Су мен минералды тұздардың қозғалуы

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

Су мен минералды тұздардың қозғалуы
Оттекті тұздар

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Су мен минералды тұздардың қозғалуы

Тамырдың топырақтан сорған минералды заттары тамырда қалып қоймай сабақ бойымен көтеріліп жер үсті мүшелеріне барады. Су мен минералды заттар сабақтың қай қабаты арқылы қозғалатынымен танысалық. Өткен сабақта берілген төртінші тапсырмадағы тәжірибені талдайық (18-сурет) . Тәжірибеден боялған суға салынған өркеннің жапырағымен, гүлінің боялғандығын көреміз. Сабағын ұстарамен көлденеңінен және ұзынынан теңдей екіге қақ жарып қараңдар (ұлғайтқыш әйнекті пайдаланыңдар) . Қабық пен өзек қабаты боялмай, тек сүрек қабатының боялғаны байқалады. Бұл тәжірибеден су мен минералды тұздар сабақтың сүрек қабатымен қозғалатынын білеміз.

Органикалық заттардың қозғалуы . Жарықта жапырақтағы крахмал суда ерімейтіндіктен, крахмал күйінде сабақ бойымен қозғалмайды. Крахмал қантқа айналуы керек. Қант суда жақсы еритіндіктен қабықтағы сүзгілі түтіктер арқылы өсімдіктің барлық мүшелеріне барады. Органикалық заттар қабықтағы тін талшықтары (сүзгілі түтік) арқылы қозғалады.

Органикалық заттардың қозғалысын бақылауға арналған тәжірибеге 1 ай уақыт керек. Ұзындығы 15 см-дей 2 бұтақ алынады. Біріншісін төменгі ұшынан (суға салынатын жағы) 5 см жоғарырақ жерінен қабығын (енін 3 см-дей) сақиналап кеседі. Екінші бұтақты сақиналап кеспей сол күйінде ыдыстағы суға салып қояды. Қабығы кесілген бұтақта қосалқы тамырлар кесілген жерінің жоғарғы жағынан шығады. Кесілген жердің төменгі жағында тамырлар пайда болмайды. Қоректік зат кесілген жерден төмен қарай өте алмайды. Ал қабығы кесілмей салынған бұтақта қосалқы тамырлар бұтақтың ұшынан дамиды. Бұл органикалық заттар тек қабықпен қозғалатынын дәлелдейді.

Органикалық заттар өсімдіктің өсе бастаған жас мүшелерінің қорегіне жұмсалады. Қорекке ортақ етпей, күнбағыс, жүгері, қызанақ сияқты өсімдіктердің түбінен қаулап шыққан артық өркендерін жұлады. Жапырақ қолтығынан шыққан өркендерді де жұлып тастайды. Мұндай жағдайда жүгерінің собығы, күнбағыстың себеті өте ірі болады.

Оттекті тұздар

Қышқыл ішіндегі сутектің орнын металл алатын болса, сондай қосындыны тұз деп атайды. Басқа сөзбен айтқанда қышқыл қалдығы мен металдың химиялық қосындысы тұз болып табылады. Қышқылдардың оттекті түрлері де, оттексіз түрлері де болатынын білеміз. Галоид элементтер ылғи оттексіз қышқыл- дар қүрайды. Мысалы, көміртек қышқылы, күкірт қышқылы, азот қышқылы т. б. Осы сияқ ты қышқылдардың қалдықтарына металдар қосылады да, әр түрлі минералдар құралады.

Соларды оттекті қышқылдардың тұздары дейді. Бірақ «тұз» деген сөздің өзі де «қышқыл» қалдығымен қосылған зат екенін көрсетеді. Сондықтан оны қысқартып, оттекті тұздар десе де түсінікті болады. Қалған минералдардық барлығын, органикалықтарынан басқасын, осы оттекті тұздарға жатқызуға болады.

Сондықтан барлық минерал атаулының үштен екісі осы топқа жатады деуге болады. Минералдар арасында, соның ішінде оттекті тұздар арасында, кремний қышқылдарының тұздары, яғни силикаттар ерекше орын алады. Барлық жер қыртысында тау жыныстарын қүраушы минералдардың кепшілігі осы силикаттарға жатады. Сондықтан силикаттарды өз алдына жеке қарастырамыз. Бұл жерде тек силакаттардан басқ а оттекті тұздардың ең керектілерін қарастырамыз. Біздің тоқталатын тұздарымыз: карбонаттар (көмір қышқыл тұздары), нитраттар (азот қышқыл тұздары), сульфаттар (күкірт қышқыл тұздары), фосфаттар (фосфор қышқыл тұздары), вольфраматтар (вольфрам қышқыл тұздары), бораттaр(бор қышқыл тұздары) т. б.

Осы тұздардың көпшілігі сусыз және сулы болып екі түрде кездеседі. Сонымен қатар осы тұздардың әр түрлі геологиялық жағдайларда қышқыл, орташа (немесе қалыпты) және негізді түрлері кездеседі. Химиядан белгілі осы түсініктерді тағы да еске сала кетейік. Егер қышқыл ішіндегі сутек металмен толық ауыспай, қосындыда қалып қойса, ол қышқыл тұз болады. Мысалы көмір қышқылъіның натриймен қосылуынан мынадай қышқыл тұз шығады: NaНСО ₃ - нахколит. Бұл сияқты тұздар табиғи геологиялық жағдайларда сирек кездеседі.

Орташа немесе қалыпты тұздарда қышқылдың ішіндегі сутектің орнына түгелдей металдар орналасқан. Демек, орташа тұздар - қалыпты, ең көп кездесетін тұздар. Олар металл мен қышқыл қалдығынан ғана тұрады, құрылысы тұрақты, берік болады, сондықтан олар көп кездеседі. Бұған мысал өте көп, тек соның белгілі бірнешеуіне тоқтала кетейік. Мысалы, көмір қышқылының қалдығы кальциймеы қосылса, онан кальцит (СаСО ₃ ) атты минерал шығады. Орташа тұздардың сулы түрінің мысалына гипс (CaSО ₄ • 2Н ₂ О ) жатады. Негізді тұздарда қышқыл қалдығы кеміп, оның орнына гидроксил иондары кіреді. Бұған малахит - Сu ₂ (СО ₃ ) • (ОН) ₂ мысал бола алады. Негізді тұздар түріндегі минералдар да табиғатта аз емес.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.