Кондитер кәсіпорынында табысты болуды және қалыптасуды талдау
КІРІСПЕ ... ..5
І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1.Табыстың түсінігі түрлері ... ... ... ..7
1.2.Кәсіпорындағы табысты болу мен қалыптасу сипаты ... ... ..11
1.3.Кәсіпорын табыстылығын талдаудың ақпараттық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
ІІ ЕСЕПТЕУ . АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1.Техника экономикалық бөлімде кәсіпорынның қуаттылығы, жоба қоры, жобаны қолдану және пайдалану есептері пайдаланады ... ... ... .18
2.2.Кәсіпорынның жоспарлы уақыт қор есебі ... ... ... ... ..18
2.3.Өндірістік бағдарлама есебі ... ..19
2.4.Дайын өнімнің құны ... ... ..19
2.5.Шикізат және материалдар есебі ... 20
2.6.Шикізатпен материалдар есебі.(теңге)
2.7.Транспорттық . дайындық шығыны
2.8.Жылу және электроэнергия құны...22
2.9.Өндірістік жұмысшылардың санының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.10.Өндірістік жұмысшылардың еңбекақы қорының есебі ... ...22
2.11.Еңбекақы қоры және жұмысшылар санының есебі ... ... ... 23
2.12.Өндірістік өнеркәсіптік персоналының своттық есебі ... ...24
2.13.Жалпы зауыттық цехтық, өндірістен тыс шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... ..25
2.14.Тауарлық өнім құнының калькуляция есебі ... ... ... ...26
2.15.Өндіріске кеткен барлық шығындар мен таза пайда ... ... ... ..27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... 28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1.Табыстың түсінігі түрлері ... ... ... ..7
1.2.Кәсіпорындағы табысты болу мен қалыптасу сипаты ... ... ..11
1.3.Кәсіпорын табыстылығын талдаудың ақпараттық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
ІІ ЕСЕПТЕУ . АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1.Техника экономикалық бөлімде кәсіпорынның қуаттылығы, жоба қоры, жобаны қолдану және пайдалану есептері пайдаланады ... ... ... .18
2.2.Кәсіпорынның жоспарлы уақыт қор есебі ... ... ... ... ..18
2.3.Өндірістік бағдарлама есебі ... ..19
2.4.Дайын өнімнің құны ... ... ..19
2.5.Шикізат және материалдар есебі ... 20
2.6.Шикізатпен материалдар есебі.(теңге)
2.7.Транспорттық . дайындық шығыны
2.8.Жылу және электроэнергия құны...22
2.9.Өндірістік жұмысшылардың санының есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 22
2.10.Өндірістік жұмысшылардың еңбекақы қорының есебі ... ...22
2.11.Еңбекақы қоры және жұмысшылар санының есебі ... ... ... 23
2.12.Өндірістік өнеркәсіптік персоналының своттық есебі ... ...24
2.13.Жалпы зауыттық цехтық, өндірістен тыс шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... ..25
2.14.Тауарлық өнім құнының калькуляция есебі ... ... ... ...26
2.15.Өндіріске кеткен барлық шығындар мен таза пайда ... ... ... ..27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... 28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Нарықтық қатынастарға көшу нәтижесінде республикамыздың әлеуметтік – экономикалық дамуы өндірісті ұдайылату жағына қарай сапалық қозғалысымен ерекшеленеді. Бұл жағдайларда кез келген кәсіпорынның әрі қарай дамуының негізгі факторы қарыздың төлемдердің келіп түсетін ақша қаражаттарының басым болуы болып табылады. Табыстардың бар болуы немесе болмауы нәтижесінде кәсіпорынның қызмет ету мүмкіндігіне оның бәсекелестік қасіретіне және қаржылық жағдайына тікелей әсер етеді.
Табыс өндіріс тиімділігін мейлінше нақты көрсететін өндірілген өнімнің көлемін және өзіндік бұйым, еңбек өнімділігінің жағдайының өнімнің сапасын сипаттайтын көрсеткіші болып табылады. Сонымен қатар, табыс коммерциялық есепті, өндірісті жиелетуге ынталандырушы ықпалын тигізеді. Табыс кәсіпорынның шаруашылық – қаржылық қызметін жоспарлаудың және талдаудың негізгі көрсеткіштердің бірі. Оның есебінен кәсіпорынның ғылыми – техникалық және қызметтік – экономикалық дамуын, еңбекақы төлеу қорын ұлғайтуды қаржыландыру шаралары орындалады.
Кәсіпорындар табыстарының негізгі көзі – өнімді сатудан (қызмет көрсетуден, ал дәлірек айтар болсақ, осы өнімді, қызметті, жұмыстарды) өндіруге кеткен материалдық, еңбек және ақша шығындарын алып тастағанда қалатын табыс. Сондықтан да кез келген шаруашылық жүргізуші субъектінің маңызды міндеті – қаражаттарды қатаң түрде үнемдеу және оларды тиімді қолдану нәтижесінде шығындарды мейлінше аз шығарып, көп табыстар алу болып табылады.
Өнімді сатумен қатар негізгі қызмет нәтижесінде табыстардың өзге де кездері кездеседі – беірлген коммерциялық несиелер бойынша пайыздар, сатып алушылардан алдын ала алынған төлемдер, дебиторлық қарызды жабу үшін түскен сомалар және тағы басқа түскен қаражаттар.
Негізгі қызметпен қатар кәсіпорындар сондай – ақ қаржылық және инвестициялық қызметтермен де шұғылданады. Осылардың нәтижесінде сәйкесінше табыстар алынады, материалдық және материалдық емес активтерді сатудан алынған табыстар. Қаржылық қызмет нәтижесінде акциялар, облигациялар және өзге де құнды қағаздар шығарудан және оларды сатудан табыстар салынады.
Табыс өндіріс тиімділігін мейлінше нақты көрсететін өндірілген өнімнің көлемін және өзіндік бұйым, еңбек өнімділігінің жағдайының өнімнің сапасын сипаттайтын көрсеткіші болып табылады. Сонымен қатар, табыс коммерциялық есепті, өндірісті жиелетуге ынталандырушы ықпалын тигізеді. Табыс кәсіпорынның шаруашылық – қаржылық қызметін жоспарлаудың және талдаудың негізгі көрсеткіштердің бірі. Оның есебінен кәсіпорынның ғылыми – техникалық және қызметтік – экономикалық дамуын, еңбекақы төлеу қорын ұлғайтуды қаржыландыру шаралары орындалады.
Кәсіпорындар табыстарының негізгі көзі – өнімді сатудан (қызмет көрсетуден, ал дәлірек айтар болсақ, осы өнімді, қызметті, жұмыстарды) өндіруге кеткен материалдық, еңбек және ақша шығындарын алып тастағанда қалатын табыс. Сондықтан да кез келген шаруашылық жүргізуші субъектінің маңызды міндеті – қаражаттарды қатаң түрде үнемдеу және оларды тиімді қолдану нәтижесінде шығындарды мейлінше аз шығарып, көп табыстар алу болып табылады.
Өнімді сатумен қатар негізгі қызмет нәтижесінде табыстардың өзге де кездері кездеседі – беірлген коммерциялық несиелер бойынша пайыздар, сатып алушылардан алдын ала алынған төлемдер, дебиторлық қарызды жабу үшін түскен сомалар және тағы басқа түскен қаражаттар.
Негізгі қызметпен қатар кәсіпорындар сондай – ақ қаржылық және инвестициялық қызметтермен де шұғылданады. Осылардың нәтижесінде сәйкесінше табыстар алынады, материалдық және материалдық емес активтерді сатудан алынған табыстар. Қаржылық қызмет нәтижесінде акциялар, облигациялар және өзге де құнды қағаздар шығарудан және оларды сатудан табыстар салынады.
1. Мейірбеков. А.Қ., Әлімбетов. Қ.Ә.Кәсіпорын экономикасы: Алматы, экономика, 33 – 44 бет.
2. А.Н.Дауренбекова «Өндірісті ұйымдастыру» Алматы 2007 ж
3. Түсіпбеков.Т, Теңізбаева Г, «Кәсіпорын экономикасы». Астана:Фолиант,2008
4. Оразалин К.Ж. Кәсіпорын экономикасы 2007 ж
5. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан 2030 Қазақстан халқына жолдауы.
6. Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы 5 қазандағы Өндірістік кооператив жарлығы.
7. http://www.damu.kz
8. http://studentke.com
9. «Шағын бизнеске арналған 100 жоба»
10. Нарықтық экономика негіздері Астана Фолиант 2007.
2. А.Н.Дауренбекова «Өндірісті ұйымдастыру» Алматы 2007 ж
3. Түсіпбеков.Т, Теңізбаева Г, «Кәсіпорын экономикасы». Астана:Фолиант,2008
4. Оразалин К.Ж. Кәсіпорын экономикасы 2007 ж
5. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан 2030 Қазақстан халқына жолдауы.
6. Қазақстан Республикасының Президентінің 1995 жылғы 5 қазандағы Өндірістік кооператив жарлығы.
7. http://www.damu.kz
8. http://studentke.com
9. «Шағын бизнеске арналған 100 жоба»
10. Нарықтық экономика негіздері Астана Фолиант 2007.
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Пәні: Сала экономикасы
Тақырыбы: Кондитер кәсіпорынында табысты болуды және қалыптасуды талдау
2017 жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1.Табыстың түсінігі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2.Кәсіпорындағы табысты болу мен қалыптасу сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...11
1.3.Кәсіпорын табыстылығын талдаудың ақпараттық негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ..15
ІІ ЕСЕПТЕУ - АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1.Техника экономикалық бөлімде кәсіпорынның қуаттылығы, жоба қоры, жобаны қолдану және пайдалану есептері пайдаланады ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2.Кәсіпорынның жоспарлы уақыт қор есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .18
2.3.Өндірістік бағдарлама есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.4.Дайын өнімнің құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.5.Шикізат және материалдар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.6.Шикізатпен материалдар есебі.(теңге) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.7.Транспорттық - дайындық шығыны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.8.Жылу және электроэнергия құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.9.Өндірістік жұмысшылардың санының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..22
2.10.Өндірістік жұмысшылардың еңбекақы қорының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..22
2.11.Еңбекақы қоры және жұмысшылар санының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 23
2.12.Өндірістік өнеркәсіптік персоналының своттық есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 24
2.13.Жалпы зауыттық цехтық, өндірістен тыс шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. 25
2.14.Тауарлық өнім құнының калькуляция есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 26
2.15.Өндіріске кеткен барлық шығындар мен таза пайда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастарға көшу нәтижесінде республикамыздың әлеуметтік - экономикалық дамуы өндірісті ұдайылату жағына қарай сапалық қозғалысымен ерекшеленеді. Бұл жағдайларда кез келген кәсіпорынның әрі қарай дамуының негізгі факторы қарыздың төлемдердің келіп түсетін ақша қаражаттарының басым болуы болып табылады. Табыстардың бар болуы немесе болмауы нәтижесінде кәсіпорынның қызмет ету мүмкіндігіне оның бәсекелестік қасіретіне және қаржылық жағдайына тікелей әсер етеді.
Табыс өндіріс тиімділігін мейлінше нақты көрсететін өндірілген өнімнің көлемін және өзіндік бұйым, еңбек өнімділігінің жағдайының өнімнің сапасын сипаттайтын көрсеткіші болып табылады. Сонымен қатар, табыс коммерциялық есепті, өндірісті жиелетуге ынталандырушы ықпалын тигізеді. Табыс кәсіпорынның шаруашылық - қаржылық қызметін жоспарлаудың және талдаудың негізгі көрсеткіштердің бірі. Оның есебінен кәсіпорынның ғылыми - техникалық және қызметтік - экономикалық дамуын, еңбекақы төлеу қорын ұлғайтуды қаржыландыру шаралары орындалады.
Кәсіпорындар табыстарының негізгі көзі - өнімді сатудан (қызмет көрсетуден, ал дәлірек айтар болсақ, осы өнімді, қызметті, жұмыстарды) өндіруге кеткен материалдық, еңбек және ақша шығындарын алып тастағанда қалатын табыс. Сондықтан да кез келген шаруашылық жүргізуші субъектінің маңызды міндеті - қаражаттарды қатаң түрде үнемдеу және оларды тиімді қолдану нәтижесінде шығындарды мейлінше аз шығарып, көп табыстар алу болып табылады.
Өнімді сатумен қатар негізгі қызмет нәтижесінде табыстардың өзге де кездері кездеседі - беірлген коммерциялық несиелер бойынша пайыздар, сатып алушылардан алдын ала алынған төлемдер, дебиторлық қарызды жабу үшін түскен сомалар және тағы басқа түскен қаражаттар.
Негізгі қызметпен қатар кәсіпорындар сондай - ақ қаржылық және инвестициялық қызметтермен де шұғылданады. Осылардың нәтижесінде сәйкесінше табыстар алынады, материалдық және материалдық емес активтерді сатудан алынған табыстар. Қаржылық қызмет нәтижесінде акциялар, облигациялар және өзге де құнды қағаздар шығарудан және оларды сатудан табыстар салынады.
Кәсіпорын табыстарының деңгейі тек аталған табыстар шамасымен ғана емес, сондай - ақ өндірістік, қаржылық және инвестициялық, сонымен қатар әкімшілік шығындарға да байланысты. Өнімдік өзіндік құнын анықтайтын өндірістік және коммерциялар шығындар осы өнімді өндіруге кеткен қаражаттардан тұрады. Бұлардың құрамына өндіріс барысында қолданылған табиғат ресурстары, шикізат көздері, негізгі және қосалқы материалдар, отын көздері, электр энергиясы, негізгі қорлар, еңбек ресурстарын пайдалану шығындары, сондай - ақ өндірістен тыс шығындар жатады.
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалалығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші - бұл табыстар немесе пайдалардың сомасы. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықталады:
"Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер құнының өскі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады., бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі."
Курстық жұмыстың мақсаты - табыстарды талдау теориясына және әдістемесіне сүйене отырып табыстар басқару жолдарын жетілдіру шараларын іздестіру. Зерттеу объектісі ретінде өндірістік саладағы аса маңызды салалардың бірі - кондитер саласындағы нақты бір кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметінің нәтижелері қарастырылады,
Курстық жұмыстың міндеттері:
Табыстың түріне экономикалық сипаттама беру;
Табыс түрлерінің құрылымын ашу;
Еңбек нарығын реттеу мен жүзеге асыру тенденцияларын қарастыру;
І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Табыстың түсінігі түрлері
Табыс төтенше таралған кең түрде қабылданатын сонымен қатар түрліше маңызды қолданылатын көп мағыналы ұғым. Сөздің кең мағынасында ақшалай құнына ие болуды кез келген ақша қаражаттарының түсімдері немесе материалдық құндылықты алуды көрсетеді.
Кәсіпорынның табысы олардың активтерінің артуы немесе капитал меншігінің көбеюіне әкелетін міндеттемелердің кемуі. Табыс ұғымы жалпы мемлекетте жиынтық табыс, кәсіпорындарында (жалпы табыс, таза табыс) ал жеке тұлғаларда (халықтың ақшалай табысы, жеке табыс) болып қолданылады.
Кәсіпорынның жалпы табысына ақшалай түсім тауарларды сату мен қызмет көрсетуден түсетін ақшалай түсім, атқарылған қызметтен, мүліктік бағалылықты сатудан, несие берілгендегі алынатын тиісті пайыздар және басқа да ақшалай және материалдық түсімдер жатады.
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай - ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік - кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты. Кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүруге қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда табыс пен шығындарды талдау ерекше орын алады, өйткені нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын қызметінің тиімділігі табыс таба білуімен анықталады. Шет елдік әдебиеттерде табыс ұғымы келесідегідей түрде анықталады.
Табыс дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер итқұнының өседі, не болмаса массивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады, бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайларға капиталдық өсуіне әкеледі. Ықшамдалған түрде бұл түсінік 2005 жылы 26 желтоқсандағы Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі туралы заң күші бар Қазақстан Республикасының Президентінің 2732 Жарлығында анықталған. Жарлықтың 13 - ші бабында былай делінген: Табыстар бұл есептік кезеңдегі активтердің ұлғаюы немесе міндеттемелердің азаюы. Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстарды алу мүемес. Өз кезегінде, табыс алмай кәсіпорынның дамуын жүзеге асыру және әлеуметтік мәселелерді шешу мүмкін емес.
Табыс жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және затқа айналған еңбектің өнімділігін көрсетеді. Оны кейбір ғалымдар экономикалық тиімділік көрсеткіштері қатарына жатқызса, енді біреулері оны кәсіпорын жұмысының тиімділігіне жатқызады. Біздің ойымызша, алғашқылардың пікірі дұрыс, өйткені табыстың нақты (абсолюттік) сомасы салынған қаржылардың қайтарымдылығы туралы болжауға мүмкіндік бермейді.
Нарық жағдайында табыстың орыны кәсіпорын өмірінде ерекше.
Табыс кәсіпорынның қозғаушы күші болып табылады. Тек қана табыс өзара байланысқан үш мәселенің шешімін анықтайды: нені, қалай және кім үшін өндіру керек қажет? Табыс табу кез келген кәсіпорынның қызмет етуінің қол созған мақсаты болып табылады: ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі болып табылады.
Бұл принцип өнімді өндірудегі шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік - техникалық базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпорын өзінің ағымды және күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен жабатындығын білдіреді. Уақытша қаржы тапшылығы кезінде оларға деген қажеттілік, егер бұл ағымды шығындар болса, олардың банктердің қысқа мерзімді несиелерімен және коммерциялық несиелермен жабылуы мүмкін. Табыс есебіен, сондай - ақ кәсіпорынның бюджет алдындағы, басқа кәсіпорындар мен ұйымдар алдындағы міндеттемелері орындалатыны белгілі.
Сонымен, табыс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалаудағы негізгі көрсеткіш болып табылады. Ол оның іскерлік белсенділігі мен қаржылық тұрақтылығын сипаттайды. Табыс бойынша өндіріске жұмсалған қаржылардың қайтарымдылық деңгейі мен активтерге салынған салымдардың табыстылығы анықталады.
Нарықтық экономика жағдайында табыстың рөлі оның атқаратын табыстың қызметтерімен анықталады. Осы орайда табыстың атқаратын екі негізгі қызметін атап өткен дұрыс: 1) мемлекеттік бюджет табысының көзі; 2) кәсіпорындар мен ұйымдардың өндірістік және әлеуметтік табыс көзі,
Табыс өзінің жоғарыда аталып кеткен қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі шарттар қажет болады.
1. Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде өнім бағасын еңбектің қоғамдық қажетті шығындардың көрсетуі тиіс, және ол сондай - ақ еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуі мен өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.
2. Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі ғылыми негізделген болуы керек.
3. Табысты болу (үлестіру) механизмі белсенді рөл атқаруы керек және өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы тиіс.
4. Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде (амортизациялық аударымдар, қаржылық санкциялар, салық салу, акциздер, жал төлемдер, дивидендтер, пайыздық мөлшерлемелер, арнайы қорлар, салымдар, жарналық төлемдер, инвестициялар, есеп айырысу нысандары, несие түрлері, валюта және бағалы қағаздар курсы және т.б.) ғана мүмкін. Бірақ табыстың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметінің тиімділігінің емес, экономикалық тиімділігінің көрсеткішіне жатады. Бір мөлшерде алынған табыс кәсіпорынның айналымға салған капиталының мөлшері және қызметінің ауқымы бойынша әр түрлі көлемдегі табыс болуы мүмкін. Сәйкесінше бұл соманың салыстырмалы деңгейі айтарлықтай деңгейде бірдей болмайды. Сондықтан да алынатын табысты нақты бағалау үшін кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын және табыстылық деңгейін көрсететін әр түрлі көрсеткіштер жататын табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері қолданылады.
Нарықтық экономика барлық табыстар ақшалай түрде жүргізіліп, өндіріс факторы бағасымен органикалық байланыста болады. Бұл бағаға нарықтың күштер кәдімгідей әсер етеді: сұраным мен ұсыныс, бәсеке мен монополия.
Табыстардың негізгі түсу көздері мыналар:
а) жұмыскерлердің еңбек табысы;
ә) кәсіпкерлік табыстар;
б) меншік табыстар.
Нарықтық қатынастарға көшкен елдерде осы табыстардың барлығы екі үлкен топқа бөлінеді:
1. Кәсіпкерлік қызметтен және еңбектен түскен табыс;
2. Заңды негізде алынған еңбексіз табыстар, оған жататындар дивиденттер, банктегі салым пайызы, меншіктен табыс, оның ішінде арендаға өткізілетін жылжымайтын мүліктен және еңбек шығынымен байланыссыз мемлекеттен алынатын жәрдемақы мен төлемдер болып табылады.
Осы табыстардың динамикасы әр түрлі елдерде әрқалай және шаруашылық коньюктурасына, кәсіпкерлік қызметтің жетістігіне, басқа да факторларға байланысты.
Нарықтық экономика жағдайында кәіпорынның шарушылық қызметінің негізгі және түпкі мақсаты табыс алу болғандықтан, барлық назарды осы көрсеткішті талдауға аудару керек.
Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі шарттар қажет болады:
1.Жуықтаудың белгілі дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық қажетті шығындарын көрсетуі тиіс және ол сондай - ақ еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуі мен өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.
2.Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі ғылыми негізделген болуы керек.
3.Табысты болу механизмі белсенді рөл атқаруы керек және өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы тиіс.
4.Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде ғана мүмкін.
Бірақ табыстың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржы - шаруашылық қызметінің тиімділігінің емес, экономикалық тиімділігінің көрсеткіштеріне жатады. 500 мың теңгелік табыс кәсіпорынның салынған капиталының мөлшері және қызметінің ауқымы бойынша әртүрлі көлемнің табысы болуы мүмкін. Сәйкесінше бұл соманың салыстырмалы деңгейі айтарлықтай деңгейде бірдей болмайды. Сондықтан да алынған табысты нақты бағалау үшін кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын және табыстылық деңгейін көрсететін рентабельділіктің әртүрлі көрсеткіштері жататын табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері қолданылады.
Табыс қызметтерінің және олардың өзара шарттылығындағы бірлігі, табысты шаруашылықты жүргізуші қоғамның, кәсіпорын ұжымының және әрбір жұмысшының экономикалық мүдделері байланысатын элементі ретінде көрсетеді. Осыдан табысты құру және бөлу (үлестіру) мәселелерінің маңыздылығы көрінеді, оның (тәжірибелік) шешілуі шаруашылықты жүргізуші субьектінің тиімділігінің алынған және оның иелігінде қалатын табыс көлеміне қажетті тәуелділігін қамтамасыз етеді.
Кәіпорынның табыстылығы бірінші кезекте өндіріс шығындарын есепке алуды ұйымдастыруды талап етеді. Кәсіпорын табыстарының шығындардан тұрақты дәрежеде артып отыруы ғана кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануға жағдай жасайды және өнімді сату барысының үздіксіз болуына септігін тигізеді.
1.2 Кәсіпорындағы табысты болу мен қалыптасу сипаты
Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің өсуіне шаруашылықты жүргізуші субъектінің өзі ДР те мүдделі. Сондықтан әр V - абсолютті және салыстырмалы түрде талдау жасайды.
Табыстылық көрсеткіштерін талдау міндеттеріне мыналар жатады:
* Табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
* Таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
* Табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық өлшеу;
* Табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
* Табыстың өсу резервтерін анықтау;
* Кәсіпорынның даму перспективасын ескере отырып, табысты тиімді пайдалану жөнінде ұсыныстар жасау;
* Табыстылықтың (рентабельділіктің) әртүрлі коэффициенттерін және олардың деңгейлеріне әсер етуші факторларды зерттеу.
Жалпы, айнымалы және тұрақты шығындардың өткізілген өнім көлемі, маржиналды табыс және негізгі қызметтен түскен табыспен өзара байланысын анық көрсету үшін графикалық әдісті пайдаланамыз. Декорт координатының тігінен ( "у" белгіленетін ордината осі) өзіндік құн және өткізілген өнімнен түскен табыстың мәліметтерін, ал көлденеңінен ( "х" белгіленетін абцисса осі) - табиғи өндірілген өнім саны туралы мәліметтерді келтіреміз.
Кәсіпорын икемді сұранысқа ие болатын бір атаулы өнім өндіреді делік. Келесі ақпараттар негізінде график құрамыз. Өнім бірлігіне келетін өзгермелі шығындар - 9 теңге, іскерлік белсенділіктің мүмкін болатын маңызды көлемі - 10 - нан 70 мың данаға дейін бұйым, осы көлемдегі тұрақты шығындар - 450 мың теңге, өзгермелі шығындар - 630 мың теңге, жалпы шығындар - 1080 мың теңге, өткізілген өнім бірлігінің бағасы - 24 теңге. Өнім өндірудің қандай көлемінде, өткізуден түскен табыс өнімнің толық өзіндік құнына тең болатын және табыс та, шығын да болмайтын өткізудің қауіпті көлеміне қалай қол жеткізеді деген сұрақ туады. Егер өнімді өткізуден алынған нақты табыс, оның толық өзіндік құнынан жоғары болса, онда кәсіпорын негізгі қызметтен табыс алады, ал егер керісінше болса, онда шығынға ұшырайды.
Зиянсыздық нүктесін анықтау үшін (өндірудің қауіпті көлемінің нүктесі, немесе "өлі нүкте") өзіндік құн, өткізу көлемі және табыс арасындағы өзара байланысты көрсететін келесі негізгі теңдеуді пайдалануға болады:
д˝г + с + д°. 1.2.1
Мұнда: Д^ - өнімді өткізуден түскен табыс;
У - айнымалы шығындардың жалпы сомасы;
С - тұрақты шығындар;
Д° - негізгі қызметтен түскен табыс. Өндіріс көлемінің қауіпті нүктесі үшін теңдеу келесі түрде болады:
Dn = Vo + C 1.2.2
Біздің мәліметтер бойынша өндіріс көлемінің қауіпті нүктесіндегі тұрақты шығындар көлемін анықтаймыз:
С=30000*15=450000 теңге,
Өткізудің қауіпті бағасын есептеу.Өткізу бағасы өткізуден түскен табыстың берілген көлеміне және өнім бірлігіне есептелген тұрақты және айнымалы шығындар деңгейіне негізделіп анықталады: Д°=C+Vo немесе Pxd=C+Vd
Ең төменгі маржиналды табыс деңгейін есептеу.Егер тұрақты шығындардың көлемі және өнімді өткізуден түскен табыстың күтілетін көлемі белгілі болса, онда ең төменгі табыстың түсімі.
Табыс және шығындар, түсім, өндіру көлемі көрсеткіштерінің арақатынасынын графигі:
Графикке қатысты шартты белгілер:
Dn-өнімді өткізуден түскен түсім;
S-жеткізілген өнімнің толық өзіндік құны;
Vo-жалпы айнымалы шығындар;
С-тұрақты шығындар:
g-өнім бірлігінін саны, мың дана;
К-өндірістің қауіпті көлемінің нүктесі
График көмегімен, көрсетілген қаржы нәтижелерінің, өндіріс көлемі мен өнімді өткізуге тәуелділігіне келесідей түсініктеме берілуі мүмкін. Түсім мен өзіндік құн (сызықтары) түзулері қиылысқан кезде (өндіріс көлеміне сәйкес келетін К нүктесі - 30000 дана) зиянсыздық жағдайына қол жеткізіледі, себебі осы нүктеде 720 мың теңге (30000*24) көлемідегі жалпы табыс, 450 мың тг, көлеміндегі тұрақты шығындар мен 270 мың теңге (30000*9) айнымалы шығындарды өтеуге жеткілікті болып табылады. Осы нүктеден төмен, өткізу көлемінде кәсіпорын барлық шығындарды өтей алмайды, яғни оның қаржылық нәтижесі зиянды болады, керсінше, қауіпті көлемнен жоғары деңгейде қаржылық нәтижесі оң, яғни кәсіпорын қызметі табысты болады.
Графикте шығындар аймағы өндіріс көлемінің қауіпті нүктесінің сол жағында, ал табыстар аймағы - оң жағында орналасқан. 10 мыңнан 70 мыңға дейін бұйымдар шеңберінде релеванттық қатарды бағалай отырып, 30 мың бірлік бұйымнан артық өткізілген немесе шығарылған әрбір өнім бірлігі, кәсіпорындарға айнымалы шығындарды алып тастағандағы өткізу бағасына тең болатын 15 теңге маржиналды табыс (24-9) әкеледі деп қорытынды жасауға болады.Бұл табыс нақты сомадан тұрақты шығындар көлемімен ажыратылады. Өнімнің өзіндік құнын айнымалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Пәні: Сала экономикасы
Тақырыбы: Кондитер кәсіпорынында табысты болуды және қалыптасуды талдау
2017 жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1.Табыстың түсінігі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.2.Кәсіпорындағы табысты болу мен қалыптасу сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...11
1.3.Кәсіпорын табыстылығын талдаудың ақпараттық негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ..15
ІІ ЕСЕПТЕУ - АНАЛИТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1.Техника экономикалық бөлімде кәсіпорынның қуаттылығы, жоба қоры, жобаны қолдану және пайдалану есептері пайдаланады ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2.Кәсіпорынның жоспарлы уақыт қор есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .18
2.3.Өндірістік бағдарлама есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
2.4.Дайын өнімнің құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.5.Шикізат және материалдар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.6.Шикізатпен материалдар есебі.(теңге) ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.7.Транспорттық - дайындық шығыны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.8.Жылу және электроэнергия құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2.9.Өндірістік жұмысшылардың санының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..22
2.10.Өндірістік жұмысшылардың еңбекақы қорының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..22
2.11.Еңбекақы қоры және жұмысшылар санының есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... 23
2.12.Өндірістік өнеркәсіптік персоналының своттық есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 24
2.13.Жалпы зауыттық цехтық, өндірістен тыс шығындар есебі ... ... ... ... ... ... ... .. 25
2.14.Тауарлық өнім құнының калькуляция есебі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 26
2.15.Өндіріске кеткен барлық шығындар мен таза пайда ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...27
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
КІРІСПЕ
Нарықтық қатынастарға көшу нәтижесінде республикамыздың әлеуметтік - экономикалық дамуы өндірісті ұдайылату жағына қарай сапалық қозғалысымен ерекшеленеді. Бұл жағдайларда кез келген кәсіпорынның әрі қарай дамуының негізгі факторы қарыздың төлемдердің келіп түсетін ақша қаражаттарының басым болуы болып табылады. Табыстардың бар болуы немесе болмауы нәтижесінде кәсіпорынның қызмет ету мүмкіндігіне оның бәсекелестік қасіретіне және қаржылық жағдайына тікелей әсер етеді.
Табыс өндіріс тиімділігін мейлінше нақты көрсететін өндірілген өнімнің көлемін және өзіндік бұйым, еңбек өнімділігінің жағдайының өнімнің сапасын сипаттайтын көрсеткіші болып табылады. Сонымен қатар, табыс коммерциялық есепті, өндірісті жиелетуге ынталандырушы ықпалын тигізеді. Табыс кәсіпорынның шаруашылық - қаржылық қызметін жоспарлаудың және талдаудың негізгі көрсеткіштердің бірі. Оның есебінен кәсіпорынның ғылыми - техникалық және қызметтік - экономикалық дамуын, еңбекақы төлеу қорын ұлғайтуды қаржыландыру шаралары орындалады.
Кәсіпорындар табыстарының негізгі көзі - өнімді сатудан (қызмет көрсетуден, ал дәлірек айтар болсақ, осы өнімді, қызметті, жұмыстарды) өндіруге кеткен материалдық, еңбек және ақша шығындарын алып тастағанда қалатын табыс. Сондықтан да кез келген шаруашылық жүргізуші субъектінің маңызды міндеті - қаражаттарды қатаң түрде үнемдеу және оларды тиімді қолдану нәтижесінде шығындарды мейлінше аз шығарып, көп табыстар алу болып табылады.
Өнімді сатумен қатар негізгі қызмет нәтижесінде табыстардың өзге де кездері кездеседі - беірлген коммерциялық несиелер бойынша пайыздар, сатып алушылардан алдын ала алынған төлемдер, дебиторлық қарызды жабу үшін түскен сомалар және тағы басқа түскен қаражаттар.
Негізгі қызметпен қатар кәсіпорындар сондай - ақ қаржылық және инвестициялық қызметтермен де шұғылданады. Осылардың нәтижесінде сәйкесінше табыстар алынады, материалдық және материалдық емес активтерді сатудан алынған табыстар. Қаржылық қызмет нәтижесінде акциялар, облигациялар және өзге де құнды қағаздар шығарудан және оларды сатудан табыстар салынады.
Кәсіпорын табыстарының деңгейі тек аталған табыстар шамасымен ғана емес, сондай - ақ өндірістік, қаржылық және инвестициялық, сонымен қатар әкімшілік шығындарға да байланысты. Өнімдік өзіндік құнын анықтайтын өндірістік және коммерциялар шығындар осы өнімді өндіруге кеткен қаражаттардан тұрады. Бұлардың құрамына өндіріс барысында қолданылған табиғат ресурстары, шикізат көздері, негізгі және қосалқы материалдар, отын көздері, электр энергиясы, негізгі қорлар, еңбек ресурстарын пайдалану шығындары, сондай - ақ өндірістен тыс шығындар жатады.
Кәсіпорынның нарықтық экономика жағдайында қызмет етуінің экономикалық пайдалалығы табыс табумен анықталады. Кәсіпорынның табыстылығы абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштермен сипатталады. Табыстылықтың абсолютті көрсеткіші - бұл табыстар немесе пайдалардың сомасы. Шетелдік арнаулы әдебиеттерде "табыстар" ұғымы келесідей түрде анықталады:
"Табыстар дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер құнының өскі, не болмаса пассивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады., бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайдағы капиталдың өсуіне әкеледі."
Курстық жұмыстың мақсаты - табыстарды талдау теориясына және әдістемесіне сүйене отырып табыстар басқару жолдарын жетілдіру шараларын іздестіру. Зерттеу объектісі ретінде өндірістік саладағы аса маңызды салалардың бірі - кондитер саласындағы нақты бір кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметінің нәтижелері қарастырылады,
Курстық жұмыстың міндеттері:
Табыстың түріне экономикалық сипаттама беру;
Табыс түрлерінің құрылымын ашу;
Еңбек нарығын реттеу мен жүзеге асыру тенденцияларын қарастыру;
І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Табыстың түсінігі түрлері
Табыс төтенше таралған кең түрде қабылданатын сонымен қатар түрліше маңызды қолданылатын көп мағыналы ұғым. Сөздің кең мағынасында ақшалай құнына ие болуды кез келген ақша қаражаттарының түсімдері немесе материалдық құндылықты алуды көрсетеді.
Кәсіпорынның табысы олардың активтерінің артуы немесе капитал меншігінің көбеюіне әкелетін міндеттемелердің кемуі. Табыс ұғымы жалпы мемлекетте жиынтық табыс, кәсіпорындарында (жалпы табыс, таза табыс) ал жеке тұлғаларда (халықтың ақшалай табысы, жеке табыс) болып қолданылады.
Кәсіпорынның жалпы табысына ақшалай түсім тауарларды сату мен қызмет көрсетуден түсетін ақшалай түсім, атқарылған қызметтен, мүліктік бағалылықты сатудан, несие берілгендегі алынатын тиісті пайыздар және басқа да ақшалай және материалдық түсімдер жатады.
Нарықтық қатынастар жағдайында кәсіпорындардың қаржылық жағдайын талдау өте зор. Бұл кәсіпорындардың тәуелсіздікке ие болуымен, сондай - ақ олардың меншік иелері, жұмысшылар, коммерциялық серіктестер және де басқа контрагенттер алдында өзінің өндірістік - кәсіпкерлік қызметінің нәтижелері үшін толық жауапкершілікте болуымен байланысты. Кәсіпорынның қаржы жағдайы әлсіз және өмір сүруге қабілеті жоқ кәсіпорындарға аяусыз қарайтын бәсекелі нарықтық экономика жағдайындағы кәсіпорынның сенімді болуын, тұрақтылығын және келешегі барлығын куәландыруы тиіс.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалауда табыс пен шығындарды талдау ерекше орын алады, өйткені нарықтық экономика жағдайында кәсіпорын қызметінің тиімділігі табыс таба білуімен анықталады. Шет елдік әдебиеттерде табыс ұғымы келесідегідей түрде анықталады.
Табыс дегеніміз - қаржының келуі немесе активтер итқұнының өседі, не болмаса массивтердің азаюы түріндегі есепті кезеңдегі экономикалық пайданың ұлғаюы болып табылады, бұл акционерлер салымдарының есебінен өсуден басқа жағдайларға капиталдық өсуіне әкеледі. Ықшамдалған түрде бұл түсінік 2005 жылы 26 желтоқсандағы Бухгалтерлік есеп және қаржы есебі туралы заң күші бар Қазақстан Республикасының Президентінің 2732 Жарлығында анықталған. Жарлықтың 13 - ші бабында былай делінген: Табыстар бұл есептік кезеңдегі активтердің ұлғаюы немесе міндеттемелердің азаюы. Белгілі бір шығындар шығармай әдетте қажетті табыстарды алу мүемес. Өз кезегінде, табыс алмай кәсіпорынның дамуын жүзеге асыру және әлеуметтік мәселелерді шешу мүмкін емес.
Табыс жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және затқа айналған еңбектің өнімділігін көрсетеді. Оны кейбір ғалымдар экономикалық тиімділік көрсеткіштері қатарына жатқызса, енді біреулері оны кәсіпорын жұмысының тиімділігіне жатқызады. Біздің ойымызша, алғашқылардың пікірі дұрыс, өйткені табыстың нақты (абсолюттік) сомасы салынған қаржылардың қайтарымдылығы туралы болжауға мүмкіндік бермейді.
Нарық жағдайында табыстың орыны кәсіпорын өмірінде ерекше.
Табыс кәсіпорынның қозғаушы күші болып табылады. Тек қана табыс өзара байланысқан үш мәселенің шешімін анықтайды: нені, қалай және кім үшін өндіру керек қажет? Табыс табу кез келген кәсіпорынның қызмет етуінің қол созған мақсаты болып табылады: ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі болып табылады.
Бұл принцип өнімді өндірудегі шығындардың толық ақталуын және кәсіпорынның өндірістік - техникалық базасының кеңеюіне негізделеді. Бұл әр кәсіпорын өзінің ағымды және күрделі шығындарын өзінің меншікті қаржы көздерінен жабатындығын білдіреді. Уақытша қаржы тапшылығы кезінде оларға деген қажеттілік, егер бұл ағымды шығындар болса, олардың банктердің қысқа мерзімді несиелерімен және коммерциялық несиелермен жабылуы мүмкін. Табыс есебіен, сондай - ақ кәсіпорынның бюджет алдындағы, басқа кәсіпорындар мен ұйымдар алдындағы міндеттемелері орындалатыны белгілі.
Сонымен, табыс кәсіпорынның өндірістік және қаржылық қызметін бағалаудағы негізгі көрсеткіш болып табылады. Ол оның іскерлік белсенділігі мен қаржылық тұрақтылығын сипаттайды. Табыс бойынша өндіріске жұмсалған қаржылардың қайтарымдылық деңгейі мен активтерге салынған салымдардың табыстылығы анықталады.
Нарықтық экономика жағдайында табыстың рөлі оның атқаратын табыстың қызметтерімен анықталады. Осы орайда табыстың атқаратын екі негізгі қызметін атап өткен дұрыс: 1) мемлекеттік бюджет табысының көзі; 2) кәсіпорындар мен ұйымдардың өндірістік және әлеуметтік табыс көзі,
Табыс өзінің жоғарыда аталып кеткен қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі шарттар қажет болады.
1. Жуықтаудың белгілі бір дәрежесінде өнім бағасын еңбектің қоғамдық қажетті шығындардың көрсетуі тиіс, және ол сондай - ақ еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуі мен өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.
2. Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі ғылыми негізделген болуы керек.
3. Табысты болу (үлестіру) механизмі белсенді рөл атқаруы керек және өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы тиіс.
4. Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде (амортизациялық аударымдар, қаржылық санкциялар, салық салу, акциздер, жал төлемдер, дивидендтер, пайыздық мөлшерлемелер, арнайы қорлар, салымдар, жарналық төлемдер, инвестициялар, есеп айырысу нысандары, несие түрлері, валюта және бағалы қағаздар курсы және т.б.) ғана мүмкін. Бірақ табыстың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржылық - шаруашылық қызметінің тиімділігінің емес, экономикалық тиімділігінің көрсеткішіне жатады. Бір мөлшерде алынған табыс кәсіпорынның айналымға салған капиталының мөлшері және қызметінің ауқымы бойынша әр түрлі көлемдегі табыс болуы мүмкін. Сәйкесінше бұл соманың салыстырмалы деңгейі айтарлықтай деңгейде бірдей болмайды. Сондықтан да алынатын табысты нақты бағалау үшін кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын және табыстылық деңгейін көрсететін әр түрлі көрсеткіштер жататын табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері қолданылады.
Нарықтық экономика барлық табыстар ақшалай түрде жүргізіліп, өндіріс факторы бағасымен органикалық байланыста болады. Бұл бағаға нарықтың күштер кәдімгідей әсер етеді: сұраным мен ұсыныс, бәсеке мен монополия.
Табыстардың негізгі түсу көздері мыналар:
а) жұмыскерлердің еңбек табысы;
ә) кәсіпкерлік табыстар;
б) меншік табыстар.
Нарықтық қатынастарға көшкен елдерде осы табыстардың барлығы екі үлкен топқа бөлінеді:
1. Кәсіпкерлік қызметтен және еңбектен түскен табыс;
2. Заңды негізде алынған еңбексіз табыстар, оған жататындар дивиденттер, банктегі салым пайызы, меншіктен табыс, оның ішінде арендаға өткізілетін жылжымайтын мүліктен және еңбек шығынымен байланыссыз мемлекеттен алынатын жәрдемақы мен төлемдер болып табылады.
Осы табыстардың динамикасы әр түрлі елдерде әрқалай және шаруашылық коньюктурасына, кәсіпкерлік қызметтің жетістігіне, басқа да факторларға байланысты.
Нарықтық экономика жағдайында кәіпорынның шарушылық қызметінің негізгі және түпкі мақсаты табыс алу болғандықтан, барлық назарды осы көрсеткішті талдауға аудару керек.
Табыс өз қызметтерін тиімді орындай алуы үшін келесідей негізгі шарттар қажет болады:
1.Жуықтаудың белгілі дәрежесінде, өнім бағасы еңбектің қоғамдық қажетті шығындарын көрсетуі тиіс және ол сондай - ақ еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуі мен өзіндік құнның төмендеуін ескеруі қажет.
2.Бұйымдарды калькуляциялау және өнімнің өзіндік құнын анықтау жүйесі ғылыми негізделген болуы керек.
3.Табысты болу механизмі белсенді рөл атқаруы керек және өндірістің дамуы мен оның тиімділігін арттыруда ынталандырушы фактор болуы тиіс.
4.Табысты тиімді пайдалану тек қалған барлық қаржы тұтқаларының жүйесінде ғана мүмкін.
Бірақ табыстың абсолютті мөлшері кәсіпорынның қаржы - шаруашылық қызметінің тиімділігінің емес, экономикалық тиімділігінің көрсеткіштеріне жатады. 500 мың теңгелік табыс кәсіпорынның салынған капиталының мөлшері және қызметінің ауқымы бойынша әртүрлі көлемнің табысы болуы мүмкін. Сәйкесінше бұл соманың салыстырмалы деңгейі айтарлықтай деңгейде бірдей болмайды. Сондықтан да алынған табысты нақты бағалау үшін кәсіпорын қызметінің тиімділігін сипаттайтын және табыстылық деңгейін көрсететін рентабельділіктің әртүрлі көрсеткіштері жататын табыстылықтың салыстырмалы көрсеткіштері қолданылады.
Табыс қызметтерінің және олардың өзара шарттылығындағы бірлігі, табысты шаруашылықты жүргізуші қоғамның, кәсіпорын ұжымының және әрбір жұмысшының экономикалық мүдделері байланысатын элементі ретінде көрсетеді. Осыдан табысты құру және бөлу (үлестіру) мәселелерінің маңыздылығы көрінеді, оның (тәжірибелік) шешілуі шаруашылықты жүргізуші субьектінің тиімділігінің алынған және оның иелігінде қалатын табыс көлеміне қажетті тәуелділігін қамтамасыз етеді.
Кәіпорынның табыстылығы бірінші кезекте өндіріс шығындарын есепке алуды ұйымдастыруды талап етеді. Кәсіпорын табыстарының шығындардан тұрақты дәрежеде артып отыруы ғана кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Ол ақша қаражаттарын еркін пайдалануға жағдай жасайды және өнімді сату барысының үздіксіз болуына септігін тигізеді.
1.2 Кәсіпорындағы табысты болу мен қалыптасу сипаты
Кәсіпорынның табыстылық көрсеткіштерінің өсуіне шаруашылықты жүргізуші субъектінің өзі ДР те мүдделі. Сондықтан әр V - абсолютті және салыстырмалы түрде талдау жасайды.
Табыстылық көрсеткіштерін талдау міндеттеріне мыналар жатады:
* Табыстылықтың абсолютті көрсеткіштерінің жоспарының орындалуын бағалау;
* Таза табыстың қалыптасуының құрамдас элементтерін зерттеу;
* Табысқа әсер ететін факторлардың әсерін анықтау және сандық өлшеу;
* Табысты бөлу бағыттарын, пропорцияларын және тенденцияларын зерттеу;
* Табыстың өсу резервтерін анықтау;
* Кәсіпорынның даму перспективасын ескере отырып, табысты тиімді пайдалану жөнінде ұсыныстар жасау;
* Табыстылықтың (рентабельділіктің) әртүрлі коэффициенттерін және олардың деңгейлеріне әсер етуші факторларды зерттеу.
Жалпы, айнымалы және тұрақты шығындардың өткізілген өнім көлемі, маржиналды табыс және негізгі қызметтен түскен табыспен өзара байланысын анық көрсету үшін графикалық әдісті пайдаланамыз. Декорт координатының тігінен ( "у" белгіленетін ордината осі) өзіндік құн және өткізілген өнімнен түскен табыстың мәліметтерін, ал көлденеңінен ( "х" белгіленетін абцисса осі) - табиғи өндірілген өнім саны туралы мәліметтерді келтіреміз.
Кәсіпорын икемді сұранысқа ие болатын бір атаулы өнім өндіреді делік. Келесі ақпараттар негізінде график құрамыз. Өнім бірлігіне келетін өзгермелі шығындар - 9 теңге, іскерлік белсенділіктің мүмкін болатын маңызды көлемі - 10 - нан 70 мың данаға дейін бұйым, осы көлемдегі тұрақты шығындар - 450 мың теңге, өзгермелі шығындар - 630 мың теңге, жалпы шығындар - 1080 мың теңге, өткізілген өнім бірлігінің бағасы - 24 теңге. Өнім өндірудің қандай көлемінде, өткізуден түскен табыс өнімнің толық өзіндік құнына тең болатын және табыс та, шығын да болмайтын өткізудің қауіпті көлеміне қалай қол жеткізеді деген сұрақ туады. Егер өнімді өткізуден алынған нақты табыс, оның толық өзіндік құнынан жоғары болса, онда кәсіпорын негізгі қызметтен табыс алады, ал егер керісінше болса, онда шығынға ұшырайды.
Зиянсыздық нүктесін анықтау үшін (өндірудің қауіпті көлемінің нүктесі, немесе "өлі нүкте") өзіндік құн, өткізу көлемі және табыс арасындағы өзара байланысты көрсететін келесі негізгі теңдеуді пайдалануға болады:
д˝г + с + д°. 1.2.1
Мұнда: Д^ - өнімді өткізуден түскен табыс;
У - айнымалы шығындардың жалпы сомасы;
С - тұрақты шығындар;
Д° - негізгі қызметтен түскен табыс. Өндіріс көлемінің қауіпті нүктесі үшін теңдеу келесі түрде болады:
Dn = Vo + C 1.2.2
Біздің мәліметтер бойынша өндіріс көлемінің қауіпті нүктесіндегі тұрақты шығындар көлемін анықтаймыз:
С=30000*15=450000 теңге,
Өткізудің қауіпті бағасын есептеу.Өткізу бағасы өткізуден түскен табыстың берілген көлеміне және өнім бірлігіне есептелген тұрақты және айнымалы шығындар деңгейіне негізделіп анықталады: Д°=C+Vo немесе Pxd=C+Vd
Ең төменгі маржиналды табыс деңгейін есептеу.Егер тұрақты шығындардың көлемі және өнімді өткізуден түскен табыстың күтілетін көлемі белгілі болса, онда ең төменгі табыстың түсімі.
Табыс және шығындар, түсім, өндіру көлемі көрсеткіштерінің арақатынасынын графигі:
Графикке қатысты шартты белгілер:
Dn-өнімді өткізуден түскен түсім;
S-жеткізілген өнімнің толық өзіндік құны;
Vo-жалпы айнымалы шығындар;
С-тұрақты шығындар:
g-өнім бірлігінін саны, мың дана;
К-өндірістің қауіпті көлемінің нүктесі
График көмегімен, көрсетілген қаржы нәтижелерінің, өндіріс көлемі мен өнімді өткізуге тәуелділігіне келесідей түсініктеме берілуі мүмкін. Түсім мен өзіндік құн (сызықтары) түзулері қиылысқан кезде (өндіріс көлеміне сәйкес келетін К нүктесі - 30000 дана) зиянсыздық жағдайына қол жеткізіледі, себебі осы нүктеде 720 мың теңге (30000*24) көлемідегі жалпы табыс, 450 мың тг, көлеміндегі тұрақты шығындар мен 270 мың теңге (30000*9) айнымалы шығындарды өтеуге жеткілікті болып табылады. Осы нүктеден төмен, өткізу көлемінде кәсіпорын барлық шығындарды өтей алмайды, яғни оның қаржылық нәтижесі зиянды болады, керсінше, қауіпті көлемнен жоғары деңгейде қаржылық нәтижесі оң, яғни кәсіпорын қызметі табысты болады.
Графикте шығындар аймағы өндіріс көлемінің қауіпті нүктесінің сол жағында, ал табыстар аймағы - оң жағында орналасқан. 10 мыңнан 70 мыңға дейін бұйымдар шеңберінде релеванттық қатарды бағалай отырып, 30 мың бірлік бұйымнан артық өткізілген немесе шығарылған әрбір өнім бірлігі, кәсіпорындарға айнымалы шығындарды алып тастағандағы өткізу бағасына тең болатын 15 теңге маржиналды табыс (24-9) әкеледі деп қорытынды жасауға болады.Бұл табыс нақты сомадан тұрақты шығындар көлемімен ажыратылады. Өнімнің өзіндік құнын айнымалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz