Сталин билікке келгеннен бастап саясатта орын алған құғын сүрген саясаты

Жоспар
Кіріспе

I.Ресей кеңес үкіметі және сол кезеңдегі қуғын сүргін туралы әлеуметтік факттар.
I.1 Кеңес Үкіметіндегі азшылық партиясының құрамын талдау.
I.2 Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның халқының құрамын талдау.
I.3 Құғын . сүргін ұғымы және құғын сүргіннің тарихы, саясаты.
I.4 Әлеуметтік құғын сүргін және құғын сүргін саясаты
I.5 Кеңес үкіметінің легерлері.
I.6 Гулаг лагері.
II.Кеңес үкіметінің жер аударылғандарды орналастыру мәселелері.
II.1Жер аударылған халықтарға қатысты мәліметтер.
II.2 1943 жылы 12.қазанда Қарачайлардың жер аударылуы.
II.3 1944 жылы 23 шешендер мен ингуштардың жер аударылуы.
II.4 1944 жылы 8 наурыз Әжербайжан түріктерінің жер аударылуы.
II.5 1944 жылы 18 мамыр Кавказ жерінен қырым татарларының жер аудартылуы.
II.6 Қазақстан құғын . сүргін аймағы есебінде қолданылуы.
II.7 Қазақстанға жер аударылған халықтардың негізгі қажеттіліктері.
II.8 Құғын .сүргіннен кейінгі жылдары Қазақстан халқының саны.
II.9 Кеңес үкіметі кезіндегі құғын .сүргінге байланысты зерттеулер мен еңбектер.
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі

1917 жылы Патшалық Ресей құлағаннан кейін басталған қазан төңкерісінің әсері және қорытындысы XX ғасырдың ең маңызды оқиғаларының бірі болды. Бұл қазан төңкерісі және Патшалы Ресейдің құлауымен Кеңес сациолистік үкіметі құрылды. Кеңес сациолистік үкіметінің құрылуы да дүние жүзіне өз әсерін тигізді. Кеңес Сациолистік Үкіметінде өмір сүрген халықтардың жақсы өмір сүру деңгейі туралы сол кездердегі жазылған мәліметтер құпия саналып келген. 1990 жылыдан кейін ғана бұл елдерде жазылған мәліметтерді архивтерден алуға мүмкіндік туды. Кеңес үкіметі билік құрған үлкен территорияны алып жатқан және ол жерлерді мекендегн халықтар біраз қиыншылықтарды бастан кешірді. Әсіресе Сталин билігі кезінде әр түрлі жерлерде жүргізілген құрғын сүргін саясаты халықтардың өмірінен өшпес орын алды. Осы күнге дейін құғын сүргін құрбандары сол уақыттың зұлмат қорқыныштарын әлі ойларынан шығарған жоқ. Бұл қуғын –сүргін саясаты орыс ұлттарының басқа ұлттар арасында жүргізіліп әсіресе ең көп зиян көрген мұсылман халықтары болды. Өткен тарихы ортақ, мәдениеті, тілі, діні бір – біріне жақын болған Түрікмендер, Қазақтар, Өзбектер, Әзербайжан түріктері, Қырғыздар, Әзербайжан халықтары ең көп зардап шекті.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

I.Ресей кеңес үкіметі және сол кезеңдегі қуғын сүргін туралы әлеуметтік
факттар.

I.1 Кеңес Үкіметіндегі азшылық партиясының құрамын талдау.

I.2 Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның халқының құрамын талдау.

I.3 Құғын – сүргін ұғымы және құғын сүргіннің тарихы, саясаты.

I.4 Әлеуметтік құғын сүргін және құғын сүргін саясаты

I.5 Кеңес үкіметінің легерлері.

I.6 Гулаг лагері.

II.Кеңес үкіметінің жер аударылғандарды орналастыру мәселелері.

II.1Жер аударылған халықтарға қатысты мәліметтер.

II.2 1943 жылы 12-қазанда Қарачайлардың жер аударылуы.

II.3 1944 жылы 23 шешендер мен ингуштардың жер аударылуы.

II.4 1944 жылы 8 наурыз Әжербайжан түріктерінің жер аударылуы.

II.5 1944 жылы 18 мамыр Кавказ жерінен қырым татарларының жер аудартылуы.

II.6 Қазақстан құғын – сүргін аймағы есебінде қолданылуы.

II.7 Қазақстанға жер аударылған халықтардың негізгі қажеттіліктері.

II.8 Құғын –сүргіннен кейінгі жылдары Қазақстан халқының саны.

II.9 Кеңес үкіметі кезіндегі құғын –сүргінге байланысты зерттеулер мен
еңбектер.

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі: 1917 жылы Патшалық Ресей құлағаннан
кейін басталған қазан төңкерісінің әсері және қорытындысы XX ғасырдың ең
маңызды оқиғаларының бірі болды. Бұл қазан төңкерісі және Патшалы Ресейдің
құлауымен Кеңес сациолистік үкіметі құрылды. Кеңес сациолистік үкіметінің
құрылуы да дүние жүзіне өз әсерін тигізді. Кеңес Сациолистік Үкіметінде
өмір сүрген халықтардың жақсы өмір сүру деңгейі туралы сол кездердегі
жазылған мәліметтер құпия саналып келген. 1990 жылыдан кейін ғана бұл
елдерде жазылған мәліметтерді архивтерден алуға мүмкіндік туды. Кеңес
үкіметі билік құрған үлкен территорияны алып жатқан және ол жерлерді
мекендегн халықтар біраз қиыншылықтарды бастан кешірді. Әсіресе Сталин
билігі кезінде әр түрлі жерлерде жүргізілген құрғын сүргін саясаты
халықтардың өмірінен өшпес орын алды. Осы күнге дейін құғын сүргін
құрбандары сол уақыттың зұлмат қорқыныштарын әлі ойларынан шығарған жоқ.
Бұл қуғын –сүргін саясаты орыс ұлттарының басқа ұлттар арасында жүргізіліп
әсіресе ең көп зиян көрген мұсылман халықтары болды. Өткен тарихы ортақ,
мәдениеті, тілі, діні бір – біріне жақын болған Түрікмендер, Қазақтар,
Өзбектер, Әзербайжан түріктері, Қырғыздар, Әзербайжан халықтары ең көп
зардап шекті.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Зерттеу жұмысымда Патша заманында
еркін ойшылдарды, революционерлерді және әрқилы бұзақыларды қойша айдап,
жер аударылатқан. большевиктер билік басына келісімен-ақ күдікті-ақ
дегендерді, өздерін қолдамайды деп есептегендерді қудалай бастағандарын
және сол кезде өмір сүрген адамдардың өмірі, тұрмыс- тіршілігі жайлы
зерттеген ғелымдармен зерттеушілердің еңбектері, шығармалары мақаларын
кеңінен пайдаландым. Атап айтатын болсам: М. Юженің Kırgız Türklerinin
Ulusal Kimlik Politikası, С. Тұрғылдың Sürgün Edilen Halklar мақаласы,
М.Сарайдың 1993 жылы Истанбулда жарық көрген Kırgız Türkleri Tarihi
еңбегін, К.Озжанның 2007 жылы Истанбулда жарық көрген Stalin Döneminde
Sürgünler шығармасын және басқада шығармалардан пайдаландым.

Зерттеудің негізгі мақсаты мен міндеттері. Тақырыптың маңыздылығы
мен оның бүгінгі күндегі өзектілігін ескере отырып, жаңа тарихи пайымдау
тұрғысынан Сталин билікке келгеннен бастап саясатта орын алған құғын сүрген
саясаты жазықсыз халықтардың өз туған жерінен көшірілуі, соның кесірінен
халық демографиясының өзгеруі, адамдардың түрлі ауыр, аянышты күндерді
бастан өткерулеріне қатысты құнды өй – пікірлерді ашып көрсету зерттеу
жұмысымның басты мақсат болып саналады.

Осыған сай мына міндеттер айқындалды:

• Ресей кеңес үкіметі және сол кезеңдегі қуғын сүргін туралы әлеуметтік
факттар.

• Құғын – сүргін ұғымы және құғын сүргіннің тарихы саясаты.

• Әлеуметтік құғын сүргін және құғын сүргін саясаты Кеңес үкіметінің
лагерлері.

• Кеңес үкіметінің жер аударылғандарды орналастыру мәселелері.

• Жер аударылған халықтарға қатысты мәліметтер.

• Қазақстанның құғын – сүргін аймағы есебінде қолданылуы.

Зерттеу жұмысының құрылымы. Менің зерттеу жұмысым кіріспе, екі
тарау, он бес тарауша, қорытынды, қосымшалар, сілтеме, әдебиеттер тізімінен
тұрады.

I Ресей кеңес үкіметі және сол кезеңдегі құғын – сүргін туралы әлеуметтік
факттар.

I.1 Кеңес Үкіметіндегі азшылық партиясының құрамын талдау.

Кеңес Үкіметі 1917 жылы большевиктер төңкерісінен кейін құрылған Кеңес
Үкіметінің комунистік партиясы деп те аталған. Кеңес үкіметінің Түрік және
Мұсылман халықтарына қатысты алғашқы саясатын большевиктер төңкерісінен
кейін 2 ай өткен соң бастаған болатын. 3-желтоқсан 1917 жылы Ресей және
Шығыс мұсылман еңбекшілеріне атты мәлімдемелері Кеңес үкіметінің алғашқы
саясатының бастауы болды.Кеңес үкіметінің 1917 жылы 3-желтоқсандағы
мәлімдемесін де Өз мемлекетіңізге өзіңіз ие болыңыз, өз өмір сүру
жолдарыңызды және арман ниеттеріңізді іске асыруға құқылысыз, себебі
қалауларыңыз өз қолдарыңызда. Біз жауларымыз бен бүкіл әлемнің езілген
халықтарының бостандық алуларын қалаймыз”деген сөздер айтылған еді.

1917 жылы халықтар комисарлығы қызметіне орналасқан Сталин саясаты
Кеңес Үкіметіндегі барлық ұлттардың бірдей әділ бір жүйе негізінде
бірігуіне әрекет етті. Бұл режимнің Кеңес үкіметіндегі ұлттарға қатысты
төмендегідей таруларға негізделді.

1. Ресейдегі бүкіл халықтар тәуелсіз болу құқына ие.

2. Әр түрлі дін және нәсілдер ерекшелігіне тыйым салынған.

3. Ресей халықтары өз тағдырларын өздері шешуге құқылы.

4. Ресейдегі азшылық топ өз мәдениеттерін дамыту және өздеріні дамыту
құқына ие.

Сталинның бұл саясаты Ресейде өмір сүрген бүкіл ұлттарға автономиялық
беру мен тәуелсіз бір мемлекет құру құқықтарында білдіруде еді. Сталинның
тоталитарлық әдісі негізінде Кеңес Үкіметі түрлі себептермен үкімет
саясатына қарсы шыққан зиялыларды және жергілікті халықты қуғын - сүргінге
ұшыратты. Балтық теңізі, Қаратеңіз, Хазир теңізі жағалауларында өмір сүрген
көптеген халықты Корел шекарасындағы словян емес халықтарды жер аудартып,
құғын – сүргінге ұшыратты.

1.2 Кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның халқының құрамын талдау.

Орта Азияның кең қырлары мен ескі түрік ана құрты Алтайға дейінгі
жерлерге құрылған Қазақстан батыспн шығысқа қарай Еділ аңғарының төменгі
ағысы және Хазар теңізінің солтүстік аңғарларынан шығыс Түркістанға дейін
2500 км ұзындығында және солтүстікпен оңтүстікке қарай 1700 км жерді алып
жатыр.

Орыстар қазақ жерлерін жаулап ала бастайды және бұл жерлерге орыс
шаруаларын қоныстандыра бастайды. Қазақ түріктерінің эканомикалық және
әлеуметтік өмірлерін аяқ асты етіп қазақ түріктерінің өз жерлерінде азаюына
әсер етті. Қазақ түріктерінің азаюының негізгі себебінің бірі
колхоздастырудың әсері қоныс аудару және өлімнің кобеюі себептерінің,
орыстардың бұл жерлерде өздерінің құқықтары бар деп орыс көшпенділілері
қоныстандырып Қасақстанды басқа ұлттар үшін жер аударту орталығы ретінде
қолданады.

1820-1850 жылдары Қазақстан жерлеріне жақындап орналыса бастаған
орыстар 1853 жылы Ақмешіт бір жылдан кейін Вернийды бағындырып, Қазақ
жерлерін Уральск, Торғай, Ақмола және Семпалатинск есімдерін беріп 4
обылыстқа бөледі. 1867 жылы жасалған реформаға байланысты қазіргі
Қазақстан жері Орынбор генерал губернаторлығы және Түркестан генерал
губернаторлықтарына бөлінген еді.Түрлі реформалар жасау арқылы жылына
өзгертулер енгізіп отыратын. 1886 жылы Түркістан өлкесінің басқаруына
берілген еді. 1891 жылы жаңадан өзгертіріліп Орал, Торғай, Ақмола,
Семпалатинск облыстырылады. Дала уәлиятының құрамына біріктіріледі.
1,85км2 жерді алып жатқан Дала уәлияты 1926жылға дейін өз ісін
жалғастырды.

1.3 Құғын – сүргін ұғымы және құғын сүргіннің тарихы саясаты.

Құғын - сүргін оқиғасын сөз етуден бұрын сүргін сөзінің мағынасын
анықтап алайық. Сүргін сөзі түрікшеде айдау етістігінен туған бір зат есім
және қуу, жырақтату мағыналарына жақын келеді. Негізінен сүргін жаза болып
бір неше кісілердің өз жерінен басқа жерлерге жер аудартылуы. Негізінен
сүргін “Өз жерінен, мал-мүлкінен, мәдениетінен, әлеуметтік өмір сүруінен,
отбасынан және араласқан ортасынан шектелуі”деген мағына береді. Көбіне
тілі, діні, шығу тарихы, мәдениеті ортақ адамдарды құғын сүргінге
ұшыратқан.

Құғын – сүргінге байланысты жасалған тарихи зерттеулерде құғын
сүргінге ұшыраған ең ежелгілер деп яхудилерді мысалға алған. Яхудилер алғаш
кез мың жылдар бұрын Бабал мемлекетіне жер аударылады, одан кейін Рим және
Византия империялары кезеңінде жер аудартуды жалғастырады. Сүргін
себептерінің арасында негізгісі олардың діні және діни наным сенімдері және
өмір сүрген ортасында абстракциялаулары. Құғын сүргінге қатысты тарихи
зерттеу еңбектерінде негізгі орын алған Кеңес үкіметінде құғынға ұшрап жер
аудартылған мұсылман түріктері Кеңес үкіметіне қарасты жерлердегі
халықтарды словяндастыру және колективизациялау саясаттары бір неше
мұсылман түріктердің құғынға ұшрауына себеп болды.

1.4 Әлеуметтік құғын сүргін және құғын сүргін саясаты Кеңес үкіметінің
лагерлері.

Құғын сүргінге байланысты жасалған тарихи зерттеулердің барлығы тек қана
құғын сүргіннің себептері, қорытындысы сол кезеңдердегі саяси жағдайлары
мен оның бөлшектері туралы жазылған. Сүргін негізінен саясат білімі және
әлеуметтік тәртіптер ішінде негізгі орынды иеленеді. Құғын сүргінге немесе
жер аударылуға жіберілген адамдардың көбісі зиялы қауым мүшелері, оқымысты
халық жағдайын ойлапмемлекетке қарсы шыққандар еді. Құғын сүргінге
жіберілген адамдар әлеуметтік, саяси, психикалық жағынан көп жиян шекті.

Психология жағынан адамдардың жүйкелерінің шаршауы және дене
мүшелеріне берілген түрлі зақымдар, сынған – шыққандарды айтамыз.
Әлеумеметтік жағыннан өз елінен отанынан жер аудартылып өзге елдегі
лагерлерде ауыр жағдайларды бастан өткізгендігін айтамыз. Саяси тұрғыдан
көрген қиыншылықтары мемлекет кең сенген ұлттарды құғын сүргінге
ұшыратқанын айтамуымызға болады. Жер аударылған халықтардың жаңа орналасқан
жерлерінде мемлекет тарапынан көрсетілген қысымдардан қандай да бір үреймен
өмір сүрудің өзі әлеуметтік және саяси мәселелер болып саналады.
Халықтардың жер аударуы сол халықтың диаспорасына да өзінің кері әсерін
тигізеді. Адамдардың өткен замандарда жоғалтқан жақындары және сол кездерде
тартқан азаптары тарихта орыны өшпес із қалдырған. Жер аударылған, құғын
сүргінге ұшыраған халықтар бастарынан өткерген қасіретті күндері әлі күнге
дейін ұмыт болмаған.

1.5 Кеңес үкіметінің легерлері.

Бір сыпыра қоғам бұл сүргінмен және жер аударылып орналастырылған
жерлерінің халықтары менараласып кетуде біраз қиын болған.Жер аударылған
адамдар үшін қиын бір өмір сүру және өмір сүріп жатқан ортасының ауысуы,
жер аударылғандардың жаңа әлеуметтік – мәдени орталықта кірісіп кетуі жаңа
бір ортада өздеріне орын табуы үлкен бір қиын мәселе болды. Кеңес
үкіметінде словян емес халықтар құғын сүргіннің қиыншылықтарын бастан
кешірді. Мұсылмандар және түріктер бүл құғын сүргіннің құрбандары болды.
Құғын сүргінге ұшыраған халықтар арасында қырғыз, өзбек, ахиска түріктері,
әзербайжан халықтары да бар еді. Көп қиыншылық көрген бұл халықтарды бір –
бірінен жырақтатуды мақсат еткен. Түрік халықтары әр түрлі топтарға
бөлінгенімен, ұлттық мүдделерінде ортақ бір өмір сүру әдісіне ие болған.
Құғын сүргінге ұшыраған халықтар өмір сүрген жерлерінен қуылып, басқа
жерлер де қиын, ауыр жағдайларға дұшар болды. Бұл саясат словян болмаған
халықтарға қарсы бағытталған ассимиляциялық саясаттың бір негізі болды.

1.6 Гулаг лагері.

Патша заманында еркін ойшылдарды, революционерлерді және әрқилы
бұзақыларды қойша айдап, жер аударылатын.

Большевиктер билік басына келісімен-ақ осы күдікті-ақ дегендерді,
өздерін қолдамайды деп есептегендерді қудалай бастады. Кеңес өкіметінің
жетпіс жыл бойы жүргізген жазалау саясаты бұған дәлел. Мысалы, 1919 жылы
коммунистер басқарған мемлекетте 21 концлагерь болса, келесі жылы оның саны
84-ке жетті. 1922 жылы елдің европалық бөлігіндегі үлкен қалалар маңындағы
лагерлер жойылды. Оның есесіне өзіне ерекше мақсат – міндеттер жүктелген
солтүстік лагерлер өмірге келді.

Коммунизмнің ұлы құрылыстары” ұлғайған сайын оның мән-маңызы арта
берді. Өйткені завод, электр станциясы, шахта сияқты жаңа өндіріс орындарын
салуда сотталғандардың ақысыз - пұлсыз, дәлірек айтсақ, құл еңбегін
пайдаланудың қаншалықты пайдалы екенін компартия басшылары жақсы түсінеді.
Орал мен Сібірдің, Солтүстік пен Қиыр Шығыстың, Қазақстанның халық
шаруашылығы объектілеріне” көптеген арзан жұмыс күші қажет болатын. Сөйтіп
лагерлер көбейе берді.

Оған басшылық жүйесін жетілдіру мақсатымен 1931 жылғы 15 ақпанда ОГПУ-
дің бұйрығы бойынша Лагерьлер Бас Басқармасы – ГУЛАГ құрылды. 1940 жылдың
өзінде-ақ оның құрамына 53 лагерь, 425 еңбекпен түзеу колониясы және жасы
кәмелетке толмағандардың 50 колониясы кірді. Біздің Қазақстан жерінде осы
ГУЛАГ-тың жүйесіндегі 27 лагерь болды. Әрі мұның көбі спец - арнайы
лагерь. 1932 жылдар аралығында жалпы 1.317.000адам Гулог лагеріне айдауға
жіберілген. Украинадан 63.720 отбасы, Мәскеуден 10.813, Солтүстік Кавказдан
38.404отбасы, Батыс Сібірден 52.091 отбасы және Қырымнан 4.325 отбасы құғын
сүргінге ұшыраған. Сүргінге ұшыраған адамдар жер аударылған жерлерінде
түрлі қара ауыр жұмыстарды атқарған.

ГУЛАГ жүйесі адамдарды қынадай қырып қана қоймай масқара әлеуметтік
шығынға ұшыратты. Сол жылдары біздің экономикамыз желкелеп жұмыс істеуге
үйреніп алды. Лагерде болса мұндай еңбектің сорақы түрі орын тепті, зорлық
пен жұмыс істеудің тиімсіздігі жұмысшылардың еңбек нәтижесіне немқұрайлы
болуы және өңкей әміршілдік елдің экономикасын дағдарысқа киліктірді. Бұл
жүйе ең алдымен халықтың тұрмыс деңгейін емес өнімнің жалпы көлемін ғана
құнттады. Басты міндет не босла соны өндіріп, өндірілгенді сынақтан
өткізумен ғана шектелді. Бұл жүйе бірнеше ұрпақ қанына тәртіпсіздік, қалай
болса солай еңбек ету қасиетін сіңірді.

Сөйтіп өз халқына қарсы соғыс жариялаған, өз елін, өзіне жау еткен
сұрқия саясат Қазақстанды жаппай көшірілгендер лагеріне, ГУЛАГ концлагерлер
аймағына айналдырды.

II.Кеңес үкіметінің жер аударылғандары және орналасу мәселелері.

I.1Жер аударылған халықтарға қатысты мәліметтер.

Түркі сенімсіздіктерге байланысты 1932 -1934 жылдар аралығында словян
болмаған халықтар Сібір және Орта Азияға қоныс аудартылған еді. Бұл
халықтар арасында корейлер, немістер, польшалықтар, финляндалықтар,
жапондар да бар еді. Бұл халықтар дұшпанмен ауыз біршілік жасағандықтары
және басқару жүйесіне қарсы болғандықтары үшін жер аударылған еді. 7 тамыз
1937 жылы Орталық Кеңес үкіметінің сот ісін жүргізу комитеті мен халықтар
кеңесі комитеті ”Кейбір өлкелерде күдікті деп саналған халықтардың өмір
сүргеніні сөз етеді және олардың шекаралардан алыстату үшін түрлі шешімдер
қабылдаған ”. Жер аударылған халықтарға жазылған мәлімдемеде немістермен
ауыз біршілік жазады деген айыптаулар тағылған. Әжербайжан түріктерінің жер
аударылуы да осындай жалған айыптаулармен орын алған. 1937 және 1940
жылдары аралығында Кавказда, Хазар теңізі бойында өмір сүрген халықтарды
да түрлі айыптаулармен жер аударуға мәжбүр еткен болатын.

Кеңес үкіметі НКВД тарапынан 1946 жылы қазан айында дайындалған
мәлімдемеге көре жалпы 2.463.940 адам жер аударылған. Бұлардың 829.084
әйелдер, 655.674 еркек, 979.182 сі балалар. Жер аударылғандардың жалпы саны
негізінен 3.332.580 кісі болған бұл санды біздерге өте аз етіп көрсетіп
келген. 1953 жылы 4 наурыз Сталиннің қайтыс болуы және сол ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.