Қазіргі кезде Түркия

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
1 Түркия
3 Түркия мен Қазақстан арасындағы байланыстар

Әрбір ұлт өзінің тарихын, мәдениетін мақтаныш етеді. Осы тұрғыдан бір – бірі таныған, құрметтеген туыстас, көршілес елдер-дің тарихы еншілес, тағдыры тамырлас болады. Сондықтан да түркі елдері деп аталатын түбі бір, діні бір, дәстүрі бір елдердің бір – бірі нен ұзақ жылдар ажырап қалуы өзекті өртеген өкініш еді. Түркі елдерінің қайта қауышуына ортаазиялық кеңістік мемлекеттері мен Түркия мемлекетінің арасында орнаған дипломатиялық, сауда – эко номикалық, мәдени қатынастардың аса қарқынды қанат жаюы – тарихи құбылыс, ұлы үрдіс болды. Бұл байланыс осы елдердегі нарықтық экономиканың қалыптасуына өзіндік ықпалын тигізді.
Тек, социалистік экономикадан нарықтық экономикаға көшу – Қазақстан үшін 70 жыл бойы қалыптасқан экономикалық қатынасты түбірімен бұзып, ел үшін жат, қыр-сыры белгісіз жаңа экономикалық қатынасты бастау қажет болды.
Қазақстанның Түркиямен халықаралық деңгейде жақындасуының басты себебі саяси мәселелер шеңбері болса, екіншісі, нарықтық қатынастарға өту жолын таңдаған Қазақстан елдің экономикасын тұрақтандыру мен дамыту шараларының жүйесін жасап, экономикалық реформалардың түріктік тәжірибесін мұқият зерттеу нәтижесінде өз экономикасына енгізу еді. Үшіншіден, Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттерге қарағанда аймақтық беделінің ерекше екендігі. Қазақстанның Еуразиадағы геосаяси жағдайы, Қазақстан үкіметінің халықаралық және сыртқы саясаттағы белсенді қадамдары Қазақстанның үлкен болашағы бар мемлекет екенін аңғартады.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Әрбір ұлт өзінің тарихын, мәдениетін мақтаныш етеді. Осы тұрғыдан
бір – бірі таныған, құрметтеген туыстас, көршілес елдер-дің тарихы еншілес,
тағдыры тамырлас болады. Сондықтан да түркі елдері деп аталатын түбі бір,
діні бір, дәстүрі бір елдердің бір – бірі нен ұзақ жылдар ажырап қалуы
өзекті өртеген өкініш еді. Түркі елдерінің қайта қауышуына ортаазиялық
кеңістік мемлекеттері мен Түркия мемлекетінің арасында орнаған
дипломатиялық, сауда – эко номикалық, мәдени қатынастардың аса қарқынды
қанат жаюы – тарихи құбылыс, ұлы үрдіс болды. Бұл байланыс осы елдердегі
нарықтық экономиканың қалыптасуына өзіндік ықпалын тигізді.
Тек, социалистік экономикадан нарықтық экономикаға көшу –
Қазақстан үшін 70 жыл бойы қалыптасқан экономикалық қатынасты түбірімен
бұзып, ел үшін жат, қыр-сыры белгісіз жаңа экономикалық қатынасты бастау
қажет болды.
Қазақстанның Түркиямен халықаралық деңгейде жақындасуының басты
себебі саяси мәселелер шеңбері болса, екіншісі, нарықтық қатынастарға өту
жолын таңдаған Қазақстан елдің экономикасын тұрақтандыру мен дамыту
шараларының жүйесін жасап, экономикалық реформалардың түріктік тәжірибесін
мұқият зерттеу нәтижесінде өз экономикасына енгізу еді. Үшіншіден,
Қазақстан Республикасының басқа мемлекеттерге қарағанда аймақтық беделінің
ерекше екендігі. Қазақстанның Еуразиадағы геосаяси жағдайы, Қазақстан
үкіметінің халықаралық және сыртқы саясаттағы белсенді қадамдары
Қазақстанның үлкен болашағы бар мемлекет екенін аңғартады.
Түркия

Қазіргі кезде Түркия әлемдік белгіленген үлгі бойынша тауар
шығаратын өнеркәсіптің жетекші салаларын құрылымдық жағынан жетілдіріп,
шетке шығаруға бағытталған даму саясатын ұстанып отыр, сондай-ақ, Түркияның
пайдалы қазбаларға бай өлке екендігі, цемент, тыңайтқыштар, машина жасау
экономикасында елеулі орын алатындығы атап өтілуі тиіс. Экспорттың негізін
тоқыма, ауылшаруашылық өнімдері, ауылшаруашылық машиналары, темір, болат
құрайтындығы, ал импортты мұнай, машиналар, химиялық өнімдер, көлік
құралдары құрайды. Экспортта негізгі сыртқы сауда серіктестері: Германия,
АҚШ, Франция, Италия, Сауд Арабы, Нидерланды, Ресей және ТМД мемлекеттері,
ал импорт бойынша: Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттері, Ислам мемлекеттері,
АҚШ алғашқы орындарды алады.
Қазіргі кезде Түркия өз географиалық аймағында алдыңғы қатарлы,
дүние жүзілік қауымдастықта өзіндік орны бар, беделді мемлекет.
Түркияның негізгі мақсаты – елдің экономикасын нарықтық жүйеге
көшіру және түрік экономикасын бүкіләлемдік шаруашылық жүйесіне үндестіру
болды.
Түрік Республикасы өзінің сыртқы саясатында еуропалық бағытты
басты бағыттарының бірі деп табатындығын ашуға бағытталады. Еуропа
мемлекеттерімен саяси, экономикалық және әскери саладағы қатынастары дами
түсуде, елдің сыртқы саяси – экономикалық бағытында ТМД елдерімен
орнатылған қатынастар да маңызды орын алуда. Түркияның сыртқы дүниемен
қарым-қатынасына қысқаша тоқталып, соның негізінде түркі тілдес елдер-ге
бағыт алу саясатын ашуға сұрыптама жасайды.
КСРО-ның ыдырауынан кейінгі саяси жағдай Түркияға Орта-лық Азия
мен Кавказда жаңа құрылымды пайдалануға мүмкіндік берді. Бұл осы аймақта
Түркия ықпалының нығая түсуіне, осы кең кеңістікте жетекші рөлге ұмтылуына
жағдай жасады. Оған себепкер осы аймақтағы кейбір жас тәуелсіз
республикалар түріктік экономи калық даму үлгісіне қызығушылық білдіруі.
Ал түріктік құрылыс фирмалары Мароккадан Тайландқа, Ана –
долыдан Астанаға, Санкт-Петербургке деиінгі орасан зор аймақта жемісті
жұмыс жүргізуде. Түркия – демократялық ел. Түркияда сөз, ар-ождан, баспасөз
бостандығы бар. Түркия Орталық Азияда өзінің мүмкіндік саясатын жүргізуде.
Қысқа ғана мерзім ішінде Түркия тарапынан жаңа тәуелсіз республикалармен
саяси, экономикалық, мәдени және білім беру саласында серіктестік
қатынастарды қалыптастыруда маңызды қадамдар жасалды, оның ішінде
Қазақстанның рөлі де ерекше екендігі белгілі.
Түркия – Бат.Азия мен Оңт.Шығ. Европадағы мемлекет. Террито-риясының
97%-і Кіші Азия түбегінде орналасқан. 3%-і Европада.
Жер көлемі 780,6 мың км. Халқы 60,5 млн. Қазіргі астанасы – Анкара.
Президенті – Башбакан Ердоған. Экономикасы – аграрлы-индустрялық ел. Ауыл
шаруашылығының басты саласы – егіншілік.
Өнеркәсіп өнім құнының 82%-тен астам өңдеу, 10%-і тау-кен өнеркәсібі, 7-
8% энергетиканың үлесіне тиеді. Өнеркәсіп орындары негізінен елдің батыс
және орталық бөлігінде (Стамбул, Анкара, Измир өңірінде. )
Туризмі жақсы дамыған : Анталия, Бодрум, Галикарнас.
Өнеркәсіптің басты салалары – тамақ, тоқыма, құрылыс материалдары. Ақша
өлшемі – түрік лирасы.
1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіз
мемлекет екендігін жариялағаны белгілі. Бұл жас мемлекет ті тәуелсіздігін
алған күні-ақ әлемде ең бірінші болып Түркия мемлекеті мойындады. Шын
мәнінде де екі ел арасындағы 1990 жыл – дың 5 желтоқсанынан бастап, 1991
жылдың көктемі мен күз айла-рындағы екі жақты қатынастардың тығыз дамуы
Түркияның бірін-ші болып Қазақстанның тәуелсіздігін тануы тарихи заңдылық
еді. Сонымен бірге бұл екі ел арасындағы қалыптаса бастаған ынтымақ-
тастықтың нығая түсуінің белгісі.
Түркия мен Қазақстан экономикалық саладағы өзара әрекеттес-тікті
дамытуда екі ел көлемінде ғана шектеліп қоймай аймақтық экономикалық
ынтымақтастықты дамытуды да шет қалдырмады.
Жалпы, Түркияның түрік тілді республикаларға қатысты саяса-тында
көпжақты ынтымақтастықты дамыту мақсатында, аймақтық мәселелерді
талқылауда, ортақ саяси ұстанымды айқындауда ең жоғары деңгейдегі көпжақты
кездесулерге де үлкен мән берілді.
Осы екі халық арасындағы үзіліп қалған өркениеттіліктің сабақ-тастығын
қайта жалғастыруда мәдени - имандылық қарым-қатынасы саласында: білім беру,
денсаулық сақтау, ғылымды, мәдениет пен спортты дамыту жөніндегі екіжақты
келісімдердің маңыздылығы орасан зор деп айтуға болады.
Екі ел арасындағы байланысты, оның ішінде сауда-экономика-лық қарым-
қатынасты нығайта түсу мақсатында 1992 жылдың ақпан айында қазақ-түрік
Іскерлік Кеңесі құрылды. Іскерлік Кеңес-тің басты мақсаттары:
а) екі ел шаруашылық ұйымдары мен фирмалары арасындағы ынтымақты
қарым-қатынас орнату және оны дамыту;
ә) Қазақстан мен Түркия арасындағы экономикалық, сауда сала
сындағы ынтымақтастық материалдарды талдап зерттеу, халықара-лық
байланыстың жан-жақты кеңеюіне мұрындық болу. Кеңес қазақстандық әртүрлі
ұйымдар мен фирмалардан 73 мүше және 183 түркиялық биржалардың басын
біріктірді. Алғашқы кезең мемлекет аралық сауда-экономикалық өзара қарым-
қатынастардың жан –жақты қалыптасу сатысы еді. Екі ел кәсіпкерлері бір-
бірін кең көлемде танып-біліп болашақ ынтымақтастықтың негізін қалаған-дығы
сөзсіз. Қазақстан мен Түркия арасындағы өзара қарым-қатынастың жаңа сатысы
1998 жылдың 15 маусымынан басталды деп айтуға болады. Өйткені осы күні
Қазақстан мен Түркия ынтымақтас тықты дамыта түсу жөніндегі келіссөздерді
бастаған болатын.
Осы даму үрдістерінің нәтижесінде Түркия мен Қазақстан арасында
берік экономикалық қарым-қатынастар орнап, екі жақтың өзара мүддесі басым
салаларда өзара тиімді ынтымақтастыққа бағыттауда. Осы экономикалық
ынтымақтастықтың дамуына әсер ететін басты қозғаушы күш ол экономикаға
салынған қаржы салы-мы. Қазақстан үкіметі шетелдік инвестицияны елге тарту
үшін бірқатар саяси және экономикалық өзгерістер жасады.
1997 жылға деиін Қазақстанға әкелінген инвестициялар көлемі 3
миллиард 449 миллион доллар болды. Бұл санды негізгі 12 елдің
компанияларының 20-ға жуық ірі инвестициялары құрайды. 2002 жылы
инвестициялар көлемі 25 миллардқа жетті. Осыған орай бірқатар ірі
мемлекеттік компаниялар жекешелендірілді. Бұлардың басым көпшілігі мұнай
және газ компаниялары.
Экономика министрлігінің мәлімдеуінше шетелдік қаржыға құрылған
біріккен кәсіпорындар саны 2000-ға жуық. Бұлардың ішінде ең үлкен
салымшылар Ресей, АҚШ, Англия, Италия, Түркия, Германия.
1998 жылы Қазақстандағы дағдарысқа қарамастан сол жылғы
Түркияның инвестиция көлемі 225 миллион доллар болған. Дағда-рыстың қысқы
уақытта бітуінен кейін 2001 жылғы Түркияның Қазақстанға жасаған инвестиция
көлемі 1,5миллиард долларға жеткен.
Түркияның Қазақстанға әкелген инвестициясының басым бөлігі сауда,
телекоммунткация, қонақ үй ісіне, ауылшаруашылық өнімде-рін өндіруге,
супермаркет ашуға, баспа ісіне, мұнай өнімдеріне, азық-түлік өндіруге,
құрылыс материалдарын өндіруге, темір-болат мыс, тоқыма және қызмет ету
секторларына бағытталған. Қазақстан Республикасының мемлекеттігінің алғашқы
жылдарында Түрік инвестициясы негізінен құрылыс және сауда салаларына
салынса, соңғы жылдардағы көрсеткіштерге қарағанда Қазақстан жерінде дайын
тауар өндіру және жергілікті жерде қызмет ету салаларының үлесі артып отыр.

Сондай-ақ қаржы саласындағы қатынасты нығайта түсу мақса-тында
Қазақстан аумағында бірқатар банкілер ашылуда. Соның ішінде KZІ және ТКІ
банклері.
Қазақстандағы экономиканың дамуына, екі жақты қатынасты нығай ту
мақсатында бұл банкілер корпоративті және тұтыну қызметтерін көрсетуде,
қазыналық бизнеспен аиналысып Түркия-Қазақстан өзара қарым-қатынастарында
өз үлесін қосуда.
Екі ел арасындағы сауда-экономикалық өзара қарым-қатынас –
тардың жебеушісі болатын инвестиция саласынан кейін экономика-ның басқа да
маңызды саласының бірі – ол мұнай және газ өндіру. Түркия Қазақстандағы
мұнай кен орындарын игеруді 1993 жылдан бастады. 1999 жылдың қаңтарында
‘Қазақойл’ кәсіпорны Қазақстан Түркия мұнайгаз құбырын салу жобасын
дайындау жөніндегі келі – сімге қол қойды. Бұл да сол сәттегі екі ел
арасындағы аса маңызды қадамдардың бірі еді. 1993 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.