Тілдің қоғамдық мәні және оның жүйесі мен құрылымы

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ТІЛДІҢ ҚОҒАМДЫҚ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЖҮЙЕСІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ.
ТІЛДІҢ АНЫҚТАМАСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МӘНІ МЕН ҚЫЗМЕТІ

Өмірде алуан түрлі кұбылыстар бар. Олар табиғат құбылыстары және коғамдық
құбылыстар болып екі топқа бөлінеді, Тіл қоғамдық құбылыстардың қатарынан
орын алады. Ол — қырсыры мол, күрделі құбылыс. Тілдің табиғатын (мәнін)
танып білу үшін оның ең басты қасиетін айқындап алудың маңызы айрықша.
Тілдің табиғатын айқындайтын ең басты қасиеті делініп, әдетте, оның қатынас
құралы болу қызметі аталады В. И. Ленин Тіл — адам қатынасының аса маңызды
құралы -дейді. Тілдің қызметін түсінуде бұл анықтаманың үлкен маңызы бар.
Тіл — адам баласы қоғамында қатынас құралы, сөйлесіп, пікір алысудың құралы
ретінде пайда болды. Тарихта мұндай коллектив алғашында ру, тайпа түрінде,
кейінде халық тілі, ұлт болып өмір сүрді, осыған орай ру тілі, тайпа тілі,
халық тілі болды. Адамдар коллективіне — мейлі ол ру немесе тайпа болсын,
халық немесе ұлт болсын — осылардың бәріне де тіл қатынас құралы ретінде
қызмет атқаруы оның табиғатын (мәнін) айкындайтын басты қасиеті деуіміз де
осыдан.
Тіл мен қоғамның өз ара тығыз байланысы — екі жақты байланыс.
Біріншіден, тілсіз ешбір қоғам өмір сүре алмайды. Тіл жоқ жерде
адамдардың қоғамда бірлесіп еңбек етуі, қоғамдық өндірісті ұйымдастыруы,
оны дамытуы мүмкін емес. Демек, қоғамның өмір сүруі, адамдардың бірлесіп
еңбек үшін қатынас құралы, пікір алысудың құралы — тіл қажет. Тіл — адам
баласы қоғамының өмір сүруінің және дамуының қажетті шарты.
Екіншіден, тіл қоғам бар жерде ғана өмір сүреді. Қоғам — тілдің өмір
сүруінің шарты, қоғамнан тыс, адамдардың коллективінен тыс тіл жоқ.
Қоғамның өмір сүруі үшін, адамдардың бірлесіп еңбек етуі үшін тіл
қаншалықты қажет болса, тілдіқ өмір сүруі үшін қоғам да соншалықты қажет.
Сонымен, тілге анықтама беруде ең алдымен оның әлеуметтік қызметі, яғнп
қоғамдағы адамдардың қатынас құралы болу қызметі, негізгс алынады. Тіл —
тек қатынас құралы ғана емес, сонымен бірге ойлаудың, ойдың жарыкқа
шығуының да құралы. Адамның ойы тіл арқылы, тілдегі сөздер мен сөйлемдер
арқылы айтылып, белгілі бола алады. Ой және оның мазмұны тіл арқылы
көрініп, сол арқылы ұғынылады. Демек, ойлау мен тіл бір-бірімен өз ара
тығыз байланыста болады (бұл жайында толығырақ мағлұматты келесі
параграфтан қараңыз). Осылай болғандықтан, тілдің табиғатын айқындауда оның
(тілдің) қатынас құралы болу қызметімен бірге ойлаудың және ойды жүзеге
асырудың құралы, ойдың материалдық формасы екендігі де ескерілуі қажет.
Тілдің қатынас құралы болу қызметі мен ойлаудың құралы болу қызметіне
қоса тағы бір кызметі бар: ол — экспрессивті қызмет. Тілдің экспрессивті
қызметі делініп, әдетте, оның (тілдің) адамның субъективті қатынасын, сөз
мен эмоциясын білдіру қызметі аталады Тілдің экспрессивті қызметінің,
ондағы эмоциональды-экспрессивті құралдар мен тәсілдердің ойды көркемдеп,
әсерлеп жеткізуде, әсіресе көркем әдебиетте маңызы айрықша күшті.
СӨЗ — барлық фактілердің, барлық ойдың киімі (М. Горький). Шынында да,
тіл — халықтың тарихы, шежіресі, халықтың күллі өмірінің жаңғырығы мен
ізі; онан сол тілді жасаушы халықтың арманы мен үміті, қайғысы мен
қуанышы, күллі рухани өмірінің үні естіліп тұрады. К. Д. Ушинский тілдің
осы бір қасиеттері жайында былай деп жазды: Тілде бүкіл халыктың, оның
бүкіл елінің рухы көрінеді, онда халықтық рух творчество қуатымен ойға,
суретке айналады, отан аспанының даусы, оның ауасы, физикалық құбылыстар,
оның климаты, оның даласы, таулары мен жазықтары, оның ормандары мен
өзендері, оның дауылдары мен найзағайлары көрінеді. Халық тілінің айқын да
тұнық тереңінде туған елдің жалғыз табиғаты ғана емес, сонымен бірге
халықтың рухани өмірінің бүкіл тарихы сәулеленіп көрінеді. Тіл —көркем
әдебиеттің бірінші элемент (М. Горький). Халық тілінің байлығынан
суарылған, оны творчестволықпен игере білген, оның күші мен қуатын бойына
сіңіре алған жазушы ғана нағыз көркем, нағыз әсерлі шығарма жаза алады.
Тіл — қуатты құрал. Оның қуаты мен құдіреті, ғажайып беинелілігі мен алмас
қылыштай өткірлігі әсіресе көркем әдебиет пен публицистикада көрінеді де,
айрықша әсерлі күшке айналады. Алексей Максимович Горькийдің
Дауылпазының өткір тілі, революцияға шақырған даусы қаншама әсерлі,
қаншама қуатты десеңізші! Жамбыл Жабаевтың пафос пен патриотизмге толы
Ленинградтық өрендерімінін Ұлы Отан соғысында кеңес жауынгері мен
халқына күш, жігер беріп, жауға қарсы тұрды.

ТІЛ ЖӘНЕ ОЙЛАУ

Тіл мен ойлаудың өз ара байланысы туралы мәселе жалпы тіл білімінің ғана
емес, сонымен бірге философия мен логиканың және психологияның ең күрделі
мәселелерінің бірі болып саналады. Мәселенің күрделілігі ойлаудың табиғаты
мен тілдің табиғатының өте-мөте күрделі болуымен байланысты. Дыбыстық тіл
де, абстракті ойлау да — адамға тән құбылыстар. Бұл екі құбылыстың екеуі
де адамның екі жақты табиғатына сәйкес әрі әлеуметтік, әрі биологиялық
жақтарымен сипатталады, осы екеуін бірдей қамтиды. Біоіншіден, тіл де,
ойлау да — адам миының туындысы, соның жемісі, екіншіден, тіл де, ойлау да
— әлеуметтік құбылыс, өйткені адамның өзі қоғамдық құбылыс болып саналады.
Тілде де, ойлауда да әлеуметтік және индивидуалды-биологиялық жақтар
ұштасып, бір-бірімен бірлікте болады. Осы бірліктен тіл мен ойлаудың жалпы
ерекшелігі көрінеді. Ой тіл арқылы айтылған мазмұнның негізін құрайды. Ой
арқылы, адам миының сәулелендіруші әрекеті арқылы тілдік единицалар
объективті дүниенің заттары мен және құбылыстарымен байланысқа түседі,
мұнсыз адамдардың бір-бірімен тіл арқылы қатынас жасауы мүмкін болмаған
болар еді. Белгілі бір тілдің дыбыстық комплекстері ойлауда сәулеленетін
объективті дүниенің элементтерінің сигналдары ретінде қызмет етеді де, бұл
дыбыстық комплекстерде адам танымының нәтижелері орнығып бекітіледі, ал осы
нәтижелердің өзі ары қарай танып білуге негіз болады.Сондықтанда тіл
ойлаудың қаруы, инструменті ретінде, ал тіл мен ойлаудын байланысы бірлік
ретінде сипатталады.
Коғам мүшелерінің өз ара пікір алысуы тіл арқылы іске асады. Адам өз
ойын басқаларға тіл арқылы айтып не жазып жеткізеді. Тыңдаушы да
сөйлеушінің ойын тіл арқылы түсінеді. Ойдың жарыққа шығып, іске асуы, өмір
сүруші үшін тілдік материалға негізделуі, сөздер мен сөз тіркестері және
сөйлемдер түрінде айтылуы шарт. Тіл дегеніміз — ойдың тікелей шындығы (К.
Маркс). Ой шындығы тіл арқылы, тілдегі сөздер мен сөйлемдер арқылы
көрінеді. Демек, тіл — пікір алысу құралы, ойлаудың қаруы, ойды білдіру
құралы.
Марксизм-ленинизм классиктері тіл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.