Артқы ішек туындылары

Тоқ ішек (жуан ішек), intestinum crassum, жіңішке ішектің шетінен артқы тесікке дейін созылып, мынадай бөліктерге бөлінеді:
1) caecum -құрттәрізді өсіндісі {appendix vermiformis) бар соқыр ішек;
2) colon ascendens - жоғарылаған жиек ішек;
3) colon transversum - көлденең жиек ішек; 4
) colon descendens - төмендеген жиек ішек;
5) colon sigmoideum - сигматәрізді ішек;
6) rectum тік ішек.
Тоқ ішектің жалпы ұзындығы 1,0 мен 1,5 м аралығында өзгеріп отырады. Caecum аймағындағы ені 7 см-ге жетеді, осыдан бастап біртіндеп тарылып, төмендеген жиек ішекте 4 см-ге жуықтайды. Тоқ ішектің диаметрінің үлкендігінен басқа мынадай белгілердің болуымен ерекшеленеді: 1) ерекше бойлық бұлшықетті таспалардың, teniae coli, болуы, 2) өзіне тән қампаймаларының, haustra coli, болуы және 3) майы бар сірлі қабық өсінділерінің, appendices epiploicae, болуы
Teniae coli, жиек ішек таспалары, саны үшеу. Олар соқыр ішектің құрттәрізді өсіндісінің түбінен басталып, бір-бірінен шамамен бірдей қашыктықта орналасып, rectum басталатын жерге дейін созылады. Сондықтан аппендицитке байланысты операция кезінде құрттәрізді өсіндіні табу үшін, алдымен үш таспа түйісетін жерді тауып алу кажет. Teniae жиек ішектің бойлық бүлшықет қабатының орналасу қалпына сәйкес келеді, ол қабат бүл жерде түтас қыртыс түзбей үш таспаға бөлінеді: 1) tenia libera - бос таспа, caecum және colon ascendens-тің алдыңғы бетінен өтеді; ол colon transversum-де көлденең жиек ішектің өз білігі айналасында бүрылуына байланысты артқы бетке өтеді; 2) tenia mesocolica - шажырқайлық таспа, көлденең жиек ішек шажырқайдың бекитін сызығы бойымен өтеді, осыдан "шажыркайлық таспа" деп аталады; 3) tenia omentalis - шарбылық таспа, үлкен шарбының colon transversum-дегі бекитін сызығы*бойынша және осы сызықтың тоқ ішектің басқа бөлімдердегі жалғасы болып табылады.
Haustra coli, ток ішектің қампаймалары, іш жағынан қапшык тәрізді ойыс түрінде байқалады; сырт жағынан таспалар арасында орналасқан дөңестер түрінде болады. Олар қорытылмаған ас қалдыктарының өңделуіне жәрдемдеседі. Егер tenia-ны кесіп тастаса, haustra жоғалады, өйткені haustra-ның пайда болуы teniae-нің ішектен біраз қысқа ( /6) болуына байланысты.
Appendices epiploicae, шарбылық өсінділер, сірлі қабықтың teniae libera мен omentalis бойында үзындығы 4-5 см өсінділері болып табылады; семіз адамдардағы appendices epiploicae-те май тіні болады. Haustra coli, teniae coli және appendices epiploicae операция кезінде ток ішекті жіңішке ішектен айыратын белгілер болып табылады.
Тоқ ішектің шырышты қабығында сіңіру үрдісінің әлсіреуіне (негізінен су сіңіріледі) байланысты бүрлер болмайды, сондыктан жіңішке шырышты қабығымен салыстырғанда тегіс болып келеді. Жіңішке ішектегі дөңгелек қатпарлар ток ішекте жеке бөліктерге бөлініп, тек шырышты қабықтан ғана емес, қабырғаның басқа кабаттарынан да түратын жарты айлық қатпарларға, plicae semilunares айналады. Жүмыс істеп түрған ішекте бойлық және қиғаш қатпарлар пайда болады. Шырышты қабықта тек ішек бездері мен жекеленген лимфа түйіншелері болады. Бүлшықет қабығы екі қабаттан түрады: сыртқы - бойлық және ішкі - дөңгелек қабат. Ішкі дөңгелек, тарылтатын қабат қана түтас, ол тығыз нәжіс бөліктерін жылжытуына байланысты қалыңдайды. Керісінше, кеңейтетін бойлық бүлшықет (жіңішке ішекте түтас) тоқ ішекте жоғарыда сипатталған үш teniae-re бөлінеді, өйткені қуыстың кеңеюін нәжіс бөліктерінің қысымы жеңілдетеді.
Caecum (грекше typhlon, осыдан соқыр ішектің қабынуы - typhlitis), соқыр ішек ток ішектің басталатын жерінен оған жіңішке ішек кұятьш жерге дейінгі бірінші бөлігі болып табылады; тік шамасы 6 см-дсй,