«Сәләфия» шырғалаңы – дін келешегіне төнген қауіп
Жоспар
1. «Сәләфия» шырғалаңы . дін келешегіне төнген қауіп
2. Дінді сәләфтар сияқты түсінудің маңыздылығы
3. Салафилер нені көздейді?
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
1. «Сәләфия» шырғалаңы . дін келешегіне төнген қауіп
2. Дінді сәләфтар сияқты түсінудің маңыздылығы
3. Салафилер нені көздейді?
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
«Сәләфия» сөзі «реформа», «жаңалану» деген сөздермен синоним ретінде қолданылып кеткен термин.
Қазіргі таңда қазақ жұртына мәзһаб мойындамайтын сәләфиттер деп аталатын ағым бар. Олар бұрынғы Ислам ғұламалары талқыға салып, ара жігін айқындап қойған көптеген діни қағидаларды бүгінгі қоғамда өзекті мәселеге айналдырып, діни сауаты төмен, қарапайым халық тың басын қатырып жүр. Олар өздерін «сәләфтардың жолын ұстаймыз, біздікі ғана дұрыс» дейді. Жалпы, сәләфтар дегеніміз кімдер? Өздерін сәләфиттерміз деп жүргендер шынымен сәләфтар ма?
«Сәләфия» сөзі «реформа», «жаңалану» деген сөздермен синоним ретінде қолданылып кеткен термин. Әрі бұл сөз Ислам дінінің алғашқы ғасырларында өмір сүрген ғұламалардың көзқарастарын білдіреді.
Соңғы кезде «сәләфия» атауы Жамал ад-Дин әл-Ауғаний (1839-1897) мен Мұхаммед Әдбу (1849-1905) негізін қалаған қозғалысқа таңылып, айтылып жүр. Бұл ағым негізін салушылардың негізгі мақсаты – дінді бұрынғылардың түсінігі бойынша тіктеу, мұсылмандардың рухани, мәдени және саяси ұстанымдарын реформалау, батыс отарлаушыларына мәдени сіңіп кетуге қарсы тұру еді.
1930-шы жылдары араб мемлекеттерінде отарлаушыларға қарсы көтерілген халықтың басында осы қозғалыс өкілдері жүрді. Мысалы, Алжирде ибн Бадис француздардың өктем саясатына қарсы бел буып, Алжир ғұламалар ұйымын құ-рып, тәуелсіздік үшін күресте негізгі орынды иеленді.
Кейін сәләфия қозғалысы мұсылман әлемінің бәріне дерлік еркін тарап, түрлі мемлекеттерде түрлі бағыттарда бой көрсете бастады.
«Сәләф» сөзі «бұрынғылар» деген мағынаны да білдіреді. Ислам дінінің алғашқы үш ғасырына жататын ғұламалар тобы «сәләфтар» деп аталған. Олар – ең әуелі, пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көзі көрген сахабалар, сахабаларды көзі көр-ген табиғиндер, табиғиндерді көзі көрген атбағут-табиғиндер. Ибн Хиббанның (р.а.) «сахих» жинағында риуаят етілген ха-дис-шәріпте: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Адамдардың ең жақсысы – менің замандастарым. Мұнан кейін олардың соңында-ғылар, сонан соң олардан кейін келгендер», – деп айтқан», – делінген. Бұл хадисте Ислам діні даму сатысының ең биік шыңына жеткен үш ғасырға сілтеме бар.
Сахабалар – осы үш дәуірдегі ұрпақтың алғашқылары. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өнегелерін кейінгі ұрпаққа қаз-қалпында жеткізген осылар. Алғашқы кездерде Ислам діні туралы білгісі келген адам оның (с.ғ.с.) көзін көрген сахабалардан сұрап білетін. Сахабаларды көрген табиғиндер, өз кезегінде табаға-табиғиндерге ұстаздық етті. Хадис-шәріп бойынша, ең жақсы, қайырлы дәуір (хойрул қурун) деп аталып өткен осы үш ғасыр ішінде өмір сүрген ғұламалардың діни наным-сенімдері, шариғи шешімдері мен ұстанымдары ең сенімді білім көзі болып саналады, әрі қай заманда болмасын олармен санасу керек.
Қазіргі таңда қазақ жұртына мәзһаб мойындамайтын сәләфиттер деп аталатын ағым бар. Олар бұрынғы Ислам ғұламалары талқыға салып, ара жігін айқындап қойған көптеген діни қағидаларды бүгінгі қоғамда өзекті мәселеге айналдырып, діни сауаты төмен, қарапайым халық тың басын қатырып жүр. Олар өздерін «сәләфтардың жолын ұстаймыз, біздікі ғана дұрыс» дейді. Жалпы, сәләфтар дегеніміз кімдер? Өздерін сәләфиттерміз деп жүргендер шынымен сәләфтар ма?
«Сәләфия» сөзі «реформа», «жаңалану» деген сөздермен синоним ретінде қолданылып кеткен термин. Әрі бұл сөз Ислам дінінің алғашқы ғасырларында өмір сүрген ғұламалардың көзқарастарын білдіреді.
Соңғы кезде «сәләфия» атауы Жамал ад-Дин әл-Ауғаний (1839-1897) мен Мұхаммед Әдбу (1849-1905) негізін қалаған қозғалысқа таңылып, айтылып жүр. Бұл ағым негізін салушылардың негізгі мақсаты – дінді бұрынғылардың түсінігі бойынша тіктеу, мұсылмандардың рухани, мәдени және саяси ұстанымдарын реформалау, батыс отарлаушыларына мәдени сіңіп кетуге қарсы тұру еді.
1930-шы жылдары араб мемлекеттерінде отарлаушыларға қарсы көтерілген халықтың басында осы қозғалыс өкілдері жүрді. Мысалы, Алжирде ибн Бадис француздардың өктем саясатына қарсы бел буып, Алжир ғұламалар ұйымын құ-рып, тәуелсіздік үшін күресте негізгі орынды иеленді.
Кейін сәләфия қозғалысы мұсылман әлемінің бәріне дерлік еркін тарап, түрлі мемлекеттерде түрлі бағыттарда бой көрсете бастады.
«Сәләф» сөзі «бұрынғылар» деген мағынаны да білдіреді. Ислам дінінің алғашқы үш ғасырына жататын ғұламалар тобы «сәләфтар» деп аталған. Олар – ең әуелі, пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көзі көрген сахабалар, сахабаларды көзі көр-ген табиғиндер, табиғиндерді көзі көрген атбағут-табиғиндер. Ибн Хиббанның (р.а.) «сахих» жинағында риуаят етілген ха-дис-шәріпте: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Адамдардың ең жақсысы – менің замандастарым. Мұнан кейін олардың соңында-ғылар, сонан соң олардан кейін келгендер», – деп айтқан», – делінген. Бұл хадисте Ислам діні даму сатысының ең биік шыңына жеткен үш ғасырға сілтеме бар.
Сахабалар – осы үш дәуірдегі ұрпақтың алғашқылары. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өнегелерін кейінгі ұрпаққа қаз-қалпында жеткізген осылар. Алғашқы кездерде Ислам діні туралы білгісі келген адам оның (с.ғ.с.) көзін көрген сахабалардан сұрап білетін. Сахабаларды көрген табиғиндер, өз кезегінде табаға-табиғиндерге ұстаздық етті. Хадис-шәріп бойынша, ең жақсы, қайырлы дәуір (хойрул қурун) деп аталып өткен осы үш ғасыр ішінде өмір сүрген ғұламалардың діни наным-сенімдері, шариғи шешімдері мен ұстанымдары ең сенімді білім көзі болып саналады, әрі қай заманда болмасын олармен санасу керек.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. www.turkystan.kz
2. http://qazaq.kz/?p=1925
3. «Ислам және өркениет», №2, 11-20 қаңтар, 2011 ж.
4. www.egemen.kz
1. www.turkystan.kz
2. http://qazaq.kz/?p=1925
3. «Ислам және өркениет», №2, 11-20 қаңтар, 2011 ж.
4. www.egemen.kz
Жоспар
1. Сәләфия шырғалаңы – дін келешегіне төнген қауіп
2. Дінді сәләфтар сияқты түсінудің маңыздылығы
3. Салафилер нені көздейді?
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Сәләфия шырғалаңы – дін келешегіне төнген қауіп
Сәләфия сөзі реформа, жаңалану деген сөздермен синоним ретінде
қолданылып кеткен термин.
Қазіргі таңда қазақ жұртына мәзһаб мойындамайтын сәләфиттер деп
аталатын ағым бар. Олар бұрынғы Ислам ғұламалары талқыға салып, ара жігін
айқындап қойған көптеген діни қағидаларды бүгінгі қоғамда өзекті мәселеге
айналдырып, діни сауаты төмен, қарапайым халық тың басын қатырып жүр. Олар
өздерін сәләфтардың жолын ұстаймыз, біздікі ғана дұрыс дейді. Жалпы,
сәләфтар дегеніміз кімдер? Өздерін сәләфиттерміз деп жүргендер шынымен
сәләфтар ма?
Сәләфия сөзі реформа, жаңалану деген сөздермен синоним ретінде
қолданылып кеткен термин. Әрі бұл сөз Ислам дінінің алғашқы ғасырларында
өмір сүрген ғұламалардың көзқарастарын білдіреді.
Соңғы кезде сәләфия атауы Жамал ад-Дин әл-Ауғаний (1839-1897) мен
Мұхаммед Әдбу (1849-1905) негізін қалаған қозғалысқа таңылып, айтылып жүр.
Бұл ағым негізін салушылардың негізгі мақсаты – дінді бұрынғылардың
түсінігі бойынша тіктеу, мұсылмандардың рухани, мәдени және саяси
ұстанымдарын реформалау, батыс отарлаушыларына мәдени сіңіп кетуге қарсы
тұру еді.
1930-шы жылдары араб мемлекеттерінде отарлаушыларға қарсы көтерілген
халықтың басында осы қозғалыс өкілдері жүрді. Мысалы, Алжирде ибн Бадис
француздардың өктем саясатына қарсы бел буып, Алжир ғұламалар ұйымын құ-
рып, тәуелсіздік үшін күресте негізгі орынды иеленді.
Кейін сәләфия қозғалысы мұсылман әлемінің бәріне дерлік еркін тарап,
түрлі мемлекеттерде түрлі бағыттарда бой көрсете бастады.
Сәләф сөзі бұрынғылар деген мағынаны да білдіреді. Ислам
дінінің алғашқы үш ғасырына жататын ғұламалар тобы сәләфтар деп аталған.
Олар – ең әуелі, пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көзі көрген сахабалар,
сахабаларды көзі көр-ген табиғиндер, табиғиндерді көзі көрген атбағут-
табиғиндер. Ибн Хиббанның (р.а.) сахих жинағында риуаят етілген ха-дис-
шәріпте: Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): Адамдардың ең жақсысы – менің
замандастарым. Мұнан кейін олардың соңында-ғылар, сонан соң олардан кейін
келгендер, – деп айтқан, – делінген. Бұл хадисте Ислам діні даму
сатысының ең биік шыңына жеткен үш ғасырға сілтеме бар.
Сахабалар – осы үш дәуірдегі ұрпақтың алғашқылары.
Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өнегелерін кейінгі ұрпаққа қаз-қалпында жеткізген
осылар. Алғашқы кездерде Ислам діні туралы білгісі келген адам оның
(с.ғ.с.) көзін көрген сахабалардан сұрап білетін. Сахабаларды көрген
табиғиндер, өз кезегінде табаға-табиғиндерге ұстаздық етті. Хадис-шәріп
бойынша, ең жақсы, қайырлы дәуір (хойрул қурун) деп аталып өткен осы үш
ғасыр ішінде өмір сүрген ғұламалардың діни наным-сенімдері, шариғи
шешімдері мен ұстанымдары ең сенімді білім көзі болып саналады, әрі қай
заманда болмасын олармен санасу керек.
Төрт мәзһабтың жетекші имамдары – имам Әбу Ханифа (80-150 һ.ж),
имам Мәлік (94-179 һ.ж), имам Шафиғи (150-204 һ.ж) және имам Ахмад ибн
Ханбал (164-241 һ.ж) (р.а.) Ислам дінінің алғашқы дәуірлерінде өмір сүрген.
Сондықтан, төртеуін де сәләф имамдар дейміз. Содан бері бұл төрт мәзһаб
пайғамбарымыз хазреті Мұхаммед (с.ғ.с) пен оның саңлақ сахабаларының
ұстанымдарына негізделгендіктен, олар әһлі әс-сүнна уәл-жамағат жолы деп
танылған.
Елімізге Ислам діні келге-ніне мың екі жүз елу жылдай болыпты.
Қазақ елі иманға бет бұрғаннан бастап мұсыл-маншылықты ханафи мәзһабы
негізінде таныған, ғибадат, құлшылықтарын осы ханафи мәзһабымен атқарған,
шариғат үкімдерін де осы мәзһабпен талқылап келген, яғни он екі ғасырдан
бері біздің ел ханафи мәзһабын ұстанып келеді. Сондықтан, болса керек,
еліміз мұсылмандары үшін ханафи мәзһабы – Ислам дінінің негізгі қайнар
көзі. Өйткені, өзге үш мәзһаб секілді біздің мәзһабымыз да Құран мен
сүннетке негізделген. Мәзһаб – Құран мен сүннеттердегі үкімдерден
туындайтын жол. Мәзһабтың мақсаты – мұсылман баласына Құран және хадисті
дұрыс түсіндіру. Бұл төрт мәзһабтағы айырмашылықтар – тек абзал және дұрыс
деген сөзде ғана. Яғни, өзіміздің имам Ағзам мәзһабымыздағы діни шешімді
абзал санаймыз, ал қалған үш мәзһабтағы үкім-дерді дұрыс деп білеміз.
Әрбір ұлт осы төрт мәзһабтың біріне жұмылу, бір жеңнен қол, бір
жағадан бас шығаруы арқасында Ислам әлемі ғасырлар бойы өзара ынтымақ-
бірлікте ғұмыр кешіп келеді. Жаңадан бір ағым пайда бола қалса, ғұламалар
халықты одан сақтандырып, төрт мәзһабтың бірін ғана ұстауға халықты
уағыздап келген. Құран түскелі 14 ғасырдан бері нендей үлкен мұсылман
ғұламалары өтсе дағы, бәрі де бір мәзһабтың өкілі болды.
Әсіресе, қазіргі біздің заманда мәзһаб аса маңызды, өте қажет.
Алмағайып шақта мәзһабішілік, мәзһабаралық ауыз-біршілік ауадай қымбат. Ал,
алауыздыққа жол берсек, арам пиғылды жымысқы ағымдарға оңай олжа
боларымыз анық. Осы жағдайды арыдан ойлаған көреген дінбасымыз Әбсаттар
қажы Дербісәлі хазреттің бір дін, бір мәзһаб деген жанай-қайына бей-жай
қарамасақ еді.
Еліміздегі сәләф сөзін жекешелеп алғандар сәләф имамдарды, мәзһаб
жетекшілерін әрі басқа да алғашқы үш ғасырда өткен ғұламаларды құрметтей-
міз, солардың жолымен жүреміз деп жатса да, не үшін осы мәзһаб имамдарының
бірінің жолын дұрыстап ұстанбайды? деген сұрақ жамағат түгілі, өзімді де
көп мазалайды.
Имам Шафиғидің: Егер хадис сахих болса, сол менің мәзһабым,
Менің сөзіме қайшы келген хадистің сахих-тығы мәлім болса, хадиске
амал қылыңдар да, менің сөзімді тастаңдар, – деген сөзі бар. Мұны мәзһаб
ұстанғысы келмейтіндер жиі қолданады. Мұндай мағыналы сөзді имамдардың
төртеуі де айтқан. Дегенмен, сәләфиттер бұл сөздің мағынасын, қандай
жағдайға байланысты айтылғанын түсінбейді де, мәзһаб жетекшілерінің осы
сөздерімен жалпы мәзһаб ұстануды түкке тұрғысыз етуге тырысады.
Мұны мәзһаб ұстанған мәшһүр, мүжтаһид ғұлама имам Нәуәуи (631 һ.ж
туған) (р.а.): Бұл Имам Шафиғи немесе Әбу Ханифа солай дегенін естіп, бір
сахих хадисті оқи сала, имам Шафиғидің немесе имам Әбу Ханифаның ғылыми
тұжырымын, пәтуасын тастап, мәзһабын қажетсіз етіп, сахих хадиске амал қыла
бер дегенді білдірмейді, – деп түсіндіреді.
Әуелі, бұл сөз қарапайым діни сауаты төмен адамдарға емес, білім
сатысында үлкен дәрежелерді бағындырған ғұламаларға, ижтихад қылуға
дәрежесі жеткен мүжтаһид ғалымдарға қатысты айтылғанын білуіміз тиіс.
Бірақ, ғалым үшін де мәзһаб имамының пәтуасына, шешіміне амал етпей,
хадиске амал ету үшін бір шарт бар. Бұл шарт – имам Шафиғи немесе имам Әбу
Ханифа дәл сол хадисті немесе хадистің сахихтығын білмегендігіне көз
жеткізуі, соған кәміл сенімді болуы керек. Ол үшін имам Шафиғи мен имам Әбу
Ханифаның барлық кітаптарын оқып шығуы тиіс. Тіпті ол имамдардың
шәкірттерінің кітаптарымен де танысуы қажет. Көріп тұрғаныңыздай, бұл бір
қиын, мүшкіл шарт. Бұл шартқа екінің бірі жауап бере алмайтыны айдан анық.
Мұның шарт болуының себебі, төрт мәзһабтың жетекші имамдары өзі
көзімен көрген, білген көп хадистерді оқи сала, оған амал жасап кете
бермеген. Әрі анық-қанығына жеткен, сахих екені расталған кейбір хадистерді
қабылдамауға мәжбүр де болған. Өйткені, ол бір-біріне қайшы келетін екі
хадисті амалға асыру немесе амалға асырмау ерекшеліктерін дәлелдермен
анықтаған (Иғлаус-Сунан кітабы, 2-том, 225-бет).
Шейх Әбу Әмір: Тіпті, кез келген терең білімді тәжірибелі ғалымға
да хадистен өзі шығарып алған үкімге амал етіп кете беруге рұқсат
берілмейді, – деп жазады (Иғлаус-Сунан кітабы, 2-том, 225-бет).
Шайх Юсуф ибн Исмайл Набханий былай дейді: Бұл сөз, тек имамдардың
жолын ұстанған қасындағы өз шәкірттеріне (оның мәзһабын ұстанушыларға)
қатысты айтылған. Олар діни білімді толық игерген құрметті имамдар. Өз
мәзһабтарының ең күшті ғалымдары. Осы мәшһүр имамдардан кейінгі кезекте бұл
сөз ғұламалардың жоғарғы тобына қатысты бола алады. Әрине, олардың баршасы
пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) жет-кен хадистерді толық жаттап алған хадистің
хафиздары болса, барлық мәзһабтардың дәлел-дерін толық білсе ғана.
Мәзһаб имамдарының Егер хадис сахих болса, сол менің мәзһабым
деген сөздері, міне, осындай ғалым адамдарға қатысты айтылған. Мұндай үлкен
ғұламалар мәзһаб имамы қолданған хадис пен одан кейін анықталған басқа
хадисті салыстыра алған. Тек осындай ғұламалар ғана қай хадистің сахихтау,
күштілеу екенін, кейін келген қай хадис әуелгісін мансұқ ете алатынын
анықтай білген. Көрініп тұрғанындай, бұл сөз Құран мен сүннетті жатқа
білген, ғылымын игерген ғалымдардың ішіндегі терең қабілетімен
ерекшеленетін, мәселелерді анық түсінетін ғалымдарға ғана тиісті.
Демек, жоғарыдағы әңгімелер мүжтаһид ғалымдардың, жоғары білімі бар
ғұламалар арасында ғана айтылып, қолданылатын сөз. Ал, бүгінгі
сәләфиттердің бұл әңгімелерді енді ғана намаз оқып, ораза ұстауды игере
бастағандарға айтып, бастарын қатырып, оларды өз ағымдарына тартып,
дінбұзар болып жүргені өкінішті.
Әрбір мәзһаб жетекшісі – мүжтаһид ғалым. Олар Құран мен сүннеттен
жан-жақты ізденіп, қажетті үкімдер алу арқылы күнделікті құлшылық
әрекетіміздің Ислам шариғатына сай болуын қамтамасыз ететін аса құнды
ғылым, үлкен мұра қалдырды. Олардың зерттеу нәтижелерінен пайда болған
пәтуаларды пайдаланушыны муқаллид, тақлид етуші дейді. Муқаллид мүжтаһид
дәрежесіне жетпеген кісі. Біздер баршамыз муқаллид болып саналамыз.
Сәләфисымақтар муқаллид сөзін соқыр ілесуші деп түсіндіріп жүр. Бұл
жаңсақ пікір. Муқаллид болу үшін де білім қажет. Муқаллидтің еншісіндегі
дүние – мүжтаһид ғұламаның пәтуасымен жүру. Қолыңнан келсе, мүжтаһид бол.
Сәләфия сөзін жекешелеп алғандар өздеріне пір тұтатын һижраның 661
жылы дүниеге келген ибн Тәймийя мен 691 жылы туған ибн Қайюм (мұны
сәләфилер ашық айтпаса да, екі сөзінің бірінде сол имамдарды ауызға алады)
имам Ағзам Әбу Ханифадан (р.а.) алты жүз жыл кейін өмір сүрген ғалымдар.
Яғни, оларды шын сәләфтар дәуірінен алты ғасырлық қашықтық ажыратып тұр.
Сөйте тұра, қазіргі сәләфит-тер сәләф ас-салих болып табылатын
төрт мәзһабқа да тоңмойындық танытады. Тәкаппарлық дертіне шалдыққан олар
төрт мәзһабтың жетекші имамдарының қателіктерін тауып, түзеп қойғандай.
Сонда мың жылдан астам уақыттан бергі мәзһаб ұстанып өткендер қателесіп
жүргені ме? Төрт мәзһабтың жетекші имамда-рының қателіктерін осы 12
ғасырдың ішінде ешкім көрмей, білмей қалған ба? Бұл ақылға қонбайтын дүние
емес пе? Мұны Атың шықпаса, жер өрте дегеннен басқаға жорымаймыз.
Еліміздегі мұсылмандардың ұйымшылдығы, ауызбіршілігі үшін
қандай да бір діни мәселеде бас-басына би болу емес, жүгінетін орын –
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы және діни басқарманың жер-гілікті
жердегі өкілетті имамдары. Сондықтан, ешқандай да сәләфизмге және басқа
діни измдерге Қазақстанда қажеттілік жоқ.
Қазір елімізде Алланың рақымы төгіліп, Елбасымыздың көреген саясатымен
халық ынтымағы айрандай ұйып, ықылас, ниеті түзу заман орнап тұр. Сол
арқылы Ислам діні Қазақстанда қарқынды даму үстінде. Мешітке келушілер мен
намазға жығылушылар саны артуда. Алайда, жайнамазға табандары жаңадан тие
бастаған сол бауырларымыз діни білімі шамалы болғандығына қарамай, бейәдеп
әрекеттер көрсетіп жатады. Ондай қылықтардың көбін білместіктен деп
санаймыз. Қазақстанның тәуелсіздігі баянды, ынтымағы жарасқан іргелі ел
болуы – діні Ислам, мұсылман жұртымыздың ортақ мақсаты. Ал, осы елді ел
қылатын, ырыс әкелетін, ынтымағымызды ұйытатын бірлікке керағар әрекет
жасау – тым шектен шығушы-лық, әрі кешірілмес күнә.
Дінді сәләфтар сияқты түсінудің маңыздылығы
Аса Қамқор, ерекше Мейірімді Аллаһтың атымен!
Оны дәріптеп әрі Одан жәрдем мен кешірім сұрап жалбарынатын Аллаһқа
барлық мақтау мен мадақтар болсын. Жанымыздың жамандықтары мен жаман іс-
амалдарымыздан Аллаһқа сиынып, Одан пана тілейміз. Кімде-кімді Аллаһ тура
жолға бастаса, онда оны ешкім де адастыра алмайды. Ал кімде-кімді
адастырса, онда оны тура жолға салар ешкім жоқ. Біз Аллаһтан өзге
құлшылыққа лайық ешкім жоқ екеніне, Оның серігі жоқ әрі жалғыз екеніне
куәлік етеміз, сондай-ақ Мұхаммед Оның құлы әрі елшісі екеніне куәлік
етеміз.
Имам Ибн Мәнзур сәләф сөзінің анықтамасын түсіндіріп, былай
деді: “Әс-Сәләф, әс-сәлиф, әс-сәлфә – бұл алдыңғы өткен қауым”.
Қараңыз: “Лисанул-‘араб” 6330.
Бұған мысал, Аллаһ Тағала Фир`ауын мен оның әскері туралы былай
деді: Сөйтіп олар Бізді ашуландырған кезде, олардың тиісті жазасын беріп,
суға батырдық. Біз оларды алдыңғы өткендер еттік (сәләфән) және
қалғандарына ұлы ғибрат қылдық (әз-Зухруф 43: 55-56).
Сәләф сөзінің шариғи анықтамасын имам әс-Сәфәрини былай деп
түсіндіреді: “Сәләфтардың жолы дегеніміз – пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың
игілігі мен сәлемі болсын) ардақты сахабалары және олардың артынан еріп,
ізгілігімен танылған табиғиндердің жолы, сондай-ақ осы діннің имамдарының
жолы. Ол имамдарды бұл үммет шынайы ұлы имамдар екендігін мойындаған”.
Қараңыз: “Ләумир әл-әнуәр әл-бәхия” 120.
Аллаһтың елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), оның сахабалары
мен ізгі табиғиндер, Аллаһ оларға разы болсын, біздің үмметтің ізгі ата-
бабалары (әс-сәләф әс-салих) болып табылады. Құран мен Сүннетті түсінуде
олардың жолына ілесу әрбірімізге парыз және осы ғана жалғыз тура жол.
Көптеген мұсылмандар өздерін Құран мен Сүннетке еруші суннитпіз
деп мәлімдейді, алайда олар үшінші маңызды шартты яғни Құран мен Сүннетті
әркімнің өз қалағанындай түсіну емес, керісінше, оны тек сәләфтар ғана
түсінгендей түсіну қажет екендігін білмейді. Осы маңызды шартты Аллаһ және
Оның елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) талап етеді.
Аллаһ тағала былай дейді: Иман келтіруде алғашқы болған
мухаджирлермен ансарларға және жақсылықты оларға ерушілерге Аллаһ разы
болды. Олар да Аллаһқа разы болды. Сондай-ақ олар үшін астарынан өзендер
ағатын, әрі ішінде мәңгі болатын Жәннат бақтарын әзірлеп қойды. Міне, осы
үлкен жетістік!(әт-Тәубә 9: 100).
Ибн Әби Ләйлә айтады: “Адамдар үш жағдайда болды: алғашқы мухаджирлер,
олардың ізінен шын ықыласпен ергендер, сондай-ақ олардан кейін келіп:
“Раббымыз, бізді және бізден бұрын иман келтіргендерді кешір!”, – деп
тілейтіндер (әл-Хашәр 59: 10). Адамның осы топтан болғаны ең абзалы”.
Қараңыз: “Тәфсир әд-Дуррул-мәнсур” 7500.
Осы аятта Аллаһ Тағала сахабаларға және тек солардың ғана ізімен тура
жүргендерге разы екендігін баяндайды. Міне, сондықтан да Аллаһ Тағаланың
разылығын алғысы келген адам, міндетті түрде сахабалардың соңына еру керек.
Аллаһ Тағала былай дейді: Егер олар дәл сендер сияқты иман келтірсе, онда
олар тура жолда болады (әл-Бәқара 2: 137).
Ибн ‘Аббәс айтады: “Бұл жерде сахабалар туралы айтылған”. әл-Харауи “Замм
әл-кәләм” 439.
Осы аятта Аллаһ тағала адамдарды жай иман келтіруге ғана
шақырмайды, сонымен қатар сахабалар иман келтірген нәрсенің барлығына, дәл
солар секілді иман келтіруге шақырады.
Сонымен қатар Аллаһ Тағала былай дейді: Егер де біреу өзіне тура жол
айқындалғаннан кейін Аллаһ елшісіне қарсы шықса және мүміндердің жолынан
өзге жолға еріп кетсе, біз оны бұрылған жағына қарай бұрып қоямыз да,
тозаққа саламыз!(ән-Ниса 4: 115).
Имам Ибн Әби Джәмра айтады: “Ғалымдардың айтуынша, бұл аятта сахабалар мен
алғашқы мұсылмандар туралы айтылған”. Қараңыз: “Бәхджәту-ннуфус” 15.
Осы аятта Аллаһ тағала тек Өзінің пайғамбарына (оған Аллаһтың
игілігі мен сәлемі болсын) еруді міндеттеп қана қойған жоқ, сонымен қатар
сахабалардың жолына да еруді міндеттеді.
Аллаһ Тағала айтады: Және Маған бет бұрғандардың жолына ер
(Луқмән 31: 15).
Шейх Ибн әл-Қайим айтады: “Әрбір сахаба Аллаһқа бет бұрған болып табылады,
сондықтан олардың жолына еру керек, себебі Аллаһ оларды тура жолға салды”.
Қараңыз: “И’ләмул-мууәққи’ин” 4120.
Әл-‘Ирбәд ибн Сария жеткізген хадисте, Аллаһ елшісі (оған
Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейді: Шынында, араларыңнан ұзақ
өмір сүретіндерің көптеген келіспеушіліктер көретін болады, сондықтан менің
сүннетімді және менен кейінгі әділетті, тура жолдағы халифалардың сүннетін
ұстаныңдар! Оған (Сүннетке) азу тістеріңмен жабысып, берік ұстаңдар!
Бидғаттан аулақ болыңдар! Әлбетте, кез-келген бидғат – адасушылық! Әбу
Дәуд 4607, әт-Тирмизи 2676, Ибн Мәджәһ 42, Ибн Нәср 21. Әт-Тирмизи, әл-
Бәззар, әл-Хәким, Ибн ‘Абдул-Бәрр, әд-Дыя әл-Мақдиси, әл-Әлбәни және ‘Абдул-
Қадир әл-Арнәут сияқты имамдар бұл хадистің сенімділігін растады.
Осы хадисте Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл
үмметте болатын үлкен келіспеушіліктер туралы хабарлады. Сондай-ақ, осындай
қиыншылық кезде құтылу үшін не істеу керектігін айтты: пайғамбардың (оған
Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолын барлық адамдардан жақсырақ
білетін сахабалардан болған тақуа халифалардың соңынан еру!
Сонымен қатар, пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі
болсын) былай дейді: Менің үмметім жетпіс үш ағымға бөлінеді, олардың
барлығы Тозақта, тек біреуінен басқасы. Сахабалар сұрады: “Олар кімдер?!”
Сонда Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) : Олар менің
және сахабаларымның артынан ергендер!, – деп жауап берді. Ахмад 4102, Әбу
Дәуд 2503, әт-Тирмизи 3367, Ибн Мәджәһ 2479. Шейхул-Ислам Ибн Тәймия,
шейх Ибн әл-Қайим, хәфиз әл-‘Ирақи және шейх әл-Әлбәни хадистің
сенімділігін растады.
Осы хадисте де Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сол
жетпіс үш ағымның ішінен тек бір тобы ғана Тозақтан құтылатындығын айтады.
Бұл сахабалар ерген жолмен жүрген топ.
Тағы да Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
былай деді: Ең жақсы адамдар – менің кезеңімдегі адамдар. Одан кейін –
олардан соң келгендер, сосын – олардан кейін келгендер. Әл-Бухари 3651,
Муслим 2533.
Ибн Мәс’уд айтады: “Шынында, Аллаһ Тағала, Өз құлдарының жүректеріне
қарап, олардың арасынан Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі
болсын) жүрегінің ең жақсы екенін көрді. Сөйтіп, оны Өзіне таңдап, Өзінің
елшілігімен жіберді. Содан соң, Аллаһ Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі
мен сәлемі болсын) жүрегінен кейін басқа құлдарының жүректеріне қарап,
олардың арасынан сахабалардың жүректерінің ең жақсы екенін көрді. Сөйтіп,
оларды Өзінің пайғамбарына (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
көмекші етті!” Ахмад 1379, әл-Әджурри 1204. Хәфиз әс-Сахуаи, шейх Ахмад
Шәкир және шейх әл-Әлбәни сенімділігін растады.
Имам әш-Шә’би айтады: “Аллаһ елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен
сәлемі болсын) сахабаларынан жеткен нәрсені қабылда! Ал, өз ой-пікіріне
сүйеніп айтылған сөздерге си (дәретіңді сындыр)!” ‘Абдур-Раззақ 11256.
Са’ид ибн Джубәйр айтады: “Бәдір шайқасына қатысқан сахабаларға белгілі
болмаған нәрсе – діннен емес”. Қараңыз: “Джәми’ул-бәянил-‘илм” 1425.
Имам әл-Әуза’и айтады: “Білім дегеніміз – Мухаммадтың (оған Аллаһтың
игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларынан жеткен нәрсе, ал бірде-бір
сахабадан жетпеген нәрсе – білім емес”. Қараңыз: “Джәми’ул-бәянил-‘илм”
1420.
Шейх Ибн әл-Қайим айтады: “Исламдағы барлық имамдар сахабалардың сөзін
қабылдау керектігін айтады”. Қараңыз: “И’ләмул-мууәқи’ин” 4124.
Салих ибн Кайсан айтады: “Мен әз-Зуһримен бірге білім талап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Сәләфия шырғалаңы – дін келешегіне төнген қауіп
2. Дінді сәләфтар сияқты түсінудің маңыздылығы
3. Салафилер нені көздейді?
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Сәләфия шырғалаңы – дін келешегіне төнген қауіп
Сәләфия сөзі реформа, жаңалану деген сөздермен синоним ретінде
қолданылып кеткен термин.
Қазіргі таңда қазақ жұртына мәзһаб мойындамайтын сәләфиттер деп
аталатын ағым бар. Олар бұрынғы Ислам ғұламалары талқыға салып, ара жігін
айқындап қойған көптеген діни қағидаларды бүгінгі қоғамда өзекті мәселеге
айналдырып, діни сауаты төмен, қарапайым халық тың басын қатырып жүр. Олар
өздерін сәләфтардың жолын ұстаймыз, біздікі ғана дұрыс дейді. Жалпы,
сәләфтар дегеніміз кімдер? Өздерін сәләфиттерміз деп жүргендер шынымен
сәләфтар ма?
Сәләфия сөзі реформа, жаңалану деген сөздермен синоним ретінде
қолданылып кеткен термин. Әрі бұл сөз Ислам дінінің алғашқы ғасырларында
өмір сүрген ғұламалардың көзқарастарын білдіреді.
Соңғы кезде сәләфия атауы Жамал ад-Дин әл-Ауғаний (1839-1897) мен
Мұхаммед Әдбу (1849-1905) негізін қалаған қозғалысқа таңылып, айтылып жүр.
Бұл ағым негізін салушылардың негізгі мақсаты – дінді бұрынғылардың
түсінігі бойынша тіктеу, мұсылмандардың рухани, мәдени және саяси
ұстанымдарын реформалау, батыс отарлаушыларына мәдени сіңіп кетуге қарсы
тұру еді.
1930-шы жылдары араб мемлекеттерінде отарлаушыларға қарсы көтерілген
халықтың басында осы қозғалыс өкілдері жүрді. Мысалы, Алжирде ибн Бадис
француздардың өктем саясатына қарсы бел буып, Алжир ғұламалар ұйымын құ-
рып, тәуелсіздік үшін күресте негізгі орынды иеленді.
Кейін сәләфия қозғалысы мұсылман әлемінің бәріне дерлік еркін тарап,
түрлі мемлекеттерде түрлі бағыттарда бой көрсете бастады.
Сәләф сөзі бұрынғылар деген мағынаны да білдіреді. Ислам
дінінің алғашқы үш ғасырына жататын ғұламалар тобы сәләфтар деп аталған.
Олар – ең әуелі, пайғамбарымызды (с.ғ.с.) көзі көрген сахабалар,
сахабаларды көзі көр-ген табиғиндер, табиғиндерді көзі көрген атбағут-
табиғиндер. Ибн Хиббанның (р.а.) сахих жинағында риуаят етілген ха-дис-
шәріпте: Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): Адамдардың ең жақсысы – менің
замандастарым. Мұнан кейін олардың соңында-ғылар, сонан соң олардан кейін
келгендер, – деп айтқан, – делінген. Бұл хадисте Ислам діні даму
сатысының ең биік шыңына жеткен үш ғасырға сілтеме бар.
Сахабалар – осы үш дәуірдегі ұрпақтың алғашқылары.
Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өнегелерін кейінгі ұрпаққа қаз-қалпында жеткізген
осылар. Алғашқы кездерде Ислам діні туралы білгісі келген адам оның
(с.ғ.с.) көзін көрген сахабалардан сұрап білетін. Сахабаларды көрген
табиғиндер, өз кезегінде табаға-табиғиндерге ұстаздық етті. Хадис-шәріп
бойынша, ең жақсы, қайырлы дәуір (хойрул қурун) деп аталып өткен осы үш
ғасыр ішінде өмір сүрген ғұламалардың діни наным-сенімдері, шариғи
шешімдері мен ұстанымдары ең сенімді білім көзі болып саналады, әрі қай
заманда болмасын олармен санасу керек.
Төрт мәзһабтың жетекші имамдары – имам Әбу Ханифа (80-150 һ.ж),
имам Мәлік (94-179 һ.ж), имам Шафиғи (150-204 һ.ж) және имам Ахмад ибн
Ханбал (164-241 һ.ж) (р.а.) Ислам дінінің алғашқы дәуірлерінде өмір сүрген.
Сондықтан, төртеуін де сәләф имамдар дейміз. Содан бері бұл төрт мәзһаб
пайғамбарымыз хазреті Мұхаммед (с.ғ.с) пен оның саңлақ сахабаларының
ұстанымдарына негізделгендіктен, олар әһлі әс-сүнна уәл-жамағат жолы деп
танылған.
Елімізге Ислам діні келге-ніне мың екі жүз елу жылдай болыпты.
Қазақ елі иманға бет бұрғаннан бастап мұсыл-маншылықты ханафи мәзһабы
негізінде таныған, ғибадат, құлшылықтарын осы ханафи мәзһабымен атқарған,
шариғат үкімдерін де осы мәзһабпен талқылап келген, яғни он екі ғасырдан
бері біздің ел ханафи мәзһабын ұстанып келеді. Сондықтан, болса керек,
еліміз мұсылмандары үшін ханафи мәзһабы – Ислам дінінің негізгі қайнар
көзі. Өйткені, өзге үш мәзһаб секілді біздің мәзһабымыз да Құран мен
сүннетке негізделген. Мәзһаб – Құран мен сүннеттердегі үкімдерден
туындайтын жол. Мәзһабтың мақсаты – мұсылман баласына Құран және хадисті
дұрыс түсіндіру. Бұл төрт мәзһабтағы айырмашылықтар – тек абзал және дұрыс
деген сөзде ғана. Яғни, өзіміздің имам Ағзам мәзһабымыздағы діни шешімді
абзал санаймыз, ал қалған үш мәзһабтағы үкім-дерді дұрыс деп білеміз.
Әрбір ұлт осы төрт мәзһабтың біріне жұмылу, бір жеңнен қол, бір
жағадан бас шығаруы арқасында Ислам әлемі ғасырлар бойы өзара ынтымақ-
бірлікте ғұмыр кешіп келеді. Жаңадан бір ағым пайда бола қалса, ғұламалар
халықты одан сақтандырып, төрт мәзһабтың бірін ғана ұстауға халықты
уағыздап келген. Құран түскелі 14 ғасырдан бері нендей үлкен мұсылман
ғұламалары өтсе дағы, бәрі де бір мәзһабтың өкілі болды.
Әсіресе, қазіргі біздің заманда мәзһаб аса маңызды, өте қажет.
Алмағайып шақта мәзһабішілік, мәзһабаралық ауыз-біршілік ауадай қымбат. Ал,
алауыздыққа жол берсек, арам пиғылды жымысқы ағымдарға оңай олжа
боларымыз анық. Осы жағдайды арыдан ойлаған көреген дінбасымыз Әбсаттар
қажы Дербісәлі хазреттің бір дін, бір мәзһаб деген жанай-қайына бей-жай
қарамасақ еді.
Еліміздегі сәләф сөзін жекешелеп алғандар сәләф имамдарды, мәзһаб
жетекшілерін әрі басқа да алғашқы үш ғасырда өткен ғұламаларды құрметтей-
міз, солардың жолымен жүреміз деп жатса да, не үшін осы мәзһаб имамдарының
бірінің жолын дұрыстап ұстанбайды? деген сұрақ жамағат түгілі, өзімді де
көп мазалайды.
Имам Шафиғидің: Егер хадис сахих болса, сол менің мәзһабым,
Менің сөзіме қайшы келген хадистің сахих-тығы мәлім болса, хадиске
амал қылыңдар да, менің сөзімді тастаңдар, – деген сөзі бар. Мұны мәзһаб
ұстанғысы келмейтіндер жиі қолданады. Мұндай мағыналы сөзді имамдардың
төртеуі де айтқан. Дегенмен, сәләфиттер бұл сөздің мағынасын, қандай
жағдайға байланысты айтылғанын түсінбейді де, мәзһаб жетекшілерінің осы
сөздерімен жалпы мәзһаб ұстануды түкке тұрғысыз етуге тырысады.
Мұны мәзһаб ұстанған мәшһүр, мүжтаһид ғұлама имам Нәуәуи (631 һ.ж
туған) (р.а.): Бұл Имам Шафиғи немесе Әбу Ханифа солай дегенін естіп, бір
сахих хадисті оқи сала, имам Шафиғидің немесе имам Әбу Ханифаның ғылыми
тұжырымын, пәтуасын тастап, мәзһабын қажетсіз етіп, сахих хадиске амал қыла
бер дегенді білдірмейді, – деп түсіндіреді.
Әуелі, бұл сөз қарапайым діни сауаты төмен адамдарға емес, білім
сатысында үлкен дәрежелерді бағындырған ғұламаларға, ижтихад қылуға
дәрежесі жеткен мүжтаһид ғалымдарға қатысты айтылғанын білуіміз тиіс.
Бірақ, ғалым үшін де мәзһаб имамының пәтуасына, шешіміне амал етпей,
хадиске амал ету үшін бір шарт бар. Бұл шарт – имам Шафиғи немесе имам Әбу
Ханифа дәл сол хадисті немесе хадистің сахихтығын білмегендігіне көз
жеткізуі, соған кәміл сенімді болуы керек. Ол үшін имам Шафиғи мен имам Әбу
Ханифаның барлық кітаптарын оқып шығуы тиіс. Тіпті ол имамдардың
шәкірттерінің кітаптарымен де танысуы қажет. Көріп тұрғаныңыздай, бұл бір
қиын, мүшкіл шарт. Бұл шартқа екінің бірі жауап бере алмайтыны айдан анық.
Мұның шарт болуының себебі, төрт мәзһабтың жетекші имамдары өзі
көзімен көрген, білген көп хадистерді оқи сала, оған амал жасап кете
бермеген. Әрі анық-қанығына жеткен, сахих екені расталған кейбір хадистерді
қабылдамауға мәжбүр де болған. Өйткені, ол бір-біріне қайшы келетін екі
хадисті амалға асыру немесе амалға асырмау ерекшеліктерін дәлелдермен
анықтаған (Иғлаус-Сунан кітабы, 2-том, 225-бет).
Шейх Әбу Әмір: Тіпті, кез келген терең білімді тәжірибелі ғалымға
да хадистен өзі шығарып алған үкімге амал етіп кете беруге рұқсат
берілмейді, – деп жазады (Иғлаус-Сунан кітабы, 2-том, 225-бет).
Шайх Юсуф ибн Исмайл Набханий былай дейді: Бұл сөз, тек имамдардың
жолын ұстанған қасындағы өз шәкірттеріне (оның мәзһабын ұстанушыларға)
қатысты айтылған. Олар діни білімді толық игерген құрметті имамдар. Өз
мәзһабтарының ең күшті ғалымдары. Осы мәшһүр имамдардан кейінгі кезекте бұл
сөз ғұламалардың жоғарғы тобына қатысты бола алады. Әрине, олардың баршасы
пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) жет-кен хадистерді толық жаттап алған хадистің
хафиздары болса, барлық мәзһабтардың дәлел-дерін толық білсе ғана.
Мәзһаб имамдарының Егер хадис сахих болса, сол менің мәзһабым
деген сөздері, міне, осындай ғалым адамдарға қатысты айтылған. Мұндай үлкен
ғұламалар мәзһаб имамы қолданған хадис пен одан кейін анықталған басқа
хадисті салыстыра алған. Тек осындай ғұламалар ғана қай хадистің сахихтау,
күштілеу екенін, кейін келген қай хадис әуелгісін мансұқ ете алатынын
анықтай білген. Көрініп тұрғанындай, бұл сөз Құран мен сүннетті жатқа
білген, ғылымын игерген ғалымдардың ішіндегі терең қабілетімен
ерекшеленетін, мәселелерді анық түсінетін ғалымдарға ғана тиісті.
Демек, жоғарыдағы әңгімелер мүжтаһид ғалымдардың, жоғары білімі бар
ғұламалар арасында ғана айтылып, қолданылатын сөз. Ал, бүгінгі
сәләфиттердің бұл әңгімелерді енді ғана намаз оқып, ораза ұстауды игере
бастағандарға айтып, бастарын қатырып, оларды өз ағымдарына тартып,
дінбұзар болып жүргені өкінішті.
Әрбір мәзһаб жетекшісі – мүжтаһид ғалым. Олар Құран мен сүннеттен
жан-жақты ізденіп, қажетті үкімдер алу арқылы күнделікті құлшылық
әрекетіміздің Ислам шариғатына сай болуын қамтамасыз ететін аса құнды
ғылым, үлкен мұра қалдырды. Олардың зерттеу нәтижелерінен пайда болған
пәтуаларды пайдаланушыны муқаллид, тақлид етуші дейді. Муқаллид мүжтаһид
дәрежесіне жетпеген кісі. Біздер баршамыз муқаллид болып саналамыз.
Сәләфисымақтар муқаллид сөзін соқыр ілесуші деп түсіндіріп жүр. Бұл
жаңсақ пікір. Муқаллид болу үшін де білім қажет. Муқаллидтің еншісіндегі
дүние – мүжтаһид ғұламаның пәтуасымен жүру. Қолыңнан келсе, мүжтаһид бол.
Сәләфия сөзін жекешелеп алғандар өздеріне пір тұтатын һижраның 661
жылы дүниеге келген ибн Тәймийя мен 691 жылы туған ибн Қайюм (мұны
сәләфилер ашық айтпаса да, екі сөзінің бірінде сол имамдарды ауызға алады)
имам Ағзам Әбу Ханифадан (р.а.) алты жүз жыл кейін өмір сүрген ғалымдар.
Яғни, оларды шын сәләфтар дәуірінен алты ғасырлық қашықтық ажыратып тұр.
Сөйте тұра, қазіргі сәләфит-тер сәләф ас-салих болып табылатын
төрт мәзһабқа да тоңмойындық танытады. Тәкаппарлық дертіне шалдыққан олар
төрт мәзһабтың жетекші имамдарының қателіктерін тауып, түзеп қойғандай.
Сонда мың жылдан астам уақыттан бергі мәзһаб ұстанып өткендер қателесіп
жүргені ме? Төрт мәзһабтың жетекші имамда-рының қателіктерін осы 12
ғасырдың ішінде ешкім көрмей, білмей қалған ба? Бұл ақылға қонбайтын дүние
емес пе? Мұны Атың шықпаса, жер өрте дегеннен басқаға жорымаймыз.
Еліміздегі мұсылмандардың ұйымшылдығы, ауызбіршілігі үшін
қандай да бір діни мәселеде бас-басына би болу емес, жүгінетін орын –
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы және діни басқарманың жер-гілікті
жердегі өкілетті имамдары. Сондықтан, ешқандай да сәләфизмге және басқа
діни измдерге Қазақстанда қажеттілік жоқ.
Қазір елімізде Алланың рақымы төгіліп, Елбасымыздың көреген саясатымен
халық ынтымағы айрандай ұйып, ықылас, ниеті түзу заман орнап тұр. Сол
арқылы Ислам діні Қазақстанда қарқынды даму үстінде. Мешітке келушілер мен
намазға жығылушылар саны артуда. Алайда, жайнамазға табандары жаңадан тие
бастаған сол бауырларымыз діни білімі шамалы болғандығына қарамай, бейәдеп
әрекеттер көрсетіп жатады. Ондай қылықтардың көбін білместіктен деп
санаймыз. Қазақстанның тәуелсіздігі баянды, ынтымағы жарасқан іргелі ел
болуы – діні Ислам, мұсылман жұртымыздың ортақ мақсаты. Ал, осы елді ел
қылатын, ырыс әкелетін, ынтымағымызды ұйытатын бірлікке керағар әрекет
жасау – тым шектен шығушы-лық, әрі кешірілмес күнә.
Дінді сәләфтар сияқты түсінудің маңыздылығы
Аса Қамқор, ерекше Мейірімді Аллаһтың атымен!
Оны дәріптеп әрі Одан жәрдем мен кешірім сұрап жалбарынатын Аллаһқа
барлық мақтау мен мадақтар болсын. Жанымыздың жамандықтары мен жаман іс-
амалдарымыздан Аллаһқа сиынып, Одан пана тілейміз. Кімде-кімді Аллаһ тура
жолға бастаса, онда оны ешкім де адастыра алмайды. Ал кімде-кімді
адастырса, онда оны тура жолға салар ешкім жоқ. Біз Аллаһтан өзге
құлшылыққа лайық ешкім жоқ екеніне, Оның серігі жоқ әрі жалғыз екеніне
куәлік етеміз, сондай-ақ Мұхаммед Оның құлы әрі елшісі екеніне куәлік
етеміз.
Имам Ибн Мәнзур сәләф сөзінің анықтамасын түсіндіріп, былай
деді: “Әс-Сәләф, әс-сәлиф, әс-сәлфә – бұл алдыңғы өткен қауым”.
Қараңыз: “Лисанул-‘араб” 6330.
Бұған мысал, Аллаһ Тағала Фир`ауын мен оның әскері туралы былай
деді: Сөйтіп олар Бізді ашуландырған кезде, олардың тиісті жазасын беріп,
суға батырдық. Біз оларды алдыңғы өткендер еттік (сәләфән) және
қалғандарына ұлы ғибрат қылдық (әз-Зухруф 43: 55-56).
Сәләф сөзінің шариғи анықтамасын имам әс-Сәфәрини былай деп
түсіндіреді: “Сәләфтардың жолы дегеніміз – пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың
игілігі мен сәлемі болсын) ардақты сахабалары және олардың артынан еріп,
ізгілігімен танылған табиғиндердің жолы, сондай-ақ осы діннің имамдарының
жолы. Ол имамдарды бұл үммет шынайы ұлы имамдар екендігін мойындаған”.
Қараңыз: “Ләумир әл-әнуәр әл-бәхия” 120.
Аллаһтың елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын), оның сахабалары
мен ізгі табиғиндер, Аллаһ оларға разы болсын, біздің үмметтің ізгі ата-
бабалары (әс-сәләф әс-салих) болып табылады. Құран мен Сүннетті түсінуде
олардың жолына ілесу әрбірімізге парыз және осы ғана жалғыз тура жол.
Көптеген мұсылмандар өздерін Құран мен Сүннетке еруші суннитпіз
деп мәлімдейді, алайда олар үшінші маңызды шартты яғни Құран мен Сүннетті
әркімнің өз қалағанындай түсіну емес, керісінше, оны тек сәләфтар ғана
түсінгендей түсіну қажет екендігін білмейді. Осы маңызды шартты Аллаһ және
Оның елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) талап етеді.
Аллаһ тағала былай дейді: Иман келтіруде алғашқы болған
мухаджирлермен ансарларға және жақсылықты оларға ерушілерге Аллаһ разы
болды. Олар да Аллаһқа разы болды. Сондай-ақ олар үшін астарынан өзендер
ағатын, әрі ішінде мәңгі болатын Жәннат бақтарын әзірлеп қойды. Міне, осы
үлкен жетістік!(әт-Тәубә 9: 100).
Ибн Әби Ләйлә айтады: “Адамдар үш жағдайда болды: алғашқы мухаджирлер,
олардың ізінен шын ықыласпен ергендер, сондай-ақ олардан кейін келіп:
“Раббымыз, бізді және бізден бұрын иман келтіргендерді кешір!”, – деп
тілейтіндер (әл-Хашәр 59: 10). Адамның осы топтан болғаны ең абзалы”.
Қараңыз: “Тәфсир әд-Дуррул-мәнсур” 7500.
Осы аятта Аллаһ Тағала сахабаларға және тек солардың ғана ізімен тура
жүргендерге разы екендігін баяндайды. Міне, сондықтан да Аллаһ Тағаланың
разылығын алғысы келген адам, міндетті түрде сахабалардың соңына еру керек.
Аллаһ Тағала былай дейді: Егер олар дәл сендер сияқты иман келтірсе, онда
олар тура жолда болады (әл-Бәқара 2: 137).
Ибн ‘Аббәс айтады: “Бұл жерде сахабалар туралы айтылған”. әл-Харауи “Замм
әл-кәләм” 439.
Осы аятта Аллаһ тағала адамдарды жай иман келтіруге ғана
шақырмайды, сонымен қатар сахабалар иман келтірген нәрсенің барлығына, дәл
солар секілді иман келтіруге шақырады.
Сонымен қатар Аллаһ Тағала былай дейді: Егер де біреу өзіне тура жол
айқындалғаннан кейін Аллаһ елшісіне қарсы шықса және мүміндердің жолынан
өзге жолға еріп кетсе, біз оны бұрылған жағына қарай бұрып қоямыз да,
тозаққа саламыз!(ән-Ниса 4: 115).
Имам Ибн Әби Джәмра айтады: “Ғалымдардың айтуынша, бұл аятта сахабалар мен
алғашқы мұсылмандар туралы айтылған”. Қараңыз: “Бәхджәту-ннуфус” 15.
Осы аятта Аллаһ тағала тек Өзінің пайғамбарына (оған Аллаһтың
игілігі мен сәлемі болсын) еруді міндеттеп қана қойған жоқ, сонымен қатар
сахабалардың жолына да еруді міндеттеді.
Аллаһ Тағала айтады: Және Маған бет бұрғандардың жолына ер
(Луқмән 31: 15).
Шейх Ибн әл-Қайим айтады: “Әрбір сахаба Аллаһқа бет бұрған болып табылады,
сондықтан олардың жолына еру керек, себебі Аллаһ оларды тура жолға салды”.
Қараңыз: “И’ләмул-мууәққи’ин” 4120.
Әл-‘Ирбәд ибн Сария жеткізген хадисте, Аллаһ елшісі (оған
Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейді: Шынында, араларыңнан ұзақ
өмір сүретіндерің көптеген келіспеушіліктер көретін болады, сондықтан менің
сүннетімді және менен кейінгі әділетті, тура жолдағы халифалардың сүннетін
ұстаныңдар! Оған (Сүннетке) азу тістеріңмен жабысып, берік ұстаңдар!
Бидғаттан аулақ болыңдар! Әлбетте, кез-келген бидғат – адасушылық! Әбу
Дәуд 4607, әт-Тирмизи 2676, Ибн Мәджәһ 42, Ибн Нәср 21. Әт-Тирмизи, әл-
Бәззар, әл-Хәким, Ибн ‘Абдул-Бәрр, әд-Дыя әл-Мақдиси, әл-Әлбәни және ‘Абдул-
Қадир әл-Арнәут сияқты имамдар бұл хадистің сенімділігін растады.
Осы хадисте Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) бұл
үмметте болатын үлкен келіспеушіліктер туралы хабарлады. Сондай-ақ, осындай
қиыншылық кезде құтылу үшін не істеу керектігін айтты: пайғамбардың (оған
Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолын барлық адамдардан жақсырақ
білетін сахабалардан болған тақуа халифалардың соңынан еру!
Сонымен қатар, пайғамбарымыз (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі
болсын) былай дейді: Менің үмметім жетпіс үш ағымға бөлінеді, олардың
барлығы Тозақта, тек біреуінен басқасы. Сахабалар сұрады: “Олар кімдер?!”
Сонда Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) : Олар менің
және сахабаларымның артынан ергендер!, – деп жауап берді. Ахмад 4102, Әбу
Дәуд 2503, әт-Тирмизи 3367, Ибн Мәджәһ 2479. Шейхул-Ислам Ибн Тәймия,
шейх Ибн әл-Қайим, хәфиз әл-‘Ирақи және шейх әл-Әлбәни хадистің
сенімділігін растады.
Осы хадисте де Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) сол
жетпіс үш ағымның ішінен тек бір тобы ғана Тозақтан құтылатындығын айтады.
Бұл сахабалар ерген жолмен жүрген топ.
Тағы да Аллаһ елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
былай деді: Ең жақсы адамдар – менің кезеңімдегі адамдар. Одан кейін –
олардан соң келгендер, сосын – олардан кейін келгендер. Әл-Бухари 3651,
Муслим 2533.
Ибн Мәс’уд айтады: “Шынында, Аллаһ Тағала, Өз құлдарының жүректеріне
қарап, олардың арасынан Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі
болсын) жүрегінің ең жақсы екенін көрді. Сөйтіп, оны Өзіне таңдап, Өзінің
елшілігімен жіберді. Содан соң, Аллаһ Мухаммадтың (оған Аллаһтың игілігі
мен сәлемі болсын) жүрегінен кейін басқа құлдарының жүректеріне қарап,
олардың арасынан сахабалардың жүректерінің ең жақсы екенін көрді. Сөйтіп,
оларды Өзінің пайғамбарына (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын)
көмекші етті!” Ахмад 1379, әл-Әджурри 1204. Хәфиз әс-Сахуаи, шейх Ахмад
Шәкир және шейх әл-Әлбәни сенімділігін растады.
Имам әш-Шә’би айтады: “Аллаһ елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен
сәлемі болсын) сахабаларынан жеткен нәрсені қабылда! Ал, өз ой-пікіріне
сүйеніп айтылған сөздерге си (дәретіңді сындыр)!” ‘Абдур-Раззақ 11256.
Са’ид ибн Джубәйр айтады: “Бәдір шайқасына қатысқан сахабаларға белгілі
болмаған нәрсе – діннен емес”. Қараңыз: “Джәми’ул-бәянил-‘илм” 1425.
Имам әл-Әуза’и айтады: “Білім дегеніміз – Мухаммадтың (оған Аллаһтың
игілігі мен сәлемі болсын) сахабаларынан жеткен нәрсе, ал бірде-бір
сахабадан жетпеген нәрсе – білім емес”. Қараңыз: “Джәми’ул-бәянил-‘илм”
1420.
Шейх Ибн әл-Қайим айтады: “Исламдағы барлық имамдар сахабалардың сөзін
қабылдау керектігін айтады”. Қараңыз: “И’ләмул-мууәқи’ин” 4124.
Салих ибн Кайсан айтады: “Мен әз-Зуһримен бірге білім талап ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz