Хромосомадан тыс тұқым қуалау заңдылықтары


Пән: Медицина
Жұмыс түрі:  Курстық жұмыс
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:   

АННОТАЦИЯ

Курстық жұмыс « Хромосомадан тыс құым қуалау заңдылықтары » тақырыбында орындалған.

Генетика ғылымына жалпы сипаттама берілді. Тұқымқуалаушылық заңдылықтары зерттелді. Хромосомадан тыс құым қуалау заңдылықтарына талдау жасалды.

Жұмыстың мазмұны кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Курстық жұмыс 25 беттен тұрады.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .
3
КІРІСПЕ . . .: І НЕГІЗГІ БӨЛІМ . . .
3: 4
КІРІСПЕ . . .: 1. 1 Генетика туралы түсінік . . .
3: 4
КІРІСПЕ . . .: 1. 2 Тұқымқуалаушылық . . .
3: 11
КІРІСПЕ . . .: 1. 3 Тұқым қуалаушылық аурулары . . .
3: 12
КІРІСПЕ . . .: 1. 4 Тұқым қуалаушылықтың заңдылықтары . . .
3: 14
КІРІСПЕ . . .: 1. 5 Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы . . .
3: 20
КІРІСПЕ . . .: 1. 6 Хромосомадан тыс тұқым қуалау заңдылықтары . . .
3: 22
КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .
3: 24
КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .
3: 25

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Генетика организмнің негізгі екі қасиетін-тұқым қуалаушылықпен өзгергіштікті зерттейді. Тұқым қуалаушылық дегеніміз организмнің көбеюі кезінде өзінің, қасиеттері мен даму ерекшеліктерін ұрпаққа 6epyi. Тұқым қуалаушылықтың нәтижесінде кейбір организм түрлері көптеген ұрпақтарды өмірге келтіре отырып жүздеген миллион жылдар бойында біршама ғана өзгеріске ұшырады.

Тұқымқуалаушылық - ұрпақтар арасындағы материалдық және функционалдық сабақтастықты қамтамасыз ететін тірі организмдерге тән қасиет. Тұқым қуалаушылыққа байланысты тірі организмдердің морфология, физиология және биохимия құрылымы мен жеке даму ерекшеліктері ұрпақтан ұрпаққа беріледі. Организмдердегі тұқымқуалаушылық факторларының болатынын алғаш болжам жасап, тұқым қуалау заңдылықтарын ашқан Г. Мендель болды.

Ұқсас жұп хромосомаларды бойлай бірнеше аллельді гендердің орналасатындығы анықталған. Кейде осы жұп хромосомалар айқасып, нәтижесінде Х тәрізді фигуралар (пішіндер) - хиазмалар пайда болады. 1911 жылы Морган ашқан бұл құбылысты хромосомалардың айқасуы немесе кроссинговер деп атады. Бір хромосомада орналасқан екі ген (қызыл хромосомалардағы ақ дақтар) айқасу нәтижесінде әр түрлі ұқсас хромосомаларға ауысады.

Курстық жұмыстың мақсаты: Генетика ғылымына жалпы сипаттама беру, тұқымқуалаушылық заңдылықтарын зерттеу, хромосомадан тыс құым қуалау заңдылықтарына талдау жасау.

Курстық жұмыстың міндеттері:

  • Генетика ғылымына жалпы сипаттама беру;
  • Тұқымқуалаушылық заңдылықтарын зерттеу;
  • Хромосомадан тыс құым қуалау заңдылықтарына талдау жасау;

І НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 Генетика туралы түсінік

Генетика барлық тірі организмдерге тән негізгі екі қасиеті - тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік ті зерттейтін биология ғылымының басты бір саласы.

Тұқым қуалау - тірі организмдердің аса маңызды ерекшеліктерінің қатарына жатады. Тұқым қуалаушылық деп - ата-аналарымен олардың арғы тектері белгілерінің ұрпақтарына берілуін және ұрпақ пен ұрпақтың арасындағы жалғастықты қамтамасыз ететін қасиетті атайды.

Өзгергіштік деп - организмнің бойындағы белгілер мен қасиеттердің әртүрлі фактордың әсерлерінен өзгеруін айтады. Соған байланысты организмде жаңа белгілер, қасиеттер пайда болады немесе бұрынғылары өзгеріп, кейде тіпті жойылып та кетеді.

Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік бірімен-бірі қатар жүретін, бір жағынан бір-біріне қарама-қайшы, сөйте тұра өзара тығыз байланысты процестер. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік туралы ілім жер бетіндегі тіршіліктің пайда болу заңдылықтарын терең де толық зерттеуге мүмкіндік береді.

Белгілердің бірнеше ұрпақ бойы тұрақты сақталуы тұқым қуалаушылықтың бір жағы ғана, оның екінші жағы - онтогенезде белгілі түрдің дамып жетілуімен зат алмасу ерекшілігін қамтамасыз етуі. Организмнің жетілуі үшін оның сатылары мен фазалары қажет.

Мысалы, адам зиготасының жетілуі ұрық жолында басталады, ал ұрықтанудан кейін 5-6 күнде имплантация жүреді, бұдан кейін жеке тканьдер жетіледі (дифференцияцияланады), ал сонан соң ғана органдар қалыптаса бастайды. Бұлардың бәрі клеткада жазылған арнайы бағдарламаларға сәйкес жүреді, яғни тұқым қуалаушылық арқылы іске асып отырады [1, 25б. ]

Ата-аналарының ұрпақтарымен байланысы негізінен жынысты көбею арқылы жүзеге асады. Клетканың бөлінуі алдында әрбір хромосома екі еселенеді. Бөліну процесінде олар жаңадан түзілген жеке келтеаларға ажырап кетеді. клетканың бөлінуіне дейінгі хромосома жиынтығы қанша болса, жаңа түзілген клетканың ядросындағы толық хромосома жиынтығы да сонша болады. Басқа клеткалар мен салыстырғанда жыныс клеткаларындағы хромомсомалар саны екі есе кем болады. Ал түрге тән хромосоманың толық саны ұрықтанған клеткада қайтадан қалпына келеді. Зигота хромосоманың әр жұбының бір сыңарын-әкесінің, екіншісі - анасының қаситеттерін береді. Организм белгілері мен қаситеттерінің дамуы хромосоманың белгілі-бір бөлігі - геннің әсер етуіне байланысты болады.

Генетиканың селекциялық негіздері пәнінің қысқаша даму тарихы мен негізгі даму кезеңдері. Тұқым қуалаушылық туралы алғашқы түсініктерді тіпті ертедегі грек ғалымдары да берген болатын. Грек дәрігері Гиппократ (біздің эрамызға дейінгі 400 жылдары) әкесінің де, шешесінің де «тұқымы» организм клеткаларының экстрактыларынан тұрады, бұл экстракт өзінің таңбасын жаңа особъқа жеткізеді және оның белгілі бағытта дамуын басқарады деген болжау ұсынады. Генетиканың дамуына Ч. Дарвиннің «Түрлердің пайда болуы» деген еңбегі өте үлкен әсер етті. Өз еңбектерінде Ч. Дарвин пайдалы өзгергіштікке негізделген қолдан сұрыптаудың творчесвоалық мәнін ашып берді. Тұқым қуалау құбылысын түсіндірмекші болып 1868 жылы өзінің пангенезис гипотезасын ұсынды. Ол гипотеза бойынша эмбриондар мен организмнің барлық клеткаларында, тканьдерінде өте ұсақ бөлшектер геммулалар түзіледі; ол геммулалар өсімдіктер мен жануарларың тамыр жүйелері арқылы қозғала отырып жыныс клеткаларына жетеді

Сол кзеңдегі бірқатар ғалымдар (Англияда - Т. Найт, Германияда - А. Гертнер, Францияда - Ш. Ноден т. б. ) тұқым қуалау заңдылықтарын ашуға тырысты. Бірақ, генетика үшін аса маңызды ғылыми деректер жинақталғанымен тұқымқуалаушылықтың негізгі заңдылықтары анықталмады.

1865 жылы чех жаратылыстану зерттеушісі Грегор Мендельдің «Өсімдік будандарымен тәжірибелер» атты еңбегі жарық көрді. 1865 жылы Брно (Словекия) қаласы табиғат зерттеушілер қоғамының отырысында баяндалды. 1900 жылы Г. Д. Фриз (Голландия), К. Корренс (Германия), Э. Чермах (Австрия) бір-бірімен байланыссыз, әртүрлә объектілер мен жұмыс жасап, Мендель тапқан белгілердің тұқым қуалау заңдылықтарын қайтадан ашты, сондықтан осы 1900 жыл генетиканың дүниеге келген жылы деп есептелінеді.

Генетиканың даму тарихын шартты түрде негізгі бес кезеңге бөлуге болады [3, 74б. ]

Бірінші кезең 1900-1912 жылдар аралығы. Бұл жылдар Мендель ашқан тұқым қуалау заңдылықтарының беку жылдары болды. Әр түрлі елдерде, түрлі объектілер мен жасалған гибридологиялық тәжірибелерден орасан көп мәліметтер алынды. аз жыл ішінде генетика жеке ғылым болып қалыптасты. 1906 жылы жаңа ғылымның атын У. Бэтсон - генетика (латынның генео-шығу тегіне, тууға қатысты) деп атауды ұсынды. 1909 жылы Дания ғалымы В. Иогансен ген, генотип, фенотип терминдерін ұсынып оларды ғылыми биологиялық әдебиетке енгізді. Голландия ғалымы Г. Де Фриз 1901 жылы мутациялық өзгергішітк теориясын ұсынды, ол теория бойынша организмдердің тұқым қуалайтын қасиеттері мен белгілері кенеттен өзгереді деген ұғым қалыптасты.

Генетиканың дамуының келесі кзеңінде (шамамен 1912 жылдан 1925 жылға дейін) тұқым қуалау факторлары хромосомалармен байланысты екендігі анықталды. Тұқым қуалаудың хромосоамлық теориясын жасуда америка ғалымы Т. Г. Морганның және оның шәкірттеріні (А. Стертевант, Г. Меллер, К. Брижес) жұмыстары маңызды роль атқарды. Бұл авторлар кейіннен генетиканың жұмыс объектісі болып саналған жеміс шыбыны дрозофиламен жасаған тәжірибелерінде, гендердің бірінен соң бірі хромосомада тізбектеле орналасатындығын, әр геннің белгілі бір орны болатындығын және әр геннің келесі геннен белгілі бір ара қашықтықта орналасатындығын анықтады

Генетиканың дамуының үшінші кезеңінің (шамамен 1925-1940 жылдары) ең басты ерекшелігі - мутацияларды қолдан алу мүмкіндігінің ашылуы. 1925 жылы орыс ғалымдары Г. А: Надсон мен Г. С. Филлипов саңырауқұлақтармен, ал 1927 жылы АҚШ ғалымы Г. Меллер дрозофиламен жасаған тәжірибелерінде рентген сәулелерінің тұқым қуалайтын өзгергіштіктердің пайда болуына себепкер екендігі туралы мәліметтералды. Кейінірек 30-40 жылдары химиялық қосылыстардың да мутациялар тудыратыны анықталды (В. В. Сахаров, М. Е. Лобаше, И. А. Рапопорт) . Бұл кезеңде эволюцияның генетикалық негіздерін зерттеу бағытыедағы жұмыстарда дамыды (С. С. Четвериков, Р. Фишер, Дж. Холдейн, С. Райт) .

Төртінші кезең шамамен 40-шы жылдардан 1955 жылға дейінгі уақытты қамтиды. Бұл кезең биохимиялық және физиологиялық белгілергенетикасы бойынша ғылыми жұмыстардың дамуымен сипатталады. Әртүрлі организмдердің, соның ішінде дрозофила мен нейроспораның тұқым қуалайтын белгі-қасиеттерінің қалыптасуы негізінде биохимиялық процестердің жататындығы зерттеу геннің әрекетін түсіндіруге мүмкіндік туғызды. Дж Бидл және Э. Тетум қандай болмасын ген организмде бір ғана ферменттің түзілуін анықтайды деген қорытындыға келді. Содан келіп «бір ген- бір фермент», кейін келіп «бір ген- бір белок, бір ген-бір полипептид» деген қағидаға ұласты. микроорганизмдер гендерінің құрылымын молекулалық деңгейде талдауға мүмкіндік беретін бірсыпыра жаңа генетикалық құбылыстар ашылды [5, 42б. ]

Қарастырылып отырған кезеңнің басында бұрынғы Кеңес Одағында генетикалық зерттеулер біршама қарқынды дамып, дүние жүзіндегі алғашқы орындардың біріне ие болды. Бірақ, 40-шы жылдардың соңында КСРО-да Мендель заңдарын, тұқымқуалаушылықтың хромосомдық теориясының негізгі қағидаларын толық жоққа шығарған Т. Д. Лысенконың көзқарасы кең етек алды.

1948 жылдың тамыз айында ВАСХНИЛ-дің (Бүкілодақтық ауылшаруашылық академиясы) ғылыми сессиясы болып, әртүрлі ғылыми мекемелерде жүргізіліп жатқан генетикалық зерттеулер лысенкошілдер тұрғысынан қатаң сынға алынды. Соның салдарынан генетикалық ғылыми мекемелер мүлдем жабылып жабылып атақта генетик-ғалым, академик Н:Вавилов бастаған белгілі оқымыстылар қуғынға ұшырап, көпшілігі абақтыға жабылды. Бұл Кеңес Одағы генетикасы тарихындағы ең ауыр кезең болды.

Т. Д. Лысенкомен оның жолын ұстаған оқымыстылардың көзқарастарының уақытша қолдау табуы олардың берген ұсыныстарының негізінде ауылшаруашылық өсімдіктері мен жануарларының өнімі күрт артады деген құрғақ уәдеге байланысты болды. Өмір ол ұсыныстардың қате екендігін және Т:Д. Лысенконың жүре пайда болған белгілердің тұқым қуалау туралы антигенетикалық концепциясының дұрыс еместігін көрсетті. Бірақ, бұндай өзгерістер болғанға дейін бұрынғы Кеңес Одағында генетикалық зерттеулер жоғарыда айтылғандай тоқтап қалды. жоғары оқу орындарында генетика пәні оқытылмады және генетикалық әдебиеттердің баспадан салынуына тыйым салынды.

КСРОда генетиканық қайта жаңғыруы кеңестік биология ғылымы Т. Д. Лысенконың теріс көзқарастарынан құтылғаннан кейін, тек 60-шы жылдардың бас кезінде ғана болды.

Генетиканың қазіргі даму кезеңі (1955 жылдан осы уақытқа дейін) тұқым қуалау құбылыстарын молекулалық деңгейде зерттеумен сипатталады. Генетиканың дамуының осы кезеңінде ашылған жаңалықтарды жай ғана санап айтудың өзі көп орын алар еді, дегенмен осы жетістіктердің кейбіреулерін атап өтейік, олар:

Генетикалық кодтың анықталуы;

Геннің химиялық синтезі;

Кері транскрипция құбылысының табылуы;

Гендердің экзон - интрон құрыоымының ашылуы;

Рекомбинанттық ДНҚ технологиясы;

Генетикалық және клеткалық инженерия бойынша жұмыстардың дамуы.

Қазіргі уақытта клеткалық және генетикалық инженерияның көптеген әдістері биотехнологияның практикалық мақсаттары үшін пайдаланыла бастады. Жоғарыда аталған тізімнің генетиканың жас ғылым бола тұрғанда да өте зор жетістіктерге жеткен ғылым екендігні көрсетеді. Генетика ғылымының дамуына Қазақстандық ғалымдардың қосқан үлесі де көп. Қазақстанда генетикалық зерттеулер30-40 жылдары басталды. Республикада бидай, арпа, сұлы, жүгері, қант қызылшасы және басқа да пуылшаруашылық дақылдарының (К. Мынбаев, Г. З. Бияшев, А. М. Ғаббасов, Н. Л. Удольская, І. Ә. Әбуғалиев, Р. А. Уразалиев т. б. ) раушан, сирень, астра гүлдерінің және ағаш, бұта, шөптесін өсімдіктердің (Е. Х. Узенбаев, М. В. Бессчетнова, А. Ж. Жангалиев т. б. ) мол өнімді сорттары шығарылды. Қазақстан ғалымдарының алшақ будандастыру жөніндегі еңбектері бүкіл елімізде, сондай-ақ шет елдерде де танымал болды. Алшақ будандастыру әдісімен мол өнімді мал тұқымдары шығарылды. Мысалы, жабайы арқарды пайдаланып қойдың арқар меринос тұқымы алынды (Н. С. Бутарин, Ә. Ы. Жандеркин, Ә. Е. Есенжолов) биязы және биязылау жүнді, кроссберд қой тұқымдарын алудың генетикалық-селекциялық негіздері салынды (В. А. Бальмонт, М. Ә. Ермеков, А. Е. Елеманов, Ф. М. Мұхаметқалиев, Қ. Медеубеков, М. К. Кройтер т. б. ) [7, 143б. ]

Республика селекционерлері тұқым таңдау, жұптастыру, аса бағалы генотиптерді іріктеп, селекцияда пайдалану тәсілдерін қолдана отырып, қазақтың ақбас сиырын, алатау, әулиеата сиырларын, қазақтың биязы жүнді қойын, оңтүстік қазақтың мериносын, биязылау жүнді дегерес қойын, жүндес ешкіні, қостанай жылқыларын, жетіву шошқасын шығарды.

Қазақстанда молекулалық биология және гендік инженерия саласындағы зерттеулер 60-шы жылдар аяғында басталы. Бұл зерттеулер ҚР ҰҒА-ның құрамына молекулалық биология және биохимия институты ашылғаннан кейін (1983) үдей түсті. Өсімдік клеткасындағы информосомалар зерттеліп, олардың бидай эмбриогенезі кезінде белоқ құрастыруға, бұл процесті реттеуге қатысатыны анықталды. өсімдік геномының молекулалық құрылы мен оның экспрессиясы, клеткалық инжененрия мен биотехнология мәселелері зерттелді. Академик М. Ә. Айтхожиннің басқаруымен жүргізілген бұл жұмыстар бүкіл дүние жүзіне танымал болды. Осы еңбектеріүшін М. Ә. Айтхожин бұрынғы Кеңес Одағындағы ғылым мен техника саласындағы ең жоғары Ленин сыйлығының лауреаты (1986) болды.

Микрооргнизмдер селекциясының генетикалық негіздері кеңінен зерттелді және мутагендік факторлардың тигізетін әсерлері зерттеліп, микроорганизмдердің практикаға қажетті мутагенді формалары алынды. (М. Х. Шығаева) . вирустар генетикасы және экологиялық генетика саласында да маңызды зерттулер жүргізілді (Н. Б. Ахматуллина) . Соңғы уақытта Республикада молекулалық генетика (Р. І. Берсімбаев), радиациялық генетика (Қ. Қ. Мұхамбетжанов, А. Т. Сейсебаев) салалары бойынша ғылыми зерттеулер жүргізілуде. 1995 жылы ҚР ҰҒА қрамында жалпы генетика және цитология институты ашылып, генетиканың жаңа салаларында да ғылыми зерттеулер жүргізу жолға қойылды [9, 109б. ]

Генетика - бүкіл тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады. Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы болады. Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Оны - өзгергіштік дейді. Көбею барысында организмнің белгілі бір қасиеттерінің тұрақты сақталуымен қатар, екінші біреуі өзгеріске ұшырайды. Осыған байланысты олар жаңарып, түрлене түседі. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік - бірімен-бірі қатар жүретін, бір жағынан бір-біріне қарама-қарсы, өзара тығыз байланысты процестер. Организмдердің тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика деп атайды (грекше “genetіkos” - шығу тегіне тән) . Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У. Бэтсон ұсынды.

Тұқым қуалаушылық туралы алғашқы түсініктер ежелгі дәуірде - Демокрит, Гиппократ, Платон және Аристотель еңбектерінде кездеседі. Гиппократ жұмыртқа клеткасы мен сперма организмнің барлық бөліктерінің қатысуымен қалыптасады және ата-ананың бойындағы белгі-қасиеттері ұрпағына тікелей беріледі деп есептеді. Ал Аристотельдің көзқарасы бойынша белгі қасиеттердің тұқым қуалауы тікелей жүрмейді. Яғни тұқым қуалайтын материал дененің барлық бөліктерінен келіп түспейді, керісінше, оның әр түрлі бөлшектерін құрастыруға арналған қоректік заттардан жасалады.

Бұдан кейін Ч. Дарвиннің пангенезис теориясы маңызды орын алады. Бұл теория бойынша өсімдіктер мен жануарлардың барлық клеткалары өзінен ұсақ бөлшектер - геммулалар бөліп шығарады. Олар жыныс органдарына өтеді де сол арқылы белгілер мен қасиеттер ұрпаққа беріледі. Геммулалар кейде “мүлгіген жағдайдаң болып, бірнеше ұрпақтан кейін білінуі мүмкін. Соған байланысты ұрпақтарда арғы ата-ана тектерінің белгі-қасиеттері қайталана алады деп есептелінген. ХІХ ғасырдың 80-жылдарында “пангенезис” теориясын А. Вейсман өткір сынға алды. А. Вейсман “ұрық плазмасы” туралы болжам ұсынды. Бұл болжамында тек жыныс клеткаларында кездесетін, тұқым қуалайтын заттың болатындығын айтты [11, 48б. ]

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Генетика. Генетиканың пайда болуы және негізгі даму кезеңдері
Генетика және селекция негіздері лекциялар
Дигибридті будандастырудың цитологиялық негіздер
Тұқымқуалаушылықтың материалдық негіздері
Адам нәсілдерін талдаудағы генетикалық мәліметтер
Тұкым қуалаушылық. Генетика
Жыныспен тіркесіп тұқым қуалау
Жыныспен тіркескен белгілердің тұқым қуалауы
Молекулалық биология ғылымы. Анықтамасы. Міндеттері
Генетика ғылымы
Пәндер



Реферат Курстық жұмыс Диплом Материал Диссертация Практика Презентация Сабақ жоспары Мақал-мәтелдер 1‑10 бет 11‑20 бет 21‑30 бет 31‑60 бет 61+ бет Негізгі Бет саны Қосымша Іздеу Ештеңе табылмады :( Соңғы қаралған жұмыстар Қаралған жұмыстар табылмады Тапсырыс Антиплагиат Қаралған жұмыстар kz