Қазақстандағы неопротестанттық ағымдардың миссионерлік қызметі

1 Қазақстанда миссионерлік әрекет
2 Дәстүрлі емес діни қозғалыстардың Қазақстанға тұрақтану үрдісі
3 Дәстүрлі емес діни қозғалыстар

Қазақстанда миссионерлік әрекеттің қарқындаған уақыты Ресей империясы қазақ жерін мемлекет меншігі ретінде жариялаған тұста және шекарасын ресми түрде белгілеп, картасын сызып бекіткен соң патша үкіметі бұрыңғы уақытша ислам дінін тарату саясатынан бас тартып, 1862 жылдан бастап ресми түрде қазақ халқын шоқындыру, сол арқылы біртіндеп орыстандыру саясатын ашық жүргізе бастады. Патша үкіметі бұл миссионерлік әрекетті жан-жақты зерттеп әрі сақтықпен жүргізді. Мәселен ең шұрайлы жерлерден қазақ шаруаларын ығыстырып, орыс мұжықтарын көбірек қоныстандыру, жер-су аттары мен адам есімдерін өзгерту, елді мекендерде аралас мектептерін ашу, жергілікті халықтың жазу емлелерін ауыстыру, билік структурасы мен туыстық институттарына өзгерістер енгізуді шіркеу мемлекетпен бірлесе жүргізді.
Бұл саяси процесс Ұлы Қазан төңкерісі кезінде біраз уақытқа тоқтағанымен әрі қарай Кеңес үкіметі миссионерлікті басқаша сипатта жүргізді. Қысқаша айтқанда Кеңес үкіметі өзіне бағынышты аз халықты қызыл орағымен орып, балғасымен жаншып, төл діні мен мәдениетінен айырып дінсіз ұрпақ тәрбиелеп, дүбәрә ұлт жасады. Жетпіс жыл өмір сүріп, тарих сахнасынан кеткен «ұлы держава» миссионерлікке айқара жол ашып берді.
Тәуелсіздігіміз жарияланып егеменді ел болғалы бері елімізде жасыратыны жоқ діни экспанция үдеп, дін мәселесі қоғамымызда басты назарда тұрғаны да жасырын емес. Іргесі бекімеген егемен еліміздің «Діни-сенім бостандығы» туралы заңымыздың тым асығыс әрі еш дайындықсыз қабылдануын пайдаланған кейбір түрлі жат пиғылдағы діни секталар миссионерлік әрекеттерін белсенді түрде іске асыра бастады.
Оның соңғы кезеңі – еліміздің тәуелсіздік алған жылдарымен тұспа- тұс келеді. Осы уақытта республикамыздың территориясында бұрын соңды кездеспеген діни ағымдар мен секталар атап айтар болсақ, пресветериандық және методистік, неопротестанттық конфессиялар: «Агапе», «Жаңа аспан» діни ұйымдары, «Бахаи» «Сайтан шіркеуі», «Саен¬тология шіркеуі» сияқты діни бірлестіктер көптеп орналаса бастады [1, 197 б].

1. Иванов Я.Ф., Трафимов В.А. Христианство в Казахстане. - Караганда 2006 г.
2. М. Мырзахметов. «Қазақ қалай орыстандырылды?» // Түркістан газеті.
- Алматы, 2007. – 10 қараша.
3. Ивоненко С. Людях, никогда не расстающихся с Библией. – Москва, 1999 г.
4. Борбасова Қ.М. Қазақстандағы Евангелшіл христиандар (массихшілдер) және олардың миссионерлік қызметі // ҚазҰУ Хабаршысы. – Алматы. – 2009. – №2 (33). – 212 б.
5. Атабекова Жанна. Жаңа өмір діни бірлестігінің зиянды әрекеті // Діни-танымдық сайт. –Алматы, 2009. – 31 тамыз.

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ НЕОПРОТЕСТАНТТЫҚ АҒЫМДАРДЫҢ МИССИОНЕРЛІК ҚЫЗМЕТІ

Нареге Гулназ магистрант дінтану бөлімі,
аль-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Қазахстан, Алматы қ.

Қазақстанда миссионерлік әрекеттің қарқындаған уақыты Ресей империясы қазақ жерін мемлекет меншігі ретінде жариялаған тұста және шекарасын ресми түрде белгілеп, картасын сызып бекіткен соң патша үкіметі бұрыңғы уақытша ислам дінін тарату саясатынан бас тартып, 1862 жылдан бастап ресми түрде қазақ халқын шоқындыру, сол арқылы біртіндеп орыстандыру саясатын ашық жүргізе бастады. Патша үкіметі бұл миссионерлік әрекетті жан-жақты зерттеп әрі сақтықпен жүргізді. Мәселен ең шұрайлы жерлерден қазақ шаруаларын ығыстырып, орыс мұжықтарын көбірек қоныстандыру, жер-су аттары мен адам есімдерін өзгерту, елді мекендерде аралас мектептерін ашу, жергілікті халықтың жазу емлелерін ауыстыру, билік структурасы мен туыстық институттарына өзгерістер енгізуді шіркеу мемлекетпен бірлесе жүргізді.
Бұл саяси процесс Ұлы Қазан төңкерісі кезінде біраз уақытқа тоқтағанымен әрі қарай Кеңес үкіметі миссионерлікті басқаша сипатта жүргізді. Қысқаша айтқанда Кеңес үкіметі өзіне бағынышты аз халықты қызыл орағымен орып, балғасымен жаншып, төл діні мен мәдениетінен айырып дінсіз ұрпақ тәрбиелеп, дүбәрә ұлт жасады. Жетпіс жыл өмір сүріп, тарих сахнасынан кеткен ұлы держава миссионерлікке айқара жол ашып берді.
Тәуелсіздігіміз жарияланып егеменді ел болғалы бері елімізде жасыратыны жоқ діни экспанция үдеп, дін мәселесі қоғамымызда басты назарда тұрғаны да жасырын емес. Іргесі бекімеген егемен еліміздің Діни-сенім бостандығы туралы заңымыздың тым асығыс әрі еш дайындықсыз қабылдануын пайдаланған кейбір түрлі жат пиғылдағы діни секталар миссионерлік әрекеттерін белсенді түрде іске асыра бастады.
Оның соңғы кезеңі - еліміздің тәуелсіздік алған жылдарымен тұспа- тұс келеді. Осы уақытта республикамыздың территориясында бұрын соңды кездеспеген діни ағымдар мен секталар атап айтар болсақ, пресветериандық және методистік, неопротестанттық конфессиялар: Агапе, Жаңа аспан діни ұйымдары, Бахаи Сайтан шіркеуі, Саен - тология шіркеуі сияқты діни бірлестіктер көптеп орналаса бастады [1, 197 б].
Кейінгі кезде осы діни бірлестіктердің ішінде католик, протестанттық және дәстүрлі емес діни құрылымдар өз миссионерлік қызметтерін елімізде белсенді түрде жүргізуде. Миссионерлік негізінен діни ілімдерін таратуға арналған діни және саяси қызмет. Миссионерлік ұйымдардың шоқындыру саясаты Африка және Азия халықтары арасында қарқындап, мақсатты түрде жүргізіліп отырды. Миссионерлік ұйымдарға бірқатар елдердің мемлекеттік құрылымдары, қайырымдылық қорлары, үкіметтік емес ұйымдар, қаржылық топтар материалдық және моральдық тұрғыдан көмектесіп, ортақтаса жұмыс істейді. Миссионерлер баратын ел халқының дінін, тарихын, әдет- ғұрпын, ділі мен психологиясын зерттеп, біліп барады. Көптеген миссионерлер жергілікті халық басым елді мекендерде тұрып, сол халықтың тілін, әдет- ғұрпын, мінез- құлықтарын өз қызметтерін табысты атқару үшін жетерліктей деңгейде зерттеп, үйренеді. Елімізде протестанттық және неопротестанттық шіркеулердің миссионерлік қызметтері халқымыздың діни бірлігі мен ынтымақты өміріне кері әсерін тигізеді [2, 5 б].
Миссионерліктің тағы да анықтамасы- шағын мәденитті, этносты өзінің табиғи бейнесінен айырып, ассимилияцияға ұшыратудың таптырмас құралы. Миссионерлік Орта Азия территориясында және түркілердің арасында ерте заманнан- ақ басталғаны белгілі. ХҮІ ғасырда Ресейдегі Қасым хандығының соңғы мұрагері Сайын Мұратхан шоқынып, өз атын өзгертіп Самсон атанғаны тарихтан белгілі [2, 5 б]. Әсіресе, Қазақстан Ресей империясының қол астына қараған уақытында қазақтарды шоқындыру саясаты іске асырылған. Ресей империясының шекарасы ресми белгіленіп, картасы сызылып бекітілген соң, патша үкіметі бұрыңғы уақытша ислам дінін тарату саясатынан бас тартып, 1862 жылдан бастап ресми түрде қазақ халқын шоқындыру, сол арқылы біртіндеп орыстандыру саясатын ашық жүргізе бастады.
Бұл саяси үрдіс қазан төңкерісі кезінде біраз уақытқа тоқтап, мемлекетіміз өз тәуелсіздігін алғаннан кейін қайтадан жалғасын тапты. Қазіргі таңда еліміздегі дәстүрлі емес діни қозғалыстар барынша белсенді әрекеттерін жүргізіп жатыр. Олар барлық әдебиеттерін, үгіт-насихат әдістерін жергілікті халықтың әдет- ғұрпы, салт- дәстүрі, тіліне лайықтап жүргізуде. Бұған байланысты әйгілі миссионер Чарльз Д. Егал былай дейді: Мұсылмандарға жақындау үшін олардың дінін, тілін қолданыңдар. Құранның ішінен христиандыққа зияны жоқ аяттарды алып қолданыңдар. Әрі мұсылмандардың жұма құлшылығына параллель жұма уағыздарын ұйымдастырып, үй шіркеулерінің лидерлері имам секілді көрінуіне болады. Үй шіркеуіне кірерде аяқ киім шешу, мұсылмандардың діни рәсімдеріне ұқсас рәсімдер ұйымдастыруға болады [3, 81 б]. Сонымен бірге діни рәсімдерінде құрамында қай ұлттың өкілі басым болса сол тілде (қазақ, орыс, өзбек) атқарады. Рәсімдерінің барысында айтылатын діни әндерін домбыра, қобыз, сыбызғы секілді ұлттық музыкалық аспаптардың сүйемелдеуімен орындайды. Дәстүрлі емес діни қозғалыстардың үгіт насихат құралы да, материалдық техникалық базасы да мықты қамтамасыз етілген. Тіпті сол ұлттың тарихын ғылыми негізде бұрмалауға тырысады. Бұған шетелдік миссионер Чарльз Уеллердің қазақ тарихына байланысты жазған ғылыми диссертациясы дәлел болады.
Дәстүрлі емес діни қозғалыстардың Қазақстанға тұрақтану үрдісін екі кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңі ХХ ғасырдың 30-50 жылдары еліміздің аумағына жер аудырылып келген басқа ұлт өкілдері (оның ішінде Иегова куәгерлері, Адвентистер, Пятидесятниктердің көптеген ағымдары және т.б. конфессиялардың мүшелері болған) алып келсе, екінші кезеңі Кеңестер Одағы тұсында идеялогиялық тоқырау кезінде яғни, өткен ғасырдың 80- жылдары зиялы қауым өкілдері арқылы Неоориенталистік және окульттік бағыттағы діни культтер келген. Бірақ өкінішке орай бұл діни культтер мен ағымдар біздің халқымыздың мәдени құндылықтарына қызмет еткен жоқ. Керісінше мемлекетіміздің идеялогиялық даму структуралары мен еліміздегі дәстүрлі діндерге қарсы қысым көрсете бастады.
Елімізде діни құндылықтарға деген талпыныс ескірген кеңестік идеологияның салдарынан болды. Бұл процесс өзіндік мәнге ие. Дінге деген құлшыныста ең алдымен интелегенция мен зиялы қауым өкілдері белсенділік танытты. Осы кезге дейін дәстүрлі діндер мен дәстүрлі емес діндер мемлекетімізде ірі рухани- мәдени орталықтарға айналуда. Соның көпшілігі Алматы, Қарағанды қалалары мен республикамыздың басқада аймақтарында шоғырланған. Бұл көрсеткіш дәстүрлі емес діни қозғалыстардың еліміздің аумағына жаппай таралуын білдіреді.
Өткен ғасырдың 90-жылдарында осы Кришна санасы қауымдастығынан бөлініп шыққан діни ағымдары мен ілімдері Сатья Сай Баба, Шри Чиньмония және т.б.мемлекетіміздің территориясына орналаса бастады. Бұл бірлестіктер Алматы, Батыс Қазақстан облысы мен Атырау облыстарының және еліміздің басқада өңірлерінде өз ілімдерін, ежелгі үнділердің рухани- мәдени құндылықтары, қасиетті Веда мәтіндері мен философиясын насихаттауда.
Тоқырау кезеңі мен дінсіз қоғамның нәтижесінде діни, жартылай діни және діни ұйымдардың еліміздің территориясына жаппай келіп орналасуына жағдай жасады. Осындай саясаттың арқасында көптеген діни бірлестіктер заңды түрде өздерін діни емес ұйым ретінде тіркеуден өткізіп алған. Қазіргі таңда Алматы қаласының өзінде мұндай ұйымдардың жиырмадан астамы бар, мүшелерінің көпшілігі ұлтымыздың зиялы қауым өкілдері, ғылым докторлары мен кандидаттары да бар. Олардың қатарын кейде шығармашылық ізденіспен жүрген жазушылар, журналистер мен суретшілер де толықтырып отырады, мысалға: Әлем раушандары, Әлем нұры, Акрезон Археев және басқа діни бірлестіктердің мүшелерінің дені интелигенттерден құралған. Сонымен қатар республика аумағында мүшелері жиырма адамнан аспайтын оринталистік және неоринталистік бағыттағы: (олар саны төртеуден аспайды) Трансцендентальді медитация, Әлемдік бірігу шіркеуі және т.б.да діни ұйымдар қызмет атқаруда.
Қазақстанда жастар арасында кейінгі кезде орын алған шайтанға табынушы культтері пайда болуда. 90- жылдары Қарағанды облысының Саран қаласында олар мемлекеттік тіркеуден өткізуге өтініш білдірген.
Үстіміздегі ғасырдың 80-жылдары елімізде жаңа пұтқа табынушылардың неофиттер деп аталатын ағымы пайда болған. Неофиттер 90- жылдардың басында еліміздің басқада аймақтарына тарала бастады. Жаңа діни қозғалыстардың протестант бағытындағы Қазақстанда бұрын кездеспеген секталары отанымыздың территориясына жаппай таралу белсенділігі тәуелсіздік алғаннан кейінгі 1994-96 жылдары орын алды.
Дәстүрлі емес діни қозғалыстар дәстүрлі діндердің бейқамдығын мен қорғансыздығын, заң олқылықтарын, тұрмыс қиыншылығы мен жұмыссыздықты пайдаланып, рухани экспанция жүргізіп жатыр. Бұл еңбектері жеміссіз де емес. Шетел инвестициясы тек мұнай және газ саласына құйылып жатқан жоқ, рухани өріске де ауыз салуда. Секталар кәсіпорын ашып, оған өз дініне енген Қазақстан азаматтарын ғана жұмысқа қабылдайды.
Қазақстанда Евангелдік христиандар ретінде 1990 жылдан бастап Грейс-Благодать-Рахым шіркеуі, Новая жизнь, Жаңа өмір,Агапе қауымдары миссионерлік қызметпен айналысады. Əсіресе Грейс-Благодать Рахым шіркеуінің жұмысын Германиядан арнайы білім алған пастор Ким Сам Сон жүргізеді.1991 жылдың шілде айынан бастап шікеу Библия мектебін ашып, 10 адам дайындайды. Осы дайындықтан өткендер бөлімшелер құрып, Библияны уағыздауды бастайды [4, 29 б]. Орталығы Лос- Анжелес (АҚШ) қаласындағы Евангелистер сектасының Благодать шіркеуі бағдарламасында былай делінген (сөйлемнің мағынасын бұзбау үшін орысша қалпымен келтірейік): Видение: Словом Божиим изменим мышление народов Казахстана. Цели: Устоновить Центр по подготовке лидеров чтобы к 2005 году поднять и воспитать мощных и оптных лидеров в Средней Азии и Казахстане для практического служения в церкви. Открыть молитвенный центр в Средней Азии и Казахстане, чтобы мобилизовать молитвенных войнов для защиты и пробуждения в окне 40-70. Достич полной Евангелизации стране к концу 2010 года. Стратегия: 1.Поднять мощных ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.