Статистикалық бақылау жүйесі

1.1 Статистикалық бақылаудың формалары, түрлері және тәсілдері
2. Статистикалық бақылаудың қателері

Нарықтық қатынастарды дамыту жағдайында статистикалық ақпараттар басқару шешімдерін қабылдау үшін маңызды рөл атқарады. Керекті мәліметтер базасы статистикалық зерттеу жұмыстарының алғашқы сатысы болып табылатын статистикалық бақылау нәтижесінде алынады.
Статистикалық бақылау- қоғамдық құбылыстар мен процестер туралы мәліметтерді ғылыми негізде ұйымдастырылған және жоспарлы түрде жинауды айтады.
Статистикалық бақылаудың жоспары 1- суретте, ал формалары, түрлері және тәсілдері 2 - суретте көрсетілген:
- есеп беру деп - кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің өз қызметтері туралы жоғарғы органдарға немесе статистикалық органдарға белгіленген мерзімде құжат тапсыруы;
- арнайы ұйымдастырылған бақылау деп - әлеуметтік-экономикалық құбылыстар мен процестер туралы мәліметтерді зерттеулер, бір жолғы есептеулер, санақтар түрінде жинау үшін жүргізіледі;
- үздіксіз (ағымдағы) бақылау - үздіксіз, тұрақты түрде жүргізіледі;
- үздікті (мерзімдік) бақылау деп – белгілі бір уақыт аралығында қайталанатын бақылауды айтады;
- бір жолғы бақылау - белгілі бір мәселені шешу үшін бір рет жүргізіледі.
Бақылаудың әр түрлі тәсілдері бар.
Тікелей бақылау деп - бақылау объектісінің бірліктерін бақылау жүргізуші тікелей өлшеу, санау арқылы есепке алып, тіркеуді айтады.
Құжаттар арқылы бақылау деп - қажетті мәліметтерді есеп беру формаларының негізінде жинауды айтады.
Сұрақ-жауап арқылы бақылау деп - сұралушы адамдардың айтқандары бойынша бланкілерді, анкеталарды, кестелерді және т.б. формаларды толтыруды айтады.
Сұрақ-жауап арқылы мәліметтерді жинаудың мынадай жолдары бар:
- экспедициялық тәсіл- тіркеуші сұралушы адамнан жауап алып бланктерді толтырады және оларды статистикалық мекемеге өткізеді;
- корреспонденттік тәсіл- бақылау кезінде бланктер белгілі ұйымдарға немесе жеке адамдарға корреспонденттік байланыс жолдары арқылы жіберіледі;
- өзіндік тіркеу- сұралушы адам сұрақтарға жауап беріп, бланкты өзі толтырады, ал тіркеуші толтырылған бланктерді тексеріп, тиісті мекемелерге тапсырады.