Өсімдктің вегетативті мүшелер жүйесі

1.Тамыр.
2.Тамырдың морфологиялық құрылысы.
3.Тамырдың анатомиялық құрылысы.

Негізгі вегетативтік органдардың бастамасы дәннің ұрығында болады. Қолайлы жағдай туысымен алдымен тамыр өседі, ол спермодерманы жарып шығып, топыраққа енеді. Нәтижесінде жас өскін топыраққа бекиді де, одан онда еріген минеральды тұздарды бойына сіңіреді. Тамырдың ізінше өркен өсе бастайды. Алғашында ол иілген болып келеді және өзінің бұрылыстарымен топырақты екі жаққа ығыстырып отырады, содан соң барып біртіндеп түзуленіп жердің бетіне тұқым жарнақтары мен бүршікті көтеріп шығады. Тұқым жарнақтары жасыл түске боялып және біраз уақыттар бойы жапырақтың қызметін атқарады. Бүршік жоғары қарай тік өсуін жалғастыра отырып, сабақты және алғашқы жапырақты береді. Алғашқы жапырақтың формасы толық қалыптасқан өсімдіқтің жапырағынан басқаша болады (жас жапырақтар). Тамыр мен тұқым жарнағының шекарачын тамырдын мойны деп атайды.
Тамырдың мойнымен тұқым жарнақтардың арасындағы сабақтың бөлігін гипокотиль (тұқым жарнаға асты аяқша) деп атайды. Ал тұқым жарнақтары мен алғашқы нағыз жапырақтың арасын эпикотиль (тұқым жарнағы үсті аяқша) деп аталады.
Кейбір өсімдіктердің (мысалы емен ағашының) сабағы өскен кезде иілмейді, ал топырақты қалың қабыршақтармен қапталған бүршіктің өзі ығыстырып отырады. Барлық өсімдіктердің бірдей тұқым жарнақтары жердің бетінде көтеріліп шықпайды. Кейде гипокатильдің қысқа болатындығы сонша түлерімен жердің астында қалып отырады (ас бұршағының, емен ағашының).
Астық тұқымдастарында негізгі тамырдан басқа, сабақтың базальды жағынан бірден қосылқы тамырлары пайда болады. Өне бастаған кезде жалғыз тұқым жарнағы тұқымның ішінде қалады да, эндоспермдегі қоректік заттарды бойына сініреді. Топырақты ұрықтық жапырақпен (колеоптиле) қоршалған бүршік жарып шығады. Алғашқы нағыз жапырақ колеоптиленің жарықшағы арқылы сыртқа шығады.

Негізгі
1. Әметов Ә. Ботаника. –Алматы -2003 ж.-511 б.
2. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А., «Ботаника», //Санкт-Петербург, 3003-647 с.
3. Жуковский. «Ботаника».-М.,; «Колос»-1982г,586с.
4. В.Т. Хржановский «Курс общей ботаники», т.2,М.,ВШ,1982
5. В.Т.Хржановский, С.Ф. Пономаренко «Практикум по общей ботанике»,М.,ВШ,1979.
Қосымша:
1.Рейвн П., Эверт Р., Айкхорн С. «Современная ботаника»,М., Мир,1990.
2. Бавтуто Г.А., Еремин В.М. Практикум по анатомии и морфологии растений //Минск: ООО «Новое знание», 2002-464 с.
3. Бавтуто Г.А., Еремин В.М., Жигар М.П. Атлас по анатомии растений //Минск. Ураджай, 2001 -306 с.
4. Болотина А. Словарь лекарственных растений (латинский, английский, немецкий, русский) //М.,Руссо, 2004-384 с.
5. Дербуш С.Н. Основные черты строения и жизнедеятельности растительных клеток //Учебное пособие. –Караганды, 2005. – 61 с.
6. Еленевский А.Г., Соловьева М.П., Тихомиров В.И. Ботаника. Систематика высших, или наземных растений //М.: Асаdema, 2001. – 429 с.
7. Рахимов К.Д. Русско-казахско-латинский словарь растений, используемых в медицине и биологии //Алматы, 2003. – 172 с.
8. Сергиевская Е. Систематика высших растений /парктический курс. –Санкт-Петербург, 2002.-447 с.