Мемлекеттiк бюджет мәнi

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Мазмґны

Кiрiспе . . . 3

Мемлекеттiк бюджеттiЎ м„нi ж„не нарыјтыј экономикада алатын орны . . . 5Мемлекеттiк бюджеттiЎ экономикалыј м„нi ж„не

јґрылымы . . . 5

Бюджет кірісі, балансы ж„не бюджет тапшылыЈы . . . 10
Бюджет жҐйесiн жетiлдiрудiЎ негiзгi принциптерi . . . 13

Егемен Ѕазајстан жаЈдайындаЈы мемлекет бюджет кірісінің ерекшелiктерi . . . 15Мемлекеттiк бюджет кірісі ж„не Ѕазајстан РеспубликасыныЎ бюджет заЎдары . . . 15Егемен Ѕазајстан жаЈдайындаЈы мемлекет бюджет кірісінің ерекшелiгiн талдау . . . 18
Ѕазајстан РеспубликасыныЎ бюджетаралыј

қатынастары . . . 33

Ѕорытынды . . . 35

ПайдалынылЈан „дебиеттер тiзiмi . . . 36

Жоспар

Кiрiспе

1. Мемлекеттiк бюджеттiЎ м„нi ж„не нарыјтыј экономикада алатын орны

Мемлекеттiк бюджеттiЎ экономикалыј м„нi ж„не јґрылымы
Бюджет кірісі ж„не бюджет тапшылыЈы
Бюджет жҐйесiн жетiлдiрудiЎ негiзгi принциптерi

Егемен Ѕазајстан жаЈдайындаЈы мемлекеттік бюджет кірісінің бюджет кірісі ж„не Ѕазајстан РеспубликасыныЎ бюджет заЎдарыЕгемен Ѕазајстан жаЈдайындаЈы мемлекет бюджет кірісінің ерекшелiгiн талдау
Ѕазајстан РеспубликасыныЎ бюджетаралыј јатынастары

Ѕорытынды

ПайдалынылЈан „дебиеттер тiзiмi

Кiрiспе.

Ѕаржы жҐйесiнiЎ негiзгi буыны мемлекеттiк бюджет болып табылады. Мемлекеттiк бюджет - мемлекеттiЎ негiзгi јаржылыј жоспары ол мемлекеттiЎ шыЈын мен табыстарыныЎ балансы. Бюджет ґЈымы француздыЎ с†зi немесе табыс пен шыЈындарды б†лу. Бюджет табысы мен шыЈын јґрылымы ж„не нарыјтыј экономикада елдiЎ мемлекеттiк бюджетi жеке баптар бойынша арасындаЈы салмаЈын к†рсетедi.

Мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілерімен және халықпен қалыптасатын қаржы қатынастары жалпы қоғамдық өнімді құндық бөлудің ерекше саласын құрайды және қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланыста болады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы «мемлекеттік бюджет» ұғымының экономикалық мазмұнын құрайды. Бюджет жүйесі - экономикалық қатынастарда және заңды нормаларға негізделген бюджеттің барлық түрлерінің жиынтығын білдіреді.

БҐгiн Ѕазајстан егемендi ел болЈан соЎ республикасына Ґкiмет †зiнiЎ ґлттыј мемлекеттiк бюджетiн јґрды. Себебi, бюджет егемен елiмiздiЎ еЎ басты нышаны ж„не елiмiздiЎ сыртјы, iшкi экономикалыј „рекеттердi жҐргiзудiЎ басты к†зi.

Ѕазајстан РеспубликасыныЎ кодексiне жыл сайын Ѕазајстан Республикасы туралы заЎ кҐшi бар нормативтi актi јабылданады. Мґнда яЈни сол жылЈа арналЈан бюджет к†лемi кiрiстер, шыЈыстар сомасы к†рсетiледi. Жалпы бюджет РеспубликаныЎ еЎ басты јаржы јґжаты болып табылады.

Ѕазiргi нарыјтыј ж„не бҐкiл„лемдiк жаѕандану процесiнде елдiЎ басты „леуметтiк - экономикалыј м„селелердiЎ шешiмдерi к†бiнесе тiкелей тҐрде мемлекет бюджетiне байланысты болады.

Мемлекеттік бюджет үкімет қолындағы ақша ресурстарының орталықтанған қоры. Бұл қаражат мемлекеттік аппаратты, қарулы күштерді қаржыландыруға және әлеуметтік-экономикалық қызметтерді атқаруға жұмсалады. Қазіргі жағдайда бюджет экономиканы мемлекеттік реттеудің, шаруашылық конъюнктураға ықпал етудің, дағдарысқа қарсы шараларды жүзеге асырудың аса күшті құралы. Қазіргі мемлекеттік бюджет оның сан түрлі қызметін көрсететін күрделі де көп қырлы құжат. Ең алдымен бюджетте мемлекеттің кірісі мен шығысының құрылымы бейнеленеді.

Бюджет процесі-бюджетті жоспарлау, қарау, бекіту, атқару, нақтылау, түзету жөніндегі, бюджеттің атқарылуы бойынша бюджет есебі мен есептілігін жүргізу мемлекеттік қаржы бақылауы, сондай-ақ байланыстырылған гранттарды жоспарлау мен пайдалану жөніндегі Қазақстан Республикасының бюджет заңдарымен реттелген қызмет болып табылады.

Мемлекеттiк бюджеттiЎ м„нi ж„не нарыјтыј экономикада алатын орныМемлекеттiк бюджеттiЎ экономикалыј м„нi ж„не јґрылымы

Бюджет дегеніміз-мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруды қаржымен қамтамасыз етуге арналған орталықтандырылған ақша қоры.

Экономикалық қатынастардың жиынтығы ретінде мемлекеттік бюджеттің объективті сипаты бар. Бөлудің дербес сферасы ретіндегі оның өмір сүруінің объективті қажеттігі ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажеттіліктерімен, мемлекеттің табиғатымен және функциясымен байланысты. Бұл тиісті орталықтандырылған ресурстарды қажет етеді.

Қаржыны орталықтандырудың арқасында ақша қаражаттары, мемлекеттің экономикалық және әлеуметтік саясатын табысты іске асыру үшін жағдайларды дайындай отырып, экономикалық және әлеуметтік дамудың шешуші учаскелеріне шоғырландырылады. Сөйтіп, объективті бөлгіштік қатынастардың экономикалық нысаны бола отырып, құндық бөліністің ерекше бөлігі ретінде мемлекеттік бюджет айрықшалықт ы қоғамдық арналымды орындайды - жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыруға қызмет етеді, экономикалық категория ретінде көрінеді.

Қаржы қатынастарының белгілібір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджетке ең алдымен жалпы қаржы категориясынан ажырататын өзгеше белгілер тән: бюджет қатынастарының бөлгіштік сипаты бар, әрқашан ақша нысанында жүзеге асырылады, мақсатты ақша қорларын қалыптастырумен және пайдаланумен қосарлана жүреді.

Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекетітк бюджет мына өзгеше белгілермен сипатталады:

мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және оны қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты бөлгіштік қатынастардың айрықша экономикалық нысаны б. т
құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын материалдық өндіріс қаржысынан және құнды тұтынуға қызмет ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджеттің айырмашылығы ол ұлттық шаруашылықтың салалары, аумақтар, экономиканың секторлары, қоғамдық қызметтің сфералары арасындағы құнды қайта бөлуге арналған;
қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты емес құндық бөліністің стадиясын білдіреді және одан белгілі үзілісте жүзеге асырылады, ал ал қаржы қатынастары материалдық өндірісте де, өндірістік сферада да тауар ақша қатынастарымен тығыз тоқайласып жатады.

Мемлекеттік бюджет, кез келген басқа экономикалық категория сияқты, өндірістік қатынастарды білдіреді және оларға сәйкес келетін нақты материалдық-заттық түрінде болады: бюджет қатынастары мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорында - бюджеттік қорында затталынады. Мұның нәтижесінде қоғамда болып жатқан нақты экономикалық процестер мемлекеттің жұмылдыратын және пайдаланатын ақша қаражаттарының ағымында өзінің көрінісін табады.

Бюджеттік қор - бұл қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың құндық бөліністің белгілі стадияларын өткен және ұлғаймалы ұдайы өндіріс, халыққа әлеуметтік-мәдени қызмет көрсету, қорғаныс және басқару жөніндегі қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін мемлекетке түсетін бөлігі қозғалысының объективті шарттасылған экономикалық нысаны. Бюджеттік қордың қалыптасуы мен пайдаланылуы құнды бөлу және қайта бөлумен байланысты оның қозғалыс процесін білдіреді.

Экономикалық категория ретінде мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарында пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында пайда болатын ақша қатынастарын білдіреді.

Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы категориясына бөлу және бақылау функцияларын орындайды. Бұл функциялардың іс-қимылы, мазмұны, мәні мен маңызы бюджет қатынастарының қаралған айырмашылығымен айқындалады.

Мемлекеттік бюджетте қоғамдағы барлық экономикалық процестер бейнеленетіндіктен, сондай-ақ барлық негізгі қаржы институттары-салықтар, мемлекеттің шығыстары, мемлекеттік кредит, мемлекеттік қарыздар ж. т. т. өзінің шоғырланған көрінісін табатындықтан бюджет мемлекеттің негізгі қаржы жоспары ретінде сипатталады. Ол нақты кезеңге, әдетте, бір жылға жасалынады, бюджеттің кірістерін, шығыстарын, орталықтандырылған қаржы ресурстарының шешуші бөлігінің қозғалысын анықтайды.

Нарықтық механизмге көшу жағдайындамемлекеттік бюджеттің қаражаттары ең алдымен экономиканың құрылымын қайта құруды, кешенді мақсатты бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыруға, ғылыми-техникалық әлуетті арттыруға, әлеуметтік дамуды тездетуге және халықтың ең аз қамтылған жігін әлеуметтік қорғауға бағытталуы тиіс.

Мемлекеттік орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше экономикалық нысандар - бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы болып отырады. Категориялардың екеуі де бюджеттің өзі сияқты объективті және олардың өзгеше қоғамдық арналымы болады: кірістер мемлекетті керекті ақша қаражаттарымен қамтамасыз етеді, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік қажеттіліктерге сәйкес бөледі.

Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттік бюджет және салық саясаттын жүргізудің бағыттарына байланысты болады. Бұл кезде мемлекет белгілі бір жағдайларда кірістерді қалыптастырудың және шығыстарды жұмсаудың қолайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.

Дағдыдағыдай кірістердің көзі салықтар немесе оларға бара-бар төлемдер болып табылады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік бюджеті кірістерінің құрамы мен құрылымы салық төлемдерінің қолданыстағы жүйесімен және салыстырмалы тұрақсыз сипаттағы салықтық емес қаражаттардың түсімдерімен айқындалады. Бюджет жүйесі туралы заңға сәйкес бюджеттің құрылымы мыналардан тұрады:

кірістер:

салықтық түсімдер;

салықтық емес түсімдер;

негізгі капиталды сатудан түскен түсімдер;

ресми трансферттер түсімдері;

шығындар;
операциялық сальдо;
таза бюджеттік ркедит беру:

бюджеттік кредиттер;

бюджеттік кредиттерді өтеу;

қаржы активтері мен жасалатын операциялар бойынша сальдо:

қаржы активтерін сатып алу;

мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер;

бюджет тапшылығын (профициті) ;
бюжет тапшылығын қаржыландыру (профицитін пайдалану) :

қарыздар түсімі;

қарыздарды өтеу;

бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.

Бюджет кірістері.

Салық және басқа да міндетті төлемдер, ресми трансферттер, мемлекеттке өтеусіз негізде берілетін, қайтарылатын сипатта болмайтын және мемлекеттің қаржы активтерін сатуға байланысты емес, осы Кодекске және Қазақстан Республикасының басқа да заң актілеріне сәйкес бюджетке есептелуге тиісті ақша бюджет кірістері болып табылады.
Салықтық түсімдер - Қазақстан Республикасының Салық кодексінде белгіленген салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер.
Салықтық емес түсімдер - Қазақстан Республикасының Салық кодексінде белгіленген, негізгі капиталды, гранттарды сатудан түсетін түсімдерге жатпайтындардан басқа, осы Кодексте және Қазақстан Республикасының басқа да заң актілерінде белгіленген бюджетке төленетін міндетті, қайтарылмайтын төлемдер, сондай-ақ ресми трансферттермен басқа, бюджетке өтеусіз негізде берілетін ақша.
Мынадай ақшалар негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер болып табылады:мемлекеттік мекемелерге бекітіліп берілген мемлекеттік мүлікті сатудан түсетін ақша; мелекеттік материалдық резервтен тауарларды сатудан түсетін ақша; мемлекет меншігіндегі жер учаскелерін жеке меншікке сатудан немесе оларды тұрақты немесе уақытша жер пайдалануға беруден не Қазақстан Республикасының заңдарында немесе халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда жер учаскелерін өзге құқықтық нысандарда өткізуден түсетін ақша; мемлекетке тиесілі материалдық емес активтерді сатудан түсетін ақша;
Ресми трансферттер түсімдері - бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне, Қазақстан Республикасының Ұлттық қорынан бюджетке түсетін трансферттер түсімдері.
Кірістердің жаңа түрлерін енгізу, қолданылып жүргендерінің күшін жою немесе оларды өзгерту осы Кодекске міндетті түрде өзгерістер немесе толықтырулар енгізіле отырып жүзеге асырылады.
Нысаналы ресми трансфертетрді қоспағанда кірістердің нысаналы мақсаты болмайды.

Жаңа бюжеттік сыныптамаға сәйкес кірістер енді төрт бөлікке жіктелетін болды, олар: санат, сынып, ішкі сынып, ерекшелік.

Функционалдық сыныптамаға байланысты шығыстар 5 бөлімге бөлінеді: функционалдық топ, ішкі функция, мемлекеттік мекеме-бағдарламалардың әкімшісі, бағдарлама, ішкі бағдарлама. Аталған деңгейлердің ұштастырылуы шығыстардың функционалдық сыныптамасының кодын құрайды.

Бюджет шығындары

Қайтарылмайтын негізде бөлінетін бюджет қаражаты бюджет шығындары болып табылады. Бюджет шығындары мынадай түрлерге бөлінеді:

мемлекеттік мекемелердің қызметін қастамасыз ететін шығындар;
тұрақты сипаты жоқ іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге байланысты шығындар;
мемлекеттік тапсырысқа арналған шығындар - мемлекеттік саясатты іске асыру мақсатында (мемлекеттік органдардың өздерінің тұтынуына арналмаған) өндірілетін тауарларға (жұмыстарға, көрсетілген қызметтерге) мемлекеттік органдардың ақы төлеуі;
жеке тұлғаларға ақшалай төлемдер - қызметкерлерге еңбегі үшін ақшалай төлемдерден басқа, Қазақстан Республикасының заң актілеріне сәйкес жеке тұлғаларға ақшалай нысандағы төлемдермен байланысты шығындар;
заңды тұлғаларға субсидиялар - мемлекеттік мекемелер және қоғамдық бірлестіктер болып табылмайтын заңды тұлғаларды өтеусіз және қайтарылмайтын негізде қаржыландыру;
ресми трансферттер - бюджеттің бір деңгейінен екіншісіне, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына трансферттер төлеу.

Кірістер мен шығыстардың егжей-тегжейлі тізбесі мен топтамасы бюджеттік сыыптамамен айқындалады. Қаржы Министрлігі бекіткен бірыңғай бюджеттік сыныптама - функциналдық, ведостволық және экономикалық сипаттамалар бойынша бюджетке түсетін түсімдер мен бюджеттен жұмсалатын шығыстардың топтастырылуын белгілейтін нормативтік құқықтық акт.

Бюджеттің шығыстары - бұл бекітілген бюджет шегінде қайтарылмайтын негізде бөлінетін қаражаттар

Республикалық бюджеттен шығыстар мен кредиттердің жекелеген бағыттары бойынша немесе жекелеген республикалық бюджеттік бағдарламалар бойынша тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңдағыдан басқа, өзге нормативтік құқықтық актілерде шығыстар мен несилендірудің ең аз, шекті немесе тіркелген мөлшерлерін белгілеуге жол берілмейді.

Нарықтық жағдайларға көшу республикалық бюджет шығыстарының құрылымы айтарлықтай өзгерістерге ұшрауда - ұлттық шаруашылықтың, ең алдымен орталықтандырылған күрделі жұмсалымдарға бюджет қаражаттары шұғыл қысқаруда. Алайда нарықтық механизмдердің іс-әрекеті жағдайында да жеке салалар мен аумақтарды, мемлекеттік инвестициялық бағдарламаларды, экономиканың мемлекеттік секторын бюджеттен қаржыландыру өзінің шешуші маңызын сақтап қалуда.

Экономика мен әлеуметтік-мәдени шараларды қаржыландыру шығыстарының едәуір бөлігі төмен бюджеттерге субвенциялар нысанында беріледі.

Бюджеттің атқарылуы жөніндегі уәкілетті орган Үкімет атынан республикалық бюджетте көзделген сомалар шегінде кредиттер бере алады. Кредиттер берудің тәртібі мен шарттарын Үкімет белгілейді.

1. 2. Бюджет кірісі ж„не бюджет тапшылыЈы

Әрбір бюджетте кіріс және шығыс бөліктерінің теңестірілуі, яғни тепе-теңдікке келтірілуі тиіс. Бюджетті жасаған кезде ақшалай түсімдер мен мемлекет шығындарының тепе-теңдігіне жету негізгі мәселе болып табылады. Ол мемлекеттік борышты қайтаруға жұмсалуы немесе бюджет қаражаттарының бос қалдығын құруға жұмсалуы мүмкін. Бұл қаржы бюджет кезеңі аяқталған соң Министрлер Кабинетінің және жергілікті өкілетті, атқарушы органдардың банктердегі арнайы шот есебіне аударылады да, кассадағы қолма-қол ақша айналымын өсіруге пайдаланады, содан соң мемлекеттік борыштарды өтеуге жұмсалады. Мұндай қажеттілік тумаса, шешімді тиісті билік жүргізуші органдар қабылдайды. Шығыстардың кірістерден асып кетуі мемлекеттік бюджеттің тапшылығын туғызады. Зор көлемде ұдайы тапшылық орын алса, қаржының дағдарысқа ұшырағаны. Елдегі жалпы ұлттық өнімнің 2-3%-ы көлемінде бюджет тапшылығы қалыпты деңгей деп саналады. Мұндайда тапшылық мемлекеттік заемдар немесе қағаз ақша шығарылу арқылы шығарылады. Бұл шаралар тапшылық тым өсіп кеткен жағдайда тиімсіз. Мұның өзі инфляцияның тым қарқын алып, ақша айналымы заңдарының бұзылуына, ақшаның құнсыздануына, халықтың тұрмыс деңгейінің төмендеуіне апарып соғады.

Кірістердің шығыстардан, яғни бюджетке түсетін түсімдердің жалпы сомасының шығыстардың және қайтарымды негізде бөлінетін кірістердің ауқымынан асып түсуі бюджет артығын-профицитті құрайды. Ол мемлекеттік борышты өтеуге бағытталады немесе бюджеттік қаражаттардың бас қалдығын құрауы мүмкін. Аяқталған бюджет жылы бойынша бюджет кезеңінің аяғында қалыптасқан бюджеттік қаражаттардың бос қалдықтары үкімет пен жергілікті атқарушы органдардың арнайы шоттарына есептеледі және кассаның айналымдағы нақты ақшасының өсіміне және биліктің тиісті органының мемлекеттік борышын жабуға пайдаланады. Мұндай қажеттік болмаған жағдайда, бұл қаражаттарды пайдалану туралы шешімдерді тиісті әкімшіліктер қабылдайды.

Бюджет тапшылығы экономиканың жай күйін қамтып көрсетеді, ал оның болуы мына себептерге байланысты:

Елдің экономикасында өндірістің жалпы құлдырауы;
Қоғамдық өндіріс шығындарының өсуі;
Айналысқа тауар жиынымен жабылмайтын ақшаны шектен тыс шығару,
Бюджеттің шығыстарында экономиканың даму деңгейіне сәйкес келмейтін едәуір әлеуметтік шығыстардың басымдығы;
Әскери-өнеркәсіптік кешенін ұстауға жұмсалатын әскери шығыстарды, басқару шығыстарын қаржыландырудың қомақты ауқымы;
«Көлеңкелі » экономиканың ірі ауқымды айналымы
Ұлттық шаруашылықтағы өнімсіз шығындар мен ысыраптар.

Бюджет тапшылығын жабудың әдістері:

Мемлекеттік қарыздар
Салық салуды көбейту
Ақша эмиссиясы

Өз кезегінде ақша эмиссиясы айналысқа ақша белгілерін тікелей шығаруда да, жанама түрде мемлекеттік қарыздар, қағаздар шығару және оларды коммерциялық банктерге өткізу туралы да тұлғалануы мүмкін, коммерциялық банктер өздерінің резервтерін көбейтеді және банктік мультипликатордың арқасында айналыстағы ақшаның санын көбейтеді.

Бюджет тапшылыЈына јатысты фискалдыј саясат Ґш тґжырымдамаЈа негiзделедi.

1. Жыл сайынЈы теЎдестiрiлетiн бюджет. Мґндай бюджет мґндаЈа дейiн фискалдыј саясаттыЎ мајсаты деп есептелдi. Алайда бюджеттiЎ мґндай жай-кҐйi фискалдыј саясаттыЎ тґрлауландырушы, циклге јарсы баЈыттылыЈын азайтады. Бюджеттi теЎдестiру тiптi экономикалыј циклдыЎ ауытјуын ґлЈайтуы мҐмкiн. ЖґмыссыздыјтыЎ болуы ж„не халыјтыЎ табысыныЎ јґлдырауы кезiнде салыј тҐсiмдерi автоматты тҐрде јысјарады. Бґл жаЈдайда бюджеттi теЎдестiру Ґшiн мемлекетке не салыјтардыЎ м†лшерлемелерiн арттыруы, не мемлекеттiЎ шыЈыстарын јысјартуы, не бґл екi „рекеттiде жҐзеге асыруы јажет. Ѕорытындысы жиынтыј сґранымныЎ јысјаруы ж„не †ндiрiстiЎ одан сайын јґлдырауы болып табылады.

Бюджеттi теЎдестiру саясаты сонымен бiрге инфляцияны Ґдетуi мҐмкiн. ИнфляцияныЎ болуы кезiнде ајшалай табыстардыЎ артуы автоматты тҐрде салыј тҐсiмдерiн к†бейтедi. БюджеттiЎ артыЈын жою Ґшiн мемлекет мына шараларды јолдануы тиiс: не салыјтардыЎ м†лшерлемелерiн т†мендетуi, не мемлекеттiЎ шыЈыстарын к†бейтуi, не бґл екi шараныЎ ґштастырылуын пайдалануы тиiс.

2. Циклдiк негiзде теЎдестiрiлетiн бюджет. Бґл тґжырымдамаЈа с„йкес бюджет жыл сайын емес, экономикалыј циклдыЎ барысында теЎдестiрiледi. ‡ндiрiстiЎ јґлдырауын болдырмау Ґшiн мемлекет тапшылыјты „дейлеп жасай отырып салыјтарды азайтады ж„не шыЈыстарды к†бейтедi. Экономикалыј келесi †рлеуi кезiнде мемлекет салыјтарды к†бейтедi ж„не шыЈыстарды јысјартады, ал пайда болЈан бюджеттiЎ артыЈы јґлдырау жылдарындаЈы тапшылыјтарды †теуге баЈытталады. С†йтiп, циклге јарсы фискалдыј саясат ж„не экономикалыј цикл iшiнде бюджеттi теЎгеру жҐргiзiледi. Ѕґлдыраулар мен †рлеулер тереЎдiгi мен ґзајтыЈы бойынша бiрдей болмайтындыЈы, мґныЎ †зi бюджеттiЎ циклдыј теЎгерiмдiлiгiн бґзатындыЈы бґл тґжырымдаманыЎ „лсiз буыны болып табылады.

3. ЅаржыныЎ функционалдыј тґжырымдамасыныЎ мајсаты макроэкономикалыј тґрајтылыјја, инфляциялыј емес толыј јамтылуды јамтамасыз етуге жету Ґшiн жалпы экономиканы теЎдестiру болып табылады. Бґл тґжырымдама кезiнде бюджеттi теЎгеру болмашы м„селе болып табылады, бюджет тапшылыјтары мен мемлекеттiк борыштыЎ да, бюджет артыЈыныЎ да болуына рґхсат етiледi. Бґл жаЈдайда экономикалыј †суге јарай салыј жҐйесi бюджетке тҐсетiн тҐсiмдердi автоматты тҐрде јамтамасыз етедi, ал микроэкономикалыј тґрајтылыј бґл †судi ынталандыратын болады, мґныЎ н„тижесiнде тапшылыј †зiн-†зi јаржыландырады деп шамалауЈа болады. Бґдан басја, мемлекет салыјтармен iс жҐзiнде шексiз айла-шарЈы жасай алады ж„не бюджеттiЎ тапшылыЈын жаба алады. Бґл тґжырымдамада сонымен бiрге тапшылыјтар мен iрi мемлекеттiк борыштыЎ болуы јалыпты экономика Ґшiн јауыптi емес деп шамаланады.

Циклдiк негiзде ж„не функционалдыј јаржы тґжырымдамасында теЎдестiрiлетiн бюджеттiЎ тґжырымдамасына баЈдарланЈан фискалдыј саясат ајша айналысыныЎ жай кҐйiн есепке алатын, бюджет тапшылыЈыныЎ јалыптасуына бајылауды, мемлекет шыЈыстарыныЎ баЈыттары бойынша тиiмдi шараларды јаржыландыруды камтамасыз ететiн јаржылыј шаралардыЎ негiзделген баЈдарламасын „зiрлеудi јажет етедi.

1. 3. Бюджет жҐйесiн жетiлдiрудiЎ негiзгi принциптерi

Бюджет жүйесі мынадай принциптерге негізделеді:

Біртұтастық принципке бюджет жүйесінің ұйымдық-экономикалық орталықтандыру дәрежесін білдіреді. Қазақстан Республикасының аумағында Қазақстан Республикасының бірыңғай бюджеттік заңдарының қолданылуын, соның ішінде бірыңғай бюджеттік сыныптауды, бюджет процесін жүзеге асырудың бірыңғай рәсімдерін пайдалануды қамтамасыз ету;

Біртұтастық мемлекетте бірыңғай бюджет жүйесінің елдің аумағында әрекет ететін мемлекеттік табыстардың жалпы жүйесінің өмір сүруінде, мемлекеттік шығындардың біркелкілігінде, қаржы құжаттарының бюджет жүктемесінің бірлігінде көрінеді. Бұл принцип бюджетті жоспарлаудың әдістері мен ұйымдастырылуының бірыңғайлығын, оның «әлеуметтік-экономикалық болжаммен өзара байланысын қамтамасыз етеді». Бюджеттің біртұтастығы принципінің міндеті парламент тарапынан бюджет қаржысы қозғалысына бақылау орнату.

Толықтық принципі үкіметтің барлық қаржы операцияларының, барлық жиналатын кірістер мен жұмсалынатын шығындардың бюджетте шоғырландырылып, бағдарламалары көрсеткіштеріне негізделіп, бюджет резервтерімен нығайтылған барлық кірістер көздері мен шығыстар бағыттары есептеулерінің негіздемелеріне қарай анықталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.