Генетиканың негізгі зерттеу әдістері

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

АННОТАЦИЯ

Курстық жұмыс « Генетиканың негізгі зерттеу әдістері» тақырыбында орындалған.

Генетика ғылымына жалпы сипаттама берілді. Генетиканың негізгі зерттеу әдістеріне талдау жсасалды.

Жұмыстың мазмұны кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және пайдала-нылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Курстық жұмыс 25 беттен тұрады.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .: І НЕГІЗГІ БӨЛІМ . . .

3: 4

КІРІСПЕ . . .: 1. 1 Генетика туралы жалпы түсінік . . .

3: 4

КІРІСПЕ . . .: 1. 2 Генетиканың негізгі зерттеу әдістері . . .

3: 7

КІРІСПЕ . . .: 1. 3 Генеологиялық әдіс . . .

3: 8

КІРІСПЕ . . .: 1. 4 Цитогенетикалық әдіс . . .

3: 12

КІРІСПЕ . . .: 1. 5 Егіздік әдіс . . .

3: 15

КІРІСПЕ . . .: 1. 6 Онтогенетикалық әдіс . . .

3: 18

КІРІСПЕ . . .: 1. 7 Популяциялық әдіс . . .

3: 19

КІРІСПЕ . . .: 1. 8 Биохимиялық әдіс . . .

3: 22

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

3: 24

КІРІСПЕ . . .: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

3: 25

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Генетика - жануарлардың, өсімдіктердің және микроорганизмдердің тұқым қуалаушылығы және өзгергіштігі жөніндегі ғылым. Генетиканың ғылым болып қалыптасуына және дамуына биологияда ашылған көптеген үлкен ғылыми жаңалықтар ықпалын тигізді.

Еркін шағылыстырудың мүмкін еместігі, жыныстық жағы-нан кеш жетілетіндігі, әр семьяда ұрпақ санының аз болатын-дығы, ұрпақтар үшін өмір жағдайларын біркелкі етудің мүмкІн еместігімен байланысты адам генетикасын зерттеу үлкен қиын-дықтар туғызады.

Айтылған қиындықтарға қарамастан адамның генетикасын білу саласындағы жетістіктер аса елеулі. Түрдің генетикалық зерттелгендігі көбіне белгілерді дәл анықтау әдістерін ашуға байланысты болады. Бұл жағынан алғанда адамның артықшы-лығы мол. Адамда әр түрлі көптеген белгілер, соның ішінде басқа организмдерде белгісіз болып отырған патологиялық белгілер зерттелді.

Алайда адамның психикалық және творчестволық қызметі ерекшеліктерінің барлығы дерлік соншама күрделі, соншама сыртқы жағдаилармен, соның пшн-де әлеуметтік факторлармен қамтамасыз етілетіндіктен бұл қасиеттерді генетикалық талдау әзірге қиындық келтіруде, алайда олардың тұқықуалаушылықпен қамтамасыз етілгендігі күмән келтірмейді. Қа-зіргі кезде адамның генетикасы са-ласында белгілі болып отырғандардың бәрі генеалогиялық, цитогене-тикалық, егіздік, онтогенетикалық және популяциялық зерттеу әдісте-рін қолдану арқылы алынды.

Курстық жұмыстың мақсаты: Генетика ғылымына жалпы сипаттама беру, генетиканың негізгі зерттеу әдістеріне талдау жсасалды.

Курстық жұмыстың міндеттері:

Генетика ғылымына жалпы сипаттама беру;
Генетиканың негігі зерттеу әдістеріне талдау жасау;

І НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. 1 Генетика туралы жалпы түсінік

Генетика - бүкіл тірі ағзаларға тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының бір саласы. Ағзалардың тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылымды генетика деп атайды (грекше “genetіkos” - шығу тегіне тән) . Бұл атауды 1906 жылы ағылшын биологы У. Бэтсон ұсынды.

Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады. Жер бетіндегі тірі материяның дамуы олардың үздіксіз ұрпақ алмастыруымен қатар жүріп отырады. Тіршілік организмдердің көбеюімен тікелей байланысты. Сол арқылы белгілі бір биологиялық түрге тән белгілер мен қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріліп отырады. Басқаша айтқанда, ұрпақтар белгілі дәрежеде өзінің ата-анасына ұқсас болып туады. Мұны тұқым қуалаушылық дейді. Көпшілік жағдайда организмнің белгілері мен қасиеттері өзгермей біршама тұрақты түрде берілетіндіктен, ұрпағы ата-аналарына ұқсас болып келеді. Бірақ олардың арасында толық ұқсастық болмайды. Бір ата-анадан тарайтын ұрпақтың бір-бірінен қандай да бір белгісі жөнінен айырмашылығы болады. Организмнің тұқым қуалаушылық қасиеті сыртқы орта факторларының әсерінен үнемі өзгеріп отырады. Оны - өзгергіштік дейді. Көбею барысында организмнің белгілі бір қасиеттерінің тұрақты сақталуымен қатар, екінші біреуі өзгеріске ұшырайды. Осыған байланысты олар жаңарып, түрлене түседі. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік - бірімен-бірі қатар жүретін, бір жағынан бір-біріне қарама-қарсы, өзара тығыз байланысты процестер [1, 84б. ]

Генетика - жануарлардың, өсімдіктердің және микроорганизмдердің тұқым қуалаушылығы және өзгергіштігі жөніндегі ғылым. Генетиканың ғылым болып қалыптасуына және дамуына биологияда ашылған көптеген үлкен ғылыми жаңалықтар ықпалын тигізді. Олардың негізгілері: М. Я. Шлейден және Т. Шванның клеткалық теориясы (1838ж) ; Ч. Дарвиннің эволюциялық ілімі (1859ж) ; тұқым қуудың Г. Мендель ашқан заңдылықтары (1865ж) ; С. И. Коржинский жене Г. де Фриздің мутациялық теориясы (1899ж және 1903ж) ; В. Иоганнсеннің популяция туралы ілімі (1903ж) ; Т. Г. Морганның тұқым қуудың хромосомалық теориясы (1910ж) ; Н. П. Вавилов ашқан тұқымқуудың гомологиялық қатарлар заңы 1923ж) ; Н. К. Кольцовтың тұқымқуалау және өзгергіштіктің молекулалық негіздері туралы тұжырымы (1936ж) ; О. Эвери ашқан тұқымқуалаушылық ақпарат ДНК молекуласында орналасуы жөнінде (1944ж) ; Д. Уотсон және Ф. Криктің ДНК молекуласының құрылысының моделі (1953ж) ; Ф. Крик, М. Ниренберг, Д. Маттен және С. Очоанның (1961-1964жж) генетикалық код және клеткадағы белок синтезінің құпиясының ашуы.

1865 жылы Брно шағын қаласында басылымнан өзіндік еңбек жарық көрді. Бұл еңбекте биология немесе математиканың қайсысы басым екені түсініксіз еді. Белгісіз зерттеуші Грегор Мендель бір белгісі бойынша айырмашылығы бар екі өсімдікті бір-бірімен будандастырғанда бірінші ұрпақ ата-анасының біріне ұқсайды, екінші ұрпақтың бір бөлігі ата-анасының біріне, басқа бөлігі екінші ата-анасына ұқсайтыны туралы айтты. Ата-аналарының айырмашылығы бар белгілер жоғалмай, бір-бірімен араласпай, өзгермеген қалпы сақталады және бір ұрпақтан кейін көрінеді. Бастапқы ата-аналар белгілері екінші ұрпақта тұрақты қатынаста көрінді: бір типті әрбір үш дараққа басқа типті бір дарақ келді. Егер де бастапқы ата-аналар бір белгілер бойынша айырмашылығы болса осылай болды. Бастапқы ата-аналардың екі белгілері бойынша айырмашылығы болғанда, екінші ұрпақта 9:3:3:1 ара қатынасында төрт түрлі фенотип табылды. Бұл арақатынас белгілі бір заңдылықты білдірген және осының негізінде белгілі бір ерекше механизм жатыр деп болжанған [12, 128б. ]

Г. Мендель бұл тамаша құбылысты байқап, оның заңдылықтарын ашты. Ол математикалық талдауды бірінші болып биологиялық зерттеулерде қолданды. Жергілікті табиғат зерттеушісінің жұмыстарын замандастары түсінбеді. Өйткені XIX ғасырда биологияның дамуы төменгі деңгейде еді.

ХХ ғасырдың басында бір-бірінен тәуелсіз үш ғалым Мендель заңдарын қайтадан ашты (Корренс, Чермак, де Фриз) . 1866 жылы баспадан шыққан Мендель еңбектері керексіз болған уақытта Томас Гент Морган туды. Морган өз уақытында былай дейді: «Теорияның шындық тәрізді болуы оның дәлелі емес». Морган Мендельдің ұлы ілімін алға дамытты, ол құбылыстардың материалдық негізін көрсете білді (хромосомалық теория және т. б. еңбектер) . Сондықтан қазіргі биологияның тұқымқуалауды зерттеудегі бағыттары менделизм-морганизм деп аталады.

Г. Мендель, В. Бэтсон, В. Иоганнсен, Г. де Фриз және Т. Морган генетикасы тарихқа классикалық генетика ретінде еніп, биология ғылымының дамуына зор ықпал етті. Генетиканың дамуына аса ірі үлес қосқан биолог-генетиктер: Н. И. Вавилов, И. В. Мичурин, Н. К. Кольцов, С. С. Четвериков, Н. П. Дубинин, А. С. Серебровский, И. И. Шмальгаузен, М. Е. Лобашев, Б. М. Завадовский, М. М. Завадовский және т. б.

Генетика-асылдандыру жұмысының негізі. Оның көмегімен селекцияның жаңа жолдары мен әдістері жасалады. Генетиканың жетістіктеріне бағалы аң шаруашылығының дамуын, түрлі түсті қаракөл терісі, биометрияны, генетикалық маркерлерді және т. б. селекцияның тиімділігін арттыруға арналған әдістерді жатқызуға болады.

Қазіргі уақытта генді бір организмнен екіншіге енгізуге мүмкіндік беретін генетикалық инженерия қарқынды дамып келеді. Микроорганизмдер және өсімдік генетикасында айтарлықтай табыстар боллы.

Генетика организмнің негізгі екі қасиетін-тұқым қуалаушылықпен өзгергіштікті зерттейді. Тұқым қуалаушылық дегеніміз организмнің көбеюі кезінде өзінің, қасиеттері мен даму ерекшеліктерін ұрпаққа 6epyi. Тұқым қуалаушылықтың нәтижесінде кейбір организм түрлері көптеген ұрпақтарды өмірге келтіре отырып жүздеген миллион жылдар бойында біршама ғана өзгеріске ұшырады. Мысалы, қазіргі опоссумның, (Didelphys) байырғы бор дәуіріндегі опоссумнан айырмашылығы шамалы, сол сияқты саусақ қанатты балық латимерияньң да (Latimeria) өздерінің девондық ата-тегінен кеп айырмасы жоқ. Организмдер белгілі6ip жүйеге тұр, туыс, тұқымдас т. с. с. болып топтасады. Бұл жүйелілік әр топтағы организмдері ішіндеит ұқсастық белгілерін ғана емес, олардың, арасындағы айырмашыльқты сақтайтын тұқым қуалаушылық, жүзеге асқанда ғана мүмкін болады. Белгілердің, бірнеше ұрпақ бойы тұрақты (константты) сақталуы тұқым қуалаушыльқтьқ 6ip жағы ғана, оньң екінші жағы-онтогенезде белгілі 6ip түрдін дамып жетілуі мен зат алмасу ерекшелігін қамтамасыз eтyi. Организмнің әрбір түріне белгілі даму сатылары мен фазалар peтi тән. Мысалы, адам зиготасыньң бөлшектенуі тұқым жолында басталады, ал ұрықтанудан кейінгі 5-6 күнде имплантация жүреді, бұдан кейін жеке тканьдер жіктеледі (дифференцияланады), ал сонан соң, ғана органдар қалыптаса бастайды. Бұлардьң бәрі клеткада жазылған программаға сәйкес жүреді, яғни тұқым қуалаушылықұ арқылы іске асып отырады [7, 174б. ]

Жынысты көбейгенде жұмыртқа клеткасы мен сперма соматикалық клетка және жыныссыз көбейгенде жекелеген eкі ұрпақты байланыстырушы көпірше, яғни тұқым қуалаушылықтың материалдық негізгі болып табылды. Организм клеткаларында ересек особьтар белплерінің дайын ұрығы болмайды, оларда ген деп аталатын белгілер мен қасиеттердің даму мүмкіндігін қамтамасыз ететін бастама ғана болады. Ген тұқым қуалаушыльқтың бірлігі, ол бөлек молекуласының, құрылымына немесе организмнін қарапайым реакциясына қатысты бола ма, 6әpi6ip жеке қарапайым қасиеттерді белriлі. Тұқым қуалаушылықты тipi организмдер қасиеттерінің 6ipi ретінде зерттегенде мынадай екі ұғымды ажырата білу керек: жеке тұқым қуалаушылық және тұқым қуалау. Тұқым қуалаушылық деген ұрымға гендердің нe тән ерекше қасиеттepi бар белок молекуласын, белгілердің дамуын және организм құрылысыньң жоспарын детерминациялау кіреді.

Тұқым қуалау организмнің тұқым қуалаушылық, қасиеттерінің 6ip ұрпақтан екінші процессінің заңдылықтарын білдіреді. Жынысты көбейгенде тұқым қуалау жыныс клеткалары, ал жыныссыз. Және вегетативті көбейгенде соматикалық клеткалардьң бөлінуі арқылы іске асады. Осыған орай белгілердің ұрпақтан ұрпаққа берілу механизмдерінің де ор түрлі болуы мүмкін.

Шешесінің организмінде өсіпжетілетін ұрпақ жатырда жатқан кезінде кейбір тұқым қуаламайтын қасиеттерді (мысалы, жұқпалы ауруларды) қабылдай алады. Мұндай белгілер туа пайда болған деп аталады. Нерв жуйесі бар жануарлардьң ұрпактары арасында біз бейімделу реакцияларының, ерекше таги-функционалды (қызметтік) сабақтастылықты (преемственность) кездестіреміз, яғни ұрпақтарда ата-аналарына еліктеу ретінде немесе тәрбие процесінде, ата-аналарының жеке өміріндеболғандай шартты рефлекстер жасалады. Мұндай сабақтастықтың негізінде шартты рефлекс механизмі жатқандықтан ол хабарлаушы тұқым қуалаушылық деп аталуы мүмкін. Хабарлаушы тұқым қуалау эволюция процесінде организмнің жеке басыньщ бейімделуінің арнаулы механизмі ретшде туды. Ок, ыту мен тэрбиелеу процестершщ непзгнде, атап айтканда тұқым қуалаудьң дәл осы типі жатыр, ол адамзат қоғамының, прогрессивті дамуын қамтамасыз етеді.

Ал генетикалық әдебиетте «тұқым қуалаушылық» деген термин көбінесе кем мағынада қолданылады. Ол ұғымға тұқым қуалаушылық та, тұқым қуалау да, сол сияқты ұрпақтар арасындағы сабақтастылықтьң басқа формалары да кіреді. Мұндай жағдайда тұқым қуалаушылықты ұрпақтар арасындағы материалдьқ және функционалдық, сабақтастьқты қамтамасыз ететін, сондай-ақ, сыртқы ортаның белгілі жағдайында жеке организм дамуыньң өзгеше ғана тән ерекшелігі және организмнің кұрылыс жоспарын анықтайтын организмдердің қасиеті деп білу керек [4, 96б. ]

Тұқым қуалаушылық, құбылысымен қатар генетика пәніне өзгергіштікті зерттеу кіреді. Өзгергіштік организмнің тұқым қуалаушылық, қасиеттерінің әрдайым сақталып отырмауының көрінісі болып табылады. Ол гендердің өзгеруіне және олардьң комбинациясына, сондай-ақ, организмнің жеке. даму процесінде гендердің көрінісінің, өзгеруіне байланысты болады. Сонымен, тұқъш қуалаушылық ұрпақтар тізбегінде организмдердің ұқсастығын ғана емес, сондай-ақ айырмашылығын да сақтайды. Тұқым қуалаушылык пен өзгергіштік - Жер бетіндегі органика-лық, формалардың эволюциясын қамтамасыз ететін негізгі екі фактор (уипшш сұрыптаумен қоса) .

Kaзipri кезде тұқым қуалаушылық пен өзгергішщтік зерттеу тipі материя құрылымының әр түрлі деңгейде жүргізіледі: молекулалық, хромосомалық, клеткалық, организмдік және популяциялық. Бұл зерттеу бірнеше жолмен (әдіспен) іске асырылыды, олардың ен. Негізгісі генетикальқ анализ болып табылады.

Жынысты көбеюде организмдердің, жеке қасиеттері мен белгіоірі тұқым қуалауын және туқым қуалаушылық заңдылықтарын талдауға мүмкіндікберетш шарылыстыру (бірнеше ұрпақ бойы) системасын, сол сияқты гендердің өгергіштілігі мен олардың комбинаторикасын гибридологаяльщ анализ деп атайды. Бұл - генетикалық анализдің негізгі әдісі. Ол өзіне математикалық статистиканың элементтері де қосады. Бұдан қоса генетикалық, анализге эмбриологиядан, цитологиядан, физиология-дан т. с. с. алынғанбірқатар көмекші әдістер де енеді.

1. 2 Генетиканың негізгі зерттеу әдістері

Алайда адамның психикалық және творчестволық қызметі ерекшеліктерінің барлығы дерлік соншама күрделі, соншама сыртқы жағдаилармен, соның пшн-де әлеуметтік факторлармен қамтамасыз етілетіндіктен бұл қасиеттерді генетикалық талдау әзірге қиындық келтіруде, алайда олардың тұқықуалаушылықпен қамтамасыз етілгендігі күмән келтірмейді. Қазіргі кезде адамның генетикасы саласында белгілі болып отырғандардың бәрі генеалогиялық, цитогене-тикалық, егіздік, онтогенетикалық және популяциялық зерттеу әдістерін қолдану арқылы алынды.

1. 3 Генеологиялық әдіс

Бұл әдістің негізінде адамда болатын түрлі белгілер мен қасиеттердің немесе аурулардың тұқым қуалауын оның шыққан тегіне қарай зерттеу жатады. Ол үшін зерттелетін мәселе бойынша әкесі және шешесі жағынан бірнеше буын бойы мәліметтер жинақталып, соның негізінде шежірелік сызбанұсқа жасалады. Кейбір белгілер мен қасиеттер кез келген ұрпаққа беріле алады, яғни доминанттылық жолмен тұқым қуалап, Мендель заңдарына бағынады. Мұндай жолмен тұқым қуалайтын белгілерге полидактилия (саусақтардың артық болуы), беттің секпілі, катаракта, шаштың қаралығы және т. б. жатады. Генеологиялық әдіспен адамның кейбір қабілеттерінің мысалы, музыкаға, шешен сөйлеуге, математикаға бейімділігі және т. б. тұқым қуалайтындығы анықталған. Ондай қасиеттер ұрпақтан-ұрпаққа беріледі. Айталық музыкаға қабілеттілік әйгілі Бахтардың әулетінде болған. Мұндай мысалдарды өзіміздің қазақ дарындыларынан да келтіруге болады. Ұлы Абайдың әкесі Құнанбай әулетінен тараған ұрпақтардың ішінде ақындар, сазгерлер, шешен сөйлейтіндер көп болған. Олар: баласы, қазақтың жазба әдебиетінің негізін салушы - Абай (Ибраһим) ; немерелері - Шәкерім, Әбдірахман, Мағауия, Ақылбай және т. б. Генеологиялық әдіспен көптеген аурулардың тұқым қуалайтындығы анықталған. Соның бірі - гемофилия. Осы ауру бойынша ағылшын королевасы Виктория әулетінің шежірелік сызбанұсқасы жасалған. Сонда Виктория мен оның зайыбы мұндай аурумен ауырмаған. Олардың арғы тегінде де ешкім гемофилиядан зардап шекпеген. Бірақ Викторияның ата-анасының біреуінің жыныс клеткасында мутация пайда болған болу керек. Соған байланысты королева Виктория гемофилияның генін тасымалдаушы болып, өзінің көптеген ұрпақтарына таратқан. Сөйтіп, Викториядан мутантты гені бар Х хромосоманы алған барлық ер жынысты ұрпақ гемофилиямен ауырған [13, 169б. ]

Бұл әдіс бойынша туыстық қатынастарды, туыстар арасындағы аурулардың бірнеше ұрпақ бойы тұқым қуалау сипатын, оның шыққан тегіне шежіре құрастыру арқылы зерттеп анықтайды. Шежіре әдісінің негізгі мақсаты - жиналған деректер бойынша шежіре үлгісін құрастыру және оны талдау. Шежіре құрастыруды бастайтын адамды пробанд деп атайды. Оның іні-қарындастарын сибстер деп белгілейді.

Тұқым қуалайтын аурулардың көріну жиілігі некелердің түріне де байланысты болады. Жер бетінде көп тараған некенің түрі - туыс емес некелер. Осымен қатар туыстық некелер де кездеседі. Туыстық неке деп әке-шеше жағынан туыс адамдардың бір-бірімен некелесуін айтады. Қазір мұндай некелер сирек кездеседі. Ерте заманнан бастап-ақ біздің ата-бабаларымыз туыстық некеге рұқсат бермеген. Әр адамның генотиігінде жағымсыз рецессивті гендер болады. Бұл гендердің сол ұрпақта көрінбеу себебі - ол гетерозигота күйінде болады. Ал туыстық неке кезінде жағымсыз гендер бойынша гетерозиготалы ата-анадан ауру ұрпақ тууының мүмкіндігі артады. Себебі рецессивті гендер гомозиготалы күйге көшуге мүмкіндік алады. Сонымен туыстық некелерде балалардың ауруы және өлуі, туыс емес некелермен салыстырғанда едәуір көп болады. Мысалы, тұқым қуалайтын ихтиоз (тері) ауруы 1 миллион адамның біреуінде немесе екеуінде кездеседі. Ал туыстық неке жағдайында (бөлелер) 16 мың адамға біреуі кездеседі. Туыс емес некелерде фенилкетонуриямен ауыратын балалар 1000 :1 кездессе, ал туыстық некеде 6-7 есе артық кездеседі.

Туыстык неке бойынша гетерозиготалы ата-анадан ауру бала тууының ықтималдығы:

Демек, бұл жеті атадан кейінгі ұрпақта мутантты гендердің әсері байқалмайтынын көрсетеді. Сондықтан біздің бабаларымыз жеті атадан соң кейбір ағайындар арасында қыз алысуға рұқсат еткені белгілі. Бұл құбылыс шығыс халықтарының ішінде еврейлерде, Өзбекстанның кейбір аудандарында, жапондықтарда кездеседі. Шежіре әдісі дәрігерлік-генетикалық консультацияларда тұқым қуалайтын ауруларды алдын ала ескертуге мүмкіндік береді. Оқушылар өз ата-баба шежіресін айта және жаза білуі қажет. Бұл мектеп қабырғасынан басталуы керек. Өз шежіресін білу туыстар арасындағы жақындықты, бауырлар арасындағы сүйіспеншілікті, ата-баба, апа-әжелерді есте сақтауға көмектесіп, туыстық некенің болуын азайтады. Неміс, еврей және ағылшындар отбасылары өз шежіресін болашақ ұрпаққа қалдырып отырады екен [10, 74б. ]

Адамның белгілі бір белгілері-нің тұқым қуалау заңдылықтарын оның шыққан тегін - генеалогиясын жасау негізінде талдауды Ф. Гальтон ұсынды. Егер тікелей туыстастары - тұқым қуалайтын белгілердің иесінің ата-бабалары (пробанда) бірнеше ұрпақ бойында шешесінің және әкесінің линиялары бойынша немесе пробанданың ұрпақтары сол сияқты біриеше ұрпақ бойында белгілі болса, бұл методты қолдануға болады.

Осы тип бойынша тұқым қуалайтын белгілерге брахидактилия, хондродистрофтық ергежейлілік, сепкілді болу, көзін шел басуы, сүйектің нәзіктігі және басқа-лар жатады.

Рецессивті тендер анықтайтын (рецессивтік тұқым қуалау-шылық) тұқым қуалайтын белгілерді талдау анағүрлым күрде-лі болады, өйткені бүл белгілер гетерозиготаларда көрінбейді және үзіліспен түқым қуалайды. Рецессивтік түқым қуалаудьщ мысалы 95-суретте келтіріліп отыр. Осындай тип бойынша тү-қым қуалайтын белгілерге жирен шашты болу, альбинизм, по-лиомиелитке шалдыққыштық және т. б. жатады.

Генеалогиялық әдісті қолдану мәселен гемофилия сияқты аурудың түқым қуалауының өзіндік ерекшелігі болатынын көр-сетті: гемофилиямен ауыратын еркеқ адамдар дені сау, бірақ осы ген бойында гетерозиготалы шешелерден және деиі сау әкелерден туады. Бүл белгілер жыныспен тіркесіп түқым қуалайды, яғни оларды анықтайтын тендер тек Х-хромо-сомаларда ғана орналасқан. Адамда жыныспен тіркескен 100-ден астам рецессивті белгілер табылды. Солардың жарты-сына таяуы көздін, ауруларымен байланысты екендігі қызықты мәселе.

Құлақтьң жүнділігі тек әкесінен баласына берілетін белгі. Демек, оны анықтайтын ген У-хромосомада орналасады, Х-хро-мосомада кездеспейді. Мұндай тендер голандриялың деп аталды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.