тәрізді, яғни дұрыс емес пішінді, белгілі алгоритмдермен
суреттеле алмайды. Глобусты жасаған кезде Жерді шар тәріздес етіп
алынуына не себеп болды? Себебі, Жер эллипсоидінің оқсінің арасындағы
қашықтығы өте аз – 43 км ғана. Ұсақ масштабты модельдерінде бұл
айырмашылықты елемесе де болады.
2. Глобустың беті тегіс болып келеді. Бедерлі глобустар сирек
жасалады, кейде жер бетінің белгілі бір аумақтарының ірі масштабтағы
үлгісі жасалады. Мысалы, 1:30 000 000 масштабта дүние жүзіндегі ең
үлкен тау жүйесі Джомолунгманың (8848 м) биіктігі глобуста 0,34 мм
болады. Бұл биіктіктегі айырмашылықты кішкентай шардың бетіне бейнелеу
мүмкін болмағандықтан, глобус бетінің тегіс болуы айқындалған.
3. Егер бглобусты шар деп алсақ, оның осьтары барлық бағытта бірдей
болады, ал меридиандар мен параллельдер – шеңбер бойымен сәйкес болады.
Мұны оңай түсіндіруге болады: шар бетінің кез келген бағыттағы
жазықтықпен түйісу сызықтары – шар тәрізді. Егер түйісу жазықтықтағы
Жердің ортасы арқылы өтсе, үлкен шеңбер пайда болады. Үлкен шеңберлер
болып меридиан және экватор сызықтығы алынған. Барлық меридиандардың
радиусы бір-біріне тең болып келеді.
Егер шарды бөлетін жазықтық Жердің ортасы арқылы өтпесе, онда
жазықтықпен түйіскен сызықтар кіші шеңбер құрайды. Экватордан басқа
параллельден – кіші шеңбер болады. Оның радиустары экватордан полюске
таман азая түседі.
4. Меридиан мен параллельдер арасындағы бұрыштар – глобустың кез
келген нүктесінде түзу болады, яғни жер бетінің арасындағы бұрыштарына
сәйкес болады.
5. Глобус масштабы кез келген нүктеде бірдей болады, сондықтан
меридиандар арасындағы параллельдердің қашықтығы және бір параллельде
орналасқан меридиандар бір-біріне тең. Глобустың масштабтарының
тұрақтылығы қателіктер, яғни бұрмаланулар болмайтынын көрсетеді.
6. Бұрмалану жоқ болғандықтан, глобус бетінде кез келген фигураны
көрсете алады. Сол себепті глобуста объектілердің пішіндері, бейнесі
бұрмаланусыз беріледі – теңіз, материктер, мемлекеттер, ормандар т.б.
7. Глобустағы кез келген нүктелердің сызықтарының ұзындығы мен
бұрыштарының бұрмалануы болмағандықтан, олардың аудандарында да қателік
болмайды.
Глобусты пайдалану бүкіл Жер бетін көруге ыңғайлы. Глобустан
көрінгендіктен материктер мен мұхиттардың байланысы, олардың орналасуы,
өлшемдерінің ұқсастығы, полюстер мен экватордан қашықтығын есептеуге
болады.
2. Ұсақ масштабты карталарда үлкен аумақтағы территориялар
бейнеленеді. Бірақ Жер – геоид – қиындықтарға тап
боламыз.
Егер Жердің глобусын кез келген бөліктерге кесіп алсақ, әрқайсысы
сфераның бір бөлігі болады.
Ұсақ масштабты карталарда міндетті түрде сандық масштаб беріледі
(мысалы, 1:4000000). Масштабтардың басқа түрлері – атаулы және сызықтық
– берілмесе де болады.
Сандық масштаб – алымы бір санды, ал бөлімі жергілікті ауданның
көкжиектік бағыттағы проекциялық сызығын картада қанша есе азаюына
сәйкес болып келетін дұрыс бөлшек.
Сызықтық масштаб – қашықтықты есептеуге ыңғайлы болатындай
бөліктерге бөлінген санды масштаб атауының түзу сызықты графиктік
кескіні болып табылады.
Ұсақ масштабты карталардың картографиялық шартты белгілері шынайы
жағдайын көрсетумен қатар, құбылыстың (елді мекендер, мен олардың
дамуы) абстрактілі мінездемесін береді. Белгілер екі негізгі функцияны
орындайды:
- біріншіден, кеңістіктегі нысандардың немесе құбылыстардың
орналасуын көрсетеді;
- нысандардың түрін көрсетеді, олардың сапалық және сандық
мінездемесін (мысалы, елді мекендер, ондағы халық саны, әкімшіліктік
мәні, қала немесе ауылдық мекендерге бөлінуі, өндіріс салаларының дамуы
және т.б.).
Ұсақ масштабты картададағы шартты белгілер топографиялық картадан
айырмашылығы, оның стандартты еместігі. Алайда, кейбір шартты
белгілерді нысандар мен құбылыстар тобына пайдалануда шектеулер болады.
Әрбір нысандар тобына өзіне сәйкес шартты белгілер тобы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz