Модульдік оқыту тәсілін математикадан өз бетінше білім алу және оқып-үйрену сапасын жақсартуда пайдалану ерекшеліктері
І Оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын
тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері
1.1. Өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін
көтерудегі ең басты тәсіл.
1.2. Оқушылардың танымдылық ынтасын
қалыптастырудағы өздік жұмыстың орны
1.3. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындау
қабілеттерін арттыру мәселелері.
1.4. Өздік жұмысты ұйымдастыру мәселесі.
ІІ Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану мәселелері
2.1. Модульдік оқытудың мәні мен маңызы
2.2. Модульдік оқытудың негізгі компонентасы .
оқулық элемент ...
2.3. Оқулық элементті дайындау технологиясының
әдістемелік ерекшелігі..
2.4. Математика курсынан өзіндік жұмысқа арналған
оқулық элементтер дайындау үлгілері
2.4.1. Алгебра курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.2. Геометрия курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.3. Анализ бастамалары курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ...
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері
1.1. Өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін
көтерудегі ең басты тәсіл.
1.2. Оқушылардың танымдылық ынтасын
қалыптастырудағы өздік жұмыстың орны
1.3. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындау
қабілеттерін арттыру мәселелері.
1.4. Өздік жұмысты ұйымдастыру мәселесі.
ІІ Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану мәселелері
2.1. Модульдік оқытудың мәні мен маңызы
2.2. Модульдік оқытудың негізгі компонентасы .
оқулық элемент ...
2.3. Оқулық элементті дайындау технологиясының
әдістемелік ерекшелігі..
2.4. Математика курсынан өзіндік жұмысқа арналған
оқулық элементтер дайындау үлгілері
2.4.1. Алгебра курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.2. Геометрия курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4.3. Анализ бастамалары курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ...
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Қазіргі заманғы кредиттік және қашықтықтан оқыту технологиялары, ақпараттық технологиялар талаптарына сәйкес оқушы, студент өз бетінше білім алу бағытын мейлінше белсендендіруі тиіс.
Ақпараттық оқыту технологиялары негізінен оқушының, студенттің жеке өз бетінше оқып білім алуына арналатын болғандықтан, оның оқулық қызметіне әдістемелік тұрғыда да мүмкіндігінше комфортты жағдай жасалғаны дұрыс болар еді.
Осы жазылып отырған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты өз бетінше білім алғысы келетін оқушыға да, студентке де әдістемелік тұрғыда оның нақты пәнді, біздің жағдайда математика пәнін оқып үйренуіне ыңғайлы, тиімді жағдай жасау.
Мысалы, бұл мәселе, әсіресе, кредиттік және қашықтықтан оқыту, білім алу технологияларын пайдалану және іске асыруда да өзекті мәселеге айналып отыр.
Біздің осы дипломдық жұмыста ұсынып отырған модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, машықтануына толық мүмкіндік жасай алатындығын практика көрсетіп отыр. Мысалы, осы тәсілді пайдалану бір семестрдің ішінде 3 және 4 курс студенттерінің нақты академиялық топтарының біліктілігін біршама жақсартуға мүмкіндік берді. Студенттерге бұл оқыту тәсілі ұнады және тиімді сұранысқа ие болып отыр.
Модульдік оқыту тәсілінің басты ерекшелігі – оның нәтижелігінде. Оқыту алгоритмдерінің қадамдары тізбегі дұрыс анықталған жағдайда ол міндетті түрде оң сапалы білімдік нәтижеге жеткізеді. Сондықтан, бұл тәсіл бойынша өз бетінше оқып-үйренуге және теориялық білімді бекітуге арналған оқулық материалдарды пән мұғалімінің өзі дайындағаны және ұсынғаны жөн. Өйткені, ол өзі оқытып және дәріс беріп жүрген академиялық топтарды (сыныптағы оқушыларды) жақсы біледі (білуі тиіс).
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі арқылы оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, алған білімін практикада қолдана алуына жағдай туғыза алатын оқулық элементтер үлгілерін ұсыну.
Ақпараттық оқыту технологиялары негізінен оқушының, студенттің жеке өз бетінше оқып білім алуына арналатын болғандықтан, оның оқулық қызметіне әдістемелік тұрғыда да мүмкіндігінше комфортты жағдай жасалғаны дұрыс болар еді.
Осы жазылып отырған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты өз бетінше білім алғысы келетін оқушыға да, студентке де әдістемелік тұрғыда оның нақты пәнді, біздің жағдайда математика пәнін оқып үйренуіне ыңғайлы, тиімді жағдай жасау.
Мысалы, бұл мәселе, әсіресе, кредиттік және қашықтықтан оқыту, білім алу технологияларын пайдалану және іске асыруда да өзекті мәселеге айналып отыр.
Біздің осы дипломдық жұмыста ұсынып отырған модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, машықтануына толық мүмкіндік жасай алатындығын практика көрсетіп отыр. Мысалы, осы тәсілді пайдалану бір семестрдің ішінде 3 және 4 курс студенттерінің нақты академиялық топтарының біліктілігін біршама жақсартуға мүмкіндік берді. Студенттерге бұл оқыту тәсілі ұнады және тиімді сұранысқа ие болып отыр.
Модульдік оқыту тәсілінің басты ерекшелігі – оның нәтижелігінде. Оқыту алгоритмдерінің қадамдары тізбегі дұрыс анықталған жағдайда ол міндетті түрде оң сапалы білімдік нәтижеге жеткізеді. Сондықтан, бұл тәсіл бойынша өз бетінше оқып-үйренуге және теориялық білімді бекітуге арналған оқулық материалдарды пән мұғалімінің өзі дайындағаны және ұсынғаны жөн. Өйткені, ол өзі оқытып және дәріс беріп жүрген академиялық топтарды (сыныптағы оқушыларды) жақсы біледі (білуі тиіс).
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі арқылы оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, алған білімін практикада қолдана алуына жағдай туғыза алатын оқулық элементтер үлгілерін ұсыну.
1 О. С.Сатыбалдиев, Қ.И.Қаңлыбаев, С.А.Джанабердиева «Математиканы оқыту әдістемесі» - Алматы, 2013.
2 Ә. Бидосов «Математиканы оқыту әдістемесі»- Алматы. «Мектеп» , 1989
3 А.Е.Әбілқасымова, К.Д.Шойынбеков, В.Е.Корчевский, З.А.Жұмағұлова. Алгебра және анализ бастамалары, 10 сынып – Алматы. «Мектеп» , 2010.
4 А.Е.Әбілқасымова, И.Б.Бекбаев, А.А.Абдиев, З.А.Жұмағұлова. Алгебра және анализ бастамалары, 11 сынып – Алматы. «Мектеп» , 2007.
5 Ершов А.П және басқалар «Информатика және есептеуіш
техникасы негіздері » 9 және 10 сынып. – Алматы, 1986.
6 Бөрібаев Б., Нақысбеков Б. Информатика және есептеуіш техника
негіздері.– Алматы, 2005.
7 Мүсілімов Б., Бұзаубекова С. Кредиттік оқыту технологиясының әдістемелік негізі – модульдік оқыту тәсілі.// Труды республиканской научно-практической конференции «Актуальны проблемы подготовки учи еля новой формации», 25.11.2010, Тараз, с.161-165
8 Темирбекова А.А. Методика преподавания математики. – М.:, 2003.
9 Под ред. Стефановой Н.Л., Подходовой Н.С. Методика и теория обучения математике. – М.:, 2005.
10 Выбор методов обучения\Под ред.Ю.К.Бабанского. – М.:,Просвещение,1981.
11 Гельперин П.Я. Психология мышления и учение о поэтапном формулировании умственных действий – вн.: Исследование мышления в советской психологии. – М.,1996
12 Давыдов В.В.Проблемы развивающего обучения. – М,Педагогика,1986.
13 Буланова-Топоркова М.В., Духавнева А.В., Кукушкин В.С., Сучков Г.В. Педагогические технологии. – Р/Д, 2002.
14Полат Е.С., Бухаркина М.Ю., Моисеева М.В., Петров А.Е. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. – М.: ACADEMA, 2003 – 272 с.
15 ҚР орта мектебінің математика бойынша бағдарламалары. – Астана, 2010.
16 Қарабаев А. Қ. Оқушылардың ой-өрісін дамытуға ықпал жасайтын стандартты емес кейбір есептер / А.Қ. Қарабаев – Жезказған: ЖезУ баспасы 1998-61 бет.
17 Қарабаев А. Қ. Оқушылардың ой-өрісін дамытуға ықпал жасайтын стандартты емес кейбір есептер / А.Қ. Қарабаев – Жезказған: ЖезУ баспасы 1998-61 бет.
18 .... //Қазақстан мектебі, №23, 2012,- 13 бет.
2 Ә. Бидосов «Математиканы оқыту әдістемесі»- Алматы. «Мектеп» , 1989
3 А.Е.Әбілқасымова, К.Д.Шойынбеков, В.Е.Корчевский, З.А.Жұмағұлова. Алгебра және анализ бастамалары, 10 сынып – Алматы. «Мектеп» , 2010.
4 А.Е.Әбілқасымова, И.Б.Бекбаев, А.А.Абдиев, З.А.Жұмағұлова. Алгебра және анализ бастамалары, 11 сынып – Алматы. «Мектеп» , 2007.
5 Ершов А.П және басқалар «Информатика және есептеуіш
техникасы негіздері » 9 және 10 сынып. – Алматы, 1986.
6 Бөрібаев Б., Нақысбеков Б. Информатика және есептеуіш техника
негіздері.– Алматы, 2005.
7 Мүсілімов Б., Бұзаубекова С. Кредиттік оқыту технологиясының әдістемелік негізі – модульдік оқыту тәсілі.// Труды республиканской научно-практической конференции «Актуальны проблемы подготовки учи еля новой формации», 25.11.2010, Тараз, с.161-165
8 Темирбекова А.А. Методика преподавания математики. – М.:, 2003.
9 Под ред. Стефановой Н.Л., Подходовой Н.С. Методика и теория обучения математике. – М.:, 2005.
10 Выбор методов обучения\Под ред.Ю.К.Бабанского. – М.:,Просвещение,1981.
11 Гельперин П.Я. Психология мышления и учение о поэтапном формулировании умственных действий – вн.: Исследование мышления в советской психологии. – М.,1996
12 Давыдов В.В.Проблемы развивающего обучения. – М,Педагогика,1986.
13 Буланова-Топоркова М.В., Духавнева А.В., Кукушкин В.С., Сучков Г.В. Педагогические технологии. – Р/Д, 2002.
14Полат Е.С., Бухаркина М.Ю., Моисеева М.В., Петров А.Е. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. – М.: ACADEMA, 2003 – 272 с.
15 ҚР орта мектебінің математика бойынша бағдарламалары. – Астана, 2010.
16 Қарабаев А. Қ. Оқушылардың ой-өрісін дамытуға ықпал жасайтын стандартты емес кейбір есептер / А.Қ. Қарабаев – Жезказған: ЖезУ баспасы 1998-61 бет.
17 Қарабаев А. Қ. Оқушылардың ой-өрісін дамытуға ықпал жасайтын стандартты емес кейбір есептер / А.Қ. Қарабаев – Жезказған: ЖезУ баспасы 1998-61 бет.
18 .... //Қазақстан мектебі, №23, 2012,- 13 бет.
Пән: Математика, Геометрия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 54 бет
Таңдаулыға:
Тақырыбы: Модульдік оқыту тәсілін математикадан өз бетінше білім алу және оқып-үйрену сапасын жақсартуда пайдалану ерекшеліктері.
Түйіндеме
Дипломдық жұмыста модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан өз бетінше білім алуы және оқып-үйрену сапасын жақсартуда пайдалану ерекшеліктері мәселелері қарастырылған.
Аннотация
В дипломной работе рассмотрены особенности модульного подхода в обучении и проблемы использования учебного элемента при самостоятельном получении знаний и для улучшения качества обучения по математике учащимися как основного инструмента реализации модульного подхода в обучении.
Abstract
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
І Оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын
тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері
0.1. Өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін
көтерудегі ең басты тәсіл ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.2. Оқушылардың танымдылық ынтасын
қалыптастырудағы өздік жұмыстың орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
0.3. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындау
қабілеттерін арттыру мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
0.4. Өздік жұмысты ұйымдастыру мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану мәселелері
2.1. Модульдік оқытудың мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
2.2. Модульдік оқытудың негізгі компонентасы -
оқулық элемент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Оқулық элементті дайындау технологиясының
әдістемелік ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4. Математика курсынан өзіндік жұмысқа арналған
оқулық элементтер дайындау үлгілері
2.4.1. Алгебра курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
2.4.2. Геометрия курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
2.4.3. Анализ бастамалары курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ...
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі заманғы кредиттік және қашықтықтан оқыту технологиялары, ақпараттық технологиялар талаптарына сәйкес оқушы, студент өз бетінше білім алу бағытын мейлінше белсендендіруі тиіс.
Ақпараттық оқыту технологиялары негізінен оқушының, студенттің жеке өз бетінше оқып білім алуына арналатын болғандықтан, оның оқулық қызметіне әдістемелік тұрғыда да мүмкіндігінше комфортты жағдай жасалғаны дұрыс болар еді.
Осы жазылып отырған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты өз бетінше білім алғысы келетін оқушыға да, студентке де әдістемелік тұрғыда оның нақты пәнді, біздің жағдайда математика пәнін оқып үйренуіне ыңғайлы, тиімді жағдай жасау.
Мысалы, бұл мәселе, әсіресе, кредиттік және қашықтықтан оқыту, білім алу технологияларын пайдалану және іске асыруда да өзекті мәселеге айналып отыр.
Біздің осы дипломдық жұмыста ұсынып отырған модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, машықтануына толық мүмкіндік жасай алатындығын практика көрсетіп отыр. Мысалы, осы тәсілді пайдалану бір семестрдің ішінде 3 және 4 курс студенттерінің нақты академиялық топтарының біліктілігін біршама жақсартуға мүмкіндік берді. Студенттерге бұл оқыту тәсілі ұнады және тиімді сұранысқа ие болып отыр.
Модульдік оқыту тәсілінің басты ерекшелігі - оның нәтижелігінде. Оқыту алгоритмдерінің қадамдары тізбегі дұрыс анықталған жағдайда ол міндетті түрде оң сапалы білімдік нәтижеге жеткізеді. Сондықтан, бұл тәсіл бойынша өз бетінше оқып-үйренуге және теориялық білімді бекітуге арналған оқулық материалдарды пән мұғалімінің өзі дайындағаны және ұсынғаны жөн. Өйткені, ол өзі оқытып және дәріс беріп жүрген академиялық топтарды (сыныптағы оқушыларды) жақсы біледі (білуі тиіс).
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі арқылы оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, алған білімін практикада қолдана алуына жағдай туғыза алатын оқулық элементтер үлгілерін ұсыну.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады. Бірінші бөлімде оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері, өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін көтерудегі, тиімді танымдылық ынтасын қалыптастырудағы ең басты құрал, тәсіл болатындығы туралы айтылған. Екінші бөлімде автор жұмысының негізгі нәтижелері келтірілген. Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану үлгілері келтірілген. Осы тәсілді мектептік алгебра, геометрия және анализ бастамалары курстарын оқып үйренуде де тиімді пайдалануға болатындығы нақты мысалдар үлгілеріменен көрсетілген.
Дипломдық жұмысты орындау барысында көптеген әдебиеттерге (әсіресе,Е. Полат және Бухаркина М.Ю., Моисеева М.В., Петров А.Е. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. - М.: ACADEMA, 2003 - 272 с.) және ғылыми-әдістемелік журналдарға (Математика, Математика және физика, Қазақстан мектебіндегі математика, Математика в школе, Информатика негіздері, Информатика и образование, т.б.) сараптаулар жүргіздім, оқытуды тиімді іске асыру тәсілдерімен және әдістерімен таныстым, ол әдебиеттердің негізгілері диплом жұмысы соңындағы тізімде келтірілген.
І Алгоритм түсінігі және алгоритмдік оқыту тәсілі туралы
І Оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын
тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері
1.1Өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін
көтерудегі ең басты тәсіл
Оқушылардың ой белсенділігін, қабілетін дамыту, жұмыс істеуге үйрету тәрізді міндеттерді бір ғана сабақ процесі арқылы орындау мүмкін емес. Ол үшін оқушылардың өздігінен істейтін жұмыстарына көп көңіл бөлу керек. Мектепте оқушылар үйретілген ереже қорытындыларды талдай білу керек. Оқушылар білімді сабақ үстінде алу тиіс. Егер олар сабақ үстінде тек тыңдаушы ғана болса, онда бұл міндет жүзеге аспай қалады, яғни сабақ үстінде оқушылардың өз бетімен істейтін жұмысына елеулі уақыт берілуі қажет болады. Сынып жоғарылаған сайын сабақта оқушылардың бұл жұмысына берілетін уақыт та арта түсуі тиіс.
Есептер мен жаттығулардың қызықты болуы, оқушылардың өз бетімен ойлауы, өздігінен тұжырым, қорытынды жасай алуы, өзінің алған білімін өмірде қолдана білуі пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Қазіргі кезде оқушыларды өз бетінше жұмыс жасатпай сабақ өту мүмкін емес. Сол себепті сабақ өткізу барысында және сабақтан тыс жүргізілетін жұмыста оқушылардың өзіндік жұмысын өткізуге баса назар аудару керек. Бұл әдістің тиімділігі оқушыны өз бетімен ой қорытуға, қажетті білімдік ақпаратты есте сақтауға, ізденуге, жинақылыққа, іскерлік дағдысын қалыптастыруға тәрбиелейді. Әрине, өзіндік жұмысты қалай ұйымдастыру, тапсырмаларды дайындау, тараулар бойынша тақырыпқа сай етіп деңгейлеп, саралап таңдай білу ол мұғалімнің шеберлігіне байланысты болады..
Өзіндік жұмысты үш түрге бөлуге болады:
1. Бағдарламада бар материалдармен сабақ барысында жұмыс істеу;
2. Бағдарламадағы бар материалдармен сабақтан тыс уақытта жұмыс істеу;
3. Бағдарламада жоқ материалдармен сабақтан тыс уақытта жұмыс істеу.
Өзіндік жұмыстың және бір түрлі таратпа материалмен жұмыс істеу. Таратпа материалмен жұмыс жасаудың негізгі мақсаты оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауына мәжбүр етеді. Қолына осындай жеке таратпа материал тиген оқушы өзінің ешкімнен көшіре ала алмайтынына көзі жеткендіктен есепті өз бетімен шешуге тырысады.
Өз бетімен жұмыс жасаудың басқа түрлері өзін-өзі тексерумен ұштастырылған өзіндік жұмыс, математикалық диктант т.б. Математиканы оқып үйренудегі оқушылардың саналылығын және тапсырмаларды өз бетімен орындай білуін жетілдіруіне үй тапсырмасын орындаудың да маңызы зор. Оны орындау нәтижесінде алған білімі пысықталады. Үй тапсырмасының көлемі мен қиындығы оқушының шамасына қарай, олар меңгере алатындай мөлшерде болуы тиіс. Үйге берілген тапсырманы уақытында тексеріп отыруы керек. Дәптерлерді жинап алып, тексеруге талдау жасауға да болады. Оқушының үй тапсырмасын өзі орындағанын тексеру үшін үй тапсырмасына ұқсас жаттығулар беру арқылы өзіндік жұмыстар жүргізілген жөн. Сонда оқушы білімін тексерген кезде, ол барлық ойын материалды игеруге жұмсайды. Өздерінің үлгермеген, әлі де толық меңгермеген тұстарын оқушылар өздері іздене отырып, қатесін түзеуге тырысады. Бұл оның есте сақтау қабілетін арттырады. Оқушының ойындағысын ауызша және жазбаша жеткізуге шеберлейді.
1.2 Оқушылардың танымдылық ынтасын тиімді
қалыптастырудағы өздік жұмыстың орны
Оқушылардың өздік жұмысы туралы қорытынды жасаған уақытта мынадай тұжырымға келуге болады: өздік жұмыс оқушының тек өз белсенділігі түрінде, ойлауды талап ететін өзінің әрекеті түрінде анықталады. Әрбір өздік жұмысты бастарда оқушының алдында мақсат немесе проблема тұруы қажет. Бірақ та проблеманың қосылуынан оны оқушы қабылдады деген қорытынды шықпаса керек. Ұсынылған проблема оқушы үшін өте маңызды болуы шарт. Тапсырма әр оқушының қабілеті мен жас ерекшелігіне, әрі орындай алу мүмкіндігіне сай болуы тиіс. Міне, осыдан кейін келіп, оқытудың жекешелендіру проблемасы туады.
Мысалға, шығармашылық тапсырма бүкіл класқа беріледі. Әр оқушы оны орындау барысында өзінің жеке тәжірибесін пайдалана отырып, қазіргі алған білім деңгейінде жұмыс істейді. Өздік жұмыс ұйымдастыру барысында мұғалім оқушыға арнайы тапсырма береді. Осы кезде оқушы тапсырманың қажеттігі жөнінде ой тұжырымдайды. Бірінші қадам берілген тапсырманың мазмұнына талдау жасап, оны өзінің осыған дейін алған білім деңгейімен салыстырып оқушылар тапсырманың мақсатын түсінеді. Орындауға қандай амалдар қолдану керек екендігін ойластырады. Қандай нәтижеге жету керек екендігін болжайды. Екінші қадам - ойластырған жоспарды іске асыру. Бұл сатыда оқушылар тапсырманы орындайды. Үшінші қадам - алған нәтижеге талдау жасау, оны белгілеген жобамен салыстыру. Оқушы тапсырманың орындалу нәтижесін, өзін-өзі бақылайды. Егер жобаланған нәтиже мен алынған нәтиже сәйкес келсе, онда бұл оқушыға оң әсер береді. Мұғалім оқушылардың өзіндік жұмысына қорытынды жасайды. Қазіргі кезде, ғылыми информацияның жедел өсуіне байланысты оқушылардың қздігінен білім алып, өздігінен оқып үйрену өте маңызды болып отыр.
Негізінен өзіндік жұмыстар дидактикалық жағынан мынадай үш түрге бөлінеді: білім алуға арналған өздік жұмыстар; білімді пайдалануға арналған өздік жұмыстар; теориялық материалды тексеруге арналған өздік жұмыстар.
Жаңа материалды оқушылардың өз бетінше оқуы. Бұл іскерлікті қалыптастыру үшін, жұмысты сыныпта бастау керек. Мұғалім оқулықтың кейбір материалын оқушыларға үй тапсырмасы ретінде беруіне болады. Мұндай жұмысты өткізерде мұғалім әрбір оқушының осындай жұмысты істеуге дайын екендігіне көзі жетуі керек. Жаңа материалды оқығанда сұрақ жауаптары белгілі болып, олар тақтада жазылуы керек. Өзіндік жұмысқа оқушыларды үйрету үшін оларды өткен жаңа материалға байланысты сұрақтарға өздігінен жауап беруге үйрету керек. Мысал ретінде жаңа материалды мұғалім оқушыларға түсіндіргеннен кейін, оны оқушылар қалай ұққандарын тексеруге арналған сұрақтар жүйесін келтірейік. 5класта Бұрыш. Тең бұрыштар тақырыбын өткенде жаңа материалды ұғу сапасын тексеруге арналған сұрақтар мынадай болуы мүмкін:
1. Бұрыштарды атаңдар(берілген сурет бойынша).
2. Суретте берілген бұрыштарды белгілеңдер(үш әріппен, бір әріппен).
3. Жоғарыда келтірілген суреттерден бұрыштың қабырғаларын атаңдар.
4. Бұрыштардың төбесін атаңдар.
5. Бұрыштардың теңдігі қалай тексеріледі?
6. Бұрыштың биссектрисасы дегеніміз не?
Бастапқы деңгейде сұрақтардың бәрі оқушылардың жаңа материалды игеру деңгейін тексеруге бағытталуы керек. Бұл біртіндеп оқушыларды өзіндік жұмыс істеуге, дайындалған сұрақтарға жауап қайтаруға, оқулықтағы берілген материалды өздігінен оқып игеруге үйретеді. Егер сұрақтар оқулықтың текстінде бар болса(мысалы, А.В.Погорелов геометриясындағы сияқты), онда қандай сұрақтарға жауап дайындаулары керек екендігін көрсету керек. Ұсынылған сұрақтардың ішінде оқулықта тура жауабы жоқ сұрақтар болғаны абзал. Себебі мұндай сұрақтар оқушыларды ойлауға үйретеді. Мұндай сұрақтар теореманы дәлелдеуге де арналуы мүмкін. Теореманың қиындығына байланысты теореманы дәлелдеу күні бұрын дайындалған суреттер бойынша және тақтадағы жазулар бойынша немесе оларсыз жүргізілуі мүмкін.
Сабақта өздігінен оқып білген материал осы сабақтың үстінде пысықталуы керек. Теоремалардың өздік дәлелдеуге А.В. Погореловтың оқулық құралындағы ұқсас дәлелдеулер көмектеседі. Мысалы ретінде үшбұрыштардың теңдігінің 1-ші және 2-шібелгілері теңбүйірлі үшбұрыштың табанындағы бұрыштар туралы тура және кері теоремалар. Үшбұрыштардың ұқсатығының белгілері және т.б. теоремалардың дәлелдеулері бір-біріне ұқсас. Бұл теоремалардың біріншілерін мұғалім дәлелдеп, екінші теоремаларды оқушыларға өздігінен дәлелдеуге ұсынуға болады. Үшбұрыштардың ұқсатығының үш белгісі теоремада тұжырымдалған. Бұл теореманың дәлелдеуін үш сабаққа бөлуге болады. Бірінші белгіні мұғалім өзі дәлелдегеннен кейін, оқушылармен бірге теореманың өту жоспарын құруға болады.
1. Теореманың шарты мен қорытындысын бөліп шығару.
2. коэффициентті -қа гомотетиялы үшбұрышын салу.
3. -теңдігін дәлелдеу.
4. - екендігін қорытындылау.
Теореманың екінші және үшінші белгілерін дәлелдегенде жоспардың 3-4 бөліктерін оқушыларға өздігінен дәлелдеуге ұсынуға болады. Кейбір теоремалар үшін, мысалға вертикаль бұрыштардың теңдігі туралы, үшбұрыштың сыртқы бұрышы туралы күні бұрын нақтылы берілген сандық шама бойынша теоремалардың дәлелдеуінде кездесетін ой тұжырымдар жасайды. Бұдан соң оқушылар теореманы өз беттерімен дәлелдейді. Оқушыларға теоремаларды өздігінен дәлелдеп үйрету үшін әр түрлі методикалық тәсілдер жасауға болады. Мысалы, теореманың дәлелдеуін басқа суреттер бойынша жүргізуді пысықтау ретінде сыныпта немесе үй тапсрымасы ретінде беруге болады. Теоремаларды дәлелдеуге бағытталған бірнеше үй тапсырмасының мысалдарын келтірейік. Әрбір сурет бойынша өткізілетін дәлелдеулер осы тақырыпқа байланысты өткен теориялық материалдардың мәліметтерін пайдалануды талап етеді.
1-мысал. ІХ сынып геометриясы, тақырып жай фигуралардың ауданы.
Трапецияның ауданы сыныпта оқулықта берілген сурет бойынша дәлелденгеннен кейін оқушыларға үйде осы суреттердің бірімен дәлелдеуді тапсырма ретінде ұсынуға болады(12-сурет).
2-мысал. Үшбұрыштың бұрыштарының қосындысы туралы теореманы дәлелдегенде оқушыларға үйде өз бетінше дәлелдеуге төмендегідей суреттер ұсынуға болады.
В
В
4
5
2
В 6 7 8 5 2
3
4 5 4 3
1
А
1
2
3
С
А 1 С А С
а) б) в)
12-сурет.
S2
S3
S
S
S1
S S1 S1 S2
a) S= S1+S2 б) S=S1-S2 в) S=S1-S2-S3
S2
S
S2
S1
S1
S3
a) г) S= S1=S2 д) S=S1-S2+S3
13-сурет.
14- сурет .
3-мысал. Трапецияның орта сызығы туралы теореманы дәлелдегенде үйге бұл теореманы басқа жолмен дәлелдеуге мынандай суреттер ұсынуға болады(14-сурет).
4-мысал. Параллелограмның ауданының формуласы туралы теореманы дәлелдегенде үй тапсырмасы ретінде В.Ф. Шаталовтың осы теореманы дәлелдегенде пайдаланған төмендегі суретін ұсынуға болады(15-сурет).
Суреттен қысқа түсінік берейік. Екі пунктирлік төртбұрыштар тең. Сондықтан олардың аудандары да тең. Бұл екі тең төртбұрыштан штрихталған ортақ бөлігін алып тастасақ, онда тең екі төртбұрыш қалады. Оның біреуі тік төртбұрыш. Тік төртбұрыштың ауданы аһ - қа тең(16-сурет).
Өздік жұмыстардың тағы бір түрі оқушылар оқулықтың текстін өздері оқып шығу. Бұның екі түрі болуы мүмкін. Мұғалім түсіндіргеннен кейін оқып шығуға және оқушылардың өздігінен оқып шығуға арналған текст. Бұл екі текстің бір-бірінен айырмашылығы болуы керек.
Бірінші жағдайда текст тұтас, ықшамды, мұғалімнен алған мәліметті тұжырымдайтындай (қорытындылатындай), екінші жағдайда ол текст көлемділеу, түсіндірме мысалдары, түсініктемелері айқын болуы қажет. Мұндай материалды мұғалім өзі белгілеуі керек. Оқушылардың оқулары үшін бүтіндей бір параграф алу міндетті емес. Ол параграфтың бір бөлігі, жекелеген теорема немесе жеке бір тұжырым болуы ықтимал. Математикалық тексті өзіндік оқуға өте күрделі мәселе екенін жоғарыда айттық. Сондықтан, әсіресе мектептің орта буынындағы оқушылары үшін кейбір нұсқаулар беру, тексті бөліктерге бөліп беру, жетекші сұрақтар беру артық болмайды. Себебі, математика сабағында өздік жұмыс ұйымдастырудың кемшіліктері де бар. Егер оқушы алдына қойылған тапсырманы орындауға дайын болмаса, онда оқушының еңбегі далаға кетеді де , ол өзінің жұмысынан ешқандай нәтиже алмайды. Оқушының өздік жұмыс орындау барысында жіберген қатесі тек қана жұмыс аяқталғаннан кейін, оның сапасын тексеру барысында ғана анықталады. Сондықтан, оқушы жаттығуларды өз бетінше орндағанда бір қатені мысалдан мысалға қайталауы мүмкін. Сөйтіп, міне осыдан барып дұрыс емес алгоритм оқушының сана - сезіміне сіңіп қалады.
Іс жүзінде өзіндік жұмыс әрбір сабақ сайын өткізіледі десек болады. Сондықтан өзіндік жұмысқа оқушыларды мұқият дайындап алып өткізу керек екендігін мұғалімдер әр уақытта есте сақтауы қажет.
Оқушылар өздік жұмыс істегенде олардың материалды толық игеру деңгейі өте маңызды талап. Теориялық материалды толық игертіп алмай, оқушыларға өздік жұмыс ұсынуға болмайды. Өздік жұмыс жақсы нәтиже беру үшін, оның мазмұны мен көлемі дұрыс анықталуы керек. Әрі ол тым ауыр да, жеңіл де болмауы керек. Егер де тапсырма тым ауыр болса, онда оқушының уақыты босқа кетіп, ол өзінің күшіне сенбеушілікпен қарайтын болады, ал мұндай жағдай бұдан жеңіл есептерді шығарғанда кедергі жасауы мүмкін. Ал тым жеңіл есеп оқушының ойлау қабілетін дамытпайды. Сондықтан, тапсырма әрбір оқушының дайындық деңгейін, іскерлігін, қабілетін ескере отырып жеке-жеке берілгені жөн.
Өздік жұмыстың нәтижелі болуының міндетті шартының бірі - оның қорытындысын тексеруді дер кезінде және дұрыс ұйымдастыру, тексеру. Көптеген жағдайда жабақ тақтада күні бұрын дайындалған немесе пленкада жазылған тапсырманың дұрыс шешілуі киноскоп арқылы оқушыларға көрсетіледі. Оқушылар өздері шығарған есепті тақтадағымен салыстырады. Есепті осылай тексеру оны орындағандар үшін немесе қате жібергендер үшін пайдалы. Ал есепті қалай шығаруды білмейтін оқушылар үшін дайын есепті көшіргеннен оның шығару әдісін игеруге беретін пайдасы шамалы. Сондықтан тексеру есептің шығарылу жолын көрсетумен шектелуге болмайды. Есеп шығару барысында жасалған түрлендірулерге, қосымша салуларға т.с.с. түсінік беру қажет. Егер варианттар көп болса, онда олардың біреуіне түсінік беріп, ал қалғандарының жауаптарын тексеріп өтуге болады.
Оқушыларға өмірде қажетті іскерліктің бірі - алған мәліметтерінің негізгі маңызды жерлерін бөліп ала білу. Ол өздік жұмысты орындаудағы жоғары көрсеткіштердің бірі болып табылады. Ал оқып шыққан текстінің ішіндегі негізгі жерлерін бөліп алу үшін оқушыларды сұрақтарға жауап құра білуге үйрету керек. Ол үшін оқушы берілген материалдан жаңа түсініктерді және фактілерді өз беттерімен бөліп шығарып және бұл материал ертеректе өткен қандай түсініктерге сүйенетінін анықтай білу қажет.
Мысалға, Вектордың түсінігі, Абсолют шама және вектордың бағыты тақырыбын өткенде оқушыларға мынадай негізгі түсініктер ұсынылады:
1. Вектордың түсінігі
2. Вектордың өрнектелуі
3. Бірдей бағытталатын векторлар
4. Вектордың абсолют шамасы(модулі)
5. Нөлдік вектор
6. Тең векторлар
Осы тақырыпты өткенде оқушылар материалдың жаңа емес екенін түсіну керек. Берілген мәліметтер оларға негізінен физика курсынан таныс екенін, мұнда тек қана вектордың өрнектелуі мен берілу әдістерін физикаға қарағанда айқын топтастыра білуде екенін ұғынуы керек. Осыдан оқушыларда жаңа материалдың негізгі жерлерін бөліп ала білу қабілеті қалыптасады. Оны мына төмендегідей сұрақтар беруден бастау керек.
1. Бұл бөлімде қандай таныс түсініктер пайдаланылған?
2. Жаңа материалды түсіндіргенде қандай таныс фактілерге сүйенген?
3. Қандай жаңа түсініктер қарастырылған?
4. Қандай жаңа фактілер берілген?
Оқушылар мұғалімнің басқаруымен жаңа материалдың маңызды жерлерін өздігінен бөліп алуға үйренгеннен кейін, өтіп жатқан жаңа материал бойынша сұрақтарға жауап берудің жоспарын өздігінен құруға кіріседі. Мысалы, VІ сыныпта Көпмүшеліктер тақырыбын өткенде оқушылар бұл тақырып бойынша мына сұрақтарға жауап берудің жоспарын құра білулері керек:
1. Көпмүшеліктің түсінігі, анықтамасы.
2. Стандартты түрдегі көпмүшелік.
3. Көпмүшелікті стандартты түрге келтіру.
4. Бүкіл мүшелері стандартты түрдегі көпмүшелікті стандартты түрдегі деп атауға бола ма?
5. Ұқсас мүшелері жоқ көпмүшеліктерді стандартты түрдегі көпмүшелік деп атауға бола ма?
6. Стандартты түрдегі көпмүшеліктің дәрежесі.
7. Берілген таңбаларына қарай жақшаларды ашу ережелері.
Оқушылар жаңа материалдың маңызды түсініктерін бөліктеп алуды үйренгеннен кейін, енді жаңа мәліметті өздігінен еске түсіру қабілетін қалыптастыруына болады. Мұны сұрақтардың жауабының жоспарын құрудан бастайды. Әбден қалыптасып алғаннан кейін жоспарларды оқушылардың ауызша да құруына мүмкіншілік беру керек. Оқушылардан өздігінен оқып шыққан материалды қалай ұққанын тексеру үшін, оны түгел басынан аяғына дейін айтып шығуы міндет емес. Ол үшін олардан оқыған текст туралы сұрақтарға жауабының жоспарын немесе бірнеше бақылау сұрақтарға жауабын тексеру жеткілікті.
Мысалы, ІХ сыныпта Векторды санға көбейту тақырыбын өткенде мынандай тапсырма ұсынылады:
1. Оқулықтың текстін өздерің оқып шығыңдар;
2. Жауап берудің жоспарын құрыңдар;
3. Құрылған жоспарды оқып шығып, талқылаңдар;
4. Жоспардың әрбір пункті бойынша кеңейтілген жауаптың сызба-нұсқасын беріңдер;
5. Жоспардың кейбір пункттеріне жауап беріңдер.
Оқушылар жоспар құруға кірісердің алдында олардан осы тақырыптың маңызды түсініктерін атап өтуді талап етуге болады.
Оқушылар мынандай мәселелерді бөліп шығаруға тиіс:
1. Вектордың санға көбейтуінің анықтамасы.
2. Вектордың санға көбейтудің қасиеттері.
3. Коллинеар векторлардың анықтамасы.
4. Векторлардың коллинеарлығының шарты.
Оқушыларды оқыту барысында ұсынатын өздік шығармашылық жұмыстардың ішінде сөзді есептер маңызды орын алады. Себебі сөзді есептер біраз оқу-тәрбиелік функциялар атқарады. Математикалық сөзді есептер оқушылардың өздік жұмыс істеу қабілетін шыңдап қана қоймай, бұл есептерді шығару барысында математиканың практикалық қолданбалы рөлін ашып көрсетіп, оқушылардың математикалық білімін және білігін қалыптастырады. Оқушылар сөзді есепті шығарғанда мынандай үш кезеңнен өту керек екенін түсінеді:
1. Есептің шартын математикалық тілде жазу;
2. Алгебралық есепті таныс әдіспен шығару;
3. Есептің шығарылуын оның шартымен салыстыру.
Оқушы есепті шығару барысында жұмысты өздігінен жоспарлап іске асыруды үйренеді.
Есептің шығарылуын жазбаша түрде дайындауға қойылатын талап бірдей емес. Есепті шығару барысын бір ретке келтіру үшін оның кезеңдерге бөлген дұрыс. Методикалық құралдарда есептің мазмұнын қысқаша жазу туралы ұсыныстар беріледі, себебі бұдан қате кетсе есеп дұрыс шығарылмауы мүмкін. Келесі есептің мысалында сөзді есептердің жазбаша өрнектеуінің варианттарының бірін көрсетейік.
Есеп. Поездың 16 мин. кешігуін жою үшін 80 километрлік аралықтағы оның жылдамдығы 10 кмсағ арттырылды. Кесте бойынша поездың жылдамдығы қанша?
Есеп оқылғаннан кейін оған талдау жасалады. Жасалған талдау есептің шартын мынадай кесте түрінде өрнектейді.
Шамалар
Поездың қозғалысы
Кесте бойынша
80 км-лік аралығы
Поездың жылдамдығы, кмсағ.
Жұмсаған уақыты, сағ.
Х
х+10
Есептің шарты бойынша сағ. сағ. Қарағанда 16мин. (сағ) кіші. Яғни,
немесе
Поездың жылдамдығы теріс сан болмайтындықтан, есептің шартын бір ғана түбір қанағаттандырады.
Жауабы: Кесте бойынша поездың жылдамдығы 50кмсағ. Оқушылар алдын ала берілген теңдеудің шешіміне келіп тірелетін өздігінен есептер құрастыруларына да болады. Есепті шығарудың әрбір кезеңінде оқушылар өздерінің қадамдарын тексеріп, бақылап отырулары керек.
Жалпы алғанда оқушыларды өз бетімен есептер шығаруға үйреткенде мұғалім өз сыныбының мүмкіншілігіне, әрбір оқушының жағдайына, уақыттың мүмкіншілігіне т.с.с. шарттарға назар аударуы керек. Мұғалім сыныпта оқу процесін ұйымдастыру барысында есепті жалпылай тақтада шығару мен өзіндік шығару жұмысын қажетті пропорция бойынша ұйымдастыра білуі де маңызды.
Өздік жұмыстың маңызды түрлерінің бірі - үй тапсырмасы. Сабақта өткен теориялық материалды үйге берілген есептер мен жаттығуларды шығару арқылы пысықтамай, оқушылардың математиканы жақсы деңгейде игеруін ұйымдастыру қиын. Мұндай жұмыс сапалы болу үшін қайсыбір есептерді сыныпта, ал қайсыбірін үйде шығару керектігі күні бұрын жоспарлануы керек.
Үй жұмысы сапалы болуы үшін, яғни тапсырманы оқушы өз күшімен толық орындап шығуы үшін дайындық деңгейі төмендеу оқушыларға тапсырмаларды орындау барысында қандай теоремаларға және қандай тұжырымдарға сүйену керек екендігі туралы түсінік беріп жіберу керек. Жалпы үй тапсырмасын оқушылар өздігінен орындап, теориялық материалды тереңірек түсінулері үшін үй жұмысы олардың дайындық деңгейіне сай дифференциалды турде берілуі қажет.
Жалпы алғанда өткен жаңа тақырып сабақ үстінде есеп шығару барысында пысықталып, ал үйге сыныпта шығарылған есептерге ұқсас есептер берілуі керек. Жаңа теориялық материалды оқушылар толық игергеннен кейін ғана оларға күрделілеу(қиындау) сыныпта шығарылмаған есептер ұсынуға болады. Үй тапсырмасы сыныптағы жұмыстың жалғасы болғандықтан, оны орындауға оушылар сабақ үстінде дайындалуы керек. Үй тапсырмасы өзінің білім берудегі рөлін атқару үшін, оқушылар оны орындауға жауапкершілікпен қарауға тәрбиеленуі керек.
Үй жұмысн орындаудағы дербестігі жылдан-жылға, оқушының жасы ұлғайған сайын молая беруге тиіс.
Мұғалім оқушының тапсырмасын орындау сапасын үнемі бақылап отыруы керек. Бақылаудың көптеген әдістері бар:
1. Үй тапсырмасын класта тексеру;
2. Үй тапсырмасын сабақтан тыс уақытта тексеру;
3. Оқушылардың дәптерлерін тексеру т.с.с.
Жазбаша үй жұмысына мыналар жатады: есеп шығару, оқушының сұрақтарына жазбаша жауап беру, математикалық шығармалар, мұғалімнің тапсырмасы бойынша материалды конспектілеу.
Мектепте қалыптасқан тәжірибе бойынша үйге тапсырма сабақ сайын келесі сабаққа орындап келуге есептер мен жаттығулар беріледі. Орындалмаған жағдайда оқушыға екілік баға қойылады. Үй жұмысының орындамаудың әр түрлі себептері болуы мүмкін: өткен материалды түсінбеу, есепті шығаруға уақыты жетпеу, еріншектік т.б.
Сабаққа селқос қарап, оқушылар көзбояушылық жасап жолдастарынан есептердің шешімін көшіріп алуы мүмкін. Бұл жағдайда оқушылардың білімдеріндегі кемшіліктер сабақтан сабаққа ауысып молая түседі, оқушылар мұғалімнің түсіндіруін ұғудан қалады. Бара-бара оқушы үй тапсырмасын көшіріп алудан да қалады. Бұдан шығудың жолдарын В. Ф. Шаталов ұсынады. Оның методикасы бойынша бір оқу жылында шығаратын есептердің тізімін оқу жылының басында немесе оқулықтың әрбір тарауының басында теориялық материалды өтуге сәйкес беруге болады. Бұл есептерді оқу жылының аяғына дейін өз беттерімен шығаруды ұсынады. Оқушылар бұл есептерді қашан, қаншасын шығаруды өздері біледі. Оқушылардың бұл өздік жұмыстарының барысы күнделікті өтетін сабақта тексеріледі.
Бұл сабақтарда оқушылардың өз бетімен шығаруға тиісті тапсырмалардың ішінен мұғалім ұсынған есептер шығарылады. Оқушының өздік есеп шығаруын бұлай бақылау көшіріп алуды жояды немесе көшіріп алған күнде де түсініп көшіруге мәжбүр етеді.
Үй есептерін шығаруға сыныпта әрдайым ілініп тұрған Шығарылған есептерді тіркеу тізімі ынталандырылады. Әрбір оқушының үй тапсырмасындағы есептерді шығару жетістіктері бүкіл сыныпқа, мұғалімдерге және ата-аналарға белгілі болады. Үй тапсырмасын шығаруды бұлай ұйымдастыру оқушылар арасында жарыс туғызады. Мұғалім оқушыларға дер кезінде нұсқау беріп, нашарлау оқитын оқушыларға көмек ұйымдастырып бұл жұмысты бағыттап отырады. Бұл методиканың ерекшелігін мұғалім мен оқушының арасында түсінушілік, тілектестік қарым-қатынас орнайды. Бұл методика бойынша оқушыны үй тапсырмасын орындауға қинаудың қажеті жоқ, оқу процесін ұйымдастыру жүйесі оқушыны жұмыс істеуге жетектейді. Сондықтан бұл үй тапсырмасын орындау методикасына мұғалімдер көңіл аударған жөн сияқты. Үй тапсырмасы ретінде оқушыларға есептер мен жаттығулар ғана беріліп қоймайды, сабақта түсіндірілген жаңа материалды оқып келу, дәлелденген теореманы пысықтау, жаңа әдіспен пысықтау, дәлелдеу тапсырылады. Көптеген жағдайда теореманы дәлелдегенде оқушылар мұғалімнің берген дәлелдеуін сөзбе-сөз қайталап шығады. Суреттің әріптері өзгеріп кетсе теореманы өздігінен дәлелдей алмайды. Яғни, теореманың дәлелдеуін жасанды түрде ұғады. Сондықтан, оқушыларды тоермалардың дәлелдеуін сапалы түрде игеруге үйрету керек. Ол үшін сызбалар бойынша теоремаларды дәлелдеп келуді үй жұмысы ретінде ұсынуға болады. Осындай тапсырмалардың мысалдары жоғарыда келтірілген. Бірақ та үй тапсырмасын жоспарлағанда мұғалім мына жайды есте сақтауы керек. Үй жұмысн орындауға жіберілетін уақыт бағдарлама бойынша сыныпта істелетін жұмыстың 40-50 процентінен аспауы қажет. Яғни, мұғалім оқушылардың шамадан артық үйде жұмыс істемеуін әрқашан да бақылап отырғаны жөн. Оқушылар бағдарламада жүйеленіп белгіленген негізгі білімді сыныпта алулары керек екендігін мұғалім әр уақытта есіне сақтауы қажет.
1.3. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындау
қабілеттерін арттыру мәселелері
Біз өмір сүріп отырған ХХІ ғасыр жан-жақты дамыған өзіне сенімді, Отанның әлеуметтік-экономикалық жағынан дамуына зор үлесін қоса алатын азамат тәрбиелеуді талап етіп отыр. Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс. Қоғамның өркендеуіне, дамуына, онда болып жатқан өзгерістерге байланысты біздің мемлекетіміздегі білім саласының алдында жүйеленіп, дайындалып берген білімді, дағдыларды меңгеретін, қайталайтын ғана емес, шығармашылық бағытта жұмыс істейтін, тың жаңалықтар ашатын, ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру міндеті тұр.
Жаңа заман жаңа адамын талап ететін болса, ол адамның өмір сүру тәсілі өзіндік іс-әрекетін ұйымдастыра білуіне бастау алады. Ол жас кезеңдеріне сәйкес өзгеріп, қалыптасып, жаңарып отырады. Сондықтан баланы өзіндік іс-әрекетін ұйымдастыра білуге баулу, өз бетімен өмір сүруге даярлаудың негізі болып табылады.
Өз бетімен оқушының білім, білікті меңгеруі, оларды қабылдау тәсілдерін игеру үшін мұғалімнің қатысуынсыз ұйымдастырылатын іс-әрекет.
Өз бетімен жұмыс істей алатын оқушы, тек білім білік дағдысы ғана емес, сонымен бірге ойлау қабілеті, еркін сөйлеу мәдениеті, саяси сауаттылығы өзіне деген сенімділігі, пәнге деген қызығушылығы, шығармашылық қабілеті оянады. Сондықтан өз бетімен жұмыстың мақсаты айқын, оқушыға түсінікті болуы қажет. Өз бетімен жұмыс тапсырылғанда оның ауыр-жеңілділігі, қанша уақыт орындалатынына назар аударған жөн. Өз бетімен жұмыс сабақтың кез келген уақытында беруге болады:
* Жаңа сабақ түсіндіру кезінде.
* Қайталау сабағы кезінде.
* Сабақты бекіту кезінде.
Сабақтың мазмұнына, тақырыбына қарай сабақта бірнеше өз бетімен жұмыс тапсыруға болады.
Сабақтың мазмұнына, тақырыбына қарай сабақта бірнеше өз бетімен жұмыс тапсыруға болады. Өз бетінше жұмысты ұйымдастыруда болатын жеке қасиеттерін ескеріп, жекелей саралап оқыту әдісін қолданған жөн. Өйткені әр оқушының танымдық қабілеті, қызығуы білім бейімділігі әр түрлі болады.
Өз бетімен жұмыс әрекетін ұйымдастыруға бейімделген оқушының әрекетін зерттеу әрекетіне көшеді. Оқушының өз бетімен жұмыс істеу жүйелілігі, бірізділікпен ұйымдастыруға баулу біртіндеп зерттеушілік әдісін қолдануға әкеледі. Нәтижесінде оқушының өзіндік терең ізденіске бастайды.
СТО(сын тұрғысынан ойлау) бағдарламасының технологиясының ерекшелігі тұлғаның танымдық қабілеттерін дамытуға, сондай-ақ тұлғаның шығармашылығын арттыруға, дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту күрделі ойлау процессі болып келеді. Сыни ойлау ақпарат алудан басталып, қаралатын мәселеге байланысты шешім қабылдаудан аяқталады. Сыни ойлау кез келген жас аралықтарына тән. Сыни ойлау күрделі үрдіс болғандықтан, оқушыға сыни ойлау ортасын жасау қажет.
Ол ортада оқушы:
oo Ойлауға үйренуге;
oo Өз ара пікірлерімен санаса біледі;
oo Әр оқушыға сын тұрғысынан ойлауды қабілеті бар екендігіне сенеді;
oo Еркін жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Сын тұрғысынан ойлау қалыптасқан ортада оқушы:
oo Нақты мақсат қоюға дағдыланады;
oo Өзіне деген сенімі артады;
oo Оқу процесіне белсенді қатысады:
oo Жолдастарының пікірін сыйлайды;
oo Өзін толғандыратын, проблемалық сұрақтар қоя біледі;
oo Айтылған жауаптарының құндылығы жоғары болады және алуан түрлі жауап бере алады;
oo Сараптауға, бағалауға дағдыланады;
oo Пәнге деген қызығушылығы артады.
Әр пәнде тақырыпты ашуда, оқушылардың қызығушылығын оятуда әр түрлі ребус, сөзжұмбақтар шешу арқылы, біріншіден, өткенге қайталау болса, екіншіден, тақырып ашылады. Сол тақырып төңірегінде не білетіндері туралы миға шабуыл жасалады. Оқушылар сабақ тақырыбын өздері шығарып алып, осы тақырыпқа деген қызығушылықпен құлшына сабақ барысын тосатын болады. Оқушылар кластер құрады, әртүрлі сызба, тірек схемаларына сүйене отырып тақырыпқа байланысты не біледі соны жазады(өз біліміне, тәжірибесіне сүйенеді). Бұл жұмыстарды орындау барысында оқушыларда өз күшіне деген сенімділік пайда болады.
Кей кезеңде әр бала немесе әр топ бар жұмыстарын қорғайды, оқушылар бір-біріне қол созады. Бұл кезде ұжым мүшелерін біріктіретін кез болады. Сондықтан сабақтарға СТО бағдарламасының Білемін, білгім келеді, үйрендім, Менің ойымша, Топтастыру, Ой қозғау, Бес жолды өлең және т.б. стратегияларын көбірек пайдаланған жөн.
Сонымен СТО бағдарлама стратегияларын пайдалана отырып өз бетімен жұмыс істеуге баулу не ереді?
Оқушы үшін:
1. Сыныпта мықты ұжым қалыптасады;
2. Оқушылардың сөздік қорлары, ауызекі, жазбаша сөйлеу мәдениеті қалыптасады;
3. Үлгерім, білім сапасы артады;
4. Сабаққа қызығушылық пайда болады, белсенділігі артады;
5. Оқушыларда ізденушілік, шығармашылық қабілеттері ашылады;
6. Өз ісіне деген жауапкершілік, сенімділік пайда болады.
Мұғалім үшін:
1. Мұғалім тек бақылаушы, жетекші;
2. Көрнекті құрал оқушы қолымен жасалады;
3. Уақыт тиімді, үнемді пайдаланылады;
4. Оқушымен қарым-қатынас түсіністік, сыйластық принциптері құралады;
5. Шәкіртіне дәріс беруден тек ләззат алады;
6. Еңбегінің жемісін көре біледі.
Білім берудің жаңа әдіс-тәсілдері мен технологияларын игеру бүгінгі күннің қажеттілігіне айналды. Сондықтан да СТО жұмыс істей жүріп, басқа да оқыту технологияларының элементтерін қолдану білім сапасының жоғарлауына ықпал етеді. Математика сабағынада ұтымды әдістердің бірі - деңгейлік әдіспен тапсырма беру. Сондықтан білімді тексеру - білім алушылардың оқу жұмысын бақылау, олардың үлгерімін тексеру-бар оқыту үрдісінің ең тиімді жолы болып табылады. Диагностиканы өткізу, әсіресе, педагогикалық іс-әрекеттік диагностика әрбір мұғалімнің өзіндік талдау, өзіндік бағалау машықтарын игеруіне бағытталған. Оқушылардың білім сапасын басқару үшін мұғалім оқытудың шарттары ретінде оқу үрдісін шығармашылық тұрғысынан қарастыруға және күтілген нәтиженің жетістікке жетуіне жауапты.
Көрнекті педагог В.Сухамлинский Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала солай бола алады, -дейді. Демек, шәкіртке жан-жақты терең білім беріп, оның жүрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етері сөзсіз.
Ұрпақ тәрбиесі-келешекке қоғам тәрбиесі. Сол кедешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени-ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу-біздің де қоғам алдындағы борышымыз. Рухани-адамгершілік тәрбиесінде алдымен баланы тек жақсылыққа - қайырымдылық, мейірімділік, ізгелікке тәрбиелеп, соны мақсат тұтса, ұстаздың, ата-ананың да болашағы зор болмақ.
1.4. Өзіндік жұмысты ұйымдастыру мәселесі
Өздік жұмыс оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетінің формаларының бірі болып табылады. Сондықтан бұл жұмыстардың тиімділігі мұғалімнің осы іс-әрекетті дұрыс жоспарлау біліктілігіне байланысты болады. Белсенді оқу-танымдық іс-әрекет оқушылардың ой еңбегі мен практикалық әрекетінің қызметін болжайды. Яғни білім мен білік тек белгілі бір оқу әрекеттерін орындаған кезде ғана толық әрі саналы меңгеріледі және де бұл әрекеттерді оқушының өз бетінше орындағаны дұрыс. Тәжірибеден өз бетінше ізденуді, оқушылардың өздік жұмысын ұтымды ұйымдастыра алатын, керек кезінде проблемалық жағдайлар туғызып, олардың назарын басты проблемаларды өз бетінше шешуге бағыт-бағдар алатын мұғалімнің оқу процесінде жақсы нәтижеге жететіндігін көруге болады.
Қазіргі кезде сабақты дұрыс жүргізуге қойылатын негізгі талап - оқушылардың белсенді іс-әрекеттік сезімін оята отырып, оларды басқара білу. Ол біріншіден, тек дайын ақпараттар, деректер, заңдар, ережелер беріп қана қоймай, оқушыларды өз бетінше іздендіретін, одан жаңа ақпарат алатындай оқу материалын берудің құрылымын қайта құруды талап етеді. Екіншіден, оқушылардың іс-әрекетіне деген мұғалімнің көзқарасын өзгертуді талап етеді. Мұғалім оқушылар шығармашылдық белсенділік танытатындай, оқыту процесін ұйымдастырушы және басқарушы болуы қажет. Ол оқытудың әр кезеңінде: үй жұмысын тексерген кезде, оқушылардың жаңа білімді меңгеруге дайындығы кезінде, жаңа білімді енгізгенде және оларға сүйенген кезде, алынған білімді қорытып, бір жүйеге келтірген кезде де көрініп отыруы керек. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Түйіндеме
Дипломдық жұмыста модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан өз бетінше білім алуы және оқып-үйрену сапасын жақсартуда пайдалану ерекшеліктері мәселелері қарастырылған.
Аннотация
В дипломной работе рассмотрены особенности модульного подхода в обучении и проблемы использования учебного элемента при самостоятельном получении знаний и для улучшения качества обучения по математике учащимися как основного инструмента реализации модульного подхода в обучении.
Abstract
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
І Оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын
тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері
0.1. Өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін
көтерудегі ең басты тәсіл ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
0.2. Оқушылардың танымдылық ынтасын
қалыптастырудағы өздік жұмыстың орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
0.3. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындау
қабілеттерін арттыру мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
0.4. Өздік жұмысты ұйымдастыру мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІ Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану мәселелері
2.1. Модульдік оқытудың мәні мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ...
2.2. Модульдік оқытудың негізгі компонентасы -
оқулық элемент ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Оқулық элементті дайындау технологиясының
әдістемелік ерекшелігі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4. Математика курсынан өзіндік жұмысқа арналған
оқулық элементтер дайындау үлгілері
2.4.1. Алгебра курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..
2.4.2. Геометрия курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..
2.4.3. Анализ бастамалары курсына арналған ОЭ үлгісі ... ... ... ... ... ...
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазіргі заманғы кредиттік және қашықтықтан оқыту технологиялары, ақпараттық технологиялар талаптарына сәйкес оқушы, студент өз бетінше білім алу бағытын мейлінше белсендендіруі тиіс.
Ақпараттық оқыту технологиялары негізінен оқушының, студенттің жеке өз бетінше оқып білім алуына арналатын болғандықтан, оның оқулық қызметіне әдістемелік тұрғыда да мүмкіндігінше комфортты жағдай жасалғаны дұрыс болар еді.
Осы жазылып отырған дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты өз бетінше білім алғысы келетін оқушыға да, студентке де әдістемелік тұрғыда оның нақты пәнді, біздің жағдайда математика пәнін оқып үйренуіне ыңғайлы, тиімді жағдай жасау.
Мысалы, бұл мәселе, әсіресе, кредиттік және қашықтықтан оқыту, білім алу технологияларын пайдалану және іске асыруда да өзекті мәселеге айналып отыр.
Біздің осы дипломдық жұмыста ұсынып отырған модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, машықтануына толық мүмкіндік жасай алатындығын практика көрсетіп отыр. Мысалы, осы тәсілді пайдалану бір семестрдің ішінде 3 және 4 курс студенттерінің нақты академиялық топтарының біліктілігін біршама жақсартуға мүмкіндік берді. Студенттерге бұл оқыту тәсілі ұнады және тиімді сұранысқа ие болып отыр.
Модульдік оқыту тәсілінің басты ерекшелігі - оның нәтижелігінде. Оқыту алгоритмдерінің қадамдары тізбегі дұрыс анықталған жағдайда ол міндетті түрде оң сапалы білімдік нәтижеге жеткізеді. Сондықтан, бұл тәсіл бойынша өз бетінше оқып-үйренуге және теориялық білімді бекітуге арналған оқулық материалдарды пән мұғалімінің өзі дайындағаны және ұсынғаны жөн. Өйткені, ол өзі оқытып және дәріс беріп жүрген академиялық топтарды (сыныптағы оқушыларды) жақсы біледі (білуі тиіс).
Дипломдық жұмыстың мақсаты. Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі арқылы оқушының, студенттің теориялық материалды нақты, саналы түсінуіне және оны мазмұнды бекітуіне, өз бетінше біліктілігін тиімді қалыптастыруына, алған білімін практикада қолдана алуына жағдай туғыза алатын оқулық элементтер үлгілерін ұсыну.
Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады. Бірінші бөлімде оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері, өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін көтерудегі, тиімді танымдылық ынтасын қалыптастырудағы ең басты құрал, тәсіл болатындығы туралы айтылған. Екінші бөлімде автор жұмысының негізгі нәтижелері келтірілген. Модульдік оқыту тәсілінің ерекшелігі және оның негізгі құралы оқулық элементті оқушылардың математикадан білім сапасын жақсартуда пайдалану үлгілері келтірілген. Осы тәсілді мектептік алгебра, геометрия және анализ бастамалары курстарын оқып үйренуде де тиімді пайдалануға болатындығы нақты мысалдар үлгілеріменен көрсетілген.
Дипломдық жұмысты орындау барысында көптеген әдебиеттерге (әсіресе,Е. Полат және Бухаркина М.Ю., Моисеева М.В., Петров А.Е. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования. - М.: ACADEMA, 2003 - 272 с.) және ғылыми-әдістемелік журналдарға (Математика, Математика және физика, Қазақстан мектебіндегі математика, Математика в школе, Информатика негіздері, Информатика и образование, т.б.) сараптаулар жүргіздім, оқытуды тиімді іске асыру тәсілдерімен және әдістерімен таныстым, ол әдебиеттердің негізгілері диплом жұмысы соңындағы тізімде келтірілген.
І Алгоритм түсінігі және алгоритмдік оқыту тәсілі туралы
І Оқушылардың математикадан өзіндік жұмысын
тиімді ұйымдастырудың өзекті мәселелері
1.1Өзіндік жұмыс оқушылардың білім алу қабілетін
көтерудегі ең басты тәсіл
Оқушылардың ой белсенділігін, қабілетін дамыту, жұмыс істеуге үйрету тәрізді міндеттерді бір ғана сабақ процесі арқылы орындау мүмкін емес. Ол үшін оқушылардың өздігінен істейтін жұмыстарына көп көңіл бөлу керек. Мектепте оқушылар үйретілген ереже қорытындыларды талдай білу керек. Оқушылар білімді сабақ үстінде алу тиіс. Егер олар сабақ үстінде тек тыңдаушы ғана болса, онда бұл міндет жүзеге аспай қалады, яғни сабақ үстінде оқушылардың өз бетімен істейтін жұмысына елеулі уақыт берілуі қажет болады. Сынып жоғарылаған сайын сабақта оқушылардың бұл жұмысына берілетін уақыт та арта түсуі тиіс.
Есептер мен жаттығулардың қызықты болуы, оқушылардың өз бетімен ойлауы, өздігінен тұжырым, қорытынды жасай алуы, өзінің алған білімін өмірде қолдана білуі пәнге деген қызығушылығын арттырады.
Қазіргі кезде оқушыларды өз бетінше жұмыс жасатпай сабақ өту мүмкін емес. Сол себепті сабақ өткізу барысында және сабақтан тыс жүргізілетін жұмыста оқушылардың өзіндік жұмысын өткізуге баса назар аудару керек. Бұл әдістің тиімділігі оқушыны өз бетімен ой қорытуға, қажетті білімдік ақпаратты есте сақтауға, ізденуге, жинақылыққа, іскерлік дағдысын қалыптастыруға тәрбиелейді. Әрине, өзіндік жұмысты қалай ұйымдастыру, тапсырмаларды дайындау, тараулар бойынша тақырыпқа сай етіп деңгейлеп, саралап таңдай білу ол мұғалімнің шеберлігіне байланысты болады..
Өзіндік жұмысты үш түрге бөлуге болады:
1. Бағдарламада бар материалдармен сабақ барысында жұмыс істеу;
2. Бағдарламадағы бар материалдармен сабақтан тыс уақытта жұмыс істеу;
3. Бағдарламада жоқ материалдармен сабақтан тыс уақытта жұмыс істеу.
Өзіндік жұмыстың және бір түрлі таратпа материалмен жұмыс істеу. Таратпа материалмен жұмыс жасаудың негізгі мақсаты оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауына мәжбүр етеді. Қолына осындай жеке таратпа материал тиген оқушы өзінің ешкімнен көшіре ала алмайтынына көзі жеткендіктен есепті өз бетімен шешуге тырысады.
Өз бетімен жұмыс жасаудың басқа түрлері өзін-өзі тексерумен ұштастырылған өзіндік жұмыс, математикалық диктант т.б. Математиканы оқып үйренудегі оқушылардың саналылығын және тапсырмаларды өз бетімен орындай білуін жетілдіруіне үй тапсырмасын орындаудың да маңызы зор. Оны орындау нәтижесінде алған білімі пысықталады. Үй тапсырмасының көлемі мен қиындығы оқушының шамасына қарай, олар меңгере алатындай мөлшерде болуы тиіс. Үйге берілген тапсырманы уақытында тексеріп отыруы керек. Дәптерлерді жинап алып, тексеруге талдау жасауға да болады. Оқушының үй тапсырмасын өзі орындағанын тексеру үшін үй тапсырмасына ұқсас жаттығулар беру арқылы өзіндік жұмыстар жүргізілген жөн. Сонда оқушы білімін тексерген кезде, ол барлық ойын материалды игеруге жұмсайды. Өздерінің үлгермеген, әлі де толық меңгермеген тұстарын оқушылар өздері іздене отырып, қатесін түзеуге тырысады. Бұл оның есте сақтау қабілетін арттырады. Оқушының ойындағысын ауызша және жазбаша жеткізуге шеберлейді.
1.2 Оқушылардың танымдылық ынтасын тиімді
қалыптастырудағы өздік жұмыстың орны
Оқушылардың өздік жұмысы туралы қорытынды жасаған уақытта мынадай тұжырымға келуге болады: өздік жұмыс оқушының тек өз белсенділігі түрінде, ойлауды талап ететін өзінің әрекеті түрінде анықталады. Әрбір өздік жұмысты бастарда оқушының алдында мақсат немесе проблема тұруы қажет. Бірақ та проблеманың қосылуынан оны оқушы қабылдады деген қорытынды шықпаса керек. Ұсынылған проблема оқушы үшін өте маңызды болуы шарт. Тапсырма әр оқушының қабілеті мен жас ерекшелігіне, әрі орындай алу мүмкіндігіне сай болуы тиіс. Міне, осыдан кейін келіп, оқытудың жекешелендіру проблемасы туады.
Мысалға, шығармашылық тапсырма бүкіл класқа беріледі. Әр оқушы оны орындау барысында өзінің жеке тәжірибесін пайдалана отырып, қазіргі алған білім деңгейінде жұмыс істейді. Өздік жұмыс ұйымдастыру барысында мұғалім оқушыға арнайы тапсырма береді. Осы кезде оқушы тапсырманың қажеттігі жөнінде ой тұжырымдайды. Бірінші қадам берілген тапсырманың мазмұнына талдау жасап, оны өзінің осыған дейін алған білім деңгейімен салыстырып оқушылар тапсырманың мақсатын түсінеді. Орындауға қандай амалдар қолдану керек екендігін ойластырады. Қандай нәтижеге жету керек екендігін болжайды. Екінші қадам - ойластырған жоспарды іске асыру. Бұл сатыда оқушылар тапсырманы орындайды. Үшінші қадам - алған нәтижеге талдау жасау, оны белгілеген жобамен салыстыру. Оқушы тапсырманың орындалу нәтижесін, өзін-өзі бақылайды. Егер жобаланған нәтиже мен алынған нәтиже сәйкес келсе, онда бұл оқушыға оң әсер береді. Мұғалім оқушылардың өзіндік жұмысына қорытынды жасайды. Қазіргі кезде, ғылыми информацияның жедел өсуіне байланысты оқушылардың қздігінен білім алып, өздігінен оқып үйрену өте маңызды болып отыр.
Негізінен өзіндік жұмыстар дидактикалық жағынан мынадай үш түрге бөлінеді: білім алуға арналған өздік жұмыстар; білімді пайдалануға арналған өздік жұмыстар; теориялық материалды тексеруге арналған өздік жұмыстар.
Жаңа материалды оқушылардың өз бетінше оқуы. Бұл іскерлікті қалыптастыру үшін, жұмысты сыныпта бастау керек. Мұғалім оқулықтың кейбір материалын оқушыларға үй тапсырмасы ретінде беруіне болады. Мұндай жұмысты өткізерде мұғалім әрбір оқушының осындай жұмысты істеуге дайын екендігіне көзі жетуі керек. Жаңа материалды оқығанда сұрақ жауаптары белгілі болып, олар тақтада жазылуы керек. Өзіндік жұмысқа оқушыларды үйрету үшін оларды өткен жаңа материалға байланысты сұрақтарға өздігінен жауап беруге үйрету керек. Мысал ретінде жаңа материалды мұғалім оқушыларға түсіндіргеннен кейін, оны оқушылар қалай ұққандарын тексеруге арналған сұрақтар жүйесін келтірейік. 5класта Бұрыш. Тең бұрыштар тақырыбын өткенде жаңа материалды ұғу сапасын тексеруге арналған сұрақтар мынадай болуы мүмкін:
1. Бұрыштарды атаңдар(берілген сурет бойынша).
2. Суретте берілген бұрыштарды белгілеңдер(үш әріппен, бір әріппен).
3. Жоғарыда келтірілген суреттерден бұрыштың қабырғаларын атаңдар.
4. Бұрыштардың төбесін атаңдар.
5. Бұрыштардың теңдігі қалай тексеріледі?
6. Бұрыштың биссектрисасы дегеніміз не?
Бастапқы деңгейде сұрақтардың бәрі оқушылардың жаңа материалды игеру деңгейін тексеруге бағытталуы керек. Бұл біртіндеп оқушыларды өзіндік жұмыс істеуге, дайындалған сұрақтарға жауап қайтаруға, оқулықтағы берілген материалды өздігінен оқып игеруге үйретеді. Егер сұрақтар оқулықтың текстінде бар болса(мысалы, А.В.Погорелов геометриясындағы сияқты), онда қандай сұрақтарға жауап дайындаулары керек екендігін көрсету керек. Ұсынылған сұрақтардың ішінде оқулықта тура жауабы жоқ сұрақтар болғаны абзал. Себебі мұндай сұрақтар оқушыларды ойлауға үйретеді. Мұндай сұрақтар теореманы дәлелдеуге де арналуы мүмкін. Теореманың қиындығына байланысты теореманы дәлелдеу күні бұрын дайындалған суреттер бойынша және тақтадағы жазулар бойынша немесе оларсыз жүргізілуі мүмкін.
Сабақта өздігінен оқып білген материал осы сабақтың үстінде пысықталуы керек. Теоремалардың өздік дәлелдеуге А.В. Погореловтың оқулық құралындағы ұқсас дәлелдеулер көмектеседі. Мысалы ретінде үшбұрыштардың теңдігінің 1-ші және 2-шібелгілері теңбүйірлі үшбұрыштың табанындағы бұрыштар туралы тура және кері теоремалар. Үшбұрыштардың ұқсатығының белгілері және т.б. теоремалардың дәлелдеулері бір-біріне ұқсас. Бұл теоремалардың біріншілерін мұғалім дәлелдеп, екінші теоремаларды оқушыларға өздігінен дәлелдеуге ұсынуға болады. Үшбұрыштардың ұқсатығының үш белгісі теоремада тұжырымдалған. Бұл теореманың дәлелдеуін үш сабаққа бөлуге болады. Бірінші белгіні мұғалім өзі дәлелдегеннен кейін, оқушылармен бірге теореманың өту жоспарын құруға болады.
1. Теореманың шарты мен қорытындысын бөліп шығару.
2. коэффициентті -қа гомотетиялы үшбұрышын салу.
3. -теңдігін дәлелдеу.
4. - екендігін қорытындылау.
Теореманың екінші және үшінші белгілерін дәлелдегенде жоспардың 3-4 бөліктерін оқушыларға өздігінен дәлелдеуге ұсынуға болады. Кейбір теоремалар үшін, мысалға вертикаль бұрыштардың теңдігі туралы, үшбұрыштың сыртқы бұрышы туралы күні бұрын нақтылы берілген сандық шама бойынша теоремалардың дәлелдеуінде кездесетін ой тұжырымдар жасайды. Бұдан соң оқушылар теореманы өз беттерімен дәлелдейді. Оқушыларға теоремаларды өздігінен дәлелдеп үйрету үшін әр түрлі методикалық тәсілдер жасауға болады. Мысалы, теореманың дәлелдеуін басқа суреттер бойынша жүргізуді пысықтау ретінде сыныпта немесе үй тапсрымасы ретінде беруге болады. Теоремаларды дәлелдеуге бағытталған бірнеше үй тапсырмасының мысалдарын келтірейік. Әрбір сурет бойынша өткізілетін дәлелдеулер осы тақырыпқа байланысты өткен теориялық материалдардың мәліметтерін пайдалануды талап етеді.
1-мысал. ІХ сынып геометриясы, тақырып жай фигуралардың ауданы.
Трапецияның ауданы сыныпта оқулықта берілген сурет бойынша дәлелденгеннен кейін оқушыларға үйде осы суреттердің бірімен дәлелдеуді тапсырма ретінде ұсынуға болады(12-сурет).
2-мысал. Үшбұрыштың бұрыштарының қосындысы туралы теореманы дәлелдегенде оқушыларға үйде өз бетінше дәлелдеуге төмендегідей суреттер ұсынуға болады.
В
В
4
5
2
В 6 7 8 5 2
3
4 5 4 3
1
А
1
2
3
С
А 1 С А С
а) б) в)
12-сурет.
S2
S3
S
S
S1
S S1 S1 S2
a) S= S1+S2 б) S=S1-S2 в) S=S1-S2-S3
S2
S
S2
S1
S1
S3
a) г) S= S1=S2 д) S=S1-S2+S3
13-сурет.
14- сурет .
3-мысал. Трапецияның орта сызығы туралы теореманы дәлелдегенде үйге бұл теореманы басқа жолмен дәлелдеуге мынандай суреттер ұсынуға болады(14-сурет).
4-мысал. Параллелограмның ауданының формуласы туралы теореманы дәлелдегенде үй тапсырмасы ретінде В.Ф. Шаталовтың осы теореманы дәлелдегенде пайдаланған төмендегі суретін ұсынуға болады(15-сурет).
Суреттен қысқа түсінік берейік. Екі пунктирлік төртбұрыштар тең. Сондықтан олардың аудандары да тең. Бұл екі тең төртбұрыштан штрихталған ортақ бөлігін алып тастасақ, онда тең екі төртбұрыш қалады. Оның біреуі тік төртбұрыш. Тік төртбұрыштың ауданы аһ - қа тең(16-сурет).
Өздік жұмыстардың тағы бір түрі оқушылар оқулықтың текстін өздері оқып шығу. Бұның екі түрі болуы мүмкін. Мұғалім түсіндіргеннен кейін оқып шығуға және оқушылардың өздігінен оқып шығуға арналған текст. Бұл екі текстің бір-бірінен айырмашылығы болуы керек.
Бірінші жағдайда текст тұтас, ықшамды, мұғалімнен алған мәліметті тұжырымдайтындай (қорытындылатындай), екінші жағдайда ол текст көлемділеу, түсіндірме мысалдары, түсініктемелері айқын болуы қажет. Мұндай материалды мұғалім өзі белгілеуі керек. Оқушылардың оқулары үшін бүтіндей бір параграф алу міндетті емес. Ол параграфтың бір бөлігі, жекелеген теорема немесе жеке бір тұжырым болуы ықтимал. Математикалық тексті өзіндік оқуға өте күрделі мәселе екенін жоғарыда айттық. Сондықтан, әсіресе мектептің орта буынындағы оқушылары үшін кейбір нұсқаулар беру, тексті бөліктерге бөліп беру, жетекші сұрақтар беру артық болмайды. Себебі, математика сабағында өздік жұмыс ұйымдастырудың кемшіліктері де бар. Егер оқушы алдына қойылған тапсырманы орындауға дайын болмаса, онда оқушының еңбегі далаға кетеді де , ол өзінің жұмысынан ешқандай нәтиже алмайды. Оқушының өздік жұмыс орындау барысында жіберген қатесі тек қана жұмыс аяқталғаннан кейін, оның сапасын тексеру барысында ғана анықталады. Сондықтан, оқушы жаттығуларды өз бетінше орндағанда бір қатені мысалдан мысалға қайталауы мүмкін. Сөйтіп, міне осыдан барып дұрыс емес алгоритм оқушының сана - сезіміне сіңіп қалады.
Іс жүзінде өзіндік жұмыс әрбір сабақ сайын өткізіледі десек болады. Сондықтан өзіндік жұмысқа оқушыларды мұқият дайындап алып өткізу керек екендігін мұғалімдер әр уақытта есте сақтауы қажет.
Оқушылар өздік жұмыс істегенде олардың материалды толық игеру деңгейі өте маңызды талап. Теориялық материалды толық игертіп алмай, оқушыларға өздік жұмыс ұсынуға болмайды. Өздік жұмыс жақсы нәтиже беру үшін, оның мазмұны мен көлемі дұрыс анықталуы керек. Әрі ол тым ауыр да, жеңіл де болмауы керек. Егер де тапсырма тым ауыр болса, онда оқушының уақыты босқа кетіп, ол өзінің күшіне сенбеушілікпен қарайтын болады, ал мұндай жағдай бұдан жеңіл есептерді шығарғанда кедергі жасауы мүмкін. Ал тым жеңіл есеп оқушының ойлау қабілетін дамытпайды. Сондықтан, тапсырма әрбір оқушының дайындық деңгейін, іскерлігін, қабілетін ескере отырып жеке-жеке берілгені жөн.
Өздік жұмыстың нәтижелі болуының міндетті шартының бірі - оның қорытындысын тексеруді дер кезінде және дұрыс ұйымдастыру, тексеру. Көптеген жағдайда жабақ тақтада күні бұрын дайындалған немесе пленкада жазылған тапсырманың дұрыс шешілуі киноскоп арқылы оқушыларға көрсетіледі. Оқушылар өздері шығарған есепті тақтадағымен салыстырады. Есепті осылай тексеру оны орындағандар үшін немесе қате жібергендер үшін пайдалы. Ал есепті қалай шығаруды білмейтін оқушылар үшін дайын есепті көшіргеннен оның шығару әдісін игеруге беретін пайдасы шамалы. Сондықтан тексеру есептің шығарылу жолын көрсетумен шектелуге болмайды. Есеп шығару барысында жасалған түрлендірулерге, қосымша салуларға т.с.с. түсінік беру қажет. Егер варианттар көп болса, онда олардың біреуіне түсінік беріп, ал қалғандарының жауаптарын тексеріп өтуге болады.
Оқушыларға өмірде қажетті іскерліктің бірі - алған мәліметтерінің негізгі маңызды жерлерін бөліп ала білу. Ол өздік жұмысты орындаудағы жоғары көрсеткіштердің бірі болып табылады. Ал оқып шыққан текстінің ішіндегі негізгі жерлерін бөліп алу үшін оқушыларды сұрақтарға жауап құра білуге үйрету керек. Ол үшін оқушы берілген материалдан жаңа түсініктерді және фактілерді өз беттерімен бөліп шығарып және бұл материал ертеректе өткен қандай түсініктерге сүйенетінін анықтай білу қажет.
Мысалға, Вектордың түсінігі, Абсолют шама және вектордың бағыты тақырыбын өткенде оқушыларға мынадай негізгі түсініктер ұсынылады:
1. Вектордың түсінігі
2. Вектордың өрнектелуі
3. Бірдей бағытталатын векторлар
4. Вектордың абсолют шамасы(модулі)
5. Нөлдік вектор
6. Тең векторлар
Осы тақырыпты өткенде оқушылар материалдың жаңа емес екенін түсіну керек. Берілген мәліметтер оларға негізінен физика курсынан таныс екенін, мұнда тек қана вектордың өрнектелуі мен берілу әдістерін физикаға қарағанда айқын топтастыра білуде екенін ұғынуы керек. Осыдан оқушыларда жаңа материалдың негізгі жерлерін бөліп ала білу қабілеті қалыптасады. Оны мына төмендегідей сұрақтар беруден бастау керек.
1. Бұл бөлімде қандай таныс түсініктер пайдаланылған?
2. Жаңа материалды түсіндіргенде қандай таныс фактілерге сүйенген?
3. Қандай жаңа түсініктер қарастырылған?
4. Қандай жаңа фактілер берілген?
Оқушылар мұғалімнің басқаруымен жаңа материалдың маңызды жерлерін өздігінен бөліп алуға үйренгеннен кейін, өтіп жатқан жаңа материал бойынша сұрақтарға жауап берудің жоспарын өздігінен құруға кіріседі. Мысалы, VІ сыныпта Көпмүшеліктер тақырыбын өткенде оқушылар бұл тақырып бойынша мына сұрақтарға жауап берудің жоспарын құра білулері керек:
1. Көпмүшеліктің түсінігі, анықтамасы.
2. Стандартты түрдегі көпмүшелік.
3. Көпмүшелікті стандартты түрге келтіру.
4. Бүкіл мүшелері стандартты түрдегі көпмүшелікті стандартты түрдегі деп атауға бола ма?
5. Ұқсас мүшелері жоқ көпмүшеліктерді стандартты түрдегі көпмүшелік деп атауға бола ма?
6. Стандартты түрдегі көпмүшеліктің дәрежесі.
7. Берілген таңбаларына қарай жақшаларды ашу ережелері.
Оқушылар жаңа материалдың маңызды түсініктерін бөліктеп алуды үйренгеннен кейін, енді жаңа мәліметті өздігінен еске түсіру қабілетін қалыптастыруына болады. Мұны сұрақтардың жауабының жоспарын құрудан бастайды. Әбден қалыптасып алғаннан кейін жоспарларды оқушылардың ауызша да құруына мүмкіншілік беру керек. Оқушылардан өздігінен оқып шыққан материалды қалай ұққанын тексеру үшін, оны түгел басынан аяғына дейін айтып шығуы міндет емес. Ол үшін олардан оқыған текст туралы сұрақтарға жауабының жоспарын немесе бірнеше бақылау сұрақтарға жауабын тексеру жеткілікті.
Мысалы, ІХ сыныпта Векторды санға көбейту тақырыбын өткенде мынандай тапсырма ұсынылады:
1. Оқулықтың текстін өздерің оқып шығыңдар;
2. Жауап берудің жоспарын құрыңдар;
3. Құрылған жоспарды оқып шығып, талқылаңдар;
4. Жоспардың әрбір пункті бойынша кеңейтілген жауаптың сызба-нұсқасын беріңдер;
5. Жоспардың кейбір пункттеріне жауап беріңдер.
Оқушылар жоспар құруға кірісердің алдында олардан осы тақырыптың маңызды түсініктерін атап өтуді талап етуге болады.
Оқушылар мынандай мәселелерді бөліп шығаруға тиіс:
1. Вектордың санға көбейтуінің анықтамасы.
2. Вектордың санға көбейтудің қасиеттері.
3. Коллинеар векторлардың анықтамасы.
4. Векторлардың коллинеарлығының шарты.
Оқушыларды оқыту барысында ұсынатын өздік шығармашылық жұмыстардың ішінде сөзді есептер маңызды орын алады. Себебі сөзді есептер біраз оқу-тәрбиелік функциялар атқарады. Математикалық сөзді есептер оқушылардың өздік жұмыс істеу қабілетін шыңдап қана қоймай, бұл есептерді шығару барысында математиканың практикалық қолданбалы рөлін ашып көрсетіп, оқушылардың математикалық білімін және білігін қалыптастырады. Оқушылар сөзді есепті шығарғанда мынандай үш кезеңнен өту керек екенін түсінеді:
1. Есептің шартын математикалық тілде жазу;
2. Алгебралық есепті таныс әдіспен шығару;
3. Есептің шығарылуын оның шартымен салыстыру.
Оқушы есепті шығару барысында жұмысты өздігінен жоспарлап іске асыруды үйренеді.
Есептің шығарылуын жазбаша түрде дайындауға қойылатын талап бірдей емес. Есепті шығару барысын бір ретке келтіру үшін оның кезеңдерге бөлген дұрыс. Методикалық құралдарда есептің мазмұнын қысқаша жазу туралы ұсыныстар беріледі, себебі бұдан қате кетсе есеп дұрыс шығарылмауы мүмкін. Келесі есептің мысалында сөзді есептердің жазбаша өрнектеуінің варианттарының бірін көрсетейік.
Есеп. Поездың 16 мин. кешігуін жою үшін 80 километрлік аралықтағы оның жылдамдығы 10 кмсағ арттырылды. Кесте бойынша поездың жылдамдығы қанша?
Есеп оқылғаннан кейін оған талдау жасалады. Жасалған талдау есептің шартын мынадай кесте түрінде өрнектейді.
Шамалар
Поездың қозғалысы
Кесте бойынша
80 км-лік аралығы
Поездың жылдамдығы, кмсағ.
Жұмсаған уақыты, сағ.
Х
х+10
Есептің шарты бойынша сағ. сағ. Қарағанда 16мин. (сағ) кіші. Яғни,
немесе
Поездың жылдамдығы теріс сан болмайтындықтан, есептің шартын бір ғана түбір қанағаттандырады.
Жауабы: Кесте бойынша поездың жылдамдығы 50кмсағ. Оқушылар алдын ала берілген теңдеудің шешіміне келіп тірелетін өздігінен есептер құрастыруларына да болады. Есепті шығарудың әрбір кезеңінде оқушылар өздерінің қадамдарын тексеріп, бақылап отырулары керек.
Жалпы алғанда оқушыларды өз бетімен есептер шығаруға үйреткенде мұғалім өз сыныбының мүмкіншілігіне, әрбір оқушының жағдайына, уақыттың мүмкіншілігіне т.с.с. шарттарға назар аударуы керек. Мұғалім сыныпта оқу процесін ұйымдастыру барысында есепті жалпылай тақтада шығару мен өзіндік шығару жұмысын қажетті пропорция бойынша ұйымдастыра білуі де маңызды.
Өздік жұмыстың маңызды түрлерінің бірі - үй тапсырмасы. Сабақта өткен теориялық материалды үйге берілген есептер мен жаттығуларды шығару арқылы пысықтамай, оқушылардың математиканы жақсы деңгейде игеруін ұйымдастыру қиын. Мұндай жұмыс сапалы болу үшін қайсыбір есептерді сыныпта, ал қайсыбірін үйде шығару керектігі күні бұрын жоспарлануы керек.
Үй жұмысы сапалы болуы үшін, яғни тапсырманы оқушы өз күшімен толық орындап шығуы үшін дайындық деңгейі төмендеу оқушыларға тапсырмаларды орындау барысында қандай теоремаларға және қандай тұжырымдарға сүйену керек екендігі туралы түсінік беріп жіберу керек. Жалпы үй тапсырмасын оқушылар өздігінен орындап, теориялық материалды тереңірек түсінулері үшін үй жұмысы олардың дайындық деңгейіне сай дифференциалды турде берілуі қажет.
Жалпы алғанда өткен жаңа тақырып сабақ үстінде есеп шығару барысында пысықталып, ал үйге сыныпта шығарылған есептерге ұқсас есептер берілуі керек. Жаңа теориялық материалды оқушылар толық игергеннен кейін ғана оларға күрделілеу(қиындау) сыныпта шығарылмаған есептер ұсынуға болады. Үй тапсырмасы сыныптағы жұмыстың жалғасы болғандықтан, оны орындауға оушылар сабақ үстінде дайындалуы керек. Үй тапсырмасы өзінің білім берудегі рөлін атқару үшін, оқушылар оны орындауға жауапкершілікпен қарауға тәрбиеленуі керек.
Үй жұмысн орындаудағы дербестігі жылдан-жылға, оқушының жасы ұлғайған сайын молая беруге тиіс.
Мұғалім оқушының тапсырмасын орындау сапасын үнемі бақылап отыруы керек. Бақылаудың көптеген әдістері бар:
1. Үй тапсырмасын класта тексеру;
2. Үй тапсырмасын сабақтан тыс уақытта тексеру;
3. Оқушылардың дәптерлерін тексеру т.с.с.
Жазбаша үй жұмысына мыналар жатады: есеп шығару, оқушының сұрақтарына жазбаша жауап беру, математикалық шығармалар, мұғалімнің тапсырмасы бойынша материалды конспектілеу.
Мектепте қалыптасқан тәжірибе бойынша үйге тапсырма сабақ сайын келесі сабаққа орындап келуге есептер мен жаттығулар беріледі. Орындалмаған жағдайда оқушыға екілік баға қойылады. Үй жұмысының орындамаудың әр түрлі себептері болуы мүмкін: өткен материалды түсінбеу, есепті шығаруға уақыты жетпеу, еріншектік т.б.
Сабаққа селқос қарап, оқушылар көзбояушылық жасап жолдастарынан есептердің шешімін көшіріп алуы мүмкін. Бұл жағдайда оқушылардың білімдеріндегі кемшіліктер сабақтан сабаққа ауысып молая түседі, оқушылар мұғалімнің түсіндіруін ұғудан қалады. Бара-бара оқушы үй тапсырмасын көшіріп алудан да қалады. Бұдан шығудың жолдарын В. Ф. Шаталов ұсынады. Оның методикасы бойынша бір оқу жылында шығаратын есептердің тізімін оқу жылының басында немесе оқулықтың әрбір тарауының басында теориялық материалды өтуге сәйкес беруге болады. Бұл есептерді оқу жылының аяғына дейін өз беттерімен шығаруды ұсынады. Оқушылар бұл есептерді қашан, қаншасын шығаруды өздері біледі. Оқушылардың бұл өздік жұмыстарының барысы күнделікті өтетін сабақта тексеріледі.
Бұл сабақтарда оқушылардың өз бетімен шығаруға тиісті тапсырмалардың ішінен мұғалім ұсынған есептер шығарылады. Оқушының өздік есеп шығаруын бұлай бақылау көшіріп алуды жояды немесе көшіріп алған күнде де түсініп көшіруге мәжбүр етеді.
Үй есептерін шығаруға сыныпта әрдайым ілініп тұрған Шығарылған есептерді тіркеу тізімі ынталандырылады. Әрбір оқушының үй тапсырмасындағы есептерді шығару жетістіктері бүкіл сыныпқа, мұғалімдерге және ата-аналарға белгілі болады. Үй тапсырмасын шығаруды бұлай ұйымдастыру оқушылар арасында жарыс туғызады. Мұғалім оқушыларға дер кезінде нұсқау беріп, нашарлау оқитын оқушыларға көмек ұйымдастырып бұл жұмысты бағыттап отырады. Бұл методиканың ерекшелігін мұғалім мен оқушының арасында түсінушілік, тілектестік қарым-қатынас орнайды. Бұл методика бойынша оқушыны үй тапсырмасын орындауға қинаудың қажеті жоқ, оқу процесін ұйымдастыру жүйесі оқушыны жұмыс істеуге жетектейді. Сондықтан бұл үй тапсырмасын орындау методикасына мұғалімдер көңіл аударған жөн сияқты. Үй тапсырмасы ретінде оқушыларға есептер мен жаттығулар ғана беріліп қоймайды, сабақта түсіндірілген жаңа материалды оқып келу, дәлелденген теореманы пысықтау, жаңа әдіспен пысықтау, дәлелдеу тапсырылады. Көптеген жағдайда теореманы дәлелдегенде оқушылар мұғалімнің берген дәлелдеуін сөзбе-сөз қайталап шығады. Суреттің әріптері өзгеріп кетсе теореманы өздігінен дәлелдей алмайды. Яғни, теореманың дәлелдеуін жасанды түрде ұғады. Сондықтан, оқушыларды тоермалардың дәлелдеуін сапалы түрде игеруге үйрету керек. Ол үшін сызбалар бойынша теоремаларды дәлелдеп келуді үй жұмысы ретінде ұсынуға болады. Осындай тапсырмалардың мысалдары жоғарыда келтірілген. Бірақ та үй тапсырмасын жоспарлағанда мұғалім мына жайды есте сақтауы керек. Үй жұмысн орындауға жіберілетін уақыт бағдарлама бойынша сыныпта істелетін жұмыстың 40-50 процентінен аспауы қажет. Яғни, мұғалім оқушылардың шамадан артық үйде жұмыс істемеуін әрқашан да бақылап отырғаны жөн. Оқушылар бағдарламада жүйеленіп белгіленген негізгі білімді сыныпта алулары керек екендігін мұғалім әр уақытта есіне сақтауы қажет.
1.3. Оқушылардың өз бетімен жұмысты орындау
қабілеттерін арттыру мәселелері
Біз өмір сүріп отырған ХХІ ғасыр жан-жақты дамыған өзіне сенімді, Отанның әлеуметтік-экономикалық жағынан дамуына зор үлесін қоса алатын азамат тәрбиелеуді талап етіп отыр. Бәсекеге қабілетті дамыған мемлекет болу үшін біз сауаттылығы жоғары елге айналуымыз керек. Біздің азаматтарымыз үнемі ең озық жабдықтармен және заманауи өндірістерде жұмыс жасау машығын меңгеруге дайын болуға тиіс. Қоғамның өркендеуіне, дамуына, онда болып жатқан өзгерістерге байланысты біздің мемлекетіміздегі білім саласының алдында жүйеленіп, дайындалып берген білімді, дағдыларды меңгеретін, қайталайтын ғана емес, шығармашылық бағытта жұмыс істейтін, тың жаңалықтар ашатын, ойлау қабілетімен ерекшеленетін жеке тұлға қалыптастыру міндеті тұр.
Жаңа заман жаңа адамын талап ететін болса, ол адамның өмір сүру тәсілі өзіндік іс-әрекетін ұйымдастыра білуіне бастау алады. Ол жас кезеңдеріне сәйкес өзгеріп, қалыптасып, жаңарып отырады. Сондықтан баланы өзіндік іс-әрекетін ұйымдастыра білуге баулу, өз бетімен өмір сүруге даярлаудың негізі болып табылады.
Өз бетімен оқушының білім, білікті меңгеруі, оларды қабылдау тәсілдерін игеру үшін мұғалімнің қатысуынсыз ұйымдастырылатын іс-әрекет.
Өз бетімен жұмыс істей алатын оқушы, тек білім білік дағдысы ғана емес, сонымен бірге ойлау қабілеті, еркін сөйлеу мәдениеті, саяси сауаттылығы өзіне деген сенімділігі, пәнге деген қызығушылығы, шығармашылық қабілеті оянады. Сондықтан өз бетімен жұмыстың мақсаты айқын, оқушыға түсінікті болуы қажет. Өз бетімен жұмыс тапсырылғанда оның ауыр-жеңілділігі, қанша уақыт орындалатынына назар аударған жөн. Өз бетімен жұмыс сабақтың кез келген уақытында беруге болады:
* Жаңа сабақ түсіндіру кезінде.
* Қайталау сабағы кезінде.
* Сабақты бекіту кезінде.
Сабақтың мазмұнына, тақырыбына қарай сабақта бірнеше өз бетімен жұмыс тапсыруға болады.
Сабақтың мазмұнына, тақырыбына қарай сабақта бірнеше өз бетімен жұмыс тапсыруға болады. Өз бетінше жұмысты ұйымдастыруда болатын жеке қасиеттерін ескеріп, жекелей саралап оқыту әдісін қолданған жөн. Өйткені әр оқушының танымдық қабілеті, қызығуы білім бейімділігі әр түрлі болады.
Өз бетімен жұмыс әрекетін ұйымдастыруға бейімделген оқушының әрекетін зерттеу әрекетіне көшеді. Оқушының өз бетімен жұмыс істеу жүйелілігі, бірізділікпен ұйымдастыруға баулу біртіндеп зерттеушілік әдісін қолдануға әкеледі. Нәтижесінде оқушының өзіндік терең ізденіске бастайды.
СТО(сын тұрғысынан ойлау) бағдарламасының технологиясының ерекшелігі тұлғаның танымдық қабілеттерін дамытуға, сондай-ақ тұлғаның шығармашылығын арттыруға, дарынды балалармен тұрақты және жүйелі жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту күрделі ойлау процессі болып келеді. Сыни ойлау ақпарат алудан басталып, қаралатын мәселеге байланысты шешім қабылдаудан аяқталады. Сыни ойлау кез келген жас аралықтарына тән. Сыни ойлау күрделі үрдіс болғандықтан, оқушыға сыни ойлау ортасын жасау қажет.
Ол ортада оқушы:
oo Ойлауға үйренуге;
oo Өз ара пікірлерімен санаса біледі;
oo Әр оқушыға сын тұрғысынан ойлауды қабілеті бар екендігіне сенеді;
oo Еркін жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Сын тұрғысынан ойлау қалыптасқан ортада оқушы:
oo Нақты мақсат қоюға дағдыланады;
oo Өзіне деген сенімі артады;
oo Оқу процесіне белсенді қатысады:
oo Жолдастарының пікірін сыйлайды;
oo Өзін толғандыратын, проблемалық сұрақтар қоя біледі;
oo Айтылған жауаптарының құндылығы жоғары болады және алуан түрлі жауап бере алады;
oo Сараптауға, бағалауға дағдыланады;
oo Пәнге деген қызығушылығы артады.
Әр пәнде тақырыпты ашуда, оқушылардың қызығушылығын оятуда әр түрлі ребус, сөзжұмбақтар шешу арқылы, біріншіден, өткенге қайталау болса, екіншіден, тақырып ашылады. Сол тақырып төңірегінде не білетіндері туралы миға шабуыл жасалады. Оқушылар сабақ тақырыбын өздері шығарып алып, осы тақырыпқа деген қызығушылықпен құлшына сабақ барысын тосатын болады. Оқушылар кластер құрады, әртүрлі сызба, тірек схемаларына сүйене отырып тақырыпқа байланысты не біледі соны жазады(өз біліміне, тәжірибесіне сүйенеді). Бұл жұмыстарды орындау барысында оқушыларда өз күшіне деген сенімділік пайда болады.
Кей кезеңде әр бала немесе әр топ бар жұмыстарын қорғайды, оқушылар бір-біріне қол созады. Бұл кезде ұжым мүшелерін біріктіретін кез болады. Сондықтан сабақтарға СТО бағдарламасының Білемін, білгім келеді, үйрендім, Менің ойымша, Топтастыру, Ой қозғау, Бес жолды өлең және т.б. стратегияларын көбірек пайдаланған жөн.
Сонымен СТО бағдарлама стратегияларын пайдалана отырып өз бетімен жұмыс істеуге баулу не ереді?
Оқушы үшін:
1. Сыныпта мықты ұжым қалыптасады;
2. Оқушылардың сөздік қорлары, ауызекі, жазбаша сөйлеу мәдениеті қалыптасады;
3. Үлгерім, білім сапасы артады;
4. Сабаққа қызығушылық пайда болады, белсенділігі артады;
5. Оқушыларда ізденушілік, шығармашылық қабілеттері ашылады;
6. Өз ісіне деген жауапкершілік, сенімділік пайда болады.
Мұғалім үшін:
1. Мұғалім тек бақылаушы, жетекші;
2. Көрнекті құрал оқушы қолымен жасалады;
3. Уақыт тиімді, үнемді пайдаланылады;
4. Оқушымен қарым-қатынас түсіністік, сыйластық принциптері құралады;
5. Шәкіртіне дәріс беруден тек ләззат алады;
6. Еңбегінің жемісін көре біледі.
Білім берудің жаңа әдіс-тәсілдері мен технологияларын игеру бүгінгі күннің қажеттілігіне айналды. Сондықтан да СТО жұмыс істей жүріп, басқа да оқыту технологияларының элементтерін қолдану білім сапасының жоғарлауына ықпал етеді. Математика сабағынада ұтымды әдістердің бірі - деңгейлік әдіспен тапсырма беру. Сондықтан білімді тексеру - білім алушылардың оқу жұмысын бақылау, олардың үлгерімін тексеру-бар оқыту үрдісінің ең тиімді жолы болып табылады. Диагностиканы өткізу, әсіресе, педагогикалық іс-әрекеттік диагностика әрбір мұғалімнің өзіндік талдау, өзіндік бағалау машықтарын игеруіне бағытталған. Оқушылардың білім сапасын басқару үшін мұғалім оқытудың шарттары ретінде оқу үрдісін шығармашылық тұрғысынан қарастыруға және күтілген нәтиженің жетістікке жетуіне жауапты.
Көрнекті педагог В.Сухамлинский Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала солай бола алады, -дейді. Демек, шәкіртке жан-жақты терең білім беріп, оның жүрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етері сөзсіз.
Ұрпақ тәрбиесі-келешекке қоғам тәрбиесі. Сол кедешек қоғам иелерін жан-жақты жетілген, ақыл-парасаты мол, мәдени-ғылыми өрісі озық етіп тәрбиелеу-біздің де қоғам алдындағы борышымыз. Рухани-адамгершілік тәрбиесінде алдымен баланы тек жақсылыққа - қайырымдылық, мейірімділік, ізгелікке тәрбиелеп, соны мақсат тұтса, ұстаздың, ата-ананың да болашағы зор болмақ.
1.4. Өзіндік жұмысты ұйымдастыру мәселесі
Өздік жұмыс оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетінің формаларының бірі болып табылады. Сондықтан бұл жұмыстардың тиімділігі мұғалімнің осы іс-әрекетті дұрыс жоспарлау біліктілігіне байланысты болады. Белсенді оқу-танымдық іс-әрекет оқушылардың ой еңбегі мен практикалық әрекетінің қызметін болжайды. Яғни білім мен білік тек белгілі бір оқу әрекеттерін орындаған кезде ғана толық әрі саналы меңгеріледі және де бұл әрекеттерді оқушының өз бетінше орындағаны дұрыс. Тәжірибеден өз бетінше ізденуді, оқушылардың өздік жұмысын ұтымды ұйымдастыра алатын, керек кезінде проблемалық жағдайлар туғызып, олардың назарын басты проблемаларды өз бетінше шешуге бағыт-бағдар алатын мұғалімнің оқу процесінде жақсы нәтижеге жететіндігін көруге болады.
Қазіргі кезде сабақты дұрыс жүргізуге қойылатын негізгі талап - оқушылардың белсенді іс-әрекеттік сезімін оята отырып, оларды басқара білу. Ол біріншіден, тек дайын ақпараттар, деректер, заңдар, ережелер беріп қана қоймай, оқушыларды өз бетінше іздендіретін, одан жаңа ақпарат алатындай оқу материалын берудің құрылымын қайта құруды талап етеді. Екіншіден, оқушылардың іс-әрекетіне деген мұғалімнің көзқарасын өзгертуді талап етеді. Мұғалім оқушылар шығармашылдық белсенділік танытатындай, оқыту процесін ұйымдастырушы және басқарушы болуы қажет. Ол оқытудың әр кезеңінде: үй жұмысын тексерген кезде, оқушылардың жаңа білімді меңгеруге дайындығы кезінде, жаңа білімді енгізгенде және оларға сүйенген кезде, алынған білімді қорытып, бір жүйеге келтірген кезде де көрініп отыруы керек. ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz