Ежелгі және орта ғасырлардағы Русь (ІХ ғ.-ХҮІ ғ. басы)
Алғы сөз ... ... ... ... . 3
1. Ежелгі және ортағасырлардағы Русь
(ІХғ. . ХҮІ ғ. басы).. ... ... ... . 4
2. XVI.XVII ғ.ғ. Мәскеу патшалығы ... . 22
3. XVIII ғасырдағы Ресей ... 37
4. XIX ғ.. XX ғ. басындағы Р.есей... 51
5. Бірінші дүни жүзілік соғысы, 1917 жылғы революциялар және Азамат соғысы жылдарынағы Ресей ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 82
6. 1920.1930ж.ж.КСРО ... ... ... ... ... ... .89
7. Екінші дүние жүзілік соғысы жылдарындағы Кеңес Одағы .. 111
8. 1946.1990 ж.ж. КСРО
1. Ежелгі және ортағасырлардағы Русь
(ІХғ. . ХҮІ ғ. басы).. ... ... ... . 4
2. XVI.XVII ғ.ғ. Мәскеу патшалығы ... . 22
3. XVIII ғасырдағы Ресей ... 37
4. XIX ғ.. XX ғ. басындағы Р.есей... 51
5. Бірінші дүни жүзілік соғысы, 1917 жылғы революциялар және Азамат соғысы жылдарынағы Ресей ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 82
6. 1920.1930ж.ж.КСРО ... ... ... ... ... ... .89
7. Екінші дүние жүзілік соғысы жылдарындағы Кеңес Одағы .. 111
8. 1946.1990 ж.ж. КСРО
Тарихты оқып зерттеу адамзаттың тарихи тәжірибесінің молдығымен әлемнің көп қырлылығын көруге, өткен өмір туралы қолымызда бар мағлұматтардың орасан көп қорын жүйелілеп, оларды заманауи мәселелерді шешуге пайдалана алуға көмектеседі. Орыстың белгілі тарихшысы Б.О.Карамзин бұл жайында былай деп жазған еді: «Тарихты білмей біз өзімізді бұл өмірге неге және қалай келгенімізді, қалай және не үшін өмір сүріп жатқанымызды, қалай және неге қарай талпынатымызды білмейтін кездейсоқ жан деп тануымыз қажет».
Ғасырлар бойы қалыптасқан дамып келе жатқан тарих ғылымы бүгінгі орта және жоғарғы оқу орындарында ауыр жағдайды басынан өткізуде. Бір жағынан білім алушылар оқу барысында адамзат тарихының негізгі кезеңдері туралы ғылыми ілім алуы, тарихи ойлардың негізін игеруі, жағдайды сауатты ұға алуы және т.б. түсінуі, білуі, игере алуы қажет болса, ал екінші жағынан білім алу уақытысының аздығы, көбіне оқу-әдістемелік материалдардың кемдігі орын алып отыр. Қалыптасқан осы жағдайда біздің ойымызша, мектептерде әсіресе, ЖОО-да тарихты проблемалық тұрғыдан оқытуды қолға алған жөн. Сол бағыт аясында жалпылау және маңызды мәселелерді бөліп алу арқылы әлемдік тарихтың негізгі кезеңдері жалпы тенденцияларын, елдер мен халықтардың дамуындағы альтернативалары мен тарихи жолдары ерекшелендіріліп, баяндалған мемлекеттің әлемдік тарихи процестегі орнын анықтауға болады. Сіздердің алдарыңызға ұсынылып отырған анықтамалық негізде орындалған оқу құралында автор осы идеяны іске асыруға тырысқан.
Оқу құралында берілген схемалар мен кестелер 8 тарауға бөлінген. Мұнда ертедегі славян халқының қалыптасуы, алғашқы шығыс славян мемлекетінің құрылуы, дамуы, дағдарысы, Ресей мемлекетінің қалыптасу процесі, империяға айналуы, ХІХ ғасырда дүниежүзінде үлкен держава ретінде өмір сүруі, ХХ ғасырда басындағы саяси-экономикалық құлдырауы, дағдарысы, құлауы, жаңа мемлекет – КСРО-ның пайда болуы, әлеуметтік-экономикалық саясаты, сыртқы бағыттары, дамуы мен құлауы тарихы қамтылған.
Оқу құралының мақсаты мен міндеті Ресей тарихының негізгі кезеңдері мен мазмұны жайлы мағлұмат беру әртүрлі дәуірлерден алынған мысалдар арқылы ресейлік және әлемдік тарихтың органикалық өзара байланысын анықтау; осы арқылы орыс өркениетінің әлемдік тарихи процестегі алатын орнына анализ жасау; бүгінгі күні ресейлік және басқа елдердің тарихнамасында қандай проблемалар төңірегінде дау туып жатқандығын көрсету болып табылады.
Ғасырлар бойы қалыптасқан дамып келе жатқан тарих ғылымы бүгінгі орта және жоғарғы оқу орындарында ауыр жағдайды басынан өткізуде. Бір жағынан білім алушылар оқу барысында адамзат тарихының негізгі кезеңдері туралы ғылыми ілім алуы, тарихи ойлардың негізін игеруі, жағдайды сауатты ұға алуы және т.б. түсінуі, білуі, игере алуы қажет болса, ал екінші жағынан білім алу уақытысының аздығы, көбіне оқу-әдістемелік материалдардың кемдігі орын алып отыр. Қалыптасқан осы жағдайда біздің ойымызша, мектептерде әсіресе, ЖОО-да тарихты проблемалық тұрғыдан оқытуды қолға алған жөн. Сол бағыт аясында жалпылау және маңызды мәселелерді бөліп алу арқылы әлемдік тарихтың негізгі кезеңдері жалпы тенденцияларын, елдер мен халықтардың дамуындағы альтернативалары мен тарихи жолдары ерекшелендіріліп, баяндалған мемлекеттің әлемдік тарихи процестегі орнын анықтауға болады. Сіздердің алдарыңызға ұсынылып отырған анықтамалық негізде орындалған оқу құралында автор осы идеяны іске асыруға тырысқан.
Оқу құралында берілген схемалар мен кестелер 8 тарауға бөлінген. Мұнда ертедегі славян халқының қалыптасуы, алғашқы шығыс славян мемлекетінің құрылуы, дамуы, дағдарысы, Ресей мемлекетінің қалыптасу процесі, империяға айналуы, ХІХ ғасырда дүниежүзінде үлкен держава ретінде өмір сүруі, ХХ ғасырда басындағы саяси-экономикалық құлдырауы, дағдарысы, құлауы, жаңа мемлекет – КСРО-ның пайда болуы, әлеуметтік-экономикалық саясаты, сыртқы бағыттары, дамуы мен құлауы тарихы қамтылған.
Оқу құралының мақсаты мен міндеті Ресей тарихының негізгі кезеңдері мен мазмұны жайлы мағлұмат беру әртүрлі дәуірлерден алынған мысалдар арқылы ресейлік және әлемдік тарихтың органикалық өзара байланысын анықтау; осы арқылы орыс өркениетінің әлемдік тарихи процестегі алатын орнына анализ жасау; бүгінгі күні ресейлік және басқа елдердің тарихнамасында қандай проблемалар төңірегінде дау туып жатқандығын көрсету болып табылады.
Негізгі:
1. Бушуев С.В., Миронов Т.Е. История государства Российского. Кн.I. IX-XVI BB. — M., 1991.
2. Гумилев JL Н. Древняя Русь и Великая Степь. — М, 1989.
3. Гумилев Л. К. От Руси до России. — М., 1994.
4. Заичкин И. А., Почкаев 77. И. Русская история. Популярный очерк. — М., 1992.
5. Пашуто В. Т. Внешняя политика Древней Руси. — М., 1961.
6. Пашуто В. Т. Александр Невский. — М., 1974.
7. Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества. — М.,1993.
8. История Отечества. Люди, идеи, решения. Очерки истории России IX - начало XX вв. — М, 1991.
9. Пушкарев С. Л Обзор русской истории. — М., 1991.
10. Тихомировы, Н. Древняя Москва XII-XV вв. Средневековая Россия на между¬народных путях XIV-XV вв. — М., 1999.
11. История России с древнейших времен до конца XVII века / А. П. Новосельцев, Л. П. Сахаров и др. — М., 1996.
12. Орлов А. С, Георгиев В. А. Георгиева Н. Л., Сивохина Т. А. История России: Учебник. —М.: Проспект, 1998.
13. Мунчаев Ш. М.у Устинов В. М. История России: Учебник для вузов. — М, 1997.
Қосымша:
1. Абрамович Л В. Князья Шуйские и российский трон. — Л., 1991.
2. Аграрный строй в России: Прошлое, настоящее, будущее. — СПб., 1999.
3. Борисов Н. С. Политика московских князей. Конец XIII - первая половина XIV в. —М., 1999.
4. Буданова В. 77. и др. Великое переселение народов. — М., 1999.
5. Данилевски И. Н. Древняя Русь глазами современников и потомков (IX-XII вв.). — М., 1999.
6. Данилов А. А. История России. IX-XIX вв. — М., 1999.
7. История Отечества с древнейших времен до наших дней: Энциклопедический словарь / Сост. Б. Ю. Иванов и др. — М., 1999.
8. История Отечества: Люди, идеи, решения: В 2 ч. — М, 1991,
9. История: Справочник студента. Цивилизация, факты, события, современные концепции / С. В. Новиков и др. — М., 1999.
10. Карамзин Н. М. История государства Российского. — М., 1989. Кн. 3. Т. ХІ-ХII
11. Лурье Ф. Российская история и культура в таблицах. — СПб., 1998.
12. Мавродин В. В. Происхождение русского народа. — М., 1978.
13. Отечество: История, люди, регионы России: Энциклопедический словарь.— М., 1999.
14. Панченко А. М. Русская история и культура. — СПб., 1999.
15. Платонов С Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
16. Россия в IX-XX вв.: Проблемы истории, историографии и источниковедения. — М., 1999.
17. Русь и варяги: Новый взгляд на историю Европы и Руси: Сб. ст. — М., 1999.
18. Сахаров А. Н. и др. Подвижники России: Исторические очерки. — М., 1999.
19. Седов В. В. Древнерусская народность. — М., 1999.
20. Скрынников Р. Л История Российская ІХ-XVII вв.: В 2 ч. — М., 1997.
21. Соловьев С М. Общедоступные чтения о русской истории. — М, 1992.
22. Терещенко А, Быт русского народа: В 5 ч. — М, 1997-1999.
23. Черепнин Л. В. Образование Русского централизованного государства в XIV—XV веках. — М, 1960.
24. ФрояновИ.Я. Киевская Русь: Главные черты социально-экономического
строя. —СПб., 1999.
1. Бушуев С.В., Миронов Т.Е. История государства Российского. Кн.I. IX-XVI BB. — M., 1991.
2. Гумилев JL Н. Древняя Русь и Великая Степь. — М, 1989.
3. Гумилев Л. К. От Руси до России. — М., 1994.
4. Заичкин И. А., Почкаев 77. И. Русская история. Популярный очерк. — М., 1992.
5. Пашуто В. Т. Внешняя политика Древней Руси. — М., 1961.
6. Пашуто В. Т. Александр Невский. — М., 1974.
7. Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества. — М.,1993.
8. История Отечества. Люди, идеи, решения. Очерки истории России IX - начало XX вв. — М, 1991.
9. Пушкарев С. Л Обзор русской истории. — М., 1991.
10. Тихомировы, Н. Древняя Москва XII-XV вв. Средневековая Россия на между¬народных путях XIV-XV вв. — М., 1999.
11. История России с древнейших времен до конца XVII века / А. П. Новосельцев, Л. П. Сахаров и др. — М., 1996.
12. Орлов А. С, Георгиев В. А. Георгиева Н. Л., Сивохина Т. А. История России: Учебник. —М.: Проспект, 1998.
13. Мунчаев Ш. М.у Устинов В. М. История России: Учебник для вузов. — М, 1997.
Қосымша:
1. Абрамович Л В. Князья Шуйские и российский трон. — Л., 1991.
2. Аграрный строй в России: Прошлое, настоящее, будущее. — СПб., 1999.
3. Борисов Н. С. Политика московских князей. Конец XIII - первая половина XIV в. —М., 1999.
4. Буданова В. 77. и др. Великое переселение народов. — М., 1999.
5. Данилевски И. Н. Древняя Русь глазами современников и потомков (IX-XII вв.). — М., 1999.
6. Данилов А. А. История России. IX-XIX вв. — М., 1999.
7. История Отечества с древнейших времен до наших дней: Энциклопедический словарь / Сост. Б. Ю. Иванов и др. — М., 1999.
8. История Отечества: Люди, идеи, решения: В 2 ч. — М, 1991,
9. История: Справочник студента. Цивилизация, факты, события, современные концепции / С. В. Новиков и др. — М., 1999.
10. Карамзин Н. М. История государства Российского. — М., 1989. Кн. 3. Т. ХІ-ХII
11. Лурье Ф. Российская история и культура в таблицах. — СПб., 1998.
12. Мавродин В. В. Происхождение русского народа. — М., 1978.
13. Отечество: История, люди, регионы России: Энциклопедический словарь.— М., 1999.
14. Панченко А. М. Русская история и культура. — СПб., 1999.
15. Платонов С Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
16. Россия в IX-XX вв.: Проблемы истории, историографии и источниковедения. — М., 1999.
17. Русь и варяги: Новый взгляд на историю Европы и Руси: Сб. ст. — М., 1999.
18. Сахаров А. Н. и др. Подвижники России: Исторические очерки. — М., 1999.
19. Седов В. В. Древнерусская народность. — М., 1999.
20. Скрынников Р. Л История Российская ІХ-XVII вв.: В 2 ч. — М., 1997.
21. Соловьев С М. Общедоступные чтения о русской истории. — М, 1992.
22. Терещенко А, Быт русского народа: В 5 ч. — М, 1997-1999.
23. Черепнин Л. В. Образование Русского централизованного государства в XIV—XV веках. — М, 1960.
24. ФрояновИ.Я. Киевская Русь: Главные черты социально-экономического
строя. —СПб., 1999.
Кіріспе
Тарихты оқып зерттеу адамзаттың тарихи тәжірибесінің молдығымен әлемнің
көп қырлылығын көруге, өткен өмір туралы қолымызда бар мағлұматтардың
орасан көп қорын жүйелілеп, оларды заманауи мәселелерді шешуге пайдалана
алуға көмектеседі. Орыстың белгілі тарихшысы Б.О.Карамзин бұл жайында былай
деп жазған еді: Тарихты білмей біз өзімізді бұл өмірге неге және қалай
келгенімізді, қалай және не үшін өмір сүріп жатқанымызды, қалай және неге
қарай талпынатымызды білмейтін кездейсоқ жан деп тануымыз қажет.
Ғасырлар бойы қалыптасқан дамып келе жатқан тарих ғылымы бүгінгі орта
және жоғарғы оқу орындарында ауыр жағдайды басынан өткізуде. Бір жағынан
білім алушылар оқу барысында адамзат тарихының негізгі кезеңдері туралы
ғылыми ілім алуы, тарихи ойлардың негізін игеруі, жағдайды сауатты ұға алуы
және т.б. түсінуі, білуі, игере алуы қажет болса, ал екінші жағынан білім
алу уақытысының аздығы, көбіне оқу-әдістемелік материалдардың кемдігі орын
алып отыр. Қалыптасқан осы жағдайда біздің ойымызша, мектептерде әсіресе,
ЖОО-да тарихты проблемалық тұрғыдан оқытуды қолға алған жөн. Сол бағыт
аясында жалпылау және маңызды мәселелерді бөліп алу арқылы әлемдік тарихтың
негізгі кезеңдері жалпы тенденцияларын, елдер мен халықтардың дамуындағы
альтернативалары мен тарихи жолдары ерекшелендіріліп, баяндалған
мемлекеттің әлемдік тарихи процестегі орнын анықтауға болады. Сіздердің
алдарыңызға ұсынылып отырған анықтамалық негізде орындалған оқу құралында
автор осы идеяны іске асыруға тырысқан.
Оқу құралында берілген схемалар мен кестелер 8 тарауға бөлінген. Мұнда
ертедегі славян халқының қалыптасуы, алғашқы шығыс славян мемлекетінің
құрылуы, дамуы, дағдарысы, Ресей мемлекетінің қалыптасу процесі, империяға
айналуы, ХІХ ғасырда дүниежүзінде үлкен держава ретінде өмір сүруі, ХХ
ғасырда басындағы саяси-экономикалық құлдырауы, дағдарысы, құлауы, жаңа
мемлекет – КСРО-ның пайда болуы, әлеуметтік-экономикалық саясаты, сыртқы
бағыттары, дамуы мен құлауы тарихы қамтылған.
Оқу құралының мақсаты мен міндеті Ресей тарихының негізгі кезеңдері мен
мазмұны жайлы мағлұмат беру әртүрлі дәуірлерден алынған мысалдар арқылы
ресейлік және әлемдік тарихтың органикалық өзара байланысын анықтау; осы
арқылы орыс өркениетінің әлемдік тарихи процестегі алатын орнына анализ
жасау; бүгінгі күні ресейлік және басқа елдердің тарихнамасында қандай
проблемалар төңірегінде дау туып жатқандығын көрсету болып табылады.
Ежелгі және орта ғасырлардағы Русь (ІХ ғ.-ХҮІ ғ. басы)
ІХ ғ.-ХҮІ ғ. басындағы Русь тарихын оқу барысында мынадай мәселелерге
басты назар аударған жөн:
• Славян тайпалары қашан және қай жерлерге орналасқан?
• Ежелгі Русь территориясындағы шығыс славяндардың ірі тайпалық
топтарының сипаттамасы
• Русь термині шығуының негізгі гипотезалары
• Шығыс славяндардың әлеуметтік құрылысы және шаруашылығы
• Шығыс славяндардың мемлекеттілігі генезисінің әлеуметтік-
экономикалық және саяси алғышарттары
• Нормен теориясының негізі. Ежелгі орыс мемлекетінің құрылуы
• Ежелгі Русьтің дамуының негізгі кезеңдері
• Ежелгі орыс мемлекетінің әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі
бағыттары
• Ежелгі Русь тұрғындарының негізгі категорияларының сипаттамасы
• Русьте христиан дінінің мемлекеттік дін ретінде қабылдауының
себептері мен салдары
• Ежелгі орыс мемлекетінің сыртқы саясатының негізгі бағыттары
• Князьдік-удельдік бытыраңқылықтың себептері және алғашқы белгілері,
тарихи шеңбері
• Алтын Ордаға вассалды тәуелді болғаннан кейін орыс княздарының
татар-монғол жаулап алушыларына қатысты саясаттары
• ХІҮ-ХҮ ғғ. орыс-литва қатынастарының ерекшеліктері.
Ұсынылатын ғылыми әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Бушуев С.В., Миронов Т.Е. История государства Российского. Кн.I.
IX-XVI bb. — M., 1991.
2. Гумилев JL Н. Древняя Русь и Великая Степь. — М, 1989.
3. Гумилев Л. К. От Руси до России. — М., 1994.
4. Заичкин И. А., Почкаев 77. И. Русская история. Популярный очерк. — М.,
1992.
5. Пашуто В. Т. Внешняя политика Древней Руси. — М., 1961.
6. Пашуто В. Т. Александр Невский. — М., 1974.
7. Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества. — М.,1993.
8. История Отечества. Люди, идеи, решения. Очерки истории России IX -
начало XX вв. — М, 1991.
9. Пушкарев С. Л Обзор русской истории. — М., 1991.
10. Тихомировы, Н. Древняя Москва XII-XV вв. Средневековая Россия на
международных путях XIV-XV вв. — М., 1999.
11. История России с древнейших времен до конца XVII века А. П.
Новосельцев, Л. П. Сахаров и др. — М., 1996.
12. Орлов А. С, Георгиев В. А. Георгиева Н. Л., Сивохина Т. А. История
России: Учебник. —М.: Проспект, 1998.
13. Мунчаев Ш. М.у Устинов В. М. История России: Учебник для вузов. — М,
1997.
Қосымша:
1. Абрамович Л В. Князья Шуйские и российский трон. — Л., 1991.
2. Аграрный строй в России: Прошлое, настоящее, будущее. — СПб., 1999.
3. Борисов Н. С. Политика московских князей. Конец XIII - первая половина
XIV в. —М., 1999.
4. Буданова В. 77. и др. Великое переселение народов. — М., 1999.
5. Данилевски И. Н. Древняя Русь глазами современников и потомков (IX-
XII вв.). — М., 1999.
6. Данилов А. А. История России. IX-XIX вв. — М., 1999.
7. История Отечества с древнейших времен до наших дней: Энциклопедический
словарь Сост. Б. Ю. Иванов и др. — М., 1999.
8. История Отечества: Люди, идеи, решения: В 2 ч. — М, 1991,
9. История: Справочник студента. Цивилизация, факты, события, современные
концепции С. В. Новиков и др. — М., 1999.
10. Карамзин Н. М. История государства Российского. — М., 1989. Кн. 3. Т.
ХІ-ХII
11. Лурье Ф. Российская история и культура в таблицах. — СПб., 1998.
12. Мавродин В. В. Происхождение русского народа. — М., 1978.
13. Отечество: История, люди, регионы России: Энциклопедический словарь.—
М., 1999.
14. Панченко А. М. Русская история и культура. — СПб., 1999.
15. Платонов С Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
16. Россия в IX-XX вв.: Проблемы истории, историографии и источниковедения.
— М., 1999.
17. Русь и варяги: Новый взгляд на историю Европы и Руси: Сб. ст. — М.,
1999.
18. Сахаров А. Н. и др. Подвижники России: Исторические очерки. — М., 1999.
19. Седов В. В. Древнерусская народность. — М., 1999.
20. Скрынников Р. Л История Российская ІХ-XVII вв.: В 2 ч. — М., 1997.
21. Соловьев С М. Общедоступные чтения о русской истории. — М, 1992.
22. Терещенко А, Быт русского народа: В 5 ч. — М, 1997-1999.
23. Черепнин Л. В. Образование Русского централизованного государства в
XIV—XV веках. — М, 1960.
24. ФрояновИ.Я. Киевская Русь: Главные черты социально-
экономического
строя. —СПб., 1999.
Көркем әдебиеттер тізімі:
• Короткевич В. Колосья под серпом твоим.
• Мельников П.. В лесах. На горах.
• Тарасов К. Погоня на Грюнвальд. • Воинские повести Древней Руси.
— СПб., 1985.
• Хотимский Б. Поляне: Роман-легенда. — М., 1988.
• Бадигин К. Кольцо великого магистра: Роман. — М., 1984.
• Зорин Э. Огненное порубежье; Большое гнездо: Романы. — М., 1989.
• Муравьев В. Московские предания и были. — М., 1988.
• Кинофильмдер:
• Александр Невский.
• Русь изначальная.
• Куликовская битва.
• Иван Рублев.
Көруге ұсынылатын мұражайлар:
Государственный музей изобразительных искусств им. А. С. Пушкина.
Государственный исторический музей.
Ежелгі орыс халқы қалыптасуының этникалық факторлары
Ежелгі славяндар
Ресей территориясында орналасқан ежелгі славян
археологиялық ескерткіштері (б.э.д. І мың ж.)
Ескерткіштер Қалашықтар
Деска өз. Юхновскілік
Ока өз. Старшее Каширскілік
Ока өз. Кондраковскийлік
Волга өз. (Калязин қ.) Городище селосы маңында
Сож өз. (Смоленщина) Лахцивтік
Москва қ. Дьяковскілік
Ежелгі орыс мемлекеті пайда болуының алғы шарттары
Шығыс славян тайпаларының өндіргіш күштерінің дамуы
Көршілік қауымның қалыптасуы
Сауданың дамуы (халықаралық саудада)
Мүлік теңсіздігінің өсуі
Басқару жүйесінің пайда болуы
Славян тайпалары одақтарының өмір сүруі
Тайпалық ақсүйектердің бөлініп шығуы
Аналогтары – Каролингтер империясы, Болгария, Венгрия, Польша
Ежелгі орыс мемлекеті дамуының кезеңдері
Кезеңдер Уақыт шеңбері Ұлы князьдар
І ІХ ғ. соңы Рюрик 862-878 жж.
Бастапқы Х ғ. соңы Олег 882-911 жж.
Игорь 912-945 жж.
Ольга 945-964 жж.
Святослав 964-972 жж.
ІІ Х ғ. соңы Владимир 980-1015 жж.
Гүлдену ХІ ғ. бірінші жартысы Ярослав 1019-1054 жж.
ІІІ ХІ ғ. екінші жартысы Владимир Мономаг
Құлдырау ХІІ ғ. ортасы 1113-1125 жж.
Бытырау
Ежелгі Русьтің Оңтүстік және Солтүстік-Шығыс жерлерінің ерекшеліктері
Оңтүстік Русь Солтүстік және
солтүстік-шығыс Русь
Топырағы Құнарлы қара топырақ, далалы Саздақ, батпақты, жабайы
жер орман
Өзендері Суы мол Днепрдің сағалары Ортақ ортасы жоқ, ұсақ
сағалар
Климаты Жұмсақ Қатал
Ежелгі орыс мемлекетінің саяси құрылысын тарихшылардың бағалауы
Тарихшылар Көзқарастары
Байер, Шлецер, Татищев, Княздардың шексіз билігі
Шербатов, Васильев
(ХҮІІІ-ХІХ ғ. басы)
Болтин, Карамзин, Радищев Халық және ақсүйектер
(ХҮІІІ-ХІХ ғ. басы) мемлекеттік істерге араласа
алды
Елегин (ХҮІІІ-ХІХ ғ. басы) Княздық билікке ақсүйектер
Черепнин (ХХ ғ.) араласты
Фроянов, Лебедев, Павленко (ХХ Саяси құрылысы салыстырмалы
ғ. 80-90 жж.) түрде демократиялық болды.
Биліктің 3 түрі өмір сүрді.
Олар:
князь билігі
халықтық жиын – вече
князь жанындағы кеңес
Ежелгі Русь мемлекеті құрылуы жөніндегі негізгі теориялар
Ежелгі орыс мемлекетінің саяси құрылысы (ІХ-ХІІ ғғ.)
ІХ-ХІІ ғғ. Ежелгі Русь тұрғындарының әлеуметтік құрылымы
Ежелгі орыс мемлекеті қарулы күштерінің құрылымы (Х-ХІІ ғғ.)
Князь Владимир І (Әулие)
980-1015 жж. билік құрған
• Әулие Владимир І билік құруы тұсында Ежелгі орыс мемлекеті өзінің
гүлденуі және әлемге танылу кезеңінде өмір сүрді
• Шығыс славян тайпаларының бірігуі аяқталды
• Шекара нығайтылды: бекіністер және қорғаныс жүйелері құрылды
• Тайпалық князьдар орнына өзінің басқа князьдарын тағайындады
• Алғашқы толық жылнамалық заң жинағын шығарды
• Христиан дінін ресми түрде мемлекеттік дін ретінде қабылдады.
Христиан дінін қабылдаудың себептері:
• Византиямен әскери, экономикалық, саяси және мәдени байланыстарды
нығайту;
• Монотеизм (бір құдайды мойындау) – монарх басшылығындағы біртұтас
мемлекеттің нығайтылуға ұмтылу;
• Путқа табынушылықпен салыстырғанда гуманды христиандық моральды
енгізу;
• Билік үшін күрестегі Владимирдің қарсыласы Ярополк Рим папасымен
одақ құруға ұмтылған болатын.
Орыс Ақиқаты – Русьтің ежелгі заңдар жинағы
Русьтің христиан дінін қабылдауы
Христиан діні енгізілгеннен кейінгі Руське Византияның ықпалы
(С.Ф.Платонов бойынша)
Билік Митрополит билігі бүкіл Руське тарады
Жерге иелік Шіркеулер мен монастырлар жеке меншікке жер алды Шіркеулік
жерлерге византиялық дәстүрлер мен заңдар енгізілді
Ағартушылық Жазудың таралуы, мектептердің құрылуы, білімді адамдардың
пайда болуы
Заңдар және Дін иелері өзіне бағынышты адамдарды грек шіркеу заңдары
соттар негізінде соттады
Князь Ярослав Мудрый
Билік құруы: 1019-1054 жж.
ХІІ-ХІІІ ғғ. Русьтің ірі княздықтары
Критерийлері Владимир-Суздаль Галицк-Волын Новгород
Территориясы Солтүстік-шығысында,Оңтүстік-баты сында, Солтүстік-батысында,
Волга және Дон Полесьядан Карпатқа Балтықтан Солтүстік
өзендері аралығында дейін Уралға дейін
Астанасы ХІІ ғ. ортасына Галич – біріккен Ұлы Новгород
дейін алғашқыда князьдықтардың
Ростов, кейін астанасы
Суздаль; ХІІ ғ.
ІІ-жартысынан
Клязмадағы Владимир
Қалалары Ростов, Суздаль, Галич, Ярославль, Новгород, Псков,
Ярославль, Владимир,Переяславль, Холм, Торжок, Лодога,
Юрьев, Дмитров, Львов, Изборск
Москва Владимир-Волынский
Басқару формасыКняздық Княздық, 1254 ж. Шақырылып
бастап корольдық тағайындалатын князьы
бар вечелік
республика
Шаруашылығы Егіншілік, мал Егіншілік, мал Егіншілік, мал
шаруашылығы, шаруашылығы, шаруашылығы, қолөнер,
қолөнер, аңшылық, қолөнер, аңшылық, аңшылық, балық аулау,
балық аулау, сауда, балық аулау, сауда, сауда, тұз өндіру
тұз өндіру тұз өндіру
Ұлы князьдары Юрий Долгорукий Ярослав Осмомысл Александр Невский
(билік құрған (1125-1157 жж), (1152-1187 жж), (1236-1251 жж)
жылдары) Андрей Боголюбский Роман Мстиславович
(1157-1174 жж), (1170-1205 жж),
Всеволод Большое Даниил Романович
Гнездо (1176-1212) (1221-1264 жж)
Новгородтық демократияның құрылымы
ХІ-ХІІ ғғ. тоғысында Ежелгі Рустің жеке князьдықтар мен жерлерге ыдырап
кетуінің себептері мен салдары(А.В.Зинченко бойынша)
Себептері:
• варягтан греккге деп аталатын сауда жолдарының әлсіреуі;
• Еуропадан Шығысқа қарай өтетін сауда жолының басқа жаққа ауысуына
байланысты Киевтің тарихи рөлінен айырылып қалуы;
• Князьдық биліктің әкесінен баласына емес, ру ішіндегі жасы үлкенге
берілуінің ерекшеліктері;
• Натуралды шаруашылықтың үстемдік етуі →Киев Русіндегі әртүрлі
бөліктерінің арасында мықты экономикалық байланыстардың болмауы;
• Княздардың өзара қырқысуы→әрбір удельдік иеліктерде өздерінің
басқару аппараттарының нығаюы;
• Қалалардың өсуі→орталықтағы биліктің әлсіреуі, яғни Киев князының;
• Жергілікті княздық әулеттердің экономикалық және саяси
тәуелсіздіктерінің өсуі→саяси сепаратизмнің өсуі→1097 ж. Любичтегі
княздардың съезі;
• Аграрлық мәдениеттің өсуі → әлеуметтік құрылымның қиындатылуы,
дворяндардың пайда болуы.
Салдары:
• Жеке княздықтар мен жерлердің шаруашылықтары мен мәдениеттің
көтерілуі;
• Мұрагерлер арасында княздықтардың ұсақталуы;
• Княздар мен жергілікті боярлар арасында қақтығыстардың өсуі;
• Русьтің қорғаныс қабілетінің әлсіреуі.
1228-1468 жж. Солтүстік-Шығыс Русьтегі соғыстар
(Н.С.Галицын бойынша)
ХІІІ ғ. Монғол-татарлардың әскерлерінің жорығы
Русь үшін монғол-татар қанауның салдары (В.В.Бурлаков бойынша)
• Москва мемлекетін қалыптастыру процесіне шығыстық өркениет
белгілерін әкелді;
• Орыстардың Шығыс пен Евразияның шығысына экспанциясын негіздеді;
• Солтүстік-Шығыс орыс жерлерін тарихи туыс территориялар мен
дәстүрлі халықаралық байланыстардан оқшауландырды;
• Экономикалық және мәдени дамуына кедергі болды;
• Ұлы орыс ұлтының қалыптасуына ықпал етті;
• Халықтың бірігуі және өмірлерін жалғастыруында маңызды роль ойнаған
православие шіркеуінің позициясы мен ықпалын нығайтты.
Орыс жерлерінің бірігуі
Даниил Александрович Коломна, Переяславль-Залеский (қосып алды)
1276-1303
Иван І Калита 1325-1340 Ростов, Галич-Костромской, Белоозеро, Углич
(вассалдық тәуелділік), Кострома (қосып алды)
Дмитрий Донской 1359-1389Ростов, Углич, Белоозеро, Калуга, Стародуб,
Дмитров (қосып алды)
Василий І 1389-1425 Н.Новгород, Муром, Вологда, Двинск және Коми
жерлері (қосып алды)
Иван ІІ 1462-1505 Ярославль, Пермь өлкесі, Новгород, Тверь,
Чернигов-Северск жерлері, Обь өзені бойындағы
жерлер, Вятск жері (қосып алды), Чернигов,
Н-Северский, Стародуб, Брянск, Мценск, Любутск,
Гомель, Рыльск (азат етті)
Василий ІІІ 1505-1533 Псков, Рязань (қосып алды), Смоленск (азат етті)
XVI-XVII ғ.ғ. Мәскеу патшалығы
ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Москва патшалығы тарихын оқу барысында мынадай
мәселелерге ерекше назар аударған жөн:
• Орыс жерлерінің бірігуінің алғышарттары
• Орыс жерлері бірігуі процесінің хронологиялық шебі мен кезеңдері
• Иван ІҮ Грозный реформаларының мазмұны
• Аласапыран кезеңі – тарихи процестің негізі, оның кезеңдерге
бөлінуі және негізгі оқиғалары
• ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Ресей орталықтары мемлекетінің сыртқы саясатындағы
міндеттері
• Бүлік - әлеуметтік-экономикалық қарама-қайшылықтың көрінісі ретінде
• Схемалар мен карталарды пайдалана отырып, Ресейдің территориялық
ұлғаюы тарихи процесінің мазмұнын ашу;
• ХҮІ ғ. Москва патшалығының саяси құрылысы және ондағы шіркеудің
ролі
• Патша Иван ІҮ тұсындағы Балтық теңізіне шығу үшін күрес. Ливон
соғысының нәтижелері (1558-1583 жж.)
• Аласапыран кезеңнен кейінгі елдің әлеуметтік-экономикалық және
саяси дамуының ерекшеліктері мен өзіне тән белгілері
• ХҮІІ ғ. Ресейдің халықаралық жағдайы мен сыртқы саясатының
ерекшеліктері
• Украинаның Ресейге қосылу процесінің тарихи ерекшеліктері.
Ұсынылатын ғылыми әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Алексеев Ю. Г. Государь Всея Руси. — Новосибирск, 1991.
2. Гумилев Л. Н От Руси до России. — М., 1994.
3. Егоров В. Л. Золотая Орда; мифы и реальность. — М., 1990.
4. Заичкин И. A.t Почкаев И. Н. Русская история. Популярный очерк. — М.,
1992.
5. Зимин А. А. Россия на пороге нового времени. — М., 1972.
6. Зимин А. А. Опричнина Ивана Грозного. — М., 1958.
7. Зимин А. А. Реформы Ивана Грозного. — М., 1964,
8. Кобрин В. Б. Иван Грозный. — М., 1989.
9. Кучкин В. А. Русь под игом: как эго было. — М, 1991.
10. Скрынников Р.Г. Иван Грозный и его время. — М., 1991.
11. Черепнин Л.В. Земские соборы Русского государства в XV1-XVI1
веках.— М., 1978.
12. История России: Учебник. — М: Проспект, 1998.
13. Мунчаев Ш. М., Устимов В. М. История России: Учебник для вузов. — М.,
1997.
Қосымша:
1. Абрамович Г. В. Князья шуйские и российский трон. —Л., 1991.
2. Аграрный строй в России: прошлое, настоящее, будущее. — СПб., 1999.
3. Борисов Н. С. Политика московских князей. Конец XIII- первая
половина XIV в. — М, 1999.
4. Бугапов В. И. Крестьянская война в России начала XVII в. — М., 1986.
5. Буданова В. П. и др. Великое переселение народов. — М., 1999.
6. Валишевский К. Первые Романовы. — М., 1989.
7. Валишевский К. Смутное время. — М, 1989.
8. Гумилев Л. П. Древняя Русь и Великая Степь. — М, 1992.
9. Данилевский И. Н. Древняя Русь глазами современников и
потомков (IX-XII вв.). — М., 1999.
10. Данилов А. А. История России. IX-XIX вв. — М., 1999.
11. И. Зимин А. А. В канун грозных потрясений. Предпосылки первой
крестьянской войны в России. — М., 1986.
12. История Отечества с древнейших времен до наших дней: Энциклопедический
словарь Сост. Б. Ю. Иванов и др. — М., 1999.
13. История Отечества: Люди, идеи, решения: В 2 ч. — М, 1991.
14. История: Справочник студента. Цивилизация, факты, события: Современные
концепции С. В. Новиков и др. — М., 1999.
15. Карамзин Н. М. История государства Российского. — М„ 1989. Кн. 3. Т.
XI—XII.
16. Козлов С, Дмитриева 3. Налоги в России до XIX в. — СПб., 1999.
17. Корецкий В. И. Формирование крепоспюго права и первая крестьянская
война в России. — М-, 1975.
18. Лурье Ф. Российская история и культура в таблицах. — СПб., 1998.
19. Мавродин В. В. Происхождение русского народа. — М., 1978.
20. Милое Л. В. Великорусский пахарь и особенности российского
исторического процесса. — М., 1998.
21. Наше Отечество: Опыт политической истории: В 2 ч. — М, 1991.
22. Отечество: История, люди, регионы России: Энциклопедический словарь. —
М., 1999.
23. Панченко А. М. Русская история и культура. — СПб., 1999.
24. Платонов С. Ф. Борис Годунов. — Пг., 1921.
25. Платонов С. Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
26. Платонов С Ф. Очерки по истории смуты в Московском государстве XVI-
XVII вв. — М.,1937.
27. Пресняков А. Е. Российские самодержцы. — М., 1990.
28. Пушкарев С. Л Обзор русской истории. — СПб., 1999.
29. Россия в IX-XX вв.: Проблемы истории, историографии и источниковедения.
— М.. 1999.
30. Россия и Романовы. — М., 1992.
31. Русь и варяги: Новый взгляд на историю Европы и Руси: Сб. ст. — М.,
1999.
32. Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества в XII—XIII вв. — М.,
1993.
33. Сахаров А. Н. и др. Подвижники России: Исторические очерки. — М., 1999.
34. Седов В. В. Древнерусская народность. — Мм 1999.
35. Скрынников Р. Г. Минин и Пожарский. — М., 1981.
36. Скрынников Р. Г. Россия в начале XVII в. Смута. — М., 1988.
37. Скрынников Р. Г Социально-политическая борьба в Русском государстве в
начале XVII века.—Л., 1985.
38. Скрынников Р. Г. История российская IX—XVII вв.: В 2 ч. — М., 1997.
39. Скрынников Р. Г Лихолетье (Москва в XVI-XVII вв.). — М., 1988.
40. Скрынников Р. Г. Россия накануне Смутного времени. — М., 1985.
41. Скрынников Р. Г. Самозванцы в России в начале XVII века: Григорий
Отрепьев.— Новосибирск, 1990.
42. Соборное Уложение 1649 г.—Л., 1987.
43. Соловьев С. М. Общедоступные чтения о русской истории. — М., 1992.
44. Терещенко А. Быт русского народа: В 5 ч. — М., 1997-1999.
45. Тихомиров А. А. Российское государство в XV-XVII вв. — М. 1973.
46. ТихомщювМ. Н. Древняя Москва XII-XV вв. Средневековая Россия на
международных путях XIV-XV вв. — М., 1999.
47. Фроянов И. Я. Киевская Русь: главные черты социально-
экономического строя. _ СПб., 1999.
48. Хорошкевич А. Л. Российское государство в системе международных
отношений конца XV - начала XVI вв. — М., 1980.
49. Шишова В. Минин и Пожарский. — М.. 1990.
50. Шмидт С О. Россия Ивана Грозного. — М., 1999.
51. Яковенко И. Г. Российское государство: национальные интересы, границы,
перспективы.— Новосибирск, 1999.
Көркем әдебиеттер тізімі:
Бахревский В. Никон; Свадьбы; Тишайший.
Бахревский В. Хождение встречь солнцу.
Бунташный век. (История отечества в романах, повестях, документах. Век
XVII.
Глинка Ф. Зиновий Богдан Хмельницкий, или Освобожденная Малороссия.
Гоголь . Тарас Бульба.
Загребельный П. Богдан.
Задонский И. Донская Либерия.
Злобин С Степан Рашн; Остров Буян.
Короткевич В. Колосья иод серпом твоим.
Мельников Я. В лесах; На горах.
Мушкетик Ю. Семен Палий; Гайдамаки.
Наволочкин II. Амурские версты.
РоманенкоД. Ерофей Хабаров.
Семенов А. Землепроходцы.
Тарасов К. Погоня на Грюнвальд.
Толстой Л. Хаджи Мурат.
Федоров Е. Ермак.
Якимович А. Кастусь Калинозский.
Көруге ұсынылатын театр өнері туындылары мен көркем фильмдер
Көркем фильмдер:
Александр Невский.
Русь изначальная.
Куликовская битва.
Иван Рублев.
Иван Грозный.
Минин и Пожарский.
Театр өнері туындылары:
* Опера Борис Годунов (Государственный академический Большой театр и
музыкальный театр им. Станиславского и Немировича-Данченко).
* Опера Жизнь за паря (Государственный академический БОЛЬШОЙ театр).
* Спектакль Борис Годунов (Государственный академический Малый театр).
* Спектакль Царь Федор Иоанновнч (Государственный академический Малый
театр).
Ресей орталықтанған мемлекетінің құрылуы
(А.В.Зинченко бойынша)
ХІҮ-ХІХ ғғ. Ресей мемлекетінің территориялық ұлғаюы
Кезеңдері Мазмұны Нәтижесі
І. Москва төңірегіне орыс Орталықтанған орыс
ХІҮ-ХҮІ ғ. ортасы жерлерінің жиналуы мемлекетінің құрылуы
ІІ. Басқа халықтардың бірігуі Ресей өркениеті бір
ХҮІ ғ. ортасы- (Қазан, Сібір, Украина және текті емес қоғам бола
ХҮІІ ғ. соңы т.б.) бастады
ІІІ. Ресей құрамына батыстық типтегі
ХҮІІІ ғ.-ХІХ ғ. социумдардың қосылуы (Эстония,
басы Латвия, Литва, Польша, Финляндия
және т.б.)
ІҮ. Кавказды, Орта Азияны жаулап
ХІХ ғ. 20-80 жж. алу. Амур және Уссури өлкелерін
қосып алу
Москва – орыс жерлерінің бірігу орталығы (В.В.Бурлаков бойынша)
Москва мемлекетіндегі билік жүйесі
Иван Грозныйдың реформалары
(1533-1584 жж. билік құрған)
Опричнинаның мәнін тарихшылардың бағалауы
Туып келе жатқан самодержавие мен Н.П.Павлов-Сильванский,
аристократтардың күресі С.Ф.Платонов
Рулық негізден мемлекеттік негіздің үстемдік С.М.Соловьев
алуы
Террор – самодержавиені сақтап қалу шарты Д.Альшиц
Тұрғындардың барлық жіктеріне қатысты С.Б.Веселовский, А.А.Зимин
деспотизм және зорлық
Удельдік және орталықтық тәртіптердің күресі В.Б.Кобрин
Иван ІҮ ес ауысу ауруына шалдығуының салдары Н.М.Карамзин
Мемлекет басшысының жеке домендерге М.В.Давнар-Запольский
бөлінуінің еуропалық үлгісінің аналогы
Қалыптан тыс ұлғайған орталықтанған В.О.Ключевский
мемлекеттік билік
Опричнинаның нәтижелері
Сословиелік монархия Боярлар думасының 43 мүшесінің 19- дарға асылды,
бұзылды 3-сопылыққа өткізілді
Ел экономикасы бүлінді 40% шаруа қожалықтары күйзелді. Орталық
аудандардағы жайылымдық жерлер 15-тен 4
десятинаға дейін қысқарып кетті
Үлкен көлемде шығынға Иван ІҮ Синодигі бойынша 22 мың адам, жазалау
ұшырады экспедициясының Новгородқа баруының нәтижесінде
15 мыңға дейін адам өлтірілді
Поместелік әскерлерді 6 мың опричниктерді орналастыру үшін 9 мың
ұйымдастыру және топтастырудворян өз поместьелерінен қуылды
тәртібі бұзылды
Жеке меншік иелері табы
жойылды
Қол астындағы азамат
ретіндегі қатынас
қалыптасты
ХҮІІ ғасырдағы Ресей
ХҮІ ғ. соңы-ХҮІІ ғ. басы - Ресей тарихындағы аласапыран кезеңі
Алексей Михайлович Романов патшалығы тұсындағы негізгі іс-шаралар
(1645-1676 жж)
Орталықтанған Ресей мемлекетінің сыртқы саясаты (ХҮІ-ХҮІІ ғғ.)
ХҮІІ ғ. Ресейдегі әлеуметтік күйзелістер
ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Ресей мемлекеті территориясының өсуі
Жылы Кезеңі Ауданы, мың.кв.км
1676 Алексей Михайлович билігінің соңы 14520
1654 Михаил Федорович билігінің соңы 2375
1613 Романовтар әулеті патшалығының басы 8580
1584 Иван ІҮ патшалығының соңы 4125
1505 Иван ІІІ патшалығының соңы 2200
ХҮІІ ғ. Ресей армиясы
ХҮІІ ғ. Земство соборындағы сословиелік өкілдік
ХҮІІ ғ. Ресейдің сыртқы саудасы
Ресейде шаруаларды басыбайлы ету заңдары.
XVIII ғасырдағы Ресей
XVIII ғасырдағы Ресей тарихын оқу барысында төменгдеі мәселелерге
ерекше назар аудару қажет:
• Батыс Еуропадағы Жаңа дәуір тарихи кезеңіне тән белгілері, мәні
• XVIIIғасыр Ресей қоғамының саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени өмірі
эволюция ерекшеліктері
• Петр І алғашқы әскери жорықтары және оның нәтижелері
• Петр І әскери іс және ел қорғанысы, өнеркәсіп, сауда, мемлекеттік
басқарма,әлеуметтік саясат , ағрту, ғылым және мәдениет салаларындағы
реформалық қызметі; бұл қайта құрулардың маңызы.
• Сарай төңкерістері дәуіріндегі Ресейдің саяси даму ерекшеліктері
• Екатерина ІІ билігі тұсындағы Ресейдің ішкі және сыртқы саясатына тән
белгілері
• XVIII ғасыр екінші жартысында елдегі әлеуметтік қақтығыстардың мәні мен
себептері
• Орыс- түрік соғыстарының себептері, барысы және нәтижелері
• Петр І әскери реформалары
• Жеті жылдық соғыстағы Ресейдің жеңісінің нәтижелері
• Сарай төңкерісі дәуірінің мәні мен мазмұны
• А. Суворовтың, П. Румянцевтің, А. Потемкиннің тарихи портреттері
Ұсынылатын ғылыми әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Анисимов Е. Россия в середине XVIII века. Борьба за наследие Петра. —
М., 1986.
2. Анисимов Е„ Каменский А. Под сенью Екатерины. Вторая половина XVIII
века.— СПб., 1992.
3. Бутанов В. И. Петр Великий и его время. — М., 1989.
4. Время петровских реформ. — М., 1989.
5. Заичкин И. А., Почкаев И. П. Русская история. Популярный очерк. — М.,
1992.
6. Ключевский В. О. Курс русской истории: Соч.: В 9 т. — М., 1989. Т.
III—IV.
7. Корнилов А. А. Курс истории России XVIII века. — М, 1993.
8. Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях ее главнейших
деятелей.—М., 1991-1992.
9. Мунчаев Ш. Л., Устинов В. М. История России: Учебник для вузов. — М.,
1997.
10. ПлатоновС. Ф. Очерки по истории Смуты в Московском государстве XVI-XVII
веков. — М., 1995.
11. Соловьев С. М. История России с древнейших времен. — М., 1963. Т. 20;
Публичные чтения о Петре Великом. — М., 1984.
12. Татищев В. Н. Избранные произведения. — Л., 1979.
Қосымша:
1. Абсолютизм в России (XVII-XVIII вв.). — М., 1964.
2. Александр Данилович Мешпиков. — М., 1989.
3. Павленко Н. И. Полудержавный властелин.— М., 1991; Птенцы гнезда
Петрова. _м, 1988.
4. Анисимов Е. В. Пода i пая реформа Псгра I. — Л., 1982.
5. БаггерХ. Реформы Петра Великого. — М. 1985.
6. Брикнер А. Г. Исюрия Петра Великого. — М., 1991.
7. Брикнер А. Г. Исюрия Екатерины Второй. — М., 1991- Т. 1-2.
X. Пуганое В. И. Петр Великий и его время. — М., 1989.
8. Вуганов В. И. Петр Великий и его время. – М., 1989.
9. Вуганов В. И. Пугачев. — М., 1984.
10. В борьбе за власть. Страницы политической истории России XVIII века. —
М, 1988.
11. Валишевский К. Царство женщин.— М., 1989; Дочь Петра Великого.— М„
1989; Вокруг трона. — М.. 1969.
12. Гриневский О. А. Прокопий Возннцын. или Мир с турками. — М., 1992.
13. Записки Е. Дашковой. —Л., 1985.
14. Екатерина II. Сочинения. — М, 1991.
15. Ерошкин Н. П. История государственных учреждений дореволюционной
России.- М., 1983.
16. История Отечества: Люди, идеи, решения: Очерки истории России IX-
начала XX вв. — М., 1991.
17. История СССР: С древнейших времен до наших дней. — М, 1967.
18. Карамзин . М. Записки о древней и новой России. — М., 1991.
19. Ключевский В. О. Сочинения: В 9 т. — М., 1989. Т. 4, 5.
20. Краснобаев Б. И. Очерки истории русской культуры XVIII в. — М., 1972.
21. Крестьянская война в России в 1773-1775 гг. Восстание Е. Пугачева.—
М., 1961-1970. Т. 1-3.
22. Молчанов Н.Н. Дипломатия Петра Великого. — М., 1990.
23. Муратов X. И. Крестьянская война под руководством Е.Пугачева.
(1773-1775). —М., 1980.
24. Наше Отечество: Опыт политической истории. — М., 1991. Т.
25. Павленко Н. П. Петр Великий.— М., 1990; Петр Великий и его время.— М.,
1989.
26. Платонов С. Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
27. Реформы Петра I: Сборник документов. — М„ 1937.
28. Россия в период реформ Петра I: Сб. ст. — М., 1973.
29. Русская мысль в век Просвещения. — М.. 1991.
30. Федосов И. А. Из истории русской общественной мысли XVIII столетия.
31. Хреетматия по истории СССР с древнейших времен до 1861 года Сост.:
П. П. Епифанов, О. П. Епифанова. — М., 1987.
32. Щербатов М. М. О повреждении нравов в России. — М., 1967.
Көркем әдебиеттер тізімі:
Алданов М. Заговор.
Григорьев С. Александр Суворов.
Иванов В. Императрица Фике.
Карпович Е. Любовь и корона.
Комичен К. Петр Первый на Севере: Повествование о Петре Первом, о делах
его...
Костылев В. Питирим: Роман из петровской эпохи.
Лажечников И. Ледяной дом; Последний Новик.
Майков А. . Ломоносов.
Мережковский Д. Петри Алексей.
Михайлов О. Суворов.
Петров-Бирюк Дм. Кондрат Булавин.
Пикуль В. Фаворит; Пером и шпагой; Слово и дело.
Россию поднял на дыбы..: История Отечества в романах, повестях, документах
(XVII XVIII вв.): В 2 т.
Рыкачев Я. Великое посольств*).
Толстой А. Петр Первый.
Федоров Е. Каменный пояс.
Көруге ұсынылатын мұражайлар, көркем фильмдер, театр өнері туындылары
Мұражайлар:
Государственный музей изобразительных искусств им. А. С. Пушкина.
Государственный исторический музей.
Мемориальный музей императорской фамилии (м. Семеновская).
Музей Усадьба Кусково XVIII века.
Көркем фильмдер:
Адмирал Ушаков.
В начале славных дел.
Емельян Пугачев.
Михаил Ломоносов.
Петр и Алексей.
Петр Первый.
Россия молодая.
Салават Юлаев.
Суворов.
Театр өнері туындылары:
Спеггакль Великая любовь Екатерины Великой (Московский музыкально-
драматический театр под рук. Г. Чихачсва).
Спектакль Имя славного Потемкина (Центральный театр Российской армии).
Спектакль Недоросль (Государственный академический Малый театр).
Спектакль Павел I (Центральный театр Российской армии).
Спектакль Царь Петр и Алексей (Государственный академическим Малый
театр).
XVIIIғ. Ресейдің самодержавиелік монахтары
1682-1725 Петр І
1725-1727 Екатерина І
1727-1730 Петр ІІ
1730-1740 Анна Иоанновна
1740-1741 Иван Антонов
1741-1761 Елезавета Петровна
1761-1762 Петр ІІІ
1762-1796 Екатерина ІІ
1796-1801 Павел І
XVIIIғ. бірінші ширегіндегі
Ресейдің билік және басқару органдары
Петр Алексеевич Романов
Билік құрған жылдары 1696-1725жж.
Петр І әлеуметтік- экономикалық қайта құрулары
РАНГІЛЕР ТУРАЛЫ ТАБЕЛЬ
(1722ж. 24 қаңтар)
Әскери шендер
Азаматтық шендер
теңіз әскері құрлықтағы әскер
ГЕНЕРАЛ-АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛИССИМУС-ФЕЛЬДМАКАНЦЛЕР
РШАЛ
АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛЫДАР: НАҒЫЗ
АРТИЛЛЕРИЯ; КАВАЛЕРИЯ;ҚҰПИЯ
ИНФАНТЕРИЯ КЕҢЕСШІ
ВИЦЕ-АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛ-ЛЕЙТЕНАНТ ҚҰПИЯ
КЕҢЕСШІ
КОНТР-АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛ-МАЙОР НАҒЫЗ
СТАТС
КЕҢЕСШІ
КАПИТАН-КОМАНДОР БРИГАДИР СТА ТС
КЕҢЕСШІ
1-ШІ РАНГІЛІ ПОЛКОВНИК КОЛЛЕЖДІК КЕҢЕСШІ
КАПИТАН
2-ШІ РАНГІЛІ ПОДПОЛКОВНИК ЖОҒАРЫ САРАЙ КЕҢЕСШСІ
КАПИТАН
3-ШІ РАНГІЛІ МАЙОР КОЛЛЕЖДІК АСЕССОР
ФЛОТТЫҢ
КАПИТАН-ЛЕЙТЕНАНТЫ,
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ
КАПИТАН
ФЛОТ ЛЕЙТЕНАНТЫ, КАПИТАН НЕМЕСЕ ТИТУЛЯРЛЫҚ КЕҢЕСШІ
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ РОТМИСТР
КАПИТАН
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ ШТАБС-КАПИТАН НЕМЕСЕ КОЛЛЕЖДІК ХАТШЫ
ЛЕЙТЕНАНТ ШТАБС-РОТМИСТР
— — СЕНАТТЫҚ ХАТШЫ
ФЛОТ МИЧМАН ПОРУЧИК ГУБЕРНИЯЛЫҚ ХАТШЫ
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ ПОДПОРУЧИК СЕНАТТЫҚ РЕГИСТРАТОР
КОНСТЕБЛЬ
— ПРАПОРЩИК НЕМЕСЕ КОЛЛЕЖДІК РЕГИСТРАТОР
КОРНЕТ
XVIII ғасырда соғыстар мен шайқастардағы Ресей
Солтүстік соғыс ОРЕШЕК (1702), НИЕНШАНЦ (1703), ДЕРПТ (1704), НАРВА
1700-1721жж. (1704), КАЛИШ (1706), ЛЕСНАЯ (1708), ПОЛТАВА
(1709), ГЕЛЬСИНГФОРС, АБО (1713), ГАНГУТ (1714),
ГРЕНГАМ (1720), НИШТАДТ (1721)
Поляк мұралығы ДАНЦИГ-ті қошау (1734) — И. Б. Миних
үшін соғыс
1733-1735жж.
Түрік соғысы АЗОВ (1736), КРЫМСКИЙ ПОХОД (1736) — И. Б. Миних,
1735-1739жж. ОЧАКОВ И КАРАСУ-БАЗАР (1737) — П. П. Ласси, ХОТИН
(1739), СТАВУЧАНЫ (1739) — И. Б. Миних
Швед соғысы ВИЛЬМАНСТРАНД (1741), ГЕЛЬСИНГФОРССКАЯ КАПИТУЛЯЦИЯ
1741-1743жж. (1743) — П. П. Ласси
Жеті жылдық ГРОСС-ЕГЕРСДОРФ (1757) — Ф. М. Апраксин, П. А.
соғыс Румянцев, КЕНИГСБЕРГ (1758), ЦОРНДОРФ (1758) — В.
1756-1763жж. В. Фермор, КУНЕРСДОРФ (1759) — П. С. Салтыков,
БЕРЛИН (1760) — И Тотлебен, КОЛЬБЕРГ (1761) — П. А.
Румянцев
1-ші поляк соғысыПОХОД СУЗДАЛЬСКОГО ПОЛКА (1768) — А. В. Суворов
1768-1772жж. (850 шақырым 30 күнде), КРАКОВ (1772) — А. В.
Суворов
Түркиямен соғыс РЯБАЯ МОГИЛА, ЛАРГА, КАГУЛ (1770) — П. А. Румянцев,
1768-1774жж. ЧЕСМА (1770) — А. Г. Орлов, С. К. Грейг, Г. А.
Спиридонов, КАЙНАРДЖИ (1773) — А. Вейсман, ТУРТУКАЙ
(1773), КОЗЛУДЖИ (1774) — А. В. Суворов
Түркиямен соғыс КИНБУРН (1787), ОЧАКОВ (1788), ФОКШАНЫ (1789), ,
1787-1791жж. РЫМНИК (1789), ИЗМАИЛ (1790) — А. В. Суворов, МАЧИН
(1791) — Н. В. Репнин, КАЛИАКРИЯ (1791) —
Ф. Ф. Ушаков
Швед соғысы ВЫБОРГСКОЕ СРАЖЕНИЕ (1790), РЕВЕЛЬ (1790) — А. И.
1790ж. Мусин-Пушкин, ГОГЛАНД (1790) — С. К. Грейг
2-ші поляк соғысыМАЦЕЙОВИЦЫ (1794) — А. В. Суворов, ВАРШАВА (1794) —
1794ж. А. В. Суворов
Антифранцуздық ИТАЛЬЯНДЫҚ ЖОРЫҚ: АДДА, ТИДОН, ТРЕББИЯ, НОВИ (1799)
коалицияға қатысу— А. В. Суворов, ШВЕЙЦАРСКИЙ ПОХОД: СЕН-ГОТАРД,
1798-1802жж. ЧЕРТОВ МОСТ, МУТТЕНА (1799) — А. В. Суворов
XVIIIғ. бірінші ширегінде
Ресейдің сыртқы саясатының
негізгі бағыттары
Солтүстік соғыс 1700-1721жж.
1700-1706жж. Шведцияның әскери жетістіктері, Ресейдің
сәтсіздіктері
1707-1709жж. Полтава шайқасында Ресейдің жеңісімен
аяқталған Ресей мен Шведция жекпе-жегі
1710-1721жж. Шведцияның әскери жеңіліс табуы, Ресей
мен оның одақтастарының жетістіктері
XVIIIғ. бірінші ширегіндегі Ресейдің әлеуметтік құрылымы.
Салық төлейтін тұрғындар 5,6 млн. ер адам, оның ішінде 5,4 млн.
ауыл тұрғындары
Оның ішінде:
Крепоснойлар 3,2 млн. адам
Еркін қала тұрғындары 170 мың адам
Еңбек адамдары 30 мың адам
Дворяндар 15 мың адам, 3 мың әулет, 380 мың аула
Жоғары дәрежедегі дворяндар 500 әулет, 100 аула
Елизавета Петровнаның ішкі саясаты
Билік құрған жылдары: 1741-1761ж.
Петр қалыптастырған дәстүрді қайта қалпына келтіру, жеке билікті
күшейту
Армияда прусстық үлгіден бас тарту
Ішкі таможниялық пошлиналарды жою (1754)
Мануфактуралық өзгерістерді дамыту
Барщиналық және оброктық салықтарды өсіру
Дворяндардың артықшылдықтарын көбейту
Москва университеның құрылуы(1755ж)
Көркем академиясын құру (1757ж)
Ресейдің жеті жылдық соғысқа қатысуы (1757-1762жж.)
Соғыстың себептері Пруссияның әскери-саяси күшеюі, Фридрих ІІ
агрессиялық саясаты
Қарсылас коалициялар Австрия, Саксония, Ресей, Пруссия,
Франция, Шведция Англия
Әскери қимылдар барысы
1757ж. жазы ФридрихІІ қыспағына ұшыраған Авсрияға көмек берген Ресей
Гросс-Егерсдорф деревнясының түбінде Пруссия әскерін
жеңеді, алайда бас қолбасшы генерал-фельдмаршал
Апраксиннің абыржуы Ресей армиясының жетістігін ары
қарай дамытуға мүмкіндік берді.
1758-1760 жж. Жаңа қолбасшы Фермордың басшылығымен орыс әскері Шығыс
Пруссия оның Кенинсберг қала-бекінімен бірге жаулап
алды, одан соң Бранденбургқа енді.
1759ж. Цорндорф деревнясы түбіндегі басты шайқаста Орыс армиясы
жеңіліп қалды.
1760ж. Жаңа бас қолбасшы П. Салтыковтың басшылығымен орыс
армиясы Кунерсдорф деревнясы түбінде прусс әскеріне ірі
соққы берді.
1760ж. А.Бутурлиннің басшылығымен орыс армиясы Берлинге кірді.
Пруссия толық жеңіліс алдында тұрды.
1762ж. Таққа отырған Петр ІІІ жаулап алған жерлерді қайтарып
бейбіт бітімге қол қойды. Фридрих ІІ толық талқандалудан
аман сақтап қалды.
Соғыс Орыстың әскери өнерін паш ету арқылы және Пруссияның
нәтижелері әагрессиялық мақсатын әлсіретіп, ешқандай территорияны
алмаса да Ресей өзінің халықаралық аренадағы беделін
нығайтты.
XVIII ғ. екінші жартысындағы Ресейдің әлеуметтік экономикалық өміріндегі
өзгерістер
XVIII ғ. екінші жартысындағы халық көтерілістері
1768ж. Оңжағалаулық Украинадағы шарулар көтерілісі
1771ж. Москвадағы оба бүлігі
1771ж. Жайық казактарының бүлігі
1773-1775ж.ж. Е. Пугачев бастаған шарулар көтерілісі
Екатерина ІІ. Билік құрған жылдары:1762-1769ж.ж.
Жалпы әкімшілік Қаржы Соттық
басқармасы мекемелер
Губернияларда
Губерниялық Қазыналық Қылмыстық сот
басқарма палата палатасы
(Губернатор, (Вице (төраға, 2
2 кеңесші) Губернатор, кеңесші, 2
экономия асессор)
директоры,
1-кеңесші,
2асессор)
Уездік қаржы
мекемесі
Губернаторлық (уездік
прокурор, казначай) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Тарихты оқып зерттеу адамзаттың тарихи тәжірибесінің молдығымен әлемнің
көп қырлылығын көруге, өткен өмір туралы қолымызда бар мағлұматтардың
орасан көп қорын жүйелілеп, оларды заманауи мәселелерді шешуге пайдалана
алуға көмектеседі. Орыстың белгілі тарихшысы Б.О.Карамзин бұл жайында былай
деп жазған еді: Тарихты білмей біз өзімізді бұл өмірге неге және қалай
келгенімізді, қалай және не үшін өмір сүріп жатқанымызды, қалай және неге
қарай талпынатымызды білмейтін кездейсоқ жан деп тануымыз қажет.
Ғасырлар бойы қалыптасқан дамып келе жатқан тарих ғылымы бүгінгі орта
және жоғарғы оқу орындарында ауыр жағдайды басынан өткізуде. Бір жағынан
білім алушылар оқу барысында адамзат тарихының негізгі кезеңдері туралы
ғылыми ілім алуы, тарихи ойлардың негізін игеруі, жағдайды сауатты ұға алуы
және т.б. түсінуі, білуі, игере алуы қажет болса, ал екінші жағынан білім
алу уақытысының аздығы, көбіне оқу-әдістемелік материалдардың кемдігі орын
алып отыр. Қалыптасқан осы жағдайда біздің ойымызша, мектептерде әсіресе,
ЖОО-да тарихты проблемалық тұрғыдан оқытуды қолға алған жөн. Сол бағыт
аясында жалпылау және маңызды мәселелерді бөліп алу арқылы әлемдік тарихтың
негізгі кезеңдері жалпы тенденцияларын, елдер мен халықтардың дамуындағы
альтернативалары мен тарихи жолдары ерекшелендіріліп, баяндалған
мемлекеттің әлемдік тарихи процестегі орнын анықтауға болады. Сіздердің
алдарыңызға ұсынылып отырған анықтамалық негізде орындалған оқу құралында
автор осы идеяны іске асыруға тырысқан.
Оқу құралында берілген схемалар мен кестелер 8 тарауға бөлінген. Мұнда
ертедегі славян халқының қалыптасуы, алғашқы шығыс славян мемлекетінің
құрылуы, дамуы, дағдарысы, Ресей мемлекетінің қалыптасу процесі, империяға
айналуы, ХІХ ғасырда дүниежүзінде үлкен держава ретінде өмір сүруі, ХХ
ғасырда басындағы саяси-экономикалық құлдырауы, дағдарысы, құлауы, жаңа
мемлекет – КСРО-ның пайда болуы, әлеуметтік-экономикалық саясаты, сыртқы
бағыттары, дамуы мен құлауы тарихы қамтылған.
Оқу құралының мақсаты мен міндеті Ресей тарихының негізгі кезеңдері мен
мазмұны жайлы мағлұмат беру әртүрлі дәуірлерден алынған мысалдар арқылы
ресейлік және әлемдік тарихтың органикалық өзара байланысын анықтау; осы
арқылы орыс өркениетінің әлемдік тарихи процестегі алатын орнына анализ
жасау; бүгінгі күні ресейлік және басқа елдердің тарихнамасында қандай
проблемалар төңірегінде дау туып жатқандығын көрсету болып табылады.
Ежелгі және орта ғасырлардағы Русь (ІХ ғ.-ХҮІ ғ. басы)
ІХ ғ.-ХҮІ ғ. басындағы Русь тарихын оқу барысында мынадай мәселелерге
басты назар аударған жөн:
• Славян тайпалары қашан және қай жерлерге орналасқан?
• Ежелгі Русь территориясындағы шығыс славяндардың ірі тайпалық
топтарының сипаттамасы
• Русь термині шығуының негізгі гипотезалары
• Шығыс славяндардың әлеуметтік құрылысы және шаруашылығы
• Шығыс славяндардың мемлекеттілігі генезисінің әлеуметтік-
экономикалық және саяси алғышарттары
• Нормен теориясының негізі. Ежелгі орыс мемлекетінің құрылуы
• Ежелгі Русьтің дамуының негізгі кезеңдері
• Ежелгі орыс мемлекетінің әлеуметтік-экономикалық дамуының негізгі
бағыттары
• Ежелгі Русь тұрғындарының негізгі категорияларының сипаттамасы
• Русьте христиан дінінің мемлекеттік дін ретінде қабылдауының
себептері мен салдары
• Ежелгі орыс мемлекетінің сыртқы саясатының негізгі бағыттары
• Князьдік-удельдік бытыраңқылықтың себептері және алғашқы белгілері,
тарихи шеңбері
• Алтын Ордаға вассалды тәуелді болғаннан кейін орыс княздарының
татар-монғол жаулап алушыларына қатысты саясаттары
• ХІҮ-ХҮ ғғ. орыс-литва қатынастарының ерекшеліктері.
Ұсынылатын ғылыми әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Бушуев С.В., Миронов Т.Е. История государства Российского. Кн.I.
IX-XVI bb. — M., 1991.
2. Гумилев JL Н. Древняя Русь и Великая Степь. — М, 1989.
3. Гумилев Л. К. От Руси до России. — М., 1994.
4. Заичкин И. А., Почкаев 77. И. Русская история. Популярный очерк. — М.,
1992.
5. Пашуто В. Т. Внешняя политика Древней Руси. — М., 1961.
6. Пашуто В. Т. Александр Невский. — М., 1974.
7. Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества. — М.,1993.
8. История Отечества. Люди, идеи, решения. Очерки истории России IX -
начало XX вв. — М, 1991.
9. Пушкарев С. Л Обзор русской истории. — М., 1991.
10. Тихомировы, Н. Древняя Москва XII-XV вв. Средневековая Россия на
международных путях XIV-XV вв. — М., 1999.
11. История России с древнейших времен до конца XVII века А. П.
Новосельцев, Л. П. Сахаров и др. — М., 1996.
12. Орлов А. С, Георгиев В. А. Георгиева Н. Л., Сивохина Т. А. История
России: Учебник. —М.: Проспект, 1998.
13. Мунчаев Ш. М.у Устинов В. М. История России: Учебник для вузов. — М,
1997.
Қосымша:
1. Абрамович Л В. Князья Шуйские и российский трон. — Л., 1991.
2. Аграрный строй в России: Прошлое, настоящее, будущее. — СПб., 1999.
3. Борисов Н. С. Политика московских князей. Конец XIII - первая половина
XIV в. —М., 1999.
4. Буданова В. 77. и др. Великое переселение народов. — М., 1999.
5. Данилевски И. Н. Древняя Русь глазами современников и потомков (IX-
XII вв.). — М., 1999.
6. Данилов А. А. История России. IX-XIX вв. — М., 1999.
7. История Отечества с древнейших времен до наших дней: Энциклопедический
словарь Сост. Б. Ю. Иванов и др. — М., 1999.
8. История Отечества: Люди, идеи, решения: В 2 ч. — М, 1991,
9. История: Справочник студента. Цивилизация, факты, события, современные
концепции С. В. Новиков и др. — М., 1999.
10. Карамзин Н. М. История государства Российского. — М., 1989. Кн. 3. Т.
ХІ-ХII
11. Лурье Ф. Российская история и культура в таблицах. — СПб., 1998.
12. Мавродин В. В. Происхождение русского народа. — М., 1978.
13. Отечество: История, люди, регионы России: Энциклопедический словарь.—
М., 1999.
14. Панченко А. М. Русская история и культура. — СПб., 1999.
15. Платонов С Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
16. Россия в IX-XX вв.: Проблемы истории, историографии и источниковедения.
— М., 1999.
17. Русь и варяги: Новый взгляд на историю Европы и Руси: Сб. ст. — М.,
1999.
18. Сахаров А. Н. и др. Подвижники России: Исторические очерки. — М., 1999.
19. Седов В. В. Древнерусская народность. — М., 1999.
20. Скрынников Р. Л История Российская ІХ-XVII вв.: В 2 ч. — М., 1997.
21. Соловьев С М. Общедоступные чтения о русской истории. — М, 1992.
22. Терещенко А, Быт русского народа: В 5 ч. — М, 1997-1999.
23. Черепнин Л. В. Образование Русского централизованного государства в
XIV—XV веках. — М, 1960.
24. ФрояновИ.Я. Киевская Русь: Главные черты социально-
экономического
строя. —СПб., 1999.
Көркем әдебиеттер тізімі:
• Короткевич В. Колосья под серпом твоим.
• Мельников П.. В лесах. На горах.
• Тарасов К. Погоня на Грюнвальд. • Воинские повести Древней Руси.
— СПб., 1985.
• Хотимский Б. Поляне: Роман-легенда. — М., 1988.
• Бадигин К. Кольцо великого магистра: Роман. — М., 1984.
• Зорин Э. Огненное порубежье; Большое гнездо: Романы. — М., 1989.
• Муравьев В. Московские предания и были. — М., 1988.
• Кинофильмдер:
• Александр Невский.
• Русь изначальная.
• Куликовская битва.
• Иван Рублев.
Көруге ұсынылатын мұражайлар:
Государственный музей изобразительных искусств им. А. С. Пушкина.
Государственный исторический музей.
Ежелгі орыс халқы қалыптасуының этникалық факторлары
Ежелгі славяндар
Ресей территориясында орналасқан ежелгі славян
археологиялық ескерткіштері (б.э.д. І мың ж.)
Ескерткіштер Қалашықтар
Деска өз. Юхновскілік
Ока өз. Старшее Каширскілік
Ока өз. Кондраковскийлік
Волга өз. (Калязин қ.) Городище селосы маңында
Сож өз. (Смоленщина) Лахцивтік
Москва қ. Дьяковскілік
Ежелгі орыс мемлекеті пайда болуының алғы шарттары
Шығыс славян тайпаларының өндіргіш күштерінің дамуы
Көршілік қауымның қалыптасуы
Сауданың дамуы (халықаралық саудада)
Мүлік теңсіздігінің өсуі
Басқару жүйесінің пайда болуы
Славян тайпалары одақтарының өмір сүруі
Тайпалық ақсүйектердің бөлініп шығуы
Аналогтары – Каролингтер империясы, Болгария, Венгрия, Польша
Ежелгі орыс мемлекеті дамуының кезеңдері
Кезеңдер Уақыт шеңбері Ұлы князьдар
І ІХ ғ. соңы Рюрик 862-878 жж.
Бастапқы Х ғ. соңы Олег 882-911 жж.
Игорь 912-945 жж.
Ольга 945-964 жж.
Святослав 964-972 жж.
ІІ Х ғ. соңы Владимир 980-1015 жж.
Гүлдену ХІ ғ. бірінші жартысы Ярослав 1019-1054 жж.
ІІІ ХІ ғ. екінші жартысы Владимир Мономаг
Құлдырау ХІІ ғ. ортасы 1113-1125 жж.
Бытырау
Ежелгі Русьтің Оңтүстік және Солтүстік-Шығыс жерлерінің ерекшеліктері
Оңтүстік Русь Солтүстік және
солтүстік-шығыс Русь
Топырағы Құнарлы қара топырақ, далалы Саздақ, батпақты, жабайы
жер орман
Өзендері Суы мол Днепрдің сағалары Ортақ ортасы жоқ, ұсақ
сағалар
Климаты Жұмсақ Қатал
Ежелгі орыс мемлекетінің саяси құрылысын тарихшылардың бағалауы
Тарихшылар Көзқарастары
Байер, Шлецер, Татищев, Княздардың шексіз билігі
Шербатов, Васильев
(ХҮІІІ-ХІХ ғ. басы)
Болтин, Карамзин, Радищев Халық және ақсүйектер
(ХҮІІІ-ХІХ ғ. басы) мемлекеттік істерге араласа
алды
Елегин (ХҮІІІ-ХІХ ғ. басы) Княздық билікке ақсүйектер
Черепнин (ХХ ғ.) араласты
Фроянов, Лебедев, Павленко (ХХ Саяси құрылысы салыстырмалы
ғ. 80-90 жж.) түрде демократиялық болды.
Биліктің 3 түрі өмір сүрді.
Олар:
князь билігі
халықтық жиын – вече
князь жанындағы кеңес
Ежелгі Русь мемлекеті құрылуы жөніндегі негізгі теориялар
Ежелгі орыс мемлекетінің саяси құрылысы (ІХ-ХІІ ғғ.)
ІХ-ХІІ ғғ. Ежелгі Русь тұрғындарының әлеуметтік құрылымы
Ежелгі орыс мемлекеті қарулы күштерінің құрылымы (Х-ХІІ ғғ.)
Князь Владимир І (Әулие)
980-1015 жж. билік құрған
• Әулие Владимир І билік құруы тұсында Ежелгі орыс мемлекеті өзінің
гүлденуі және әлемге танылу кезеңінде өмір сүрді
• Шығыс славян тайпаларының бірігуі аяқталды
• Шекара нығайтылды: бекіністер және қорғаныс жүйелері құрылды
• Тайпалық князьдар орнына өзінің басқа князьдарын тағайындады
• Алғашқы толық жылнамалық заң жинағын шығарды
• Христиан дінін ресми түрде мемлекеттік дін ретінде қабылдады.
Христиан дінін қабылдаудың себептері:
• Византиямен әскери, экономикалық, саяси және мәдени байланыстарды
нығайту;
• Монотеизм (бір құдайды мойындау) – монарх басшылығындағы біртұтас
мемлекеттің нығайтылуға ұмтылу;
• Путқа табынушылықпен салыстырғанда гуманды христиандық моральды
енгізу;
• Билік үшін күрестегі Владимирдің қарсыласы Ярополк Рим папасымен
одақ құруға ұмтылған болатын.
Орыс Ақиқаты – Русьтің ежелгі заңдар жинағы
Русьтің христиан дінін қабылдауы
Христиан діні енгізілгеннен кейінгі Руське Византияның ықпалы
(С.Ф.Платонов бойынша)
Билік Митрополит билігі бүкіл Руське тарады
Жерге иелік Шіркеулер мен монастырлар жеке меншікке жер алды Шіркеулік
жерлерге византиялық дәстүрлер мен заңдар енгізілді
Ағартушылық Жазудың таралуы, мектептердің құрылуы, білімді адамдардың
пайда болуы
Заңдар және Дін иелері өзіне бағынышты адамдарды грек шіркеу заңдары
соттар негізінде соттады
Князь Ярослав Мудрый
Билік құруы: 1019-1054 жж.
ХІІ-ХІІІ ғғ. Русьтің ірі княздықтары
Критерийлері Владимир-Суздаль Галицк-Волын Новгород
Территориясы Солтүстік-шығысында,Оңтүстік-баты сында, Солтүстік-батысында,
Волга және Дон Полесьядан Карпатқа Балтықтан Солтүстік
өзендері аралығында дейін Уралға дейін
Астанасы ХІІ ғ. ортасына Галич – біріккен Ұлы Новгород
дейін алғашқыда князьдықтардың
Ростов, кейін астанасы
Суздаль; ХІІ ғ.
ІІ-жартысынан
Клязмадағы Владимир
Қалалары Ростов, Суздаль, Галич, Ярославль, Новгород, Псков,
Ярославль, Владимир,Переяславль, Холм, Торжок, Лодога,
Юрьев, Дмитров, Львов, Изборск
Москва Владимир-Волынский
Басқару формасыКняздық Княздық, 1254 ж. Шақырылып
бастап корольдық тағайындалатын князьы
бар вечелік
республика
Шаруашылығы Егіншілік, мал Егіншілік, мал Егіншілік, мал
шаруашылығы, шаруашылығы, шаруашылығы, қолөнер,
қолөнер, аңшылық, қолөнер, аңшылық, аңшылық, балық аулау,
балық аулау, сауда, балық аулау, сауда, сауда, тұз өндіру
тұз өндіру тұз өндіру
Ұлы князьдары Юрий Долгорукий Ярослав Осмомысл Александр Невский
(билік құрған (1125-1157 жж), (1152-1187 жж), (1236-1251 жж)
жылдары) Андрей Боголюбский Роман Мстиславович
(1157-1174 жж), (1170-1205 жж),
Всеволод Большое Даниил Романович
Гнездо (1176-1212) (1221-1264 жж)
Новгородтық демократияның құрылымы
ХІ-ХІІ ғғ. тоғысында Ежелгі Рустің жеке князьдықтар мен жерлерге ыдырап
кетуінің себептері мен салдары(А.В.Зинченко бойынша)
Себептері:
• варягтан греккге деп аталатын сауда жолдарының әлсіреуі;
• Еуропадан Шығысқа қарай өтетін сауда жолының басқа жаққа ауысуына
байланысты Киевтің тарихи рөлінен айырылып қалуы;
• Князьдық биліктің әкесінен баласына емес, ру ішіндегі жасы үлкенге
берілуінің ерекшеліктері;
• Натуралды шаруашылықтың үстемдік етуі →Киев Русіндегі әртүрлі
бөліктерінің арасында мықты экономикалық байланыстардың болмауы;
• Княздардың өзара қырқысуы→әрбір удельдік иеліктерде өздерінің
басқару аппараттарының нығаюы;
• Қалалардың өсуі→орталықтағы биліктің әлсіреуі, яғни Киев князының;
• Жергілікті княздық әулеттердің экономикалық және саяси
тәуелсіздіктерінің өсуі→саяси сепаратизмнің өсуі→1097 ж. Любичтегі
княздардың съезі;
• Аграрлық мәдениеттің өсуі → әлеуметтік құрылымның қиындатылуы,
дворяндардың пайда болуы.
Салдары:
• Жеке княздықтар мен жерлердің шаруашылықтары мен мәдениеттің
көтерілуі;
• Мұрагерлер арасында княздықтардың ұсақталуы;
• Княздар мен жергілікті боярлар арасында қақтығыстардың өсуі;
• Русьтің қорғаныс қабілетінің әлсіреуі.
1228-1468 жж. Солтүстік-Шығыс Русьтегі соғыстар
(Н.С.Галицын бойынша)
ХІІІ ғ. Монғол-татарлардың әскерлерінің жорығы
Русь үшін монғол-татар қанауның салдары (В.В.Бурлаков бойынша)
• Москва мемлекетін қалыптастыру процесіне шығыстық өркениет
белгілерін әкелді;
• Орыстардың Шығыс пен Евразияның шығысына экспанциясын негіздеді;
• Солтүстік-Шығыс орыс жерлерін тарихи туыс территориялар мен
дәстүрлі халықаралық байланыстардан оқшауландырды;
• Экономикалық және мәдени дамуына кедергі болды;
• Ұлы орыс ұлтының қалыптасуына ықпал етті;
• Халықтың бірігуі және өмірлерін жалғастыруында маңызды роль ойнаған
православие шіркеуінің позициясы мен ықпалын нығайтты.
Орыс жерлерінің бірігуі
Даниил Александрович Коломна, Переяславль-Залеский (қосып алды)
1276-1303
Иван І Калита 1325-1340 Ростов, Галич-Костромской, Белоозеро, Углич
(вассалдық тәуелділік), Кострома (қосып алды)
Дмитрий Донской 1359-1389Ростов, Углич, Белоозеро, Калуга, Стародуб,
Дмитров (қосып алды)
Василий І 1389-1425 Н.Новгород, Муром, Вологда, Двинск және Коми
жерлері (қосып алды)
Иван ІІ 1462-1505 Ярославль, Пермь өлкесі, Новгород, Тверь,
Чернигов-Северск жерлері, Обь өзені бойындағы
жерлер, Вятск жері (қосып алды), Чернигов,
Н-Северский, Стародуб, Брянск, Мценск, Любутск,
Гомель, Рыльск (азат етті)
Василий ІІІ 1505-1533 Псков, Рязань (қосып алды), Смоленск (азат етті)
XVI-XVII ғ.ғ. Мәскеу патшалығы
ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Москва патшалығы тарихын оқу барысында мынадай
мәселелерге ерекше назар аударған жөн:
• Орыс жерлерінің бірігуінің алғышарттары
• Орыс жерлері бірігуі процесінің хронологиялық шебі мен кезеңдері
• Иван ІҮ Грозный реформаларының мазмұны
• Аласапыран кезеңі – тарихи процестің негізі, оның кезеңдерге
бөлінуі және негізгі оқиғалары
• ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Ресей орталықтары мемлекетінің сыртқы саясатындағы
міндеттері
• Бүлік - әлеуметтік-экономикалық қарама-қайшылықтың көрінісі ретінде
• Схемалар мен карталарды пайдалана отырып, Ресейдің территориялық
ұлғаюы тарихи процесінің мазмұнын ашу;
• ХҮІ ғ. Москва патшалығының саяси құрылысы және ондағы шіркеудің
ролі
• Патша Иван ІҮ тұсындағы Балтық теңізіне шығу үшін күрес. Ливон
соғысының нәтижелері (1558-1583 жж.)
• Аласапыран кезеңнен кейінгі елдің әлеуметтік-экономикалық және
саяси дамуының ерекшеліктері мен өзіне тән белгілері
• ХҮІІ ғ. Ресейдің халықаралық жағдайы мен сыртқы саясатының
ерекшеліктері
• Украинаның Ресейге қосылу процесінің тарихи ерекшеліктері.
Ұсынылатын ғылыми әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Алексеев Ю. Г. Государь Всея Руси. — Новосибирск, 1991.
2. Гумилев Л. Н От Руси до России. — М., 1994.
3. Егоров В. Л. Золотая Орда; мифы и реальность. — М., 1990.
4. Заичкин И. A.t Почкаев И. Н. Русская история. Популярный очерк. — М.,
1992.
5. Зимин А. А. Россия на пороге нового времени. — М., 1972.
6. Зимин А. А. Опричнина Ивана Грозного. — М., 1958.
7. Зимин А. А. Реформы Ивана Грозного. — М., 1964,
8. Кобрин В. Б. Иван Грозный. — М., 1989.
9. Кучкин В. А. Русь под игом: как эго было. — М, 1991.
10. Скрынников Р.Г. Иван Грозный и его время. — М., 1991.
11. Черепнин Л.В. Земские соборы Русского государства в XV1-XVI1
веках.— М., 1978.
12. История России: Учебник. — М: Проспект, 1998.
13. Мунчаев Ш. М., Устимов В. М. История России: Учебник для вузов. — М.,
1997.
Қосымша:
1. Абрамович Г. В. Князья шуйские и российский трон. —Л., 1991.
2. Аграрный строй в России: прошлое, настоящее, будущее. — СПб., 1999.
3. Борисов Н. С. Политика московских князей. Конец XIII- первая
половина XIV в. — М, 1999.
4. Бугапов В. И. Крестьянская война в России начала XVII в. — М., 1986.
5. Буданова В. П. и др. Великое переселение народов. — М., 1999.
6. Валишевский К. Первые Романовы. — М., 1989.
7. Валишевский К. Смутное время. — М, 1989.
8. Гумилев Л. П. Древняя Русь и Великая Степь. — М, 1992.
9. Данилевский И. Н. Древняя Русь глазами современников и
потомков (IX-XII вв.). — М., 1999.
10. Данилов А. А. История России. IX-XIX вв. — М., 1999.
11. И. Зимин А. А. В канун грозных потрясений. Предпосылки первой
крестьянской войны в России. — М., 1986.
12. История Отечества с древнейших времен до наших дней: Энциклопедический
словарь Сост. Б. Ю. Иванов и др. — М., 1999.
13. История Отечества: Люди, идеи, решения: В 2 ч. — М, 1991.
14. История: Справочник студента. Цивилизация, факты, события: Современные
концепции С. В. Новиков и др. — М., 1999.
15. Карамзин Н. М. История государства Российского. — М„ 1989. Кн. 3. Т.
XI—XII.
16. Козлов С, Дмитриева 3. Налоги в России до XIX в. — СПб., 1999.
17. Корецкий В. И. Формирование крепоспюго права и первая крестьянская
война в России. — М-, 1975.
18. Лурье Ф. Российская история и культура в таблицах. — СПб., 1998.
19. Мавродин В. В. Происхождение русского народа. — М., 1978.
20. Милое Л. В. Великорусский пахарь и особенности российского
исторического процесса. — М., 1998.
21. Наше Отечество: Опыт политической истории: В 2 ч. — М, 1991.
22. Отечество: История, люди, регионы России: Энциклопедический словарь. —
М., 1999.
23. Панченко А. М. Русская история и культура. — СПб., 1999.
24. Платонов С. Ф. Борис Годунов. — Пг., 1921.
25. Платонов С. Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
26. Платонов С Ф. Очерки по истории смуты в Московском государстве XVI-
XVII вв. — М.,1937.
27. Пресняков А. Е. Российские самодержцы. — М., 1990.
28. Пушкарев С. Л Обзор русской истории. — СПб., 1999.
29. Россия в IX-XX вв.: Проблемы истории, историографии и источниковедения.
— М.. 1999.
30. Россия и Романовы. — М., 1992.
31. Русь и варяги: Новый взгляд на историю Европы и Руси: Сб. ст. — М.,
1999.
32. Рыбаков Б. А. Киевская Русь и русские княжества в XII—XIII вв. — М.,
1993.
33. Сахаров А. Н. и др. Подвижники России: Исторические очерки. — М., 1999.
34. Седов В. В. Древнерусская народность. — Мм 1999.
35. Скрынников Р. Г. Минин и Пожарский. — М., 1981.
36. Скрынников Р. Г. Россия в начале XVII в. Смута. — М., 1988.
37. Скрынников Р. Г Социально-политическая борьба в Русском государстве в
начале XVII века.—Л., 1985.
38. Скрынников Р. Г. История российская IX—XVII вв.: В 2 ч. — М., 1997.
39. Скрынников Р. Г Лихолетье (Москва в XVI-XVII вв.). — М., 1988.
40. Скрынников Р. Г. Россия накануне Смутного времени. — М., 1985.
41. Скрынников Р. Г. Самозванцы в России в начале XVII века: Григорий
Отрепьев.— Новосибирск, 1990.
42. Соборное Уложение 1649 г.—Л., 1987.
43. Соловьев С. М. Общедоступные чтения о русской истории. — М., 1992.
44. Терещенко А. Быт русского народа: В 5 ч. — М., 1997-1999.
45. Тихомиров А. А. Российское государство в XV-XVII вв. — М. 1973.
46. ТихомщювМ. Н. Древняя Москва XII-XV вв. Средневековая Россия на
международных путях XIV-XV вв. — М., 1999.
47. Фроянов И. Я. Киевская Русь: главные черты социально-
экономического строя. _ СПб., 1999.
48. Хорошкевич А. Л. Российское государство в системе международных
отношений конца XV - начала XVI вв. — М., 1980.
49. Шишова В. Минин и Пожарский. — М.. 1990.
50. Шмидт С О. Россия Ивана Грозного. — М., 1999.
51. Яковенко И. Г. Российское государство: национальные интересы, границы,
перспективы.— Новосибирск, 1999.
Көркем әдебиеттер тізімі:
Бахревский В. Никон; Свадьбы; Тишайший.
Бахревский В. Хождение встречь солнцу.
Бунташный век. (История отечества в романах, повестях, документах. Век
XVII.
Глинка Ф. Зиновий Богдан Хмельницкий, или Освобожденная Малороссия.
Гоголь . Тарас Бульба.
Загребельный П. Богдан.
Задонский И. Донская Либерия.
Злобин С Степан Рашн; Остров Буян.
Короткевич В. Колосья иод серпом твоим.
Мельников Я. В лесах; На горах.
Мушкетик Ю. Семен Палий; Гайдамаки.
Наволочкин II. Амурские версты.
РоманенкоД. Ерофей Хабаров.
Семенов А. Землепроходцы.
Тарасов К. Погоня на Грюнвальд.
Толстой Л. Хаджи Мурат.
Федоров Е. Ермак.
Якимович А. Кастусь Калинозский.
Көруге ұсынылатын театр өнері туындылары мен көркем фильмдер
Көркем фильмдер:
Александр Невский.
Русь изначальная.
Куликовская битва.
Иван Рублев.
Иван Грозный.
Минин и Пожарский.
Театр өнері туындылары:
* Опера Борис Годунов (Государственный академический Большой театр и
музыкальный театр им. Станиславского и Немировича-Данченко).
* Опера Жизнь за паря (Государственный академический БОЛЬШОЙ театр).
* Спектакль Борис Годунов (Государственный академический Малый театр).
* Спектакль Царь Федор Иоанновнч (Государственный академический Малый
театр).
Ресей орталықтанған мемлекетінің құрылуы
(А.В.Зинченко бойынша)
ХІҮ-ХІХ ғғ. Ресей мемлекетінің территориялық ұлғаюы
Кезеңдері Мазмұны Нәтижесі
І. Москва төңірегіне орыс Орталықтанған орыс
ХІҮ-ХҮІ ғ. ортасы жерлерінің жиналуы мемлекетінің құрылуы
ІІ. Басқа халықтардың бірігуі Ресей өркениеті бір
ХҮІ ғ. ортасы- (Қазан, Сібір, Украина және текті емес қоғам бола
ХҮІІ ғ. соңы т.б.) бастады
ІІІ. Ресей құрамына батыстық типтегі
ХҮІІІ ғ.-ХІХ ғ. социумдардың қосылуы (Эстония,
басы Латвия, Литва, Польша, Финляндия
және т.б.)
ІҮ. Кавказды, Орта Азияны жаулап
ХІХ ғ. 20-80 жж. алу. Амур және Уссури өлкелерін
қосып алу
Москва – орыс жерлерінің бірігу орталығы (В.В.Бурлаков бойынша)
Москва мемлекетіндегі билік жүйесі
Иван Грозныйдың реформалары
(1533-1584 жж. билік құрған)
Опричнинаның мәнін тарихшылардың бағалауы
Туып келе жатқан самодержавие мен Н.П.Павлов-Сильванский,
аристократтардың күресі С.Ф.Платонов
Рулық негізден мемлекеттік негіздің үстемдік С.М.Соловьев
алуы
Террор – самодержавиені сақтап қалу шарты Д.Альшиц
Тұрғындардың барлық жіктеріне қатысты С.Б.Веселовский, А.А.Зимин
деспотизм және зорлық
Удельдік және орталықтық тәртіптердің күресі В.Б.Кобрин
Иван ІҮ ес ауысу ауруына шалдығуының салдары Н.М.Карамзин
Мемлекет басшысының жеке домендерге М.В.Давнар-Запольский
бөлінуінің еуропалық үлгісінің аналогы
Қалыптан тыс ұлғайған орталықтанған В.О.Ключевский
мемлекеттік билік
Опричнинаның нәтижелері
Сословиелік монархия Боярлар думасының 43 мүшесінің 19- дарға асылды,
бұзылды 3-сопылыққа өткізілді
Ел экономикасы бүлінді 40% шаруа қожалықтары күйзелді. Орталық
аудандардағы жайылымдық жерлер 15-тен 4
десятинаға дейін қысқарып кетті
Үлкен көлемде шығынға Иван ІҮ Синодигі бойынша 22 мың адам, жазалау
ұшырады экспедициясының Новгородқа баруының нәтижесінде
15 мыңға дейін адам өлтірілді
Поместелік әскерлерді 6 мың опричниктерді орналастыру үшін 9 мың
ұйымдастыру және топтастырудворян өз поместьелерінен қуылды
тәртібі бұзылды
Жеке меншік иелері табы
жойылды
Қол астындағы азамат
ретіндегі қатынас
қалыптасты
ХҮІІ ғасырдағы Ресей
ХҮІ ғ. соңы-ХҮІІ ғ. басы - Ресей тарихындағы аласапыран кезеңі
Алексей Михайлович Романов патшалығы тұсындағы негізгі іс-шаралар
(1645-1676 жж)
Орталықтанған Ресей мемлекетінің сыртқы саясаты (ХҮІ-ХҮІІ ғғ.)
ХҮІІ ғ. Ресейдегі әлеуметтік күйзелістер
ХҮІ-ХҮІІ ғғ. Ресей мемлекеті территориясының өсуі
Жылы Кезеңі Ауданы, мың.кв.км
1676 Алексей Михайлович билігінің соңы 14520
1654 Михаил Федорович билігінің соңы 2375
1613 Романовтар әулеті патшалығының басы 8580
1584 Иван ІҮ патшалығының соңы 4125
1505 Иван ІІІ патшалығының соңы 2200
ХҮІІ ғ. Ресей армиясы
ХҮІІ ғ. Земство соборындағы сословиелік өкілдік
ХҮІІ ғ. Ресейдің сыртқы саудасы
Ресейде шаруаларды басыбайлы ету заңдары.
XVIII ғасырдағы Ресей
XVIII ғасырдағы Ресей тарихын оқу барысында төменгдеі мәселелерге
ерекше назар аудару қажет:
• Батыс Еуропадағы Жаңа дәуір тарихи кезеңіне тән белгілері, мәні
• XVIIIғасыр Ресей қоғамының саяси, әлеуметтік-экономикалық, мәдени өмірі
эволюция ерекшеліктері
• Петр І алғашқы әскери жорықтары және оның нәтижелері
• Петр І әскери іс және ел қорғанысы, өнеркәсіп, сауда, мемлекеттік
басқарма,әлеуметтік саясат , ағрту, ғылым және мәдениет салаларындағы
реформалық қызметі; бұл қайта құрулардың маңызы.
• Сарай төңкерістері дәуіріндегі Ресейдің саяси даму ерекшеліктері
• Екатерина ІІ билігі тұсындағы Ресейдің ішкі және сыртқы саясатына тән
белгілері
• XVIII ғасыр екінші жартысында елдегі әлеуметтік қақтығыстардың мәні мен
себептері
• Орыс- түрік соғыстарының себептері, барысы және нәтижелері
• Петр І әскери реформалары
• Жеті жылдық соғыстағы Ресейдің жеңісінің нәтижелері
• Сарай төңкерісі дәуірінің мәні мен мазмұны
• А. Суворовтың, П. Румянцевтің, А. Потемкиннің тарихи портреттері
Ұсынылатын ғылыми әдебиеттер тізімі
Негізгі:
1. Анисимов Е. Россия в середине XVIII века. Борьба за наследие Петра. —
М., 1986.
2. Анисимов Е„ Каменский А. Под сенью Екатерины. Вторая половина XVIII
века.— СПб., 1992.
3. Бутанов В. И. Петр Великий и его время. — М., 1989.
4. Время петровских реформ. — М., 1989.
5. Заичкин И. А., Почкаев И. П. Русская история. Популярный очерк. — М.,
1992.
6. Ключевский В. О. Курс русской истории: Соч.: В 9 т. — М., 1989. Т.
III—IV.
7. Корнилов А. А. Курс истории России XVIII века. — М, 1993.
8. Костомаров Н. И. Русская история в жизнеописаниях ее главнейших
деятелей.—М., 1991-1992.
9. Мунчаев Ш. Л., Устинов В. М. История России: Учебник для вузов. — М.,
1997.
10. ПлатоновС. Ф. Очерки по истории Смуты в Московском государстве XVI-XVII
веков. — М., 1995.
11. Соловьев С. М. История России с древнейших времен. — М., 1963. Т. 20;
Публичные чтения о Петре Великом. — М., 1984.
12. Татищев В. Н. Избранные произведения. — Л., 1979.
Қосымша:
1. Абсолютизм в России (XVII-XVIII вв.). — М., 1964.
2. Александр Данилович Мешпиков. — М., 1989.
3. Павленко Н. И. Полудержавный властелин.— М., 1991; Птенцы гнезда
Петрова. _м, 1988.
4. Анисимов Е. В. Пода i пая реформа Псгра I. — Л., 1982.
5. БаггерХ. Реформы Петра Великого. — М. 1985.
6. Брикнер А. Г. Исюрия Петра Великого. — М., 1991.
7. Брикнер А. Г. Исюрия Екатерины Второй. — М., 1991- Т. 1-2.
X. Пуганое В. И. Петр Великий и его время. — М., 1989.
8. Вуганов В. И. Петр Великий и его время. – М., 1989.
9. Вуганов В. И. Пугачев. — М., 1984.
10. В борьбе за власть. Страницы политической истории России XVIII века. —
М, 1988.
11. Валишевский К. Царство женщин.— М., 1989; Дочь Петра Великого.— М„
1989; Вокруг трона. — М.. 1969.
12. Гриневский О. А. Прокопий Возннцын. или Мир с турками. — М., 1992.
13. Записки Е. Дашковой. —Л., 1985.
14. Екатерина II. Сочинения. — М, 1991.
15. Ерошкин Н. П. История государственных учреждений дореволюционной
России.- М., 1983.
16. История Отечества: Люди, идеи, решения: Очерки истории России IX-
начала XX вв. — М., 1991.
17. История СССР: С древнейших времен до наших дней. — М, 1967.
18. Карамзин . М. Записки о древней и новой России. — М., 1991.
19. Ключевский В. О. Сочинения: В 9 т. — М., 1989. Т. 4, 5.
20. Краснобаев Б. И. Очерки истории русской культуры XVIII в. — М., 1972.
21. Крестьянская война в России в 1773-1775 гг. Восстание Е. Пугачева.—
М., 1961-1970. Т. 1-3.
22. Молчанов Н.Н. Дипломатия Петра Великого. — М., 1990.
23. Муратов X. И. Крестьянская война под руководством Е.Пугачева.
(1773-1775). —М., 1980.
24. Наше Отечество: Опыт политической истории. — М., 1991. Т.
25. Павленко Н. П. Петр Великий.— М., 1990; Петр Великий и его время.— М.,
1989.
26. Платонов С. Ф. Лекции по русской истории. — М., 1993.
27. Реформы Петра I: Сборник документов. — М„ 1937.
28. Россия в период реформ Петра I: Сб. ст. — М., 1973.
29. Русская мысль в век Просвещения. — М.. 1991.
30. Федосов И. А. Из истории русской общественной мысли XVIII столетия.
31. Хреетматия по истории СССР с древнейших времен до 1861 года Сост.:
П. П. Епифанов, О. П. Епифанова. — М., 1987.
32. Щербатов М. М. О повреждении нравов в России. — М., 1967.
Көркем әдебиеттер тізімі:
Алданов М. Заговор.
Григорьев С. Александр Суворов.
Иванов В. Императрица Фике.
Карпович Е. Любовь и корона.
Комичен К. Петр Первый на Севере: Повествование о Петре Первом, о делах
его...
Костылев В. Питирим: Роман из петровской эпохи.
Лажечников И. Ледяной дом; Последний Новик.
Майков А. . Ломоносов.
Мережковский Д. Петри Алексей.
Михайлов О. Суворов.
Петров-Бирюк Дм. Кондрат Булавин.
Пикуль В. Фаворит; Пером и шпагой; Слово и дело.
Россию поднял на дыбы..: История Отечества в романах, повестях, документах
(XVII XVIII вв.): В 2 т.
Рыкачев Я. Великое посольств*).
Толстой А. Петр Первый.
Федоров Е. Каменный пояс.
Көруге ұсынылатын мұражайлар, көркем фильмдер, театр өнері туындылары
Мұражайлар:
Государственный музей изобразительных искусств им. А. С. Пушкина.
Государственный исторический музей.
Мемориальный музей императорской фамилии (м. Семеновская).
Музей Усадьба Кусково XVIII века.
Көркем фильмдер:
Адмирал Ушаков.
В начале славных дел.
Емельян Пугачев.
Михаил Ломоносов.
Петр и Алексей.
Петр Первый.
Россия молодая.
Салават Юлаев.
Суворов.
Театр өнері туындылары:
Спеггакль Великая любовь Екатерины Великой (Московский музыкально-
драматический театр под рук. Г. Чихачсва).
Спектакль Имя славного Потемкина (Центральный театр Российской армии).
Спектакль Недоросль (Государственный академический Малый театр).
Спектакль Павел I (Центральный театр Российской армии).
Спектакль Царь Петр и Алексей (Государственный академическим Малый
театр).
XVIIIғ. Ресейдің самодержавиелік монахтары
1682-1725 Петр І
1725-1727 Екатерина І
1727-1730 Петр ІІ
1730-1740 Анна Иоанновна
1740-1741 Иван Антонов
1741-1761 Елезавета Петровна
1761-1762 Петр ІІІ
1762-1796 Екатерина ІІ
1796-1801 Павел І
XVIIIғ. бірінші ширегіндегі
Ресейдің билік және басқару органдары
Петр Алексеевич Романов
Билік құрған жылдары 1696-1725жж.
Петр І әлеуметтік- экономикалық қайта құрулары
РАНГІЛЕР ТУРАЛЫ ТАБЕЛЬ
(1722ж. 24 қаңтар)
Әскери шендер
Азаматтық шендер
теңіз әскері құрлықтағы әскер
ГЕНЕРАЛ-АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛИССИМУС-ФЕЛЬДМАКАНЦЛЕР
РШАЛ
АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛЫДАР: НАҒЫЗ
АРТИЛЛЕРИЯ; КАВАЛЕРИЯ;ҚҰПИЯ
ИНФАНТЕРИЯ КЕҢЕСШІ
ВИЦЕ-АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛ-ЛЕЙТЕНАНТ ҚҰПИЯ
КЕҢЕСШІ
КОНТР-АДМИРАЛ ГЕНЕРАЛ-МАЙОР НАҒЫЗ
СТАТС
КЕҢЕСШІ
КАПИТАН-КОМАНДОР БРИГАДИР СТА ТС
КЕҢЕСШІ
1-ШІ РАНГІЛІ ПОЛКОВНИК КОЛЛЕЖДІК КЕҢЕСШІ
КАПИТАН
2-ШІ РАНГІЛІ ПОДПОЛКОВНИК ЖОҒАРЫ САРАЙ КЕҢЕСШСІ
КАПИТАН
3-ШІ РАНГІЛІ МАЙОР КОЛЛЕЖДІК АСЕССОР
ФЛОТТЫҢ
КАПИТАН-ЛЕЙТЕНАНТЫ,
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ
КАПИТАН
ФЛОТ ЛЕЙТЕНАНТЫ, КАПИТАН НЕМЕСЕ ТИТУЛЯРЛЫҚ КЕҢЕСШІ
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ РОТМИСТР
КАПИТАН
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ ШТАБС-КАПИТАН НЕМЕСЕ КОЛЛЕЖДІК ХАТШЫ
ЛЕЙТЕНАНТ ШТАБС-РОТМИСТР
— — СЕНАТТЫҚ ХАТШЫ
ФЛОТ МИЧМАН ПОРУЧИК ГУБЕРНИЯЛЫҚ ХАТШЫ
АРТИЛЛЕРИЯЛЫҚ ПОДПОРУЧИК СЕНАТТЫҚ РЕГИСТРАТОР
КОНСТЕБЛЬ
— ПРАПОРЩИК НЕМЕСЕ КОЛЛЕЖДІК РЕГИСТРАТОР
КОРНЕТ
XVIII ғасырда соғыстар мен шайқастардағы Ресей
Солтүстік соғыс ОРЕШЕК (1702), НИЕНШАНЦ (1703), ДЕРПТ (1704), НАРВА
1700-1721жж. (1704), КАЛИШ (1706), ЛЕСНАЯ (1708), ПОЛТАВА
(1709), ГЕЛЬСИНГФОРС, АБО (1713), ГАНГУТ (1714),
ГРЕНГАМ (1720), НИШТАДТ (1721)
Поляк мұралығы ДАНЦИГ-ті қошау (1734) — И. Б. Миних
үшін соғыс
1733-1735жж.
Түрік соғысы АЗОВ (1736), КРЫМСКИЙ ПОХОД (1736) — И. Б. Миних,
1735-1739жж. ОЧАКОВ И КАРАСУ-БАЗАР (1737) — П. П. Ласси, ХОТИН
(1739), СТАВУЧАНЫ (1739) — И. Б. Миних
Швед соғысы ВИЛЬМАНСТРАНД (1741), ГЕЛЬСИНГФОРССКАЯ КАПИТУЛЯЦИЯ
1741-1743жж. (1743) — П. П. Ласси
Жеті жылдық ГРОСС-ЕГЕРСДОРФ (1757) — Ф. М. Апраксин, П. А.
соғыс Румянцев, КЕНИГСБЕРГ (1758), ЦОРНДОРФ (1758) — В.
1756-1763жж. В. Фермор, КУНЕРСДОРФ (1759) — П. С. Салтыков,
БЕРЛИН (1760) — И Тотлебен, КОЛЬБЕРГ (1761) — П. А.
Румянцев
1-ші поляк соғысыПОХОД СУЗДАЛЬСКОГО ПОЛКА (1768) — А. В. Суворов
1768-1772жж. (850 шақырым 30 күнде), КРАКОВ (1772) — А. В.
Суворов
Түркиямен соғыс РЯБАЯ МОГИЛА, ЛАРГА, КАГУЛ (1770) — П. А. Румянцев,
1768-1774жж. ЧЕСМА (1770) — А. Г. Орлов, С. К. Грейг, Г. А.
Спиридонов, КАЙНАРДЖИ (1773) — А. Вейсман, ТУРТУКАЙ
(1773), КОЗЛУДЖИ (1774) — А. В. Суворов
Түркиямен соғыс КИНБУРН (1787), ОЧАКОВ (1788), ФОКШАНЫ (1789), ,
1787-1791жж. РЫМНИК (1789), ИЗМАИЛ (1790) — А. В. Суворов, МАЧИН
(1791) — Н. В. Репнин, КАЛИАКРИЯ (1791) —
Ф. Ф. Ушаков
Швед соғысы ВЫБОРГСКОЕ СРАЖЕНИЕ (1790), РЕВЕЛЬ (1790) — А. И.
1790ж. Мусин-Пушкин, ГОГЛАНД (1790) — С. К. Грейг
2-ші поляк соғысыМАЦЕЙОВИЦЫ (1794) — А. В. Суворов, ВАРШАВА (1794) —
1794ж. А. В. Суворов
Антифранцуздық ИТАЛЬЯНДЫҚ ЖОРЫҚ: АДДА, ТИДОН, ТРЕББИЯ, НОВИ (1799)
коалицияға қатысу— А. В. Суворов, ШВЕЙЦАРСКИЙ ПОХОД: СЕН-ГОТАРД,
1798-1802жж. ЧЕРТОВ МОСТ, МУТТЕНА (1799) — А. В. Суворов
XVIIIғ. бірінші ширегінде
Ресейдің сыртқы саясатының
негізгі бағыттары
Солтүстік соғыс 1700-1721жж.
1700-1706жж. Шведцияның әскери жетістіктері, Ресейдің
сәтсіздіктері
1707-1709жж. Полтава шайқасында Ресейдің жеңісімен
аяқталған Ресей мен Шведция жекпе-жегі
1710-1721жж. Шведцияның әскери жеңіліс табуы, Ресей
мен оның одақтастарының жетістіктері
XVIIIғ. бірінші ширегіндегі Ресейдің әлеуметтік құрылымы.
Салық төлейтін тұрғындар 5,6 млн. ер адам, оның ішінде 5,4 млн.
ауыл тұрғындары
Оның ішінде:
Крепоснойлар 3,2 млн. адам
Еркін қала тұрғындары 170 мың адам
Еңбек адамдары 30 мың адам
Дворяндар 15 мың адам, 3 мың әулет, 380 мың аула
Жоғары дәрежедегі дворяндар 500 әулет, 100 аула
Елизавета Петровнаның ішкі саясаты
Билік құрған жылдары: 1741-1761ж.
Петр қалыптастырған дәстүрді қайта қалпына келтіру, жеке билікті
күшейту
Армияда прусстық үлгіден бас тарту
Ішкі таможниялық пошлиналарды жою (1754)
Мануфактуралық өзгерістерді дамыту
Барщиналық және оброктық салықтарды өсіру
Дворяндардың артықшылдықтарын көбейту
Москва университеның құрылуы(1755ж)
Көркем академиясын құру (1757ж)
Ресейдің жеті жылдық соғысқа қатысуы (1757-1762жж.)
Соғыстың себептері Пруссияның әскери-саяси күшеюі, Фридрих ІІ
агрессиялық саясаты
Қарсылас коалициялар Австрия, Саксония, Ресей, Пруссия,
Франция, Шведция Англия
Әскери қимылдар барысы
1757ж. жазы ФридрихІІ қыспағына ұшыраған Авсрияға көмек берген Ресей
Гросс-Егерсдорф деревнясының түбінде Пруссия әскерін
жеңеді, алайда бас қолбасшы генерал-фельдмаршал
Апраксиннің абыржуы Ресей армиясының жетістігін ары
қарай дамытуға мүмкіндік берді.
1758-1760 жж. Жаңа қолбасшы Фермордың басшылығымен орыс әскері Шығыс
Пруссия оның Кенинсберг қала-бекінімен бірге жаулап
алды, одан соң Бранденбургқа енді.
1759ж. Цорндорф деревнясы түбіндегі басты шайқаста Орыс армиясы
жеңіліп қалды.
1760ж. Жаңа бас қолбасшы П. Салтыковтың басшылығымен орыс
армиясы Кунерсдорф деревнясы түбінде прусс әскеріне ірі
соққы берді.
1760ж. А.Бутурлиннің басшылығымен орыс армиясы Берлинге кірді.
Пруссия толық жеңіліс алдында тұрды.
1762ж. Таққа отырған Петр ІІІ жаулап алған жерлерді қайтарып
бейбіт бітімге қол қойды. Фридрих ІІ толық талқандалудан
аман сақтап қалды.
Соғыс Орыстың әскери өнерін паш ету арқылы және Пруссияның
нәтижелері әагрессиялық мақсатын әлсіретіп, ешқандай территорияны
алмаса да Ресей өзінің халықаралық аренадағы беделін
нығайтты.
XVIII ғ. екінші жартысындағы Ресейдің әлеуметтік экономикалық өміріндегі
өзгерістер
XVIII ғ. екінші жартысындағы халық көтерілістері
1768ж. Оңжағалаулық Украинадағы шарулар көтерілісі
1771ж. Москвадағы оба бүлігі
1771ж. Жайық казактарының бүлігі
1773-1775ж.ж. Е. Пугачев бастаған шарулар көтерілісі
Екатерина ІІ. Билік құрған жылдары:1762-1769ж.ж.
Жалпы әкімшілік Қаржы Соттық
басқармасы мекемелер
Губернияларда
Губерниялық Қазыналық Қылмыстық сот
басқарма палата палатасы
(Губернатор, (Вице (төраға, 2
2 кеңесші) Губернатор, кеңесші, 2
экономия асессор)
директоры,
1-кеңесші,
2асессор)
Уездік қаржы
мекемесі
Губернаторлық (уездік
прокурор, казначай) ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz