Кәсіпорын қызметінде маркетингті жетілдіру
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1.МАРКЕТИНГ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
1.1.Маркетингтің әлеуметік . экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2.Өнімнің бәсекеге қабілетілігін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3. Кәсіпорындағы маркетингтік зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2. МАРКЕТИНГТІ КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1. ”АБДИ Компани” А.Қ..ның қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2. ”АБДИ Компани” А.Қ. қаржылық . эканомикалық талдау ... ... ... ... ..21
2.3. Фирмадағы маркетингтік жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
3. КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ ЖЕТІЛДІРУ
3.1. Кәсіпорында маркетингті ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
КІРІСПЕ
1.МАРКЕТИНГ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
1.1.Маркетингтің әлеуметік . экономикалық мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2.Өнімнің бәсекеге қабілетілігін бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3. Кәсіпорындағы маркетингтік зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12
2. МАРКЕТИНГТІ КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1. ”АБДИ Компани” А.Қ..ның қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2. ”АБДИ Компани” А.Қ. қаржылық . эканомикалық талдау ... ... ... ... ..21
2.3. Фирмадағы маркетингтік жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .25
3. КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ ЖЕТІЛДІРУ
3.1. Кәсіпорында маркетингті ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер кезеңнін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлемдік басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің бірі. Нарықтық эканомиканың эвалюциялық жолына түскен Қазақстандағы маркетингтің дамуы нарық заңдары мен қағйдаларынан туындайды.Маркетингті игеру және оның кәсіпорындағы басқару жүйесімен бірігуі нарықтық эканомиканың даму деңгейін көрсетеді. Нарықтағы қатаң бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым құралдарының жеткіліксіздігі,өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық өнімнің бәсеке қабілеттілігін төмендетіп,өткізуді қиындатуда.Осы және басқа да проблемаларды шешу нарықты дамытатын қозғаушы күштер мен әдіс-тәсіл құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес филасофиясы-маркетингті творчестволық тұрғыда паидалануына байланысты.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және басқару жүйесі ретінде сипатталады.
Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің көпшілігі бойынша тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы деңгейі әлі де төмен, осы кезде өндіріс құралдары мен жекелей түрлерінің дамуы әр түрлі қарқынды жүруі салдарынан айтарлықтай ішкі салалық және аймақтық диспропорциялардың болуына әкелді. Қазақстан Республикасы экономикасында болып жатқан құнсыздану үрдісі, жалпы өндірістік қуаттылықтар құнының қымбаттауы, сонымен қатар кәсіпорындардың қалыптасқан қаржылық жағдайындағы өз қоры есебінен дамыту және жаңғырту айтарлықтай ауыртпалықтар туғызады. Осындай көптеген ауыртпалықтарды жеңуде маркетинг ғылым, кәсіпкерлік және нақты уақытпен тексерілген тәжірибелік әдістердің қоспасы ретінде рынок шарттарында кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіру мен өндірістік, өткізу, қаржылық және тағы да баска сол сияқты кең аумағында көптеген қателіктерден құтылуға көмектесуге қолайлы жағдайлар құратын әмбебап жүйе болып табылады.
Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай тауар рыногымен тығыз байланысты болады және оған қатысты жекелей қолданылу ауқымына қарай тұтынушылық, өнеркәсіп тауарлары және қызметтері аумақтары бөлінеді
Бұл тақырыптың өзектілігі нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау, маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастыру. Сондықтан мен кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбын “Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жетілдіру” деп алдым.
Ал мақсаты Қазақстан Республикасында маркетинг қызметінің мәнін ашу, атқаратын қызметін талдау, “АБДИ Компани” А.Қ.-ның құрылымын, оның нарықтағы рөлі мен ерекшелігін қарастыру.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік өзгерістер кезеңнін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының қажеттілігі жалпы әлемдік басқарудың теориясы мен практикасының тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау маңызды мәселелердің бірі. Нарықтық эканомиканың эвалюциялық жолына түскен Қазақстандағы маркетингтің дамуы нарық заңдары мен қағйдаларынан туындайды.Маркетингті игеру және оның кәсіпорындағы басқару жүйесімен бірігуі нарықтық эканомиканың даму деңгейін көрсетеді. Нарықтағы қатаң бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым құралдарының жеткіліксіздігі,өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық өнімнің бәсеке қабілеттілігін төмендетіп,өткізуді қиындатуда.Осы және басқа да проблемаларды шешу нарықты дамытатын қозғаушы күштер мен әдіс-тәсіл құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес филасофиясы-маркетингті творчестволық тұрғыда паидалануына байланысты.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және басқару жүйесі ретінде сипатталады.
Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің көпшілігі бойынша тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы деңгейі әлі де төмен, осы кезде өндіріс құралдары мен жекелей түрлерінің дамуы әр түрлі қарқынды жүруі салдарынан айтарлықтай ішкі салалық және аймақтық диспропорциялардың болуына әкелді. Қазақстан Республикасы экономикасында болып жатқан құнсыздану үрдісі, жалпы өндірістік қуаттылықтар құнының қымбаттауы, сонымен қатар кәсіпорындардың қалыптасқан қаржылық жағдайындағы өз қоры есебінен дамыту және жаңғырту айтарлықтай ауыртпалықтар туғызады. Осындай көптеген ауыртпалықтарды жеңуде маркетинг ғылым, кәсіпкерлік және нақты уақытпен тексерілген тәжірибелік әдістердің қоспасы ретінде рынок шарттарында кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіру мен өндірістік, өткізу, қаржылық және тағы да баска сол сияқты кең аумағында көптеген қателіктерден құтылуға көмектесуге қолайлы жағдайлар құратын әмбебап жүйе болып табылады.
Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай тауар рыногымен тығыз байланысты болады және оған қатысты жекелей қолданылу ауқымына қарай тұтынушылық, өнеркәсіп тауарлары және қызметтері аумақтары бөлінеді
Бұл тақырыптың өзектілігі нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау, маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастыру. Сондықтан мен кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбын “Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жетілдіру” деп алдым.
Ал мақсаты Қазақстан Республикасында маркетинг қызметінің мәнін ашу, атқаратын қызметін талдау, “АБДИ Компани” А.Қ.-ның құрылымын, оның нарықтағы рөлі мен ерекшелігін қарастыру.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов. «Кәсіпорынның экономикасы».Оқу құралы – Алматы: Экономика, 2003.
2. С.Н. Нысанбаев, Г.А. Садыханова "Маркетинг негіздері" Оқулық - Алматы - ҚУ- 2002.
3. Д.Қ. Ілиясов. «Маркетинг: теориясы мен практикасы». — Оқу құралы: -
Алматы. Қазақ Университеті, 2002.
4. Филип Котлер. «Маркетинг негіздері». — Алматы: 2002.
5. w.w.w. АБДИ Компани.kz
6. К.Б. Бердалиев. «Қазақстан эканомикасын басқару негіздері». Оқулық- Алматы . Эканомика. 2001,ж.
7. Елшібаев. Р. Лекциялар жинағы .
8. Есімжанова.С.Р. «Маркетинг». Оқу құралы. Алматы - Эканомика ,2003.
9. Әмірбекұлы. Е. Лексиялар жинағы.
10. Дүйсенбаев.К.Ш. Төлегенов.Э.Т. Жұмағалиева.Ж.Т. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Оқу құралы. Алматы – Эканомика, 2001
1. А.К. Мейірбеков, К.Ә.Әлімбетов. «Кәсіпорынның экономикасы».Оқу құралы – Алматы: Экономика, 2003.
2. С.Н. Нысанбаев, Г.А. Садыханова "Маркетинг негіздері" Оқулық - Алматы - ҚУ- 2002.
3. Д.Қ. Ілиясов. «Маркетинг: теориясы мен практикасы». — Оқу құралы: -
Алматы. Қазақ Университеті, 2002.
4. Филип Котлер. «Маркетинг негіздері». — Алматы: 2002.
5. w.w.w. АБДИ Компани.kz
6. К.Б. Бердалиев. «Қазақстан эканомикасын басқару негіздері». Оқулық- Алматы . Эканомика. 2001,ж.
7. Елшібаев. Р. Лекциялар жинағы .
8. Есімжанова.С.Р. «Маркетинг». Оқу құралы. Алматы - Эканомика ,2003.
9. Әмірбекұлы. Е. Лексиялар жинағы.
10. Дүйсенбаев.К.Ш. Төлегенов.Э.Т. Жұмағалиева.Ж.Т. «Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау». Оқу құралы. Алматы – Эканомика, 2001
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым
Министірлігі .
К у р с т ы қ ж ұ м ы с
Тақырыбы: Кәсіпорын қызметінде маркетингті
жетілдіру.
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1.МАРКЕТИНГ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
1.1.Маркетингтің әлеуметік – экономикалық
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Өнімнің бәсекеге қабілетілігін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3. Кәсіпорындағы маркетингтік
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..12
2. МАРКЕТИНГТІ КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1. ”АБДИ Компани” А.Қ.-ның қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2. ”АБДИ Компани” А.Қ. қаржылық – эканомикалық талдау ... ... ... ... ..21
2.3. Фирмадағы маркетингтік
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...25
3. КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ ЖЕТІЛДІРУ
3.1. Кәсіпорында маркетингті
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 33
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік
өзгерістер кезеңнін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда
басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының
бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының
қажеттілігі жалпы әлемдік басқарудың теориясы мен практикасының
тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы
бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің
дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау
маңызды мәселелердің бірі. Нарықтық эканомиканың эвалюциялық жолына түскен
Қазақстандағы маркетингтің дамуы нарық заңдары мен қағйдаларынан
туындайды.Маркетингті игеру және оның кәсіпорындағы басқару жүйесімен
бірігуі нарықтық эканомиканың даму деңгейін көрсетеді. Нарықтағы қатаң
бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым
құралдарының жеткіліксіздігі,өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық
өнімнің бәсеке қабілеттілігін төмендетіп,өткізуді қиындатуда.Осы және басқа
да проблемаларды шешу нарықты дамытатын қозғаушы күштер мен әдіс-тәсіл
құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес филасофиясы-
маркетингті творчестволық тұрғыда паидалануына байланысты.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында
тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін
қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы
тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны
қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және
басқару жүйесі ретінде сипатталады.
Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің
көпшілігі бойынша тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы деңгейі әлі
де төмен, осы кезде өндіріс құралдары мен жекелей түрлерінің дамуы әр түрлі
қарқынды жүруі салдарынан айтарлықтай ішкі салалық және аймақтық
диспропорциялардың болуына әкелді. Қазақстан Республикасы экономикасында
болып жатқан құнсыздану үрдісі, жалпы өндірістік қуаттылықтар құнының
қымбаттауы, сонымен қатар кәсіпорындардың қалыптасқан қаржылық жағдайындағы
өз қоры есебінен дамыту және жаңғырту айтарлықтай ауыртпалықтар туғызады.
Осындай көптеген ауыртпалықтарды жеңуде маркетинг ғылым, кәсіпкерлік және
нақты уақытпен тексерілген тәжірибелік әдістердің қоспасы ретінде рынок
шарттарында кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіру мен өндірістік, өткізу,
қаржылық және тағы да баска сол сияқты кең аумағында көптеген қателіктерден
құтылуға көмектесуге қолайлы жағдайлар құратын әмбебап жүйе болып табылады.
Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай
тауар рыногымен тығыз байланысты болады және оған қатысты жекелей қолданылу
ауқымына қарай тұтынушылық, өнеркәсіп тауарлары және қызметтері аумақтары
бөлінеді
Бұл тақырыптың өзектілігі нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни
кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау,
маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастыру.
Сондықтан мен кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбын
“Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жетілдіру” деп алдым.
Ал мақсаты Қазақстан Республикасында маркетинг қызметінің мәнін ашу,
атқаратын қызметін талдау, “АБДИ Компани” А.Қ.-ның құрылымын, оның
нарықтағы рөлі мен ерекшелігін қарастыру.
1.МАРКЕТИНГ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
1.1.МАРКЕТИНГТІҢ ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКАНОМИКАЛЫҚ МӘНІ.
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық
және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты бернесі ретінде
қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың, нақты зерттеу
мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы шығарушы кәсіпорынның ішкі
және сыртқы рыноктың қазіргі жағдайын және оның болашағын білуге
бағытталады. Сонымен бірге, кәсіпорынның маркетинг қызметіне бәсекелесті
зерттеу, баға саясатын қамтамасыз ету, өнім өткізуді мен жарнамалауды
ынталандыру, тауарларды өткізуді тиімді ұйымдастыруды жолға қою, тағы басқа
да шаралар жатады.
Маркетингтің негізі болып табылатыны – бұл бірін – бірі толықтыратын
тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жан – жақты және нақтылы зерделеу, сол
сияқты рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының
артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және
олардың бірін – бірі табуға жәрдем беру – кез келген маркетинг қызметінің
басты мақсатына жатады.
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі қозғалыста
болатын маркетинг қызметі рыноктың талаптарына мен шарттарына толық
бағынышты.
Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг – бұл нарықтыты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы
түрлерінің өзара іс – қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру өнімді
өткізудегі кешенді жүйе: баға құрылымы, сату (сатып алу), шикізаттарды
жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету. Тағы басқа әдебиеттерде
маркетинг – қазіргі бизнес филасофиясы,ойлау стилі және тұтынушылардың
мұқтаждықтары мен тілектерін қанағаттыруға бағытталған мақсат. Сонымен
маркетинг бұл – нарықты жан-жақты зерттеу негізінде тұтынушылардың
мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыру жолымен бәсекелестік
қабілеттілігін арттыру арқылы пайда табуға бағытталған тұжырымдама.
Маркетингтің негізгі қызметі – сатып алу, сату процесінде ең жоғарғы
мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті – кәсіпорын қызметінің
тұрақтылығын барынша қалыптастыру және стратегиялық мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету.
Маркетинг қызметінің жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа жеке
міндеттері шешіледі:
• Рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету.
• Кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі.
• Тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер.
Маркетингтің экономиколық мәні мына төмендегі нәтижелікті
тұжырымдайды:
• Тауардың бәсеке жарамдылығын жасау.
• Тауарларды жылжытуды жеделдету.
• Сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру.
• Өндірістің тиімділігі және тауарлар сату.
Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:
• Сатушы нарығы (рыногы)
• Сатып алушы нарығы (рыногы)
Сатушы рыногы – бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда сатушылар
үлкен билікке ие болады. Сатып алушы рыногы – бұл шын мәнінде толықтырылған
рынок, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие.
Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы, ұқсас тауарлар шығуының ықтималдығы, т.б.
Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған
маркетинг немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге бағдарланған маркетинг, мынандай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығаруға немесе шығарылғанды
жетілдіруге бағдарланса. Мұның негізгі мақсаты – тұтынушыларды жаңа немесе
жетілдірген тауарды алуға ынталандыруға болып табылады.
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей рыноктың өзінен шығатын
мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса, тұтынушыға бағдарланған маркетинг
пайдалынады. Мұндағы маркетингтің негізгі мақсаты - әлуеті мұқтаждықты
зерделеу, рынок тауашасын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі – жалпы
коммерциялық қызметтің маңызды бөлігі, себебі, тұтынушылардың сұрау салуды
зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.
Маркетингтің негізгі принциптері - жалпыға бірдей нысалығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің түпкілікті
нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетингтің принциптік әдіснамалына сәйкес кел келген процестерге тән
басқару және өткізудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін анықтайық.
.
1-ші сурет. Маркетингтің негізгі бернелері
Қызмет түрлері
Түрлері
Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар
құрылымы, жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкі ортасы,
Талдамалық бәсекелестер, нарық саралымын анықтау және зерделеу,
жарнама саласы.
Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру,
Өндірістік әлуеті сатып алушылардың қажеттілін қанағаттандыру,
олардың ерекшелгі, орамы, баға, пайдалану сапасы.
Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын
Өткізушілік таңдау, жинақтау, сұранысты қалыптастыру, өндірісті
ынталандыру және баға саясаты.
Басқару және Маркетинг жоспарын әзірлеу (бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету,
кадр саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының
жетістігі, тәуелділікті бағалау, т.б.
1-ші суреттің жалғасы
Талдамалық арнаны екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты кешенді
түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортаны талдау. Бұл екі қосалқы берне
бір – бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда кәсіпорын
маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернеесін
және қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады.
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі. Мұндағы
маркетингтің негізгі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді:
Өткізу тұжырымдамасы
Тауарлар Өткізім және сатуды Сату
көлемінің
ынталандыру
өсуінен алынған
пайда
Маркетинг тұжырымдамасы
Қажетсіну Біріктірілген Сатып алушылардың қажет
маркетинг тілігін
қанағаттандыру есебі
нен
алынған пайда
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
• Тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайда, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін
делме – дәл білу арқылы өнім өндіру.
• Тұтынушы мұқтажын мейілінше толық қанағаттандыру, нақтылы проблемаларды
шешу үшін оны құралдармен немесе құрал - жабдықтар кешендерімен
қамтамасыз ету, балама принцип - өнім өткізетін орындарды іздестіре
отырып, өнім өндіру мен қызмет көрсету.
• Нақтылы бір рынок жоспарланған мөлшерде және белгілі мерзімде өнімді
өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру.
• Ғылыми – техникалық ойды және нарық жаңалықтарын пайдаланып, тауарларды
өткізуді дайындау үшін зерттеулерді ұдайы қорыта отырып, кәсіпорынның
өндірістік – коммерциялық қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелігінің
пайдалалылығын қамтамасыз ету.
• Сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасау бір мерзім ішінде ықпал ете
отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отырытын талаптарына дағдыланудағы
өндіріушінің жүріс – тұрыс стратегиясы мен тактикасының тұтастығы.
Маркетингтегі бастысы - мақсаты бағдарлану және кешенділік, яғни
кәсіпкерлік, шаруашылық, өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты - өндірістің жоғары тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету
Маркетингтің құрал - жабдықтарына:
1.Есептеу – мәлімет тіркеу жүйесі. Басқару процесін эффективті ұйымдастыру
үшін массивті ақпарат алу мақсатында қолданылатын маркетингтік қызметінің
көрінісі.
2.Сұранысты жоспарлау – ғылыми жүргізу формасы, перспективті зерттеудегі
шешем. Жобалау пассивті және активті болуы мүмкін. Жобалау кепілдеме
жасауға көмектеседі, мысылы, өнім өндіруге, нарықты зерттеуге, бағаны құру,
қызмет көрсетуді күшейту, басқарау эффективтілігін артыру.
3.Нарық коньюктарасын анализдеу – белгілі бір кезеңде және нақты жерде –
регионда- әлеуметтік экономикалы, сауда – ұйымдастырушылық және т.б.
жағдайдағы өнімді өткізуге қалыптасқан анализ. Фирманың жетістігі жоғары
өніммен қызметтердің, оларды үнемі жаңарту мен жетілдіру, жабдықтаушылармен
тұтынушылармен жұмыс жасаумен анықталады.
4.Жарнама – соңғы мақсатқа жетудегі бағыталған, яғни тауар мен қызметтер
өткізу мен оларға сұранысты қалыптастыруға бағытталған комплекстік іс –
шаралар жиынтығы болып табылады.
Мичиган университетінің професоры Е.Макарти маркетинк-миксдамыта
отырып, 1960-шы жылы төрт элэменттен тұратын 4рмоделін ұсынған. Ол
ағылшынның рәрпінен басталатын өнімprodukt,бағаprice, орынplece,
және жылжытуpromotion деген ұғымдардан тұрады. Бұл моделдің ықшамдылығы
және сиымдылығы, оны қабылдаудың қарапайымдылығы, құрылуының логикасы оны
теорияда және тәжірбиеде маркетинктік өзгермелерді анықтаудың әйгілі түрі
түрі ретінде қолдануға мүмкіндік береді. Бұл тұжырымдаманы алғаш рет
Дженерал Элэктрикпайдаланған. Маркетинк-микс тұжырымдамасы негізінде
көптеген шетелдік оқулықтардың мазмұны жасалған, оны нарыққа бейімделген
фирмалар мен компаниялар өз қызыметінде қолданады. АБДИ компаниясының да
маркетинг жүйесі де осы маркетинг -миксжүиесінде жұмыс істеуде.
1.2. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕ КАБІЛЕТТІЛІГІН БАҒАЛАУ.
Өнімнің бәкеге қабілетілігін бағалау.
Берілетін әдістемелік амалдарды жүзеге асырудың 3 кезеңі бар.
1-ші кезеңде өнімнің нарық сегментінің құрамын анықтау және осы
сегменттердің талаптарын жүйелеу. Әр сегмент бойынша кәсіпорынның тауары
оның бәсекелестік тауармен қажеттілікті қанағаттандыру бойынша салыстыру.
Тұтынушылардың өнімге деген сұранысын қанағаттандыру критерилердің жиынтығы
анықталады, олардың маңызына қарай істеу өткізіледі және тұтынушы бағалау
және атап көрсеткен сипаттамалардың салыстырмалы маңыздылығы қалыптасады.
Жылжытатын өнімнің мүмкіндік спекторы және тұтыну қасиеттерінің кеңейтілуі,
сапа көтеру жолдары мен бағыттары анықталады. Осы кезеңде ақпарат
ұсынылатын тұтынушылар тобының сұранысы негізінде жиналады. Өнім сапасының
нарықтың және нақты тұтынушылардың талабына сай болуы. Яғни тұтынушыларды
тарту арқылы жоғары табысқа жету болып табылады.
2-ші кезеңде максималды пайда әкелетін кәсіпорынның тауарын анықтау.
Өндіріс шығындарын қалай азайтуға болатыны анализделенеді. Өндіріс қорлары,
шетел серіктестіктермен мақсаты қарым - қатынасты сферасы ашылады.
3-ші кезеңде өткізу қызметінің эффективтілігі анализделінеді және
уақыт үнемдеу мүмкіндігі, өткізу функциясы мен қызметінің ұзақтылығы
анықталады.
Нарық жағдайының позициясын бағалау әдісі нарықты динамикада фирманың
қалыптастыру жүйесінде қалыптасады. Осы әдістердің есептеу әдісі болып
тауардың өмірлік циклі саналады. Яғни оның рынокта пайда болу мен одан шығу
уақыты. Тауардың өмірлік циклінің кезеңдері: енгізу, өсу, кемелдену,
құлдырау. Кәсіпорын әрбір кезеңінде белгілі масштабта өнімін өткізе алады
және ол нарық бөлігінде немесе сату динамикасында көрініс табады. Бұл жерде
кәсіпорынның өндірген өнімінің өмірлік циклындағыкемелдену кезеңінің орны
ерекше болып табылады, себебі кемелдену кезеңінде кәсіпорын өте көп көлемде
дайын өнім өндіру мен қызмет көрсете алады. Өнім өндіру процесінен
бастап,соңғы тұтынушыға дейін белсенді жұмыс атқаруға тырысады.
Нарықта өнімді жылжыту.
Мақсатты тұтынушылары бар рыноктық нышаны анықтағаннан кейін, нарықта
өнім өткізу жолдарын қарастыру керек (жарнама шараларының сатудағы үлесі,
өткізуді ынталандыру және т.б.). Оның бірнеше вариантары бар:
А варианты. Егер де өнімнің мақсатты аудиториясы ретінде мүмкін
болатын барлық тұтынушылары алынса, онда нарыққа біріңғай өнім өткізу
шарамен шығуға болады.
Б варианты. Егер де әр түрлі белгілер бойынша тұтынушылар сегменттелсе,
онда әрбір мақсатты аудитория үшін өнім өткізудің өзіндік шаралары ұсынылуы
керек.
В варианты. Тұтынушыларды Б варианты бойынша сегменттегеннен кейін,
басқа сегменттердің тұтынушылары ақпарат алатындығы немесе өнімді сатып алу
мақсатты тұтынушылар сегментімен сенімді болғанда, мақсаты аудиторияға 1
сегментті қосуға болады. Жарнамалық компанияны одан әрі жалғастыруда, осы
өткізу шараларды көшбасшыларға бағыттауға болады. Мақсатты аудиторияны
таңдағаннан кейін, нарықта өнімді өткізу әдістемесін ұйымдастыру керек. Ол
екі түрлі болуы мүмкін: міндетті және итеруң.
2-ші сурет. Нарықта өнім жылжыту әдісі:
А
Б
А-Міндетті әдістемесі (соңғы тұтынушыға сұраныстың әсері).
Б-Итеруң әдістемесі (агрессивті түрде өнімді мәжбүрлеу) .
Міндетің әдістемесі кезінде нарықта жылжытатын тауарды сауда
ұйымдарын сатып алуға етермелеу үшін, соңғы тұтынушылардың сұранысы
активті болу керек. Итеру әдістемесі – соңғы тұтынушыға дейін өз
каналдары бойынша өнім өткізу туралы ескеретін сауда құрылымы.
Кәсіпорынның іскерлік белсенділікті кеңейту бағыты аз мөлшерде
болсада, кәсіпорынның қай нарықта қызмет ететіндігі (ол үшін ескі немесе
жаңа), нарыққа қандай өніммен (традиционды ескі немесе кәсіпорын үшін
жаңа) шығуына байланысты. Осы облыста мүмкін болатын 4 мінез – құлықтың
стратегиялық бағыты бар. Осы бғыттар 4–ші суретте матрица түрінде
көрсетілген.
1-ші кесте .Мінез - құлықтың стратегиялық бағыты.
Нарық
Ө
н
д
і
р
і
с
Ескі Жаңа
Ескі Терең ену Позицияны кеңейту
маркетингтік маркетингтік
стратегия стратегиясы
Жаңа Өнім өңдеу Диверсификация
маркетингтік маркетингтік
стратегиясы стратегиясы
1-ші кестеде өндірістік нарықтың матрицасын талдау:
Терең ену маркетингтік стратегиясы (ескі өнім – ескі нарық) әлі
толмаған кезінде эффективті. Ескі ассортименті ескі нарықта ұсынғанда,
бәсекелестерге қарағанда төмен бағамен және шығынды азайту арқылы
артықшылыққа иелінуге болады. Позицияны кеңейту маркетингтік стратегиясы
(ескі өнім – жаңа нарықтың) жаңа рынокта тауар ассортиментін өткізуді
кеңейтуге мүмкіндік береді (нарықта жаңа сегменттің болуын қоса алғанда).
Өнім өңдеу маркетингтік стратегиясы (жаңа өнім – ескі нарық) кәсіпорында
жаңа ассортиментік позициялары бар болғанда эффективті. Ол басқалардан
сапалық жағынан ерекшеленеді, мысалы жаңа дизаин, жаңа қосалқылар.
Диверсификация маркетингтік стратегиясы (жаңа өнім – жаңа нарық) өнім
түрлерін немесе басқа бір рыноктан кәсіпорынның тәуелділігін жою үшін
қолданылады. Осы 4 стратегиялардың ойлап тапқан үйлестіруі де болуы мүмкін.
Маркетинг жүйесі кәсіпорынның нарыққа бейімделу мен тұрақтадыруды жоғарлату
факторы ретінде келесілерді атап көрсетуге болады:
Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің табысы келесі ережелер негізінде
дұрыс қабылданған маркетингтік стратегияларға байланысты:
• Кәсіпорынның экономикалық потенциалы таңдаған шаруашылық сферасында
нақты мүмкіндіктермен бағаланады.
• Әрбір кәсіпорынның мүмкіндігі өндірісте қолданылмаған ресурстар мен
қорларға байланысты. Яғни потенциалды өндіріске ендірген немесе
ендірмеген ресурстар көлемімен сипатталады.
• Кәсіпорынның экономикалық потенциалы тек қана мүмкіндіктер мен
ресурстар бар болуымен ғана емес, сонымен бірге жұмыс істейтін
қызметкерлердің іскерлік деңгейімен сипатталады. Ең алдымен
маркетологтардың кәсіби қабілеттілігі максималды пайда әкелетін
өнімді шығарудың дұрыс ұйымдастыруымен сипатталады.
Кәсіпорынның экономикалық потенциалын келесі түрде қарастыруға болады:
Кәсіпорынының Адам Негізгі
Айналым
экономикалық = капиталы + капитал + капитал
потенциалы
Бұлардың қосындысы кәсіпорынның жалпы шаруашылық қызметтерді
құрайды. Ол басқа кәсіпорындармен салыстырғанда бәсеке қабілеттілік
деңгейін көрсетеді. Кәсіпорынның ресурстық потенциалдарға қолданылуын
сипаттайтын негізгі көрсеткіштерге ресурстарды қабылдай алатын көлемін
және ресурстарды беруді жатқызуға болады.
Жалпы түрде шаруашылықтың маркетингтік стратегияның
эффективтілігін келесі формула арқылы көрсетуге болады:
Эфективтілік=Ресурс көлемі+өнім өндіру+ өнімді өткізу Max
(1)
1.3.КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІК ЗЕРТТЕУЛЕР.
Маркетингтік зерттеулер – шаруашылық басқарудың элементі. Олар
кәсіпорында өндірісте – сатуды, жабдықтауды және сауда қызметін қосады.
Рынокқа тауарды шығару алдында, кәсіпорын мыналарда сенімді болу
керек:
• Ұсынылған өнім өз сатып алушыларын табады.
• Сатушы ұсынған баға өнім өндіруге кеткен шығыннан аз болмайды.
• Өнімді дайындау үшін кәсіпорын нарықта материал, шикізат және т.б.
компаненттер жеткілікті мөлшерде және тиімді бағамен сатылатындығы.
Кәсіпорын потенциалын бағалау.
Кәсіпорын күшті жақтарына потенциалды ресурстардың жеткілікті мөлшерде
бар болуы (материалдық, қаржылық, еңбектік, ақпараттық және т.б.) сапалы
өнім және сатып алушыларда жақсы атаққа иілік ету, аз шығын, шығарылатын
өнімнің рационалды ассортименті, дамыған өнім өткізу жүйесі, эффективті
менеджмент, инновацияға бейімділік, қосымша қызмет көрсету және т.б.
Кәсіпорынның әлсіз жақтарына қызметтің стратегиялық бағыттың толық
жетілдірмеуі, нарық туралы толық білмеу, қиын шешілетін өндірістік
проблемалар, жоғары мамандырылған қызметкерлердің болмауы, жаман жарнама,
өндіріс рентабильдігінің төмен болуы және т.б.
Тиімді мүмкіндіктеріне кәсіпорынды алдын – алу және қадағалау, яғни
жаңа нарыққа шығу мүмкіндігі, қосымша инвесторларды тарту (соның ішінді
шетел), cеріктестік қарым – қатынастарды орнату, жаңа технология мен құрал
– жабдықтардың пайда болуы, темір жол, экспорттық және т.б. тарифтерге
бағаны төмендету, сонымен қатар банктік кредиттер бойынша пайыздық
ставкаларды, мемлекеттік тапсырыстарды алуды, салық салуды оптималдандыру,
және мемлекеттік қолдауды күшейту, нарықтан бәсекелестердің кетуі.
Қауіп – қатер ықтималдықтың пайда болуына кәсіпорынның маркетингтік
жүйесі байқау жасау керек. Оған нарықта жаңа бәсекелестердің пайда болуы,
нарық қарқының баяу өсуінің, макроэкономикалық көмек жүйесінің нашарлауы,
сатып алушылардың талғамының өзгеруі және т.б. жатады.
Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтардың құрамы мен оның мүмкіндіктері
мен қауіп - қатердің құрамын талдағаннан кейін олардың арасында байланысты
талдау керек. Ол үшін біз мақсатты матрицаны құрамыз. Матрицаның сол
жағында екі бөлікті (әлсіз жақтарынң және күшті жақтарынң), бөлеміз, оның
құрамына жоғарыда айтып кеткен анализдар жатады. Құрамына барлық анықталған
мүмкіндіктер мен қауіп – қатер кіретін матрицаның жоғарғы бөлігінде
мүмкіндіктерң және қауіп – қатерң орналасқан.
Бөліктердің қиылысқан жерінде төрт бөлік: А бөлігі (күшті жақтар мен
мүмкіндіктерң), В бөлігі (әлсіз жақтары мен мүмкіндіктерің), С бөлігі
(күшті жақтары мен қауіп - қатерң), Д бөлігі (Әлсіз жақтары мен қауіп -
қатерң).
2-ші кесте.Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтарын ескере отырып
мүмкіндіктері мен қауіп-қатерге матрицалық анализ.
Кәсіпорын Перспективалар
жағдайының
ерекшеліктері.
Мүмкіндіктері Қауіп-қатер
1. 2.
Әлсіз жақтары
1 В Д
2
3
...
Анализдің қорытындысы бойынша А бөлігінде кәсіпорынынң күшті жақтарын
ескере отырып, сыртқы ортада пайда болған мүмкіндіктерге жүзеге асыру үшін
стратегияны жасау. В бөлігінде кәсіпорынның әлсіз жақтарын шешу үшін пайда
болған мүмкіндіктерді пайдалану. С бөлігінде пайда болатын қауіп – қатерді
жену үшін кәсіпорынның маркетингтік стратегиясы оның күшті жақтарын
пайдалану қажет. Д бөлігі үшін кәсіпорын пайда болатын қауіп – қатерді
және әлсіз жақтарын женуге бағытталған маркетингтік стратегияны әзірлеу
керек.
Стратегияны жасау барысында мүмкіндіктер мен қауып – қатерлер өзінің
қарама – қайшылығына өтіп кету мүмкін. Қолданылмаған мүмкіндік қауіп –
қатер болуы мүмкін, егер де оны оны бәсекелес кәсіпорын пайдаланса. Немесе
керісінше, сәтті болдырмаған қауіп – қатер, кәсіпорында бәсекелестік
арттықшылыққа ие болады, егер де бәкелес қауіп- қатерді жоймаса
Кәсіпорынның (фирманың) маркетингі.
Қазіргі кәсіпорынның маркетингі көп мақсатты мінез – құлқтан тұрады.
Стратегиялық мақсаттарды жетумен бірге көптеген ағымды және оперативті
шешімдерді шешу керек. Экономикалық проблемалардан басқа әлеуметтік,
ұйымдастырушылық, ғылыми – техникалық проблемелар туындайды. Жиі
қайталанатындар, дәстүрлі проблемалардан басқа күтпеген жағдайда шешім
қабылдау қажет. Маркетингтің мақсаттары келесі жүйелік суретте көрсетілген:
Мақсаттардың белгілері бойынша жіктелуі.
Маркетингтік мақсаттардың жіктелуі мақсаттарды жобалуды нақтылау және
сәйкесінше әдістер мен жүйені қолдану. Маркетингтің мақсаттарды әртүрлі
және олардың саны көп. Кәсіпорынның меншік түріне, формасына, масштабына
қарамастан оның құрамын жүйелі түрде анықтамай жұмыс жасай алмайды.
Кәсіпорында шаруашлық дамудың бағыттарының стратегиялқ құрамы және оның
бәсекеге қабілеттілікті құру бағдарламасының қамтамасыз етілуінің рөлі 5-ші
суретте көрсетілген. Егер де кәсіпорын нақты даму мақсаттарын анықтамаса,
осы мақсатқа жетудің жолдарын қарастырмаса, ол нарқтық экономикада өз
қызметін жүргізе алмайды.
3-ші сурет. Кәсіпорынның маркетингтік мақсаттрадың жүйесі.
ациялық
Маркетингті қайта құру.
Маркетингті қайта құру біріншіден, ескі маркетингтік тәсілдерден жаңа
тәсілдерге бір қалыпты өтуді, екіншіден, маркетингті қайта құру үшін
бірнеше жағдайларды атап өтуге жөн. Соның қатарында:
• Фирмаға жаңа маркетингтік және ұйымдастырушылық әдістерді енгізу үшін
алдын – ала анализ жасау.
• Қайта құрудың әдесі мақсатталған бағдарламаның жасалуы.
• Осы бағдарламаны басқару үшін құрылымды құру.
• Қайта құруды түзету үшін басқарудың әдістерін мен формаларын
қалыптастыру.
Жаңалықты енгізудегі кәсіпорынның қаржылық, материалдық және еңбектік
ресурстардың бар болуы мен қатар оның жолында негізгі ұйымдық және
психологиялық барьерларды анықтау маңызды.
Ұйымдастырушылық жоспарда мынандай кедергілер болуы мүмкін:
• Бөлемшелер арасында кофликт.
• Бөлемшелер арасында коммуникацияның жақсы дамымағандығы.
• Ұйымдастырушылық жұмыстарға жаңа талаптар мен қалыптасқан ынталандыру
жүйесі арасында қайшылықтар.
• Не болсада қалыптасқан қарым – қатынасты сақтап қалу.
Барлық барьерлардің ішінен мамандар жоғарығы басқарушылық
кәсіпорындардағы маркетингтің жаңа әдістеріне көп мән береді. Жаңалықты
енгізгенде басшылардың көмегі маңызды ал жаңартпашылықты енгізгенде
кәсіпорын басшылары жағынан көңіл бөлінгенін талап етеді. Маркетингтегі
жаңалық жауапкершілік пен өкілеттілікті қайта тағайындауды, шешім қабылдау
процедураларын өзгертеді.
Нарық сегментін таңдау.
Маркетинг тұрғысынан қарағанда рыноктар бір – біріне ұқсамайтын әрбір
рынокта ерекше тұтынушылардан тұрады. Ал коммерциялық әрекет табысты болуы
үшін тұтынушылардың әр түрлі категориясының айрықша талабын есепке алу
керек. Міне, осы рынокты сегменттеудің негізі болады.
Сонымен рынокты сегменттеу дегеніміз – рыноқтағы тұтынушыларды әртүрлі
топтарға бөлу және әр топтың талабына сай жеке тауар мен оның маркетинг
кешенін ұсыну болады. Рынокты сегменттеу ұғымын тұңғыш рет 50 жылдары Смит
Уэнделл пайдаланды. Және бұл тәсіл жалпы маркетинг стратегиясы ретінде
ұсынылады. Сегменттеудің мақсаты өндірілген және жетілген және өткізетін
тауарға нақтылы сатып алушыны қамтамасыз ету болып табылады. Маркетирнг іс
– тәжірбиесінде рынокты сегменттеу арқылы фирма мынандай нәтижелерге ие
болады:
• Тұтынушылардың әртүрлі тауарға деген қажеттілігін қанағатандыру деңгейі
максималды дәрежеге жеткізу.
• Фирманың тауарды өңдеуге, өндіруге, өткізуге кеткен шығындарды ұтымды
және үйлесімді болуын қамтамасыз етеді.
• Әлуетті тұтынушылардың іс - әрекетін айқындап, талдау негізінде қолайлы
маркетинг стратегиясын жасауға көмектеседі.
• Тауардың, фирманың бәсеке қабілетін жоғарлатуды қамтамасыз етеді.
• Бұрын басқа фирмалар ескермеген жаңа рынок сегментіне шығу арқылы
бәсекелік күресті жоюға немесе төмендетуге мүмкіндік береді. Бұл
бәсекеге кететін шығынды азайтады.
Нарық нышанын анықтау.
Кәсіпорының коммерциялық табысы өзінің нарығын табуымен ғана емес,
сонымен бірге бос орынды (рыноктық нышаны) табуымен байланысты.
Яғни кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығын жүзеге асыруға мүмкіндік
беретін нақты тұтынушылары бар әрекет өрісі. Нишаның көлемі тұтынышылар
сегментінің масштабымен анықталады, яғни осы сегменті құрайтын потенциалды
сатып алушылардың санымен және сатып алу бейімділік факторымен. Басқаша
айтқанда нақты сегменттің ішінен сатып алушылар тауар ассортиментінің
ішіндегі өнімге қанша ақшыны жұмсайтынын немесе нақты сегмент сатып
алушылары қанша тауарды тұтынатынатыны. Рыноктык нишаның сыйымдлығы келесі
формул арқылы есептеуге болады:
EP = Х * П * У , немесе ЕР = Х * Н ,
(2)
Мұнда:
ЕР – і-ші тұтынушылық сегменттің нарық сиымдылығы j-ші тауарлық
секторына қолдану;
Х - і-ші тұтынушылық сегментте мүмкін болатын тұтынушылардың саны;
П - і-ші тұтынушылық сегментке орташа сатып алушылық қаржылық
потенциалы;
У - j-ші тауарлық сектордың өнімін сатып алуға мүмкін болатын і-
ші сегменттің шығындар деңгейі;
Н - j-ші тауарлық сектор бойынша і-ші сегменттің бір бірлікке
нақты сатып алынатын тауарлар саны;
Егер j-ші тауарлық сектор бойынша барлық тұтынушылық сегменттердің
көлемін қоссақ, j-ші тауарлық сектордың (ЕР ) нарықтық сиымдылығы болады:
ЕР = ∑ Х * П * У немесе ЕР =∑ Х * Н . (3)
Барлық тауарлы сектор брйынша нарықтық сиымдылықтарын қоссақ, онда
жалры нарық сиымдылығын (ЕР) аламыз:
ЕР= ∑ ЕР. (4)
Жалпы нарық сиымдылықта (dn ) әрбір нишаның бөлігі келесі
қтынаспенанықталады:
Dn = ЕР ЕР. (5)
Нышаны вертикалды және горизонтальды болуы мүмкін (немесе олардың
қосылуы). Вертикалды нишаға бағытталған маркетинг бір немесе ұқсас тауар
ассортиментті бойынша тұтынушылар тобын қажеттілігін қанағаттандыру.
Горизонтальды нишаға бағытталған маркетинг әртүрлі тауар ассортименті
бойынша бір немесе ұқсас тұтынушылар тобының қажеттіліктерін
қанағаттандыруға бағытталған. Ол мақсаты түрде тұтынушылар үшін қызмет
және тауар ассортиментін ұлғайтытуды көздейді, олардың арасында тығыз
байланыс бар болуына қарамастан.
2.МАРКЕТИНГТІ КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУДІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1. ”АБДИ КОМПАНИ” А.Қ.-НЫҢ ҚЫЗМЕТІ.
Компанияның құру тарихы.
Қазақстан Республикасында канцелярлық нарығында белгілі өндірушілер
болмағанда, біраз уақыт бойы мемелекетке канцелярлық тауар аз мөлшерде
келгенде және Қазақстан барлық жабдықтаушылармен байланыс жоғалтқан кезде,
яғни КСРО ыдырағаннан кейін 1994 жылы кыркүйек айында Қазақстанның АБДИ
компаниясы құрылды. АБДИ компаниясы өз қызметін Қазақстанға мектеп
дәптерінің партиясын көтерме жеткізуінен бастады, кейін оның ассортименті
ұлғайды. АБДИ сауда нүктелерінде үлкен сұраныстың арқасында және ұсыныстың
жеткілігінен үлкен кезектер бола бастады, сондықтан сауда жүйесін ұлғайту
қажеттілігі туды. Жылдан - жылға тауар ассортименті мен қызмет көрсету
сервисі де кеңейтіле түсті. Бүгінгі күні Қазақстан бойынша 25 АБДИ фирмалық
дүкенінде 550 адам жұмыс істейді. Қазақстанның барлық қалаларында ондаған
филиаладар мен дилерлер бар, және бұл шекті емес, өйткені қазіргі кезде
тағы да бірнеше филиалдар мен дүкендер ашылуға дайындалып жатыр.
АБДИ Компаниң А.Қ. – ның стратегиялық бизнесі.
Өзіне қатысты қызметтің максималды түрде дамуы Компанияның сапалы және
эффективті дамуына тауардың кең таңдау, толық қызмет комплексі, жағымды
атмосфера, сонымен қатар бағалардың жақсы үйлестіруі мен тауардың сапасы
көмектеседі. Жыл сайын жақсы жұмыстың атағын дәлелдей отырып, сатудың 3
дәрежесінде: бөлшек, көтерме, корпаративті түрде жұмыс істеуге көмектеседі.
Компанияның негізгі мақсаты: Қазақстан Републикасынның және Орталық Азияның
әрбір азаматына әлемдік дәрежедегі мектеп пен офиске арналған тауарды
жеткілікті етіп жасау және корпаративті қызмет көрсету. Корпаративті
тұтынушыларға ерекше жағдай жасау мен компанияның менеджерлері әрбір
тұтынушының сұранысына индивидуалды тұрғыда қысқа мерзімде олардың барлық
өтінішін қарайды және олардың тіліктерін орындайды. Компанияның жұмыс
істеудің негізгі принциптері болып, ұсынатын тауар мен қызметтердің
ассортименттік оптимизациясын, өзінің тұтынушына максималды географиялық
жақындату, сатуға қазіргі кездегі технологияны енгізу және ұсынатын
қызметтің сапасын үнемі арттыру саналады.
Сауда жүйесі, филиалдар.
Қазақстанның үлкен қалаларында кең сервистік жүйелері бар: Алматы,
Астана, Талдықорған, Өскемен, Павлодар, Петропавлск, Қарғанды, Қостанай,
Ақтөбе, Орал, Атырау, Шымкент, Тараз. Қазақстанның 14 қалаларында 25
фирмалық дүкендер бар, соның ішінде 8 үлкен супермаркеттерімен қоса.
Бүгінгі таңда компанияның жалпы ауданы 13 мың шаршы шақырымды құрайды, ал
қоймалық аудан 20 мың шаршы шақырымнан астам. Компанияның дамыған қызметтік
жүйесі кең ауқымды тұтынушылардың қысқа мерзімде толық көлемде сұранысын
қанағаттандыруға көмектеседі. Қазақстанның әрбір қаласында 1 архитекторлық
стильде жасалған. Транспорт пен техникамен жабдықталған қазіргі кездегі
әдемі супермаркеттер компанияның визиттік картасы болады. Қазақстанның
әрбір аймағында бірдей ассортиментік тауар, бірдей қызмет, бірдей сату
политикасы, бірдей баға политикасы бар.Бір қалада бірдей және қысқа
мерзімде барлық филиалдарда контракт бойынша тауар жеткзуді жүзеге асыруға
оперативті байланыс көмектеседі. Өзіне - өзі қызмет ету жүйесі, тауарларға
қол жеткізер бостандық, штрихкодтау жүйесі, әр түрлі канцелярлық тауарлар
тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға және сатып алу процесін
тездетеді.
Қызметтер.
АБДИ Компани өзінің тұтынушылары үшін әртүрлі қызметтерді ұсынады:
• Компанияның сайтында интернет – дүкен. Оның саитын мына адрес
бойынша тауып алуға болады WWW.abdi.kz не болмаса телефон арқылы
хабарласу үшін факсының номері:2-33-33-63,2-98-57-94.Компан ияның
сайтында тұтынушы қандай тауарлардың асортиментімен таныса алады,
тауар сатып алуға мүмкіндіктер жайында толық танысуға болады.
• Жеңілдіктер мен әртүрлі төлеу формалары.Мысалға:көп тауар алғаны
үшін шегерім, тез төлегені үшін шегерім, фиктивті шегерім,
маусымдық шегерімдер, компания үшін маңызды және тұрақты
тұтынушылар үшін шегерімдер және тағыда да басқа шегерімдер
түрлері.Көп мөлшерде тауар сатып алған кезде оның ақшасын кейінге
қалдыру,бөліп төлеужәне тағы да дасқа төлеу формалары бар.
• Тауарды мемлекеттің әрбір аймақтық өкілдігіне жеткізу: алыс және
оқшау жатқан аудандарға, ауыл-аймақтарға тауарды жеткізу.
• 14 қала бойынша тауарды офиске дейін жеткізу.
• АБДИ дүкенінде сатып алынған әрбір тауарына кепілдік.
• Логоны тауарға енгізу;
• Катриджті толықтыру;
• Оперативті полигафия және т.б.
Компания тұтынушыға өз уақытында жоғары сапалы тауарды жеткізуге, тауар
сапасының жеңілдіктеріне және сатып алудан кейінгі қызметке көп көңіл
бөледі. Ал осындай кепілдіктерді тек қана болашақта жұмыс істейтін
компаниялар бере алады.
Серіктестіктер қатары:
Әлемнің 35 елінде 180 өндіріс – фабрикалармен қарым – қатынас жасайды.
АҚШ, Франция, Италия, Дания, Финляндия, Чехия, Венгрия, Польша, Ресей және
т.б. Ол АБДИ Компаниясының нарықта өз тауарына деген тұрақты бағаны сақтап
алуға көмектеседі. Қоймада үлкен мөлшерде тауарды үнемі бар болуы мен
қазақстандық тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттардыратын,тауарды
жеткізетін сервистік – таңдаушыны таңдайды. Дүкендерде өз уақытында
тауардың түсуін қадағалайтын және қазақстандық тұтынушылардың тілегін мен
талғамын кейде алдын – ала біліп қояды. АБДИ Компаниясы көптеген жылдар
бойы көптеген серіктестіктермен байланысты орнату арқылы Қазақстанда
көптеген эксклюзивті сауда маркаларымен жабдықтайды. Компанияның мұқият
жасалған политикасы мен логистикасына байланысты компания әлемдік сападағы
тауарды шығарған елдегі бағадан арзан алады. Компания өз жітістігінде
тоқталмайды, ол әлемдік көрмелерге қатысады; жаңа өнімді, брендті
бағалайды; жаңа өндірушілерді іздейді; жаңа дизаинді ойлап табуға
көмектеседі.
Компанияның тұтынушылары.
АБДИ Компаниясының ең үлкен жетістігі болып тұтынушылардың жастық
диапозоны 1 жастан бастап шексіздіке дейін болып саналады, өйткені
адамдардың барлық жастағы негізгі ерекшелігі ол даму мен оқып үйренудің
тілегі. Компания үшін әрбір тұтынушы маңызды, яғни жеке және заңды
тұлғалар. Тұтынушылардың арасында бастауыш сыныпқа баратын оқушы,
зейнеткерлер, Республиканың атақты және таңымал адамдары.
Компанияның корпаративті тұтынушылары:
1) Мемлекеттік комитеттер мен органдар – Қаржы, Қорғаныс, Әділеттік,
Байланыс пен энергетика, Ғылым мен білім беру, Сауда және Индустрия
Министрліктері; Қ.Р. І.І.Б.; Президент апаратты; Қ.Р. Парламенті;
Салық Комитеттері және т.б.
2) Банктер – Қ.Р. Ұлтық банкі; Қазақстан Халық Банкі; Тұран Әлем
Банкі; TEXAKA Банкі; Нұрбанк; Лариба Банкі және т.б.
3) Транспорттар – “Қазақстан Темір Жолы”; Эйр Астана; Алматы және
Астана халықаралық әуежайы; Трансаэро және т.б.
4) Байланыс, телерадиолық және телекоммуникациялық – “Қазпочта” ААҚ;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Министірлігі .
К у р с т ы қ ж ұ м ы с
Тақырыбы: Кәсіпорын қызметінде маркетингті
жетілдіру.
МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ
1.МАРКЕТИНГ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
1.1.Маркетингтің әлеуметік – экономикалық
мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2.Өнімнің бәсекеге қабілетілігін
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3. Кәсіпорындағы маркетингтік
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..12
2. МАРКЕТИНГТІ КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1. ”АБДИ Компани” А.Қ.-ның қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
2.2. ”АБДИ Компани” А.Қ. қаржылық – эканомикалық талдау ... ... ... ... ..21
2.3. Фирмадағы маркетингтік
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...25
3. КӘСІПОРЫНДА МАРКЕТИНГТІ ЖЕТІЛДІРУ
3.1. Кәсіпорында маркетингті
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 33
КІРІСПЕ
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының экономикасы түбегейлі жүйелік
өзгерістер кезеңнін басынан өткеріп жатыр. Кәсіпорындар мен ұйымдарда
басқарудың жаңа жүйесі қалыптасып келе жатқан кезінде негізгі құрамдарының
бірі - маркетинг жүйесі. Қазақстанның маркетингтің қалыптасуының
қажеттілігі жалпы әлемдік басқарудың теориясы мен практикасының
тенденцияларымен анықталады. Қазақстанда маркетинг жүйесінің қалыптасуы
бағыттары мен мүмкіндіктерін, шарттарын анықтау мақсатында маркетингтің
дамуының теориялық тұжырымдамаларын құру және оның тәжірибесін талдау
маңызды мәселелердің бірі. Нарықтық эканомиканың эвалюциялық жолына түскен
Қазақстандағы маркетингтің дамуы нарық заңдары мен қағйдаларынан
туындайды.Маркетингті игеру және оның кәсіпорындағы басқару жүйесімен
бірігуі нарықтық эканомиканың даму деңгейін көрсетеді. Нарықтағы қатаң
бәсеке, халықтың төлем қабілеттілігінің төменділігі, кәсіпорынның айналым
құралдарының жеткіліксіздігі,өндірістік шығындардың үнемі өсуі отандық
өнімнің бәсеке қабілеттілігін төмендетіп,өткізуді қиындатуда.Осы және басқа
да проблемаларды шешу нарықты дамытатын қозғаушы күштер мен әдіс-тәсіл
құралдарды түсінуге бағытталған ұйымның қазіргі бизнес филасофиясы-
маркетингті творчестволық тұрғыда паидалануына байланысты.
Бүгінгі таңда қалыптасқан экономикалық жағдайларда кәсіпорындар алдында
тұрған жаңа мәселелерді пайымды шешу маркетинг принциптері мен әдістерін
қолдану арқылы жүзеге асады. Осы тұрғыда маркетинг өндіруші көзқарасындағы
тиімді шығын мен пайда кезінде сұранысты табу, болжау және оны
қанағаттандыруға байланысты тұтынушыға негізделген тауар өндіру және
басқару жүйесі ретінде сипатталады.
Қазақстан Республикасында өндірілетін тауарлар мен қызметтердің
көпшілігі бойынша тұтынушылар мұқтаждығының қанағаттандырылуы деңгейі әлі
де төмен, осы кезде өндіріс құралдары мен жекелей түрлерінің дамуы әр түрлі
қарқынды жүруі салдарынан айтарлықтай ішкі салалық және аймақтық
диспропорциялардың болуына әкелді. Қазақстан Республикасы экономикасында
болып жатқан құнсыздану үрдісі, жалпы өндірістік қуаттылықтар құнының
қымбаттауы, сонымен қатар кәсіпорындардың қалыптасқан қаржылық жағдайындағы
өз қоры есебінен дамыту және жаңғырту айтарлықтай ауыртпалықтар туғызады.
Осындай көптеген ауыртпалықтарды жеңуде маркетинг ғылым, кәсіпкерлік және
нақты уақытпен тексерілген тәжірибелік әдістердің қоспасы ретінде рынок
шарттарында кәсіпорындардың іс-әрекетін жетілдіру мен өндірістік, өткізу,
қаржылық және тағы да баска сол сияқты кең аумағында көптеген қателіктерден
құтылуға көмектесуге қолайлы жағдайлар құратын әмбебап жүйе болып табылады.
Бүгінгі күнгі маркетингтің әр сипаттағы барлық анықтамалары толықтай
тауар рыногымен тығыз байланысты болады және оған қатысты жекелей қолданылу
ауқымына қарай тұтынушылық, өнеркәсіп тауарлары және қызметтері аумақтары
бөлінеді
Бұл тақырыптың өзектілігі нарықтық экономикада маркетингтің рөлі, яғни
кәсіпорындағы маркетингтің рөлін және маркетингтік зерттеулерді талдау,
маркетингті қалай ұйымдастыру мен жоспарлау керек екендігін қарастыру.
Сондықтан мен кәсіпорындағы экономика пәнінен курстық жұмыстың тақырыбын
“Кәсіпорынның маркетингтік қызметін жетілдіру” деп алдым.
Ал мақсаты Қазақстан Республикасында маркетинг қызметінің мәнін ашу,
атқаратын қызметін талдау, “АБДИ Компани” А.Қ.-ның құрылымын, оның
нарықтағы рөлі мен ерекшелігін қарастыру.
1.МАРКЕТИНГ БӘСЕКЕ ҚАБІЛЕТТІЛІКТІ ЖОҒАРЛАТУ ФАКТОРЫ РЕТІНДЕ
1.1.МАРКЕТИНГТІҢ ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКАНОМИКАЛЫҚ МӘНІ.
Нарықтық экономикасы дамыған елдерде маркетинг кәсіпорынның рыноктық
және өндірістік стратегиясын анықтайтын басқарудың басты бернесі ретінде
қаралады. Осы жағдайға байланысты ол нақты тұтынушылардың, нақты зерттеу
мен болжау негізінде мол табыс табуға, сыртқы шығарушы кәсіпорынның ішкі
және сыртқы рыноктың қазіргі жағдайын және оның болашағын білуге
бағытталады. Сонымен бірге, кәсіпорынның маркетинг қызметіне бәсекелесті
зерттеу, баға саясатын қамтамасыз ету, өнім өткізуді мен жарнамалауды
ынталандыру, тауарларды өткізуді тиімді ұйымдастыруды жолға қою, тағы басқа
да шаралар жатады.
Маркетингтің негізі болып табылатыны – бұл бірін – бірі толықтыратын
тәсілдеме. Бұл дегеніміз рынокты жан – жақты және нақтылы зерделеу, сол
сияқты рынокқа белсенді ықпал ету, қажеттілікті және тұтынушының
артықшылығын қалыптастыру. Дайындаушы мен тұтынушыны байланыстыру және
олардың бірін – бірі табуға жәрдем беру – кез келген маркетинг қызметінің
басты мақсатына жатады.
Елімізде болып жатқан нарықтық қатынастардың ықпалымен үнемі қозғалыста
болатын маркетинг қызметі рыноктың талаптарына мен шарттарына толық
бағынышты.
Маркетинг – бұл шын мәнінде, кәсіпорынның кез келген шаруашылық
қызметін басқару жүйесінің маңызды бөлігі болып табылады.
Маркетинг – бұл нарықтыты талдау, кәсіпорындар қызметіның әр қилы
түрлерінің өзара іс – қимылдарын қамтитын өндірісті ұйымдастыру өнімді
өткізудегі кешенді жүйе: баға құрылымы, сату (сатып алу), шикізаттарды
жеткізу, өнім (тауарлар) және қызмет көрсету. Тағы басқа әдебиеттерде
маркетинг – қазіргі бизнес филасофиясы,ойлау стилі және тұтынушылардың
мұқтаждықтары мен тілектерін қанағаттыруға бағытталған мақсат. Сонымен
маркетинг бұл – нарықты жан-жақты зерттеу негізінде тұтынушылардың
мұқтаждықтары мен қажеттіліктерін қанағаттандыру жолымен бәсекелестік
қабілеттілігін арттыру арқылы пайда табуға бағытталған тұжырымдама.
Маркетингтің негізгі қызметі – сатып алу, сату процесінде ең жоғарғы
мөлшерде пайда табуды, сонымен бірге оның міндеті – кәсіпорын қызметінің
тұрақтылығын барынша қалыптастыру және стратегиялық мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету.
Маркетинг қызметінің жүйесінде, сол сияқты кәсіпорынның басқа жеке
міндеттері шешіледі:
• Рынок, тауарлар, тұтынушылар және бәсекелестер жөнінде сенімді, дер
кезінде және шынайы жарнамалармен қамтамасыз ету.
• Кәсіпорынның тауар өндірудегі мүмкіншілігі.
• Тұтынушыларға ықпал ететін сұраныс, рынок, бәсекелестер.
Маркетингтің экономиколық мәні мына төмендегі нәтижелікті
тұжырымдайды:
• Тауардың бәсеке жарамдылығын жасау.
• Тауарларды жылжытуды жеделдету.
• Сатып алушылардың қажеттіліктерін қанағатандыру.
• Өндірістің тиімділігі және тауарлар сату.
Маркетинг қызметі жағдайында рынок екі түрге ажыратылады:
• Сатушы нарығы (рыногы)
• Сатып алушы нарығы (рыногы)
Сатушы рыногы – бұл шын мәнінде, тапшылық рыногы, онда сатушылар
үлкен билікке ие болады. Сатып алушы рыногы – бұл шын мәнінде толықтырылған
рынок, мұнда сатып алушылар үлкен билікке ие.
Рынокты зерделеу екі жайғасымда жүзеге асырылады: оның ерекшелік
сипаты, сиымдылыққа қажеттілігі және мүмкіншілігі, молықтыру деңгейі,
бәсекелестің жағдайы, ұқсас тауарлар шығуының ықтималдығы, т.б.
Ондай және басқадай жайғасымның артықшылығы өнімге бағдарланған
маркетинг немесе тұтынушыларға бағдарланған маркетингке алып келеді.
Өнімге бағдарланған маркетинг, мынандай жағдайда қолданылады, егер де
кәсіпорынның қызметі жаңа тауарларды шығаруға немесе шығарылғанды
жетілдіруге бағдарланса. Мұның негізгі мақсаты – тұтынушыларды жаңа немесе
жетілдірген тауарды алуға ынталандыруға болып табылады.
Егер де кәсіпорынның қызметі тікелей рыноктың өзінен шығатын
мұқтаждықты қанағаттандыруға бағытталса, тұтынушыға бағдарланған маркетинг
пайдалынады. Мұндағы маркетингтің негізгі мақсаты - әлуеті мұқтаждықты
зерделеу, рынок тауашасын іздестіру. Маркетингтің бұл үлгісі – жалпы
коммерциялық қызметтің маңызды бөлігі, себебі, тұтынушылардың сұрау салуды
зерделеусіз кәсіпкер үшін мүмкін емес.
Маркетингтің негізгі принциптері - жалпыға бірдей нысалығы, яғни
тұтынушылардың қалаулары мен нақтылы талаптарына сай өндірістің түпкілікті
нәтижелеріне бағдарлануы.
Маркетингтің принциптік әдіснамалына сәйкес кел келген процестерге тән
басқару және өткізудің рыноктық тұжырымдамасының бернесін анықтайық.
.
1-ші сурет. Маркетингтің негізгі бернелері
Қызмет түрлері
Түрлері
Маркетингтік ортаны талдау, тұтынушылар, тауар
құрылымы, жабдықтау көздері, кәсіпорынның ішкі ортасы,
Талдамалық бәсекелестер, нарық саралымын анықтау және зерделеу,
жарнама саласы.
Талдаманы ұйымдастыру және жаңа тауарлар өндіру,
Өндірістік әлуеті сатып алушылардың қажеттілін қанағаттандыру,
олардың ерекшелгі, орамы, баға, пайдалану сапасы.
Тауар қозғалысы жүйесін ұйымдастыру, өткізу арналарын
Өткізушілік таңдау, жинақтау, сұранысты қалыптастыру, өндірісті
ынталандыру және баға саясаты.
Басқару және Маркетинг жоспарын әзірлеу (бағдарламалар), оларды
бақылау қаржыландыру, маркетингті ақпаратпен қамтамасыз ету,
кадр саясаты, кәсіпорынның ұсынған мақсатының
жетістігі, тәуелділікті бағалау, т.б.
1-ші суреттің жалғасы
Талдамалық арнаны екі қосалқы бернеге бөлуге болады: рынокты кешенді
түрде зерттеу және кәсіпорынның ішкі ортаны талдау. Бұл екі қосалқы берне
бір – бірімен өзара тығыз байланысты. Нарықтық жағдайда кәсіпорын
маркетингтік зерттеуді үнемдеуге тиіс емес, өйткені, мақсатқа жетуді
қамтамасыз ету үшін жұмысты көз жұмып істеуге болмайды.
Маркетингтің талдамалы берненің нәтижесі оның өндірістік бернеесін
және қосалқы бернесін іске асырудағы негізі болып табылады.
Шығарылған тауарлар, өндірілген өнімдер рынокқа келіп түседі. Мұндағы
маркетингтің негізгі міндеті тиімді өткізу, оны тұтынушыларға жеткізу.
Өткізім тұжырымының тәсімі және маркетинг мына төмендегі бейнемен
көрінеді:
Өткізу тұжырымдамасы
Тауарлар Өткізім және сатуды Сату
көлемінің
ынталандыру
өсуінен алынған
пайда
Маркетинг тұжырымдамасы
Қажетсіну Біріктірілген Сатып алушылардың қажет
маркетинг тілігін
қанағаттандыру есебі
нен
алынған пайда
Маркетингтің негізгі принциптері мыналардан тұрады:
• Тұтынушы мұқтажын, нарықтық жағдайда, кәсіпорынның нақты мүмкіндіктерін
делме – дәл білу арқылы өнім өндіру.
• Тұтынушы мұқтажын мейілінше толық қанағаттандыру, нақтылы проблемаларды
шешу үшін оны құралдармен немесе құрал - жабдықтар кешендерімен
қамтамасыз ету, балама принцип - өнім өткізетін орындарды іздестіре
отырып, өнім өндіру мен қызмет көрсету.
• Нақтылы бір рынок жоспарланған мөлшерде және белгілі мерзімде өнімді
өткізумен қызмет көрсетуді тиімді жүзеге асыру.
• Ғылыми – техникалық ойды және нарық жаңалықтарын пайдаланып, тауарларды
өткізуді дайындау үшін зерттеулерді ұдайы қорыта отырып, кәсіпорынның
өндірістік – коммерциялық қызметінің ұзақ мерзімді нәтижелігінің
пайдалалылығын қамтамасыз ету.
• Сұранысты қалыптастыру мен оған жағдай жасау бір мерзім ішінде ықпал ете
отырып, тұтынушылардың үнемі өзгеріп отырытын талаптарына дағдыланудағы
өндіріушінің жүріс – тұрыс стратегиясы мен тактикасының тұтастығы.
Маркетингтегі бастысы - мақсаты бағдарлану және кешенділік, яғни
кәсіпкерлік, шаруашылық, өндірістік және өткізу қызметтерінің қосылуы.
Маркетингтің мақсаты - өндірістің жоғары тиімділігін және өндірістік
тауарларды сатуды қамтамасыз ету
Маркетингтің құрал - жабдықтарына:
1.Есептеу – мәлімет тіркеу жүйесі. Басқару процесін эффективті ұйымдастыру
үшін массивті ақпарат алу мақсатында қолданылатын маркетингтік қызметінің
көрінісі.
2.Сұранысты жоспарлау – ғылыми жүргізу формасы, перспективті зерттеудегі
шешем. Жобалау пассивті және активті болуы мүмкін. Жобалау кепілдеме
жасауға көмектеседі, мысылы, өнім өндіруге, нарықты зерттеуге, бағаны құру,
қызмет көрсетуді күшейту, басқарау эффективтілігін артыру.
3.Нарық коньюктарасын анализдеу – белгілі бір кезеңде және нақты жерде –
регионда- әлеуметтік экономикалы, сауда – ұйымдастырушылық және т.б.
жағдайдағы өнімді өткізуге қалыптасқан анализ. Фирманың жетістігі жоғары
өніммен қызметтердің, оларды үнемі жаңарту мен жетілдіру, жабдықтаушылармен
тұтынушылармен жұмыс жасаумен анықталады.
4.Жарнама – соңғы мақсатқа жетудегі бағыталған, яғни тауар мен қызметтер
өткізу мен оларға сұранысты қалыптастыруға бағытталған комплекстік іс –
шаралар жиынтығы болып табылады.
Мичиган университетінің професоры Е.Макарти маркетинк-миксдамыта
отырып, 1960-шы жылы төрт элэменттен тұратын 4рмоделін ұсынған. Ол
ағылшынның рәрпінен басталатын өнімprodukt,бағаprice, орынplece,
және жылжытуpromotion деген ұғымдардан тұрады. Бұл моделдің ықшамдылығы
және сиымдылығы, оны қабылдаудың қарапайымдылығы, құрылуының логикасы оны
теорияда және тәжірбиеде маркетинктік өзгермелерді анықтаудың әйгілі түрі
түрі ретінде қолдануға мүмкіндік береді. Бұл тұжырымдаманы алғаш рет
Дженерал Элэктрикпайдаланған. Маркетинк-микс тұжырымдамасы негізінде
көптеген шетелдік оқулықтардың мазмұны жасалған, оны нарыққа бейімделген
фирмалар мен компаниялар өз қызыметінде қолданады. АБДИ компаниясының да
маркетинг жүйесі де осы маркетинг -миксжүиесінде жұмыс істеуде.
1.2. ӨНІМНІҢ БӘСЕКЕ КАБІЛЕТТІЛІГІН БАҒАЛАУ.
Өнімнің бәкеге қабілетілігін бағалау.
Берілетін әдістемелік амалдарды жүзеге асырудың 3 кезеңі бар.
1-ші кезеңде өнімнің нарық сегментінің құрамын анықтау және осы
сегменттердің талаптарын жүйелеу. Әр сегмент бойынша кәсіпорынның тауары
оның бәсекелестік тауармен қажеттілікті қанағаттандыру бойынша салыстыру.
Тұтынушылардың өнімге деген сұранысын қанағаттандыру критерилердің жиынтығы
анықталады, олардың маңызына қарай істеу өткізіледі және тұтынушы бағалау
және атап көрсеткен сипаттамалардың салыстырмалы маңыздылығы қалыптасады.
Жылжытатын өнімнің мүмкіндік спекторы және тұтыну қасиеттерінің кеңейтілуі,
сапа көтеру жолдары мен бағыттары анықталады. Осы кезеңде ақпарат
ұсынылатын тұтынушылар тобының сұранысы негізінде жиналады. Өнім сапасының
нарықтың және нақты тұтынушылардың талабына сай болуы. Яғни тұтынушыларды
тарту арқылы жоғары табысқа жету болып табылады.
2-ші кезеңде максималды пайда әкелетін кәсіпорынның тауарын анықтау.
Өндіріс шығындарын қалай азайтуға болатыны анализделенеді. Өндіріс қорлары,
шетел серіктестіктермен мақсаты қарым - қатынасты сферасы ашылады.
3-ші кезеңде өткізу қызметінің эффективтілігі анализделінеді және
уақыт үнемдеу мүмкіндігі, өткізу функциясы мен қызметінің ұзақтылығы
анықталады.
Нарық жағдайының позициясын бағалау әдісі нарықты динамикада фирманың
қалыптастыру жүйесінде қалыптасады. Осы әдістердің есептеу әдісі болып
тауардың өмірлік циклі саналады. Яғни оның рынокта пайда болу мен одан шығу
уақыты. Тауардың өмірлік циклінің кезеңдері: енгізу, өсу, кемелдену,
құлдырау. Кәсіпорын әрбір кезеңінде белгілі масштабта өнімін өткізе алады
және ол нарық бөлігінде немесе сату динамикасында көрініс табады. Бұл жерде
кәсіпорынның өндірген өнімінің өмірлік циклындағыкемелдену кезеңінің орны
ерекше болып табылады, себебі кемелдену кезеңінде кәсіпорын өте көп көлемде
дайын өнім өндіру мен қызмет көрсете алады. Өнім өндіру процесінен
бастап,соңғы тұтынушыға дейін белсенді жұмыс атқаруға тырысады.
Нарықта өнімді жылжыту.
Мақсатты тұтынушылары бар рыноктық нышаны анықтағаннан кейін, нарықта
өнім өткізу жолдарын қарастыру керек (жарнама шараларының сатудағы үлесі,
өткізуді ынталандыру және т.б.). Оның бірнеше вариантары бар:
А варианты. Егер де өнімнің мақсатты аудиториясы ретінде мүмкін
болатын барлық тұтынушылары алынса, онда нарыққа біріңғай өнім өткізу
шарамен шығуға болады.
Б варианты. Егер де әр түрлі белгілер бойынша тұтынушылар сегменттелсе,
онда әрбір мақсатты аудитория үшін өнім өткізудің өзіндік шаралары ұсынылуы
керек.
В варианты. Тұтынушыларды Б варианты бойынша сегменттегеннен кейін,
басқа сегменттердің тұтынушылары ақпарат алатындығы немесе өнімді сатып алу
мақсатты тұтынушылар сегментімен сенімді болғанда, мақсаты аудиторияға 1
сегментті қосуға болады. Жарнамалық компанияны одан әрі жалғастыруда, осы
өткізу шараларды көшбасшыларға бағыттауға болады. Мақсатты аудиторияны
таңдағаннан кейін, нарықта өнімді өткізу әдістемесін ұйымдастыру керек. Ол
екі түрлі болуы мүмкін: міндетті және итеруң.
2-ші сурет. Нарықта өнім жылжыту әдісі:
А
Б
А-Міндетті әдістемесі (соңғы тұтынушыға сұраныстың әсері).
Б-Итеруң әдістемесі (агрессивті түрде өнімді мәжбүрлеу) .
Міндетің әдістемесі кезінде нарықта жылжытатын тауарды сауда
ұйымдарын сатып алуға етермелеу үшін, соңғы тұтынушылардың сұранысы
активті болу керек. Итеру әдістемесі – соңғы тұтынушыға дейін өз
каналдары бойынша өнім өткізу туралы ескеретін сауда құрылымы.
Кәсіпорынның іскерлік белсенділікті кеңейту бағыты аз мөлшерде
болсада, кәсіпорынның қай нарықта қызмет ететіндігі (ол үшін ескі немесе
жаңа), нарыққа қандай өніммен (традиционды ескі немесе кәсіпорын үшін
жаңа) шығуына байланысты. Осы облыста мүмкін болатын 4 мінез – құлықтың
стратегиялық бағыты бар. Осы бғыттар 4–ші суретте матрица түрінде
көрсетілген.
1-ші кесте .Мінез - құлықтың стратегиялық бағыты.
Нарық
Ө
н
д
і
р
і
с
Ескі Жаңа
Ескі Терең ену Позицияны кеңейту
маркетингтік маркетингтік
стратегия стратегиясы
Жаңа Өнім өңдеу Диверсификация
маркетингтік маркетингтік
стратегиясы стратегиясы
1-ші кестеде өндірістік нарықтың матрицасын талдау:
Терең ену маркетингтік стратегиясы (ескі өнім – ескі нарық) әлі
толмаған кезінде эффективті. Ескі ассортименті ескі нарықта ұсынғанда,
бәсекелестерге қарағанда төмен бағамен және шығынды азайту арқылы
артықшылыққа иелінуге болады. Позицияны кеңейту маркетингтік стратегиясы
(ескі өнім – жаңа нарықтың) жаңа рынокта тауар ассортиментін өткізуді
кеңейтуге мүмкіндік береді (нарықта жаңа сегменттің болуын қоса алғанда).
Өнім өңдеу маркетингтік стратегиясы (жаңа өнім – ескі нарық) кәсіпорында
жаңа ассортиментік позициялары бар болғанда эффективті. Ол басқалардан
сапалық жағынан ерекшеленеді, мысалы жаңа дизаин, жаңа қосалқылар.
Диверсификация маркетингтік стратегиясы (жаңа өнім – жаңа нарық) өнім
түрлерін немесе басқа бір рыноктан кәсіпорынның тәуелділігін жою үшін
қолданылады. Осы 4 стратегиялардың ойлап тапқан үйлестіруі де болуы мүмкін.
Маркетинг жүйесі кәсіпорынның нарыққа бейімделу мен тұрақтадыруды жоғарлату
факторы ретінде келесілерді атап көрсетуге болады:
Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің табысы келесі ережелер негізінде
дұрыс қабылданған маркетингтік стратегияларға байланысты:
• Кәсіпорынның экономикалық потенциалы таңдаған шаруашылық сферасында
нақты мүмкіндіктермен бағаланады.
• Әрбір кәсіпорынның мүмкіндігі өндірісте қолданылмаған ресурстар мен
қорларға байланысты. Яғни потенциалды өндіріске ендірген немесе
ендірмеген ресурстар көлемімен сипатталады.
• Кәсіпорынның экономикалық потенциалы тек қана мүмкіндіктер мен
ресурстар бар болуымен ғана емес, сонымен бірге жұмыс істейтін
қызметкерлердің іскерлік деңгейімен сипатталады. Ең алдымен
маркетологтардың кәсіби қабілеттілігі максималды пайда әкелетін
өнімді шығарудың дұрыс ұйымдастыруымен сипатталады.
Кәсіпорынның экономикалық потенциалын келесі түрде қарастыруға болады:
Кәсіпорынының Адам Негізгі
Айналым
экономикалық = капиталы + капитал + капитал
потенциалы
Бұлардың қосындысы кәсіпорынның жалпы шаруашылық қызметтерді
құрайды. Ол басқа кәсіпорындармен салыстырғанда бәсеке қабілеттілік
деңгейін көрсетеді. Кәсіпорынның ресурстық потенциалдарға қолданылуын
сипаттайтын негізгі көрсеткіштерге ресурстарды қабылдай алатын көлемін
және ресурстарды беруді жатқызуға болады.
Жалпы түрде шаруашылықтың маркетингтік стратегияның
эффективтілігін келесі формула арқылы көрсетуге болады:
Эфективтілік=Ресурс көлемі+өнім өндіру+ өнімді өткізу Max
(1)
1.3.КӘСІПОРЫНДАҒЫ МАРКЕТИНГТІК ЗЕРТТЕУЛЕР.
Маркетингтік зерттеулер – шаруашылық басқарудың элементі. Олар
кәсіпорында өндірісте – сатуды, жабдықтауды және сауда қызметін қосады.
Рынокқа тауарды шығару алдында, кәсіпорын мыналарда сенімді болу
керек:
• Ұсынылған өнім өз сатып алушыларын табады.
• Сатушы ұсынған баға өнім өндіруге кеткен шығыннан аз болмайды.
• Өнімді дайындау үшін кәсіпорын нарықта материал, шикізат және т.б.
компаненттер жеткілікті мөлшерде және тиімді бағамен сатылатындығы.
Кәсіпорын потенциалын бағалау.
Кәсіпорын күшті жақтарына потенциалды ресурстардың жеткілікті мөлшерде
бар болуы (материалдық, қаржылық, еңбектік, ақпараттық және т.б.) сапалы
өнім және сатып алушыларда жақсы атаққа иілік ету, аз шығын, шығарылатын
өнімнің рационалды ассортименті, дамыған өнім өткізу жүйесі, эффективті
менеджмент, инновацияға бейімділік, қосымша қызмет көрсету және т.б.
Кәсіпорынның әлсіз жақтарына қызметтің стратегиялық бағыттың толық
жетілдірмеуі, нарық туралы толық білмеу, қиын шешілетін өндірістік
проблемалар, жоғары мамандырылған қызметкерлердің болмауы, жаман жарнама,
өндіріс рентабильдігінің төмен болуы және т.б.
Тиімді мүмкіндіктеріне кәсіпорынды алдын – алу және қадағалау, яғни
жаңа нарыққа шығу мүмкіндігі, қосымша инвесторларды тарту (соның ішінді
шетел), cеріктестік қарым – қатынастарды орнату, жаңа технология мен құрал
– жабдықтардың пайда болуы, темір жол, экспорттық және т.б. тарифтерге
бағаны төмендету, сонымен қатар банктік кредиттер бойынша пайыздық
ставкаларды, мемлекеттік тапсырыстарды алуды, салық салуды оптималдандыру,
және мемлекеттік қолдауды күшейту, нарықтан бәсекелестердің кетуі.
Қауіп – қатер ықтималдықтың пайда болуына кәсіпорынның маркетингтік
жүйесі байқау жасау керек. Оған нарықта жаңа бәсекелестердің пайда болуы,
нарық қарқының баяу өсуінің, макроэкономикалық көмек жүйесінің нашарлауы,
сатып алушылардың талғамының өзгеруі және т.б. жатады.
Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтардың құрамы мен оның мүмкіндіктері
мен қауіп - қатердің құрамын талдағаннан кейін олардың арасында байланысты
талдау керек. Ол үшін біз мақсатты матрицаны құрамыз. Матрицаның сол
жағында екі бөлікті (әлсіз жақтарынң және күшті жақтарынң), бөлеміз, оның
құрамына жоғарыда айтып кеткен анализдар жатады. Құрамына барлық анықталған
мүмкіндіктер мен қауіп – қатер кіретін матрицаның жоғарғы бөлігінде
мүмкіндіктерң және қауіп – қатерң орналасқан.
Бөліктердің қиылысқан жерінде төрт бөлік: А бөлігі (күшті жақтар мен
мүмкіндіктерң), В бөлігі (әлсіз жақтары мен мүмкіндіктерің), С бөлігі
(күшті жақтары мен қауіп - қатерң), Д бөлігі (Әлсіз жақтары мен қауіп -
қатерң).
2-ші кесте.Кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтарын ескере отырып
мүмкіндіктері мен қауіп-қатерге матрицалық анализ.
Кәсіпорын Перспективалар
жағдайының
ерекшеліктері.
Мүмкіндіктері Қауіп-қатер
1. 2.
Әлсіз жақтары
1 В Д
2
3
...
Анализдің қорытындысы бойынша А бөлігінде кәсіпорынынң күшті жақтарын
ескере отырып, сыртқы ортада пайда болған мүмкіндіктерге жүзеге асыру үшін
стратегияны жасау. В бөлігінде кәсіпорынның әлсіз жақтарын шешу үшін пайда
болған мүмкіндіктерді пайдалану. С бөлігінде пайда болатын қауіп – қатерді
жену үшін кәсіпорынның маркетингтік стратегиясы оның күшті жақтарын
пайдалану қажет. Д бөлігі үшін кәсіпорын пайда болатын қауіп – қатерді
және әлсіз жақтарын женуге бағытталған маркетингтік стратегияны әзірлеу
керек.
Стратегияны жасау барысында мүмкіндіктер мен қауып – қатерлер өзінің
қарама – қайшылығына өтіп кету мүмкін. Қолданылмаған мүмкіндік қауіп –
қатер болуы мүмкін, егер де оны оны бәсекелес кәсіпорын пайдаланса. Немесе
керісінше, сәтті болдырмаған қауіп – қатер, кәсіпорында бәсекелестік
арттықшылыққа ие болады, егер де бәкелес қауіп- қатерді жоймаса
Кәсіпорынның (фирманың) маркетингі.
Қазіргі кәсіпорынның маркетингі көп мақсатты мінез – құлқтан тұрады.
Стратегиялық мақсаттарды жетумен бірге көптеген ағымды және оперативті
шешімдерді шешу керек. Экономикалық проблемалардан басқа әлеуметтік,
ұйымдастырушылық, ғылыми – техникалық проблемелар туындайды. Жиі
қайталанатындар, дәстүрлі проблемалардан басқа күтпеген жағдайда шешім
қабылдау қажет. Маркетингтің мақсаттары келесі жүйелік суретте көрсетілген:
Мақсаттардың белгілері бойынша жіктелуі.
Маркетингтік мақсаттардың жіктелуі мақсаттарды жобалуды нақтылау және
сәйкесінше әдістер мен жүйені қолдану. Маркетингтің мақсаттарды әртүрлі
және олардың саны көп. Кәсіпорынның меншік түріне, формасына, масштабына
қарамастан оның құрамын жүйелі түрде анықтамай жұмыс жасай алмайды.
Кәсіпорында шаруашлық дамудың бағыттарының стратегиялқ құрамы және оның
бәсекеге қабілеттілікті құру бағдарламасының қамтамасыз етілуінің рөлі 5-ші
суретте көрсетілген. Егер де кәсіпорын нақты даму мақсаттарын анықтамаса,
осы мақсатқа жетудің жолдарын қарастырмаса, ол нарқтық экономикада өз
қызметін жүргізе алмайды.
3-ші сурет. Кәсіпорынның маркетингтік мақсаттрадың жүйесі.
ациялық
Маркетингті қайта құру.
Маркетингті қайта құру біріншіден, ескі маркетингтік тәсілдерден жаңа
тәсілдерге бір қалыпты өтуді, екіншіден, маркетингті қайта құру үшін
бірнеше жағдайларды атап өтуге жөн. Соның қатарында:
• Фирмаға жаңа маркетингтік және ұйымдастырушылық әдістерді енгізу үшін
алдын – ала анализ жасау.
• Қайта құрудың әдесі мақсатталған бағдарламаның жасалуы.
• Осы бағдарламаны басқару үшін құрылымды құру.
• Қайта құруды түзету үшін басқарудың әдістерін мен формаларын
қалыптастыру.
Жаңалықты енгізудегі кәсіпорынның қаржылық, материалдық және еңбектік
ресурстардың бар болуы мен қатар оның жолында негізгі ұйымдық және
психологиялық барьерларды анықтау маңызды.
Ұйымдастырушылық жоспарда мынандай кедергілер болуы мүмкін:
• Бөлемшелер арасында кофликт.
• Бөлемшелер арасында коммуникацияның жақсы дамымағандығы.
• Ұйымдастырушылық жұмыстарға жаңа талаптар мен қалыптасқан ынталандыру
жүйесі арасында қайшылықтар.
• Не болсада қалыптасқан қарым – қатынасты сақтап қалу.
Барлық барьерлардің ішінен мамандар жоғарығы басқарушылық
кәсіпорындардағы маркетингтің жаңа әдістеріне көп мән береді. Жаңалықты
енгізгенде басшылардың көмегі маңызды ал жаңартпашылықты енгізгенде
кәсіпорын басшылары жағынан көңіл бөлінгенін талап етеді. Маркетингтегі
жаңалық жауапкершілік пен өкілеттілікті қайта тағайындауды, шешім қабылдау
процедураларын өзгертеді.
Нарық сегментін таңдау.
Маркетинг тұрғысынан қарағанда рыноктар бір – біріне ұқсамайтын әрбір
рынокта ерекше тұтынушылардан тұрады. Ал коммерциялық әрекет табысты болуы
үшін тұтынушылардың әр түрлі категориясының айрықша талабын есепке алу
керек. Міне, осы рынокты сегменттеудің негізі болады.
Сонымен рынокты сегменттеу дегеніміз – рыноқтағы тұтынушыларды әртүрлі
топтарға бөлу және әр топтың талабына сай жеке тауар мен оның маркетинг
кешенін ұсыну болады. Рынокты сегменттеу ұғымын тұңғыш рет 50 жылдары Смит
Уэнделл пайдаланды. Және бұл тәсіл жалпы маркетинг стратегиясы ретінде
ұсынылады. Сегменттеудің мақсаты өндірілген және жетілген және өткізетін
тауарға нақтылы сатып алушыны қамтамасыз ету болып табылады. Маркетирнг іс
– тәжірбиесінде рынокты сегменттеу арқылы фирма мынандай нәтижелерге ие
болады:
• Тұтынушылардың әртүрлі тауарға деген қажеттілігін қанағатандыру деңгейі
максималды дәрежеге жеткізу.
• Фирманың тауарды өңдеуге, өндіруге, өткізуге кеткен шығындарды ұтымды
және үйлесімді болуын қамтамасыз етеді.
• Әлуетті тұтынушылардың іс - әрекетін айқындап, талдау негізінде қолайлы
маркетинг стратегиясын жасауға көмектеседі.
• Тауардың, фирманың бәсеке қабілетін жоғарлатуды қамтамасыз етеді.
• Бұрын басқа фирмалар ескермеген жаңа рынок сегментіне шығу арқылы
бәсекелік күресті жоюға немесе төмендетуге мүмкіндік береді. Бұл
бәсекеге кететін шығынды азайтады.
Нарық нышанын анықтау.
Кәсіпорының коммерциялық табысы өзінің нарығын табуымен ғана емес,
сонымен бірге бос орынды (рыноктық нышаны) табуымен байланысты.
Яғни кәсіпорынның бәсекелестік артықшылығын жүзеге асыруға мүмкіндік
беретін нақты тұтынушылары бар әрекет өрісі. Нишаның көлемі тұтынышылар
сегментінің масштабымен анықталады, яғни осы сегменті құрайтын потенциалды
сатып алушылардың санымен және сатып алу бейімділік факторымен. Басқаша
айтқанда нақты сегменттің ішінен сатып алушылар тауар ассортиментінің
ішіндегі өнімге қанша ақшыны жұмсайтынын немесе нақты сегмент сатып
алушылары қанша тауарды тұтынатынатыны. Рыноктык нишаның сыйымдлығы келесі
формул арқылы есептеуге болады:
EP = Х * П * У , немесе ЕР = Х * Н ,
(2)
Мұнда:
ЕР – і-ші тұтынушылық сегменттің нарық сиымдылығы j-ші тауарлық
секторына қолдану;
Х - і-ші тұтынушылық сегментте мүмкін болатын тұтынушылардың саны;
П - і-ші тұтынушылық сегментке орташа сатып алушылық қаржылық
потенциалы;
У - j-ші тауарлық сектордың өнімін сатып алуға мүмкін болатын і-
ші сегменттің шығындар деңгейі;
Н - j-ші тауарлық сектор бойынша і-ші сегменттің бір бірлікке
нақты сатып алынатын тауарлар саны;
Егер j-ші тауарлық сектор бойынша барлық тұтынушылық сегменттердің
көлемін қоссақ, j-ші тауарлық сектордың (ЕР ) нарықтық сиымдылығы болады:
ЕР = ∑ Х * П * У немесе ЕР =∑ Х * Н . (3)
Барлық тауарлы сектор брйынша нарықтық сиымдылықтарын қоссақ, онда
жалры нарық сиымдылығын (ЕР) аламыз:
ЕР= ∑ ЕР. (4)
Жалпы нарық сиымдылықта (dn ) әрбір нишаның бөлігі келесі
қтынаспенанықталады:
Dn = ЕР ЕР. (5)
Нышаны вертикалды және горизонтальды болуы мүмкін (немесе олардың
қосылуы). Вертикалды нишаға бағытталған маркетинг бір немесе ұқсас тауар
ассортиментті бойынша тұтынушылар тобын қажеттілігін қанағаттандыру.
Горизонтальды нишаға бағытталған маркетинг әртүрлі тауар ассортименті
бойынша бір немесе ұқсас тұтынушылар тобының қажеттіліктерін
қанағаттандыруға бағытталған. Ол мақсаты түрде тұтынушылар үшін қызмет
және тауар ассортиментін ұлғайтытуды көздейді, олардың арасында тығыз
байланыс бар болуына қарамастан.
2.МАРКЕТИНГТІ КӘСІПОРЫНҒА ЕНГІЗУДІҢ МӘСЕЛЕЛЕРІ
2.1. ”АБДИ КОМПАНИ” А.Қ.-НЫҢ ҚЫЗМЕТІ.
Компанияның құру тарихы.
Қазақстан Республикасында канцелярлық нарығында белгілі өндірушілер
болмағанда, біраз уақыт бойы мемелекетке канцелярлық тауар аз мөлшерде
келгенде және Қазақстан барлық жабдықтаушылармен байланыс жоғалтқан кезде,
яғни КСРО ыдырағаннан кейін 1994 жылы кыркүйек айында Қазақстанның АБДИ
компаниясы құрылды. АБДИ компаниясы өз қызметін Қазақстанға мектеп
дәптерінің партиясын көтерме жеткізуінен бастады, кейін оның ассортименті
ұлғайды. АБДИ сауда нүктелерінде үлкен сұраныстың арқасында және ұсыныстың
жеткілігінен үлкен кезектер бола бастады, сондықтан сауда жүйесін ұлғайту
қажеттілігі туды. Жылдан - жылға тауар ассортименті мен қызмет көрсету
сервисі де кеңейтіле түсті. Бүгінгі күні Қазақстан бойынша 25 АБДИ фирмалық
дүкенінде 550 адам жұмыс істейді. Қазақстанның барлық қалаларында ондаған
филиаладар мен дилерлер бар, және бұл шекті емес, өйткені қазіргі кезде
тағы да бірнеше филиалдар мен дүкендер ашылуға дайындалып жатыр.
АБДИ Компаниң А.Қ. – ның стратегиялық бизнесі.
Өзіне қатысты қызметтің максималды түрде дамуы Компанияның сапалы және
эффективті дамуына тауардың кең таңдау, толық қызмет комплексі, жағымды
атмосфера, сонымен қатар бағалардың жақсы үйлестіруі мен тауардың сапасы
көмектеседі. Жыл сайын жақсы жұмыстың атағын дәлелдей отырып, сатудың 3
дәрежесінде: бөлшек, көтерме, корпаративті түрде жұмыс істеуге көмектеседі.
Компанияның негізгі мақсаты: Қазақстан Републикасынның және Орталық Азияның
әрбір азаматына әлемдік дәрежедегі мектеп пен офиске арналған тауарды
жеткілікті етіп жасау және корпаративті қызмет көрсету. Корпаративті
тұтынушыларға ерекше жағдай жасау мен компанияның менеджерлері әрбір
тұтынушының сұранысына индивидуалды тұрғыда қысқа мерзімде олардың барлық
өтінішін қарайды және олардың тіліктерін орындайды. Компанияның жұмыс
істеудің негізгі принциптері болып, ұсынатын тауар мен қызметтердің
ассортименттік оптимизациясын, өзінің тұтынушына максималды географиялық
жақындату, сатуға қазіргі кездегі технологияны енгізу және ұсынатын
қызметтің сапасын үнемі арттыру саналады.
Сауда жүйесі, филиалдар.
Қазақстанның үлкен қалаларында кең сервистік жүйелері бар: Алматы,
Астана, Талдықорған, Өскемен, Павлодар, Петропавлск, Қарғанды, Қостанай,
Ақтөбе, Орал, Атырау, Шымкент, Тараз. Қазақстанның 14 қалаларында 25
фирмалық дүкендер бар, соның ішінде 8 үлкен супермаркеттерімен қоса.
Бүгінгі таңда компанияның жалпы ауданы 13 мың шаршы шақырымды құрайды, ал
қоймалық аудан 20 мың шаршы шақырымнан астам. Компанияның дамыған қызметтік
жүйесі кең ауқымды тұтынушылардың қысқа мерзімде толық көлемде сұранысын
қанағаттандыруға көмектеседі. Қазақстанның әрбір қаласында 1 архитекторлық
стильде жасалған. Транспорт пен техникамен жабдықталған қазіргі кездегі
әдемі супермаркеттер компанияның визиттік картасы болады. Қазақстанның
әрбір аймағында бірдей ассортиментік тауар, бірдей қызмет, бірдей сату
политикасы, бірдей баға политикасы бар.Бір қалада бірдей және қысқа
мерзімде барлық филиалдарда контракт бойынша тауар жеткзуді жүзеге асыруға
оперативті байланыс көмектеседі. Өзіне - өзі қызмет ету жүйесі, тауарларға
қол жеткізер бостандық, штрихкодтау жүйесі, әр түрлі канцелярлық тауарлар
тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға және сатып алу процесін
тездетеді.
Қызметтер.
АБДИ Компани өзінің тұтынушылары үшін әртүрлі қызметтерді ұсынады:
• Компанияның сайтында интернет – дүкен. Оның саитын мына адрес
бойынша тауып алуға болады WWW.abdi.kz не болмаса телефон арқылы
хабарласу үшін факсының номері:2-33-33-63,2-98-57-94.Компан ияның
сайтында тұтынушы қандай тауарлардың асортиментімен таныса алады,
тауар сатып алуға мүмкіндіктер жайында толық танысуға болады.
• Жеңілдіктер мен әртүрлі төлеу формалары.Мысалға:көп тауар алғаны
үшін шегерім, тез төлегені үшін шегерім, фиктивті шегерім,
маусымдық шегерімдер, компания үшін маңызды және тұрақты
тұтынушылар үшін шегерімдер және тағыда да басқа шегерімдер
түрлері.Көп мөлшерде тауар сатып алған кезде оның ақшасын кейінге
қалдыру,бөліп төлеужәне тағы да дасқа төлеу формалары бар.
• Тауарды мемлекеттің әрбір аймақтық өкілдігіне жеткізу: алыс және
оқшау жатқан аудандарға, ауыл-аймақтарға тауарды жеткізу.
• 14 қала бойынша тауарды офиске дейін жеткізу.
• АБДИ дүкенінде сатып алынған әрбір тауарына кепілдік.
• Логоны тауарға енгізу;
• Катриджті толықтыру;
• Оперативті полигафия және т.б.
Компания тұтынушыға өз уақытында жоғары сапалы тауарды жеткізуге, тауар
сапасының жеңілдіктеріне және сатып алудан кейінгі қызметке көп көңіл
бөледі. Ал осындай кепілдіктерді тек қана болашақта жұмыс істейтін
компаниялар бере алады.
Серіктестіктер қатары:
Әлемнің 35 елінде 180 өндіріс – фабрикалармен қарым – қатынас жасайды.
АҚШ, Франция, Италия, Дания, Финляндия, Чехия, Венгрия, Польша, Ресей және
т.б. Ол АБДИ Компаниясының нарықта өз тауарына деген тұрақты бағаны сақтап
алуға көмектеседі. Қоймада үлкен мөлшерде тауарды үнемі бар болуы мен
қазақстандық тұтынушылардың қажеттілігін қанағаттардыратын,тауарды
жеткізетін сервистік – таңдаушыны таңдайды. Дүкендерде өз уақытында
тауардың түсуін қадағалайтын және қазақстандық тұтынушылардың тілегін мен
талғамын кейде алдын – ала біліп қояды. АБДИ Компаниясы көптеген жылдар
бойы көптеген серіктестіктермен байланысты орнату арқылы Қазақстанда
көптеген эксклюзивті сауда маркаларымен жабдықтайды. Компанияның мұқият
жасалған политикасы мен логистикасына байланысты компания әлемдік сападағы
тауарды шығарған елдегі бағадан арзан алады. Компания өз жітістігінде
тоқталмайды, ол әлемдік көрмелерге қатысады; жаңа өнімді, брендті
бағалайды; жаңа өндірушілерді іздейді; жаңа дизаинді ойлап табуға
көмектеседі.
Компанияның тұтынушылары.
АБДИ Компаниясының ең үлкен жетістігі болып тұтынушылардың жастық
диапозоны 1 жастан бастап шексіздіке дейін болып саналады, өйткені
адамдардың барлық жастағы негізгі ерекшелігі ол даму мен оқып үйренудің
тілегі. Компания үшін әрбір тұтынушы маңызды, яғни жеке және заңды
тұлғалар. Тұтынушылардың арасында бастауыш сыныпқа баратын оқушы,
зейнеткерлер, Республиканың атақты және таңымал адамдары.
Компанияның корпаративті тұтынушылары:
1) Мемлекеттік комитеттер мен органдар – Қаржы, Қорғаныс, Әділеттік,
Байланыс пен энергетика, Ғылым мен білім беру, Сауда және Индустрия
Министрліктері; Қ.Р. І.І.Б.; Президент апаратты; Қ.Р. Парламенті;
Салық Комитеттері және т.б.
2) Банктер – Қ.Р. Ұлтық банкі; Қазақстан Халық Банкі; Тұран Әлем
Банкі; TEXAKA Банкі; Нұрбанк; Лариба Банкі және т.б.
3) Транспорттар – “Қазақстан Темір Жолы”; Эйр Астана; Алматы және
Астана халықаралық әуежайы; Трансаэро және т.б.
4) Байланыс, телерадиолық және телекоммуникациялық – “Қазпочта” ААҚ;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz