Бухгалтерлік баланс ұғымы
1. Кіріспе. . . . . . . . . . . . .3
2. Негізгі бөлім
2.1. Бухгалтерлік баланс. . .. . . . . . . 4
2.2. Қаржылық есептілік. . . . . . 9
3. Қорытынды . . . . . . . . 14
2. Негізгі бөлім
2.1. Бухгалтерлік баланс. . .. . . . . . . 4
2.2. Қаржылық есептілік. . . . . . 9
3. Қорытынды . . . . . . . . 14
Бухгалтерлік есептің негізгі және басты міндетінің, атқаратын қызметі мен функциясының бірі - пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді дер кезінде, яғни уақтылы жеткізіп беріп отыру. Осындай ақпараттық мәліметгің негізгі қайнар көзі болып - бухгалтерлік баланс табылады. «БАЛАНС» сөзі француз тілінен алынған. Бұл сөз қазақ тіліне аударылғанда «таразы» немесе «тепе-тең» деген мағынаны білдіреді. Сырт көзбен қарағанда кәсіпорынның бух-галтерлік балансы актив және пассив деп аталатын екі бөлімді кестеге ұқсас болып табылады. Оның сол жағында, яғни активінде кәсіпорынның қаржылары, заттай және ақшалай түрдегі мүліктері мен шығындары көрсетілсе (орналастырылған болса), оңжағында, яғни пассив бөлімінде осы ұйымның қорлану көздері қарастырылады. Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес бухгалтерлік баланстың актив бөлімінде кәсіпорынның өзіне тиесілі, яғни қолда бар мүліктері қарастырылады. ұйым осыларды пайдалану арқылы ғана алдағы уақытта табыс таба алатындықтан бүл мүліктерді кәсіпорынның әлуетті табыстары ретінде таниды. Ал баланстың пассиві -деп аталатын бөлімінде кәсіпорынның қорлану көздері туралы ақпаратты мәліметтер жазылады.
Қаржылық есеп–бұл шаруашылық операцияларын бухгалтерлік жағынан ретке келтіріп, тіркеуді қамтамасыз ететін есептік ақпаратты жинастыру жүйесі. Қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъектінің мүлкі мен міндеттемелері туралы ақпаратты топтастырады (материалдық және материалдық емес активтер, жалға алынған мүліктер, қаржылай және заттай салынған жарна, ағымдағы активтер (ТМЗ)), субъектінің міндеттері несие, дебиторлық және кредиторлық берешектер, ақша қаражаты, меншікті капитал, бөлінбеген табыс (шығын) және т.б. Қаржылық есептің деректерін шаруашылық жүргізуші субъект ішінде әртүрлі деңгейдегі басшылар мен сыртқы пайдаланушылар пайдаланады (қазіргі және болашақтағы инвесторлар, кредиторлар, банктер, салық және қаржы ұйымдары). Өндірістік есептің міндеті-өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны туралы деректер жинастырып, өңдеу. Бұл ақпарат субъектінің коммерциялық құпиясы болып табылады, сондықтан ол тиісті басшы адамдардың өз іштерінде пайдалануына бағытталған.
Қаржылық есеп–бұл шаруашылық операцияларын бухгалтерлік жағынан ретке келтіріп, тіркеуді қамтамасыз ететін есептік ақпаратты жинастыру жүйесі. Қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъектінің мүлкі мен міндеттемелері туралы ақпаратты топтастырады (материалдық және материалдық емес активтер, жалға алынған мүліктер, қаржылай және заттай салынған жарна, ағымдағы активтер (ТМЗ)), субъектінің міндеттері несие, дебиторлық және кредиторлық берешектер, ақша қаражаты, меншікті капитал, бөлінбеген табыс (шығын) және т.б. Қаржылық есептің деректерін шаруашылық жүргізуші субъект ішінде әртүрлі деңгейдегі басшылар мен сыртқы пайдаланушылар пайдаланады (қазіргі және болашақтағы инвесторлар, кредиторлар, банктер, салық және қаржы ұйымдары). Өндірістік есептің міндеті-өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны туралы деректер жинастырып, өңдеу. Бұл ақпарат субъектінің коммерциялық құпиясы болып табылады, сондықтан ол тиісті басшы адамдардың өз іштерінде пайдалануына бағытталған.
Жоспар:
1. Кіріспе_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _3
2. Негізгі бөлім
2.1. Бухгалтерлік баланс_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4
2.2. Қаржылық есептілік_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9
3. Қорытынды _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 14
4. Пайдаланылған адебиеттер_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _15
Кіріспе
Бухгалтерлік есептің негізгі және басты міндетінің, атқаратын қызметі мен функциясының бірі - пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді дер кезінде, яғни уақтылы жеткізіп беріп отыру. Осындай ақпараттық мәліметгің негізгі қайнар көзі болып - бухгалтерлік баланс табылады. БАЛАНС сөзі француз тілінен алынған. Бұл сөз қазақ тіліне аударылғанда таразы немесе тепе-тең деген мағынаны білдіреді. Сырт көзбен қарағанда кәсіпорынның бух-галтерлік балансы актив және пассив деп аталатын екі бөлімді кестеге ұқсас болып табылады. Оның сол жағында, яғни активінде кәсіпорынның қаржылары, заттай және ақшалай түрдегі мүліктері мен шығындары көрсетілсе (орналастырылған болса), оңжағында, яғни пассив бөлімінде осы ұйымның қорлану көздері қарастырылады. Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес бухгалтерлік баланстың актив бөлімінде кәсіпорынның өзіне тиесілі, яғни қолда бар мүліктері қарастырылады. ұйым осыларды пайдалану арқылы ғана алдағы уақытта табыс таба алатындықтан бүл мүліктерді кәсіпорынның әлуетті табыстары ретінде таниды. Ал баланстың пассиві -деп аталатын бөлімінде кәсіпорынның қорлану көздері туралы ақпаратты мәліметтер жазылады.
Қаржылық есеп - бұл шаруашылық операцияларын бухгалтерлік жағынан ретке келтіріп, тіркеуді қамтамасыз ететін есептік ақпаратты жинастыру жүйесі. Қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъектінің мүлкі мен міндеттемелері туралы ақпаратты топтастырады (материалдық және материалдық емес активтер, жалға алынған мүліктер, қаржылай және заттай салынған жарна, ағымдағы активтер (ТМЗ)), субъектінің міндеттері несие, дебиторлық және кредиторлық берешектер, ақша қаражаты, меншікті капитал, бөлінбеген табыс (шығын) және т.б. Қаржылық есептің деректерін шаруашылық жүргізуші субъект ішінде әртүрлі деңгейдегі басшылар мен сыртқы пайдаланушылар пайдаланады (қазіргі және болашақтағы инвесторлар, кредиторлар, банктер, салық және қаржы ұйымдары). Өндірістік есептің міндеті-өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны туралы деректер жинастырып, өңдеу. Бұл ақпарат субъектінің коммерциялық құпиясы болып табылады, сондықтан ол тиісті басшы адамдардың өз іштерінде пайдалануына бағытталған.
Негізгі бөлім
2.1 Бухгалтерлік баланс
Кәсіпорынның шаруашылық құралдары өндіріс саласына үздіксіз қатысады. Оның барлық шаруашылық құралдарының, мүлігінің шамасын анықтау үшін және есептік кезеңге оларға экономикалық баға беру үшін және қаржылық-шаруашылық қызметін басқару үшін әрбір кәсіпорынның өзінің шаруашылық құралдары мен мүлігі туралы жалпылама мәліметтер болу керек.Осындай жалпылау бухгалтерлік балансты құру жолымен жүзеге асырылады.
Бухгалтерлік баланс шаруашылық құралдары мен олардың көздерін белгілі бір мерзімге ақшалпй өлшемде топтастыруды білдіреді. Баланс термині латын сөздерінен bis - екі рет және lans - таразы табағы дегенді білдіреді, яғни теге-теңдік мағынасын (ұғымын) білдіреді. Кәсіпорынның шаруашылық құралдары мен олардың көздерін жалпылау кесте көмегімен жүзеге асырылады, ол да баланс деп аталады. Сонымен қатар бұл әдіс бухгалтерлік қорытынды есеп жүйесіндегі негізгі форма. Шаруашылық операцияларын толық жүзеге асыру үшін әрбір кәсіпорындар белгілі бір көлем мен дәрежеде қорлар етеді. Құралдар мен құралдардың қорлану көздерінің жалпы көлемі ақшалай өлшеммен жинақталып, белгілі бір мерзімі қарай топтастырылып қортындыланады.
Баланс екі бөліктен тұрады: активтен және пассивтен. Сол жағы актив деп, оң жағы пассив деп аталады. Активте шаруашылық құралдарының құрамы және орналасуы көрсетіледі, ал пассивте бұл құралдардың пайда болу көздері көрсетіледі. Актив пен пассив өзара тең болады, өйткені кәсіпорын құралдарының жалпы мөлшері әрқашанда олардың көздерінің жалпы мөлшеріне тең
құралдар = капитал + міндеттемелер
Мұндай теңдікті баланстық теңдеу деп атайды. Бұл теңдік кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы ақпаратты көрсетпейді, бірақ та балансты құруда қателіктер жіберілмесе әрқашанда сақталады. Актив пен пассив жекелеген баптардан құралады. Баланс бабы дегеніміз шаруашылық құралдары немесе олардың көздерінің жекелеген аттары. Баланс активінде орналасқан баптар активті, он пассивінде орналасқандары пассивті деп аталады. Баланс активті мен пассивінің жиыны баланс валютасы деп аталады. Баптарды бөлімдерге топтастыру экономикалық белгі бойынша жүргізіледі. Баланс бабы бухгалтерлік баланстың негізгі элементі болып табылады. Баланстың біртектес баптары топтарға біріктіріледі, ал топтар - бөлімдерге. Баланс баптарын топтау негізінен қаржылық стандартына сәйкес келесідей принциптер енгізілген.
- баланстың актив баптары үшін-активтердің әрекет ету мерзімі;
- баланстың пассив баптары үшін-пассивтердің қалыптастыру және оларды жоюдың мерзімдері принципі.
Шаруашылық субъектінің балансы келесідей бөлемдермен көрсетілген актив:
- ұзақ мерзімді активтер: негізгі құралдар, яғни жер, ғимараттар мен құрылыс жайлары, машиналар мен жабдықтар, көлік құралдары, жіктеуге сәйкес негізгі құралдардың басқа да түрлері; жинақталған тозуы, аяқтамлмаған күрделі құрылыс;
- материалдық емес активтер; амортизация кезеңі, әдісі және есеп беру кезеңіндегі есептен шығарылуы көрсетіле отырып; гудвим, патенттер, тауар белгілері және т.б.
- ұзақ мерзімі инвестициялар: еншілес серіктестіктерге инвестициялар; тәуелді заңды ұйымдарға инвестициялар; басқа ивнестициялар, егер олардың (бастапқы құны) баланстық құнынан өзгеше болса, ағымдағы құны көрсетіле отырып.
- ұзақ мерзімі дебиторлық қарыздар: алынуға тиісті шоттар, алынған вексельдер, негізгі шаруашылық секіртестік пен оның еншілес серіктестіктері арасындағы ішкі топтық операцилар нәтидесінде пайда болған дебиторлық қарыздар; акционерлік қоғамның қызметкерлерінің дебиторлық қары; басқа да дебиторлық қарыздар;
- алдағы кезең шығындары.
Қысқа мерзімді активтер.Ашылуға тиіс мына баптарды қамтиды: өңдеу өткізу мерзіміне тәуелсіз түрде тауарлық - материалдық қорлар; бір жыл ішінде есептен шығарылуы мүмкін алдағы кезең шығындары; ақша қаражаттары; қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар: бір жыл ішінде алынатын дебиторлық қарыз; ағымдағы активтерді сатып алу үшін аванстық төлемдер; алынуға тиісті шоттар; алынған вексельдер; негізгі шаруашылық серіктестік пен оның еншілес секіртестіктері арасындағы ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда болған дебиторлық қарыз, басқа да дебиторлық қарыз.
Пассив:
-меншікті капитал:жарғылық капитал, қосымша төлеген капитал, қосымша төленбеген капитал ( нег. құралдарды, инвестицияларды қайта бағалау сомалары), резервтік капитал, бөлінбеген табыс (зиян).
-ұзақ мерзімді міндеттемелер: қамтамасыз етілген несиелер, қамтамасыз етілмеген несиелер, негізгі шаруашылық серіктестік пен оның еншілес серіктестіктерінің бір-біріне беретін несиелері, кейінге қалдылырған салықтар.
-қысқа мерзімді міндеттемелер: қысқа мерзімді несие және овердрафт; ұзақ мерзімді несиелердің ағымдағы бөлігі, кредиторлық қарыз (төленуге тиісті шоттар және вексельдер, алынған аванстар, салықтар бойынша қарыздар, төленуге тиісті дивиденттер басқа да кредиторлық қарыздар), төленуге тиіс есептелінген шығындар, алдағы кезеңдердің табыстары және басқалады.
Осы көрсетілген бухгалтерлік баланстың активі мен пассивін орналастыру тәртібі (кәсіп) барлық меншік формалары кәсіпорындары және экономиканың салалары үшін қолданылады сақталады. Айырмашылықтар баланстың жалпы валютасында баптардың үлес салмақтарында байқалуы мүмкін. Өнеркәсіптік өндірістік балансы активінде үлкен үлес салмақты Негізгі құралдар және Шикізат пен материалдар алады; ауыл шаруашылық кәсіпорындарында - Жер, Аяқталмаған өндіріс, сауда ұйымдарында Тауарлар бабы алады. Бухгалтерлік баланс өзінің экономикалық мазмұны бойынша кәсіпорынның шаруашылық құралдарының және олардың қалыптасу қайнар көздерінің жағдайы туралы белгілі бір күнге есеп берушілік міндетті формаларының бірі болып табылады. Ол бір айдың, бір кварталдың, жарты жылдың, бір жылдың жиындық мәліметтерін бейнелейді.
Бухгалтерлік баланстың түрлері. Бухгалтерлік баланстың бірнеше түрлері бар. Бухгалтерлік баланстар мына белгілер бойынша жіктеледі:
1)Құрастыру уақыты бойынша,
2)Құрудың қайнар көздері бойынша,
3)Ақпарат көлеміне байланысты,
4)Қызметтің сипатына байланысты,
5)Меншік нысандары бойынша,
6)Бейнелеу көлемі бойынша,
7)Тазарту тәсілдері бойынша.
Құрастыру уақыты бойынша баланс түрлері мынандай болуы мүмкін: кіріспе, ағымдағы, таратылу, бөлу, қосылу.
Кіріспе балансты кәсіпорын алғаш рет құрылған кезде жасайды. Ол кәсіпорынның өз қызметін бастаған тұстағы құндылықтарын анықтайды. Ағымдағы баланстар кәсіпорынның барлық қызмет ету уақыты бойында жасалады. Олар өз кезегінде бастапқы, аралық және соңғы (қорытындылық) болып бөлінеді. Бастапқы баланс есептік кезеңнің басына, ал соңғы баланс есептік кезеңнің аяғына құрылады. Осыған орай, есептік кезеңнің соңғы балансы келесі жылдың бастапқы балансы болып саналады.
Аралық баланстар жылдың басы мен аяғы арасындағы межеге құрылады. Оның соңғы баланстан айырмашылығы, біріншіден, соңғы балансқа баланстың қандай да бір баптарын ашатын есеп беру нысандарының көпшілік бөлігі қоса тіркеледі, екіншіден, аралық баланстар тәртіп бойынша, ағымдағы бухгалтерлік есеп мәліметтерінің негізінде ғана құрылады, ол кезде соңғы балансты құрардың алдында баланстың баптарына міндетті түрде түгендеу жасалуы керек.
Таратылу балансы кәсіпорын таратылған және жабылған кезде жасалады.
Бөлу баланстары ірі кәсіпорынның ішіндегі бірнеше шағын құрылымдық бірліктерге немесе құрылымдық бөлімшелерді басқа бір кәсіпорынға берген кезде жасалатын баланс, бұл жағдайда балансты беру балансы деп те атауға болады.
Біріктіру балансын бірнеше кәсіпорындарды біріктірген кезде жасайды.
Балансты жасаудың қайнар көздері бойынша былай бөледі: инвентарлық, кітаптық, бас.
Инвентарлық баланстар шаруашылық құралдардың тізімі негізінде ғана құрылады. Мұндай баланстар бұрынғы қызмет еткен мүлік негізінде кәсіпорынның құрылуы кезінде немесе кәсіпорынның өз нысанын өзгертуі кезінде (мемлекеттік нысаннан акционерлік, біріккен нысандарға ауысу) талап етіледі.
Кітаптық баланс тек қана ағымдағы бухгалтерлік есептің мәліметтері негізінде оларды тексермей-ақ алдын-ала түгендеу жүргізу деректерінің негізінде жасайды.
Бас балансты есеп мәліметтерінің және түгендеу жүргізу деректерінің негізінде жасайды.
Ақпарат көлеміне байланысты былай бөлінеді: біртекті, жинақ, шоғырландырылған.
Біртекті баланс бір ғана кәсіпорынның қызметін көрсетеді және ағымдағы бухгалтерлік есеп мәліметтерінің негізінде жасалады.
Жинақ баланстарын бірнеше біртекті баланс баптарында есепте тұрған сомаларды механикалық түрде қосу жолымен алады.
Шоғырландырылған баланс - экономикалық түрде бір-бірімен өзара байланысты заңды дербес кәсіпорындардың баланстарын қосу жолымен жасалады. Мұны холдинг компаниялары өздерінің еншілес және тәуелді серіктестіктері бар бас кәсіпорындар пайдаланады.
Қызметтің сипатына байланысты баланстар негізгі және негізгі емес қызмет баланстары болып бөлінеді.
Негізгі қызмет балансы - кәсіпорынның бағытына және оның жарғысына сәйкес жасалған баланс.
Негізгі емес қызмет балансы - кәсіпорынның құрамында тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы, қосалқы ауыл-шаруашылығы, көлік шаруашылығының бар болуы, осы бөлімшелер бойынша жасалған баланс негізгі емес қызметтің балансы болып есептеледі. Егер осы бөлімшелер бойынша баланс жасалмайтын болса, онда олардың қызметтері тиісті баптарды қосу жолымен негізгі қызмет балансында көрсетіледі.
Меншік нысандарына байланысты баланстар мемлекеттік, жергілікті, басқару, кооперативтік, ұжымдық, жеке, аралас және біріккен кәсіпорындардың баланстары болып бөлінеді.
Бейнелеу көлемі бойынша баланстар дербес және жеке болып бөлінеді.
Дербес баланс заңды тұлғалар болып табылатын кәсіпорындарда болады.
Жеке балансты кәсіпорындардың құрылымдық бөлімшелері, цехтар, филиалдар жасайды.
Тазарту тәсілі бойынша баланс-брутто және баланс-нетто болады.
Баланс-брутто - реттеуші баптарды қосатын бухгалтерлік баланс (негізгі құралдардың тозуы,материалдық емес активтердің амортизациясы)
Баланс-нетто - реттеуші баптарсыз жасалған бухгалтердік баланс. Бухгалтерлік баланс кәсіпорынның есептік кезеңге қаржылық жағдайы туралы ақпараттар алудың қайнар көзі болып табылады. Ол кәсіпорынның шаруашылық құралдарының құрамы мен құрылымын, айналым құралдарының икемділігі мен айналымдылығын, дебиторлық және кредиторлық қарыздарының қаржылық жағдайы мен динамикасын, қорытындылық қаржылық нәтижені білуге мүмкіндік жасайды. Бухгалтерлік баланс шаруашылық құралдарын басқарумен тығыз байланыстағы құрылтайшыларды, менеджерлерді және басқа да тұлғаларды кәсіпорынның жағдайымен таныстырып, меншік иесінің қарамағында не бар екені, яғни материалдық құралдардың сандық және сапалық қатынастағы қорлардың қандай екені, ол қалай пайдаланатыны және осы қорды құруға кімнің қандай үлес қосып жатқаны жайлы мәліметтер береді. Бухгалтерлік баланс ақпараттардың қайнар көзі бола отырып, ақшалай бағалауда көрсетілген әрі белгілі бір мерзімге құрылған шаруашылық құралдарының құрамы мен орналастырылуы және олардың құрылу көздері бойынша экономикалық топтастыру және жалпылама қорыту тәсілі.
Шаруашылық әрекеттер ықпалынан баланстың өзгеріске ұшырау типтері.Кәсіпорын қызметінің үрдісінде туындайтын көптеген шаруашылық әрекеттері актив және пассив жиынтықтарының теңдіктерін бұзбайды, сонымен бірге жеке баптардың сомалары мен баланс нәтижелері өзгеріске ұшырауы мүмкін. Бұл әрбір әрекеттің баланстың екі бабына әсер етуімен түсіндіріледі: шаруашылық құралдарының құрамы мен олардың құрылу көздерінің мөлшері. Олар баланстың активінде және пассивінде немесе бір уақытта активте де, пассивте де болуы мүмкін. Сонымен, шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде баланс баптарындағы өзгерістердің сипатына байланысты шаруашылық әрекеттерді төрт топқа бөлуге болады. Мысалы, ай ішінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Кіріспе_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _3
2. Негізгі бөлім
2.1. Бухгалтерлік баланс_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4
2.2. Қаржылық есептілік_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 9
3. Қорытынды _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 14
4. Пайдаланылған адебиеттер_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _15
Кіріспе
Бухгалтерлік есептің негізгі және басты міндетінің, атқаратын қызметі мен функциясының бірі - пайдаланушыларға кәсіпорынның мүлкі және қаржылық жағдайы туралы ақпараттық мәліметтерді дер кезінде, яғни уақтылы жеткізіп беріп отыру. Осындай ақпараттық мәліметгің негізгі қайнар көзі болып - бухгалтерлік баланс табылады. БАЛАНС сөзі француз тілінен алынған. Бұл сөз қазақ тіліне аударылғанда таразы немесе тепе-тең деген мағынаны білдіреді. Сырт көзбен қарағанда кәсіпорынның бух-галтерлік балансы актив және пассив деп аталатын екі бөлімді кестеге ұқсас болып табылады. Оның сол жағында, яғни активінде кәсіпорынның қаржылары, заттай және ақшалай түрдегі мүліктері мен шығындары көрсетілсе (орналастырылған болса), оңжағында, яғни пассив бөлімінде осы ұйымның қорлану көздері қарастырылады. Бухгалтерлік есеп стандартына сәйкес бухгалтерлік баланстың актив бөлімінде кәсіпорынның өзіне тиесілі, яғни қолда бар мүліктері қарастырылады. ұйым осыларды пайдалану арқылы ғана алдағы уақытта табыс таба алатындықтан бүл мүліктерді кәсіпорынның әлуетті табыстары ретінде таниды. Ал баланстың пассиві -деп аталатын бөлімінде кәсіпорынның қорлану көздері туралы ақпаратты мәліметтер жазылады.
Қаржылық есеп - бұл шаруашылық операцияларын бухгалтерлік жағынан ретке келтіріп, тіркеуді қамтамасыз ететін есептік ақпаратты жинастыру жүйесі. Қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъектінің мүлкі мен міндеттемелері туралы ақпаратты топтастырады (материалдық және материалдық емес активтер, жалға алынған мүліктер, қаржылай және заттай салынған жарна, ағымдағы активтер (ТМЗ)), субъектінің міндеттері несие, дебиторлық және кредиторлық берешектер, ақша қаражаты, меншікті капитал, бөлінбеген табыс (шығын) және т.б. Қаржылық есептің деректерін шаруашылық жүргізуші субъект ішінде әртүрлі деңгейдегі басшылар мен сыртқы пайдаланушылар пайдаланады (қазіргі және болашақтағы инвесторлар, кредиторлар, банктер, салық және қаржы ұйымдары). Өндірістік есептің міндеті-өнімнің (жұмыстың, қызметтің) өзіндік құны туралы деректер жинастырып, өңдеу. Бұл ақпарат субъектінің коммерциялық құпиясы болып табылады, сондықтан ол тиісті басшы адамдардың өз іштерінде пайдалануына бағытталған.
Негізгі бөлім
2.1 Бухгалтерлік баланс
Кәсіпорынның шаруашылық құралдары өндіріс саласына үздіксіз қатысады. Оның барлық шаруашылық құралдарының, мүлігінің шамасын анықтау үшін және есептік кезеңге оларға экономикалық баға беру үшін және қаржылық-шаруашылық қызметін басқару үшін әрбір кәсіпорынның өзінің шаруашылық құралдары мен мүлігі туралы жалпылама мәліметтер болу керек.Осындай жалпылау бухгалтерлік балансты құру жолымен жүзеге асырылады.
Бухгалтерлік баланс шаруашылық құралдары мен олардың көздерін белгілі бір мерзімге ақшалпй өлшемде топтастыруды білдіреді. Баланс термині латын сөздерінен bis - екі рет және lans - таразы табағы дегенді білдіреді, яғни теге-теңдік мағынасын (ұғымын) білдіреді. Кәсіпорынның шаруашылық құралдары мен олардың көздерін жалпылау кесте көмегімен жүзеге асырылады, ол да баланс деп аталады. Сонымен қатар бұл әдіс бухгалтерлік қорытынды есеп жүйесіндегі негізгі форма. Шаруашылық операцияларын толық жүзеге асыру үшін әрбір кәсіпорындар белгілі бір көлем мен дәрежеде қорлар етеді. Құралдар мен құралдардың қорлану көздерінің жалпы көлемі ақшалай өлшеммен жинақталып, белгілі бір мерзімі қарай топтастырылып қортындыланады.
Баланс екі бөліктен тұрады: активтен және пассивтен. Сол жағы актив деп, оң жағы пассив деп аталады. Активте шаруашылық құралдарының құрамы және орналасуы көрсетіледі, ал пассивте бұл құралдардың пайда болу көздері көрсетіледі. Актив пен пассив өзара тең болады, өйткені кәсіпорын құралдарының жалпы мөлшері әрқашанда олардың көздерінің жалпы мөлшеріне тең
құралдар = капитал + міндеттемелер
Мұндай теңдікті баланстық теңдеу деп атайды. Бұл теңдік кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы ақпаратты көрсетпейді, бірақ та балансты құруда қателіктер жіберілмесе әрқашанда сақталады. Актив пен пассив жекелеген баптардан құралады. Баланс бабы дегеніміз шаруашылық құралдары немесе олардың көздерінің жекелеген аттары. Баланс активінде орналасқан баптар активті, он пассивінде орналасқандары пассивті деп аталады. Баланс активті мен пассивінің жиыны баланс валютасы деп аталады. Баптарды бөлімдерге топтастыру экономикалық белгі бойынша жүргізіледі. Баланс бабы бухгалтерлік баланстың негізгі элементі болып табылады. Баланстың біртектес баптары топтарға біріктіріледі, ал топтар - бөлімдерге. Баланс баптарын топтау негізінен қаржылық стандартына сәйкес келесідей принциптер енгізілген.
- баланстың актив баптары үшін-активтердің әрекет ету мерзімі;
- баланстың пассив баптары үшін-пассивтердің қалыптастыру және оларды жоюдың мерзімдері принципі.
Шаруашылық субъектінің балансы келесідей бөлемдермен көрсетілген актив:
- ұзақ мерзімді активтер: негізгі құралдар, яғни жер, ғимараттар мен құрылыс жайлары, машиналар мен жабдықтар, көлік құралдары, жіктеуге сәйкес негізгі құралдардың басқа да түрлері; жинақталған тозуы, аяқтамлмаған күрделі құрылыс;
- материалдық емес активтер; амортизация кезеңі, әдісі және есеп беру кезеңіндегі есептен шығарылуы көрсетіле отырып; гудвим, патенттер, тауар белгілері және т.б.
- ұзақ мерзімі инвестициялар: еншілес серіктестіктерге инвестициялар; тәуелді заңды ұйымдарға инвестициялар; басқа ивнестициялар, егер олардың (бастапқы құны) баланстық құнынан өзгеше болса, ағымдағы құны көрсетіле отырып.
- ұзақ мерзімі дебиторлық қарыздар: алынуға тиісті шоттар, алынған вексельдер, негізгі шаруашылық секіртестік пен оның еншілес серіктестіктері арасындағы ішкі топтық операцилар нәтидесінде пайда болған дебиторлық қарыздар; акционерлік қоғамның қызметкерлерінің дебиторлық қары; басқа да дебиторлық қарыздар;
- алдағы кезең шығындары.
Қысқа мерзімді активтер.Ашылуға тиіс мына баптарды қамтиды: өңдеу өткізу мерзіміне тәуелсіз түрде тауарлық - материалдық қорлар; бір жыл ішінде есептен шығарылуы мүмкін алдағы кезең шығындары; ақша қаражаттары; қысқа мерзімді қаржылық инвестициялар: бір жыл ішінде алынатын дебиторлық қарыз; ағымдағы активтерді сатып алу үшін аванстық төлемдер; алынуға тиісті шоттар; алынған вексельдер; негізгі шаруашылық серіктестік пен оның еншілес секіртестіктері арасындағы ішкі топтық операциялар нәтижесінде пайда болған дебиторлық қарыз, басқа да дебиторлық қарыз.
Пассив:
-меншікті капитал:жарғылық капитал, қосымша төлеген капитал, қосымша төленбеген капитал ( нег. құралдарды, инвестицияларды қайта бағалау сомалары), резервтік капитал, бөлінбеген табыс (зиян).
-ұзақ мерзімді міндеттемелер: қамтамасыз етілген несиелер, қамтамасыз етілмеген несиелер, негізгі шаруашылық серіктестік пен оның еншілес серіктестіктерінің бір-біріне беретін несиелері, кейінге қалдылырған салықтар.
-қысқа мерзімді міндеттемелер: қысқа мерзімді несие және овердрафт; ұзақ мерзімді несиелердің ағымдағы бөлігі, кредиторлық қарыз (төленуге тиісті шоттар және вексельдер, алынған аванстар, салықтар бойынша қарыздар, төленуге тиісті дивиденттер басқа да кредиторлық қарыздар), төленуге тиіс есептелінген шығындар, алдағы кезеңдердің табыстары және басқалады.
Осы көрсетілген бухгалтерлік баланстың активі мен пассивін орналастыру тәртібі (кәсіп) барлық меншік формалары кәсіпорындары және экономиканың салалары үшін қолданылады сақталады. Айырмашылықтар баланстың жалпы валютасында баптардың үлес салмақтарында байқалуы мүмкін. Өнеркәсіптік өндірістік балансы активінде үлкен үлес салмақты Негізгі құралдар және Шикізат пен материалдар алады; ауыл шаруашылық кәсіпорындарында - Жер, Аяқталмаған өндіріс, сауда ұйымдарында Тауарлар бабы алады. Бухгалтерлік баланс өзінің экономикалық мазмұны бойынша кәсіпорынның шаруашылық құралдарының және олардың қалыптасу қайнар көздерінің жағдайы туралы белгілі бір күнге есеп берушілік міндетті формаларының бірі болып табылады. Ол бір айдың, бір кварталдың, жарты жылдың, бір жылдың жиындық мәліметтерін бейнелейді.
Бухгалтерлік баланстың түрлері. Бухгалтерлік баланстың бірнеше түрлері бар. Бухгалтерлік баланстар мына белгілер бойынша жіктеледі:
1)Құрастыру уақыты бойынша,
2)Құрудың қайнар көздері бойынша,
3)Ақпарат көлеміне байланысты,
4)Қызметтің сипатына байланысты,
5)Меншік нысандары бойынша,
6)Бейнелеу көлемі бойынша,
7)Тазарту тәсілдері бойынша.
Құрастыру уақыты бойынша баланс түрлері мынандай болуы мүмкін: кіріспе, ағымдағы, таратылу, бөлу, қосылу.
Кіріспе балансты кәсіпорын алғаш рет құрылған кезде жасайды. Ол кәсіпорынның өз қызметін бастаған тұстағы құндылықтарын анықтайды. Ағымдағы баланстар кәсіпорынның барлық қызмет ету уақыты бойында жасалады. Олар өз кезегінде бастапқы, аралық және соңғы (қорытындылық) болып бөлінеді. Бастапқы баланс есептік кезеңнің басына, ал соңғы баланс есептік кезеңнің аяғына құрылады. Осыған орай, есептік кезеңнің соңғы балансы келесі жылдың бастапқы балансы болып саналады.
Аралық баланстар жылдың басы мен аяғы арасындағы межеге құрылады. Оның соңғы баланстан айырмашылығы, біріншіден, соңғы балансқа баланстың қандай да бір баптарын ашатын есеп беру нысандарының көпшілік бөлігі қоса тіркеледі, екіншіден, аралық баланстар тәртіп бойынша, ағымдағы бухгалтерлік есеп мәліметтерінің негізінде ғана құрылады, ол кезде соңғы балансты құрардың алдында баланстың баптарына міндетті түрде түгендеу жасалуы керек.
Таратылу балансы кәсіпорын таратылған және жабылған кезде жасалады.
Бөлу баланстары ірі кәсіпорынның ішіндегі бірнеше шағын құрылымдық бірліктерге немесе құрылымдық бөлімшелерді басқа бір кәсіпорынға берген кезде жасалатын баланс, бұл жағдайда балансты беру балансы деп те атауға болады.
Біріктіру балансын бірнеше кәсіпорындарды біріктірген кезде жасайды.
Балансты жасаудың қайнар көздері бойынша былай бөледі: инвентарлық, кітаптық, бас.
Инвентарлық баланстар шаруашылық құралдардың тізімі негізінде ғана құрылады. Мұндай баланстар бұрынғы қызмет еткен мүлік негізінде кәсіпорынның құрылуы кезінде немесе кәсіпорынның өз нысанын өзгертуі кезінде (мемлекеттік нысаннан акционерлік, біріккен нысандарға ауысу) талап етіледі.
Кітаптық баланс тек қана ағымдағы бухгалтерлік есептің мәліметтері негізінде оларды тексермей-ақ алдын-ала түгендеу жүргізу деректерінің негізінде жасайды.
Бас балансты есеп мәліметтерінің және түгендеу жүргізу деректерінің негізінде жасайды.
Ақпарат көлеміне байланысты былай бөлінеді: біртекті, жинақ, шоғырландырылған.
Біртекті баланс бір ғана кәсіпорынның қызметін көрсетеді және ағымдағы бухгалтерлік есеп мәліметтерінің негізінде жасалады.
Жинақ баланстарын бірнеше біртекті баланс баптарында есепте тұрған сомаларды механикалық түрде қосу жолымен алады.
Шоғырландырылған баланс - экономикалық түрде бір-бірімен өзара байланысты заңды дербес кәсіпорындардың баланстарын қосу жолымен жасалады. Мұны холдинг компаниялары өздерінің еншілес және тәуелді серіктестіктері бар бас кәсіпорындар пайдаланады.
Қызметтің сипатына байланысты баланстар негізгі және негізгі емес қызмет баланстары болып бөлінеді.
Негізгі қызмет балансы - кәсіпорынның бағытына және оның жарғысына сәйкес жасалған баланс.
Негізгі емес қызмет балансы - кәсіпорынның құрамында тұрғын-үй коммуналдық шаруашылығы, қосалқы ауыл-шаруашылығы, көлік шаруашылығының бар болуы, осы бөлімшелер бойынша жасалған баланс негізгі емес қызметтің балансы болып есептеледі. Егер осы бөлімшелер бойынша баланс жасалмайтын болса, онда олардың қызметтері тиісті баптарды қосу жолымен негізгі қызмет балансында көрсетіледі.
Меншік нысандарына байланысты баланстар мемлекеттік, жергілікті, басқару, кооперативтік, ұжымдық, жеке, аралас және біріккен кәсіпорындардың баланстары болып бөлінеді.
Бейнелеу көлемі бойынша баланстар дербес және жеке болып бөлінеді.
Дербес баланс заңды тұлғалар болып табылатын кәсіпорындарда болады.
Жеке балансты кәсіпорындардың құрылымдық бөлімшелері, цехтар, филиалдар жасайды.
Тазарту тәсілі бойынша баланс-брутто және баланс-нетто болады.
Баланс-брутто - реттеуші баптарды қосатын бухгалтерлік баланс (негізгі құралдардың тозуы,материалдық емес активтердің амортизациясы)
Баланс-нетто - реттеуші баптарсыз жасалған бухгалтердік баланс. Бухгалтерлік баланс кәсіпорынның есептік кезеңге қаржылық жағдайы туралы ақпараттар алудың қайнар көзі болып табылады. Ол кәсіпорынның шаруашылық құралдарының құрамы мен құрылымын, айналым құралдарының икемділігі мен айналымдылығын, дебиторлық және кредиторлық қарыздарының қаржылық жағдайы мен динамикасын, қорытындылық қаржылық нәтижені білуге мүмкіндік жасайды. Бухгалтерлік баланс шаруашылық құралдарын басқарумен тығыз байланыстағы құрылтайшыларды, менеджерлерді және басқа да тұлғаларды кәсіпорынның жағдайымен таныстырып, меншік иесінің қарамағында не бар екені, яғни материалдық құралдардың сандық және сапалық қатынастағы қорлардың қандай екені, ол қалай пайдаланатыны және осы қорды құруға кімнің қандай үлес қосып жатқаны жайлы мәліметтер береді. Бухгалтерлік баланс ақпараттардың қайнар көзі бола отырып, ақшалай бағалауда көрсетілген әрі белгілі бір мерзімге құрылған шаруашылық құралдарының құрамы мен орналастырылуы және олардың құрылу көздері бойынша экономикалық топтастыру және жалпылама қорыту тәсілі.
Шаруашылық әрекеттер ықпалынан баланстың өзгеріске ұшырау типтері.Кәсіпорын қызметінің үрдісінде туындайтын көптеген шаруашылық әрекеттері актив және пассив жиынтықтарының теңдіктерін бұзбайды, сонымен бірге жеке баптардың сомалары мен баланс нәтижелері өзгеріске ұшырауы мүмкін. Бұл әрбір әрекеттің баланстың екі бабына әсер етуімен түсіндіріледі: шаруашылық құралдарының құрамы мен олардың құрылу көздерінің мөлшері. Олар баланстың активінде және пассивінде немесе бір уақытта активте де, пассивте де болуы мүмкін. Сонымен, шаруашылық әрекеттерінің нәтижесінде баланс баптарындағы өзгерістердің сипатына байланысты шаруашылық әрекеттерді төрт топқа бөлуге болады. Мысалы, ай ішінде ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz