Сыртқы түпдеректер: грек авторлары

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

2. 3 Сыртқы түпдеректер: грек авторлары (Диодор, Страбон, Николай Домаскин, Йосиф Флавий)

Рим тарихшылары өздерінің тарихын жазумен қатар, Греция тарихына да көңіл аударған. Мысалы: Арриан, Плутарх, Диодор т. б. Олар көбінесе А. Македонский туралы жазған.

Диодор Сицилийскийдің «Историческая библеотека» (б. з. д I ғ) еңбегінің XVII кітабында Александр тарихы туралы аз айтылмайды. Диодор өз дерегін атамайды.

Диодордың дерек мәселесі өте күрделі, сондықтан зерттеушілердің көптігіне қарамастан өз шешімін таппай келеді. Әр түрлі теориялар айтылған болатын. Диодор, Курций Руф және Юстиннің ұқсастығы олардың жалпы деректі пайдалануында. Соңғысы Диодор Клитархты қысқартып көшірген дейді. В. Тарн «мозаика» теориясын ұсынды. Ол VIII кітапты күрделі шығарма деп қарап, екі негізгі деректі оңай анықтады.

1) Исса түбіндегі шайқасқа дейінгі белгісіз жалдамалы гректің әңгімесі.

2) Аристобул, оны Диодор VIII кітаптың басқа бөлімдеріне қолданған.

Тарихшылардың бір бөлігі В. Тарн теориясын қабылдап, жаңа құнды дерек «Рассказ наемниканы» ашып, «Клитархтың елесін» қудалады деп есептеді. Бірақ көптеген ғалымдар В. Тарнның кейбір жерлерімен келіспеді немесе оның концепциясын толығымен қабылдамады. Л. Пирсонның, П. А. Брунттың, Ф. Шахермейердің және басқалар тарапынан сынға түсіп, Ф. Шахермейердің айтуы бойынша «В. Тарн фантазиясының өнімі»

Жаңа заман әдебиетінде Диодор маңызды және қызықты дерек ретінде бағаланады. Авторды көбінесе саяси, яғни ең әуелі әскери тарих қызықтырады. Ол басқа тарихшыларда жоқ, көптеген мәліметтерді тілге тиек етеді. Троадтағы Мемнон компаниясы (7 тарау), Александр армиясының саны (17 тарау), Траник түбіндегі ұрыста парсы күшінің әскери құрылысы (19 тарау), Галикарнастағы Эфиальт пен Фрасибулдың ерлігі (25 тарау), Фракиядағы Мемнон көтерілісі (62 тарау), армияның реорганизациясы (65 тарау) туралы.

Сонымен қатар, «Историческая библиотеканың» VIII кітабында бірқатар сюжеттер жоқ; Александрдың балалық шағы, Фивыны алу кезіндегі Тимоклейдің ерлігі, Коринфта Александрдің Диогенмен кздесуі, Карий ханшайымы Адойдың Александрды бала қылып алуы, Лидияға Климакс тауы арқылы өтуі, Гордий түйінімен эпизод, не Вавилон, не Сузының сипаты жоқ. т. б.

Диодор үшін Александр-ең әуелі жауынгер, шешімді, ақылды, шыншыл командир.

Плутархтың жазған «Сравнительная жизнеописанияда» Александр биографиясы тарихи шығарманы ашып көрсетпейді. Плутархтың өзі Александр биографиясында 25 авторды атайды. Сонымен қатар, ол 30 хатты мысалға келтіреді. Ал бұл оның деректердің барлығын түпнұсқасын оқиды деген сөз емес.

Жаңа заман әдебиетінде Плутархтың деректері туралы әр түрлі көзқарас алға шығарылды. Өткен ғасырда неміс филологиясында кең тараған «ортақ дерек теориясы» Александрдің өмірін сипаттауға тырысты. А. Шененің пікірінше, Плутархтың мәліметтері эллиндік уақыт компиляциясына жатады. Керісінше, басқа зерттеушілер Плутарх Александр уақытындағы деректерді қолданған дейді.

Плутархтың Александрға жалпы баға беруі оңды іс, оның идеализацияланғаны анық көрініп тұр. Плутарх көбінесе Александрді үлгі тұтарлық образ ретінде бейнелейді: ол батыл, достарына қайырымды, жеңгенде қулықпен емес, шын ұрыста жеңіске жетеді, кеңпейіл жан. Александрдың қалыптасуына Аристотель үлкен ықпалын тигізді, оның философияға деген құмарлығын туғызды. Ол ғылымды оқып-үйренуге бейім, оқығанды жақсы көреді, Гомердің «Илиадасынан» қол үзгісі келмей, оны жастығының астына қанжармен бірге сақтаған. Александр әділдікті жақсы көреді, балалық шағынан бастап-ақ, ол байлық пен рахат өмірге емес, ұят пен даңққа назарын аударды. Плутархтағы Александр талантты саясаткер, философ.

Сонымен қатар, Плутарх Александрдің теріс әрекеттерінде жасырмайды: мінезінің нашарлауы, оның қаталдығы мен мақтаншақтығы.

Александрдің үнді жолдамаларын қалай өлтіргені туралы айта келе, Плутарх бұл жалғыз ұятқа қалдырған әрекет, әйтпесе барлық кез-келген оқиғада «ол әділдікпен келісе отырып, әскери қимыл жүргізетін», -дейді.

Тарих дерек ретінде Александрдың өмірін сипаттаудың маңыздылығы Александр туралы сақталған басқа шығармаларымен салыстыруды анықталады.

Александр өмірін жазуда Плутархтың көптеген еңбектері бар. Тағы осы туралы бір трактаты арналған. Ол «Об удаче или доблести Александра Великого» трактаты. Ғалымдар бұл трактатты Плутархтың бозбала кезіндегі жазған шығармаларына жатқызады. Жанры бойынша бұл мадақ сөз. «егер оның не айтқанын, не істегенін және неге үйреткенін қарастыратын болсақ» оны философ деп тануға болады-дейді Плутарх.

Сонымен, осы шығармалардың сипаты бойынша екі негізгі көзқарасты айтуға болады. Бір ғалымдар Плутарх Александрды мақтай отырып, оны қорғайды, ал басқа зерттеушілер трактатты риторикалық шығарма ретінде қарастырды. Осы екі әдіс неғұрлым жаңа әдебиетте де байқалады. Плутархтың «Об удаче или доблести Александра Великого» трактатынан басқа шығармасы «Об удаче римлянға» салыстырмалы талдау жасаған А. Э. Уэрдменнің пікірінше, Плутарх адамзаттың тарихын жалпы ортақ бірлік жолы ретінде қарастырды.

Александр биографиясын және эпидейкті сөзді салыстыру Плутархтың интерпретация жасағанын көрсетеді.

Никомедиядан шыққан Флавий Арриан жан-жақты білім алған адам болған. Белгілі философ Эликтеттің шәкірті, әскери істе, саясатта, географияда үлкен білімге ие болған. Аррианның әдеби қызметі жан-жақты болған. Философ -моралист ретінде, ол «Беседы Эпиктета», тарихшы ретінде «Анабасис Александра», «История Парфии», «История Вифинии», Ксенофонтқа еліктеп «Об охоте» трактатын, әскери адам ретінде тактика бойынша әскери-шығарма «Диспозиция против аланов» еңбегін азған болатын. Өзінің көзқарасы мен