Орта мектепке арналған "Информатика" пәнінен электронды оқулық құру
Кіріспе .
І. Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
1.1. Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі ... ... .
1.2. Информатика курсы бойынша оқу сабақтарын топтау ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Информатика сабағын ұйымдастырудың түрлері ...
1.4. Информатика курсында пайдаланатын программалық құралдарды топтау.
1.5. Информатика пәнінің оқу.әдістемелік кешендеріне сипаттама ... ... ... ... .
1.6. Информатика оқулығына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.7. Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын талаптар ... ... ... ... ... .
1.8.Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын талаптар...
1.9. Информатика хрестоматиясына қойылатын талаптар..
1.10. Информатика курсын оқыту әдістемесін жетілдіру
1.11. Оқушылардың информатикадан білім сапасын жетілдіру.
ІІ. Орта мектепте арналған "Информатика"пәні бойынша электронды оқулық жасау үлгісі
2.1 Электронды оқулық құруды жобалау
2.2 Электронды оқыту кешенін пайдалану тиімділігі..
Қорытынды...
Әдебиеттер.
Қосымша мәліметтер
І. Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
1.1. Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі ... ... .
1.2. Информатика курсы бойынша оқу сабақтарын топтау ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Информатика сабағын ұйымдастырудың түрлері ...
1.4. Информатика курсында пайдаланатын программалық құралдарды топтау.
1.5. Информатика пәнінің оқу.әдістемелік кешендеріне сипаттама ... ... ... ... .
1.6. Информатика оқулығына қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.7. Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын талаптар ... ... ... ... ... .
1.8.Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын талаптар...
1.9. Информатика хрестоматиясына қойылатын талаптар..
1.10. Информатика курсын оқыту әдістемесін жетілдіру
1.11. Оқушылардың информатикадан білім сапасын жетілдіру.
ІІ. Орта мектепте арналған "Информатика"пәні бойынша электронды оқулық жасау үлгісі
2.1 Электронды оқулық құруды жобалау
2.2 Электронды оқыту кешенін пайдалану тиімділігі..
Қорытынды...
Әдебиеттер.
Қосымша мәліметтер
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп, біздің уақыт кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз кеңейіп, осылардың барлығы жаңа мәдениеттің - информациялық мәдениеттің тууына себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру, қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап әлемді, біртұтас күйде көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өңдеу, тасымалдау, бейнелеу және пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы қол жеткен деңгей түрінде қарастыру керек.
Информациялық қоғам қалыптасуының негізгі бағыттарының бірі білім саласын ақпараттандыру болып саналады. Қоғамымыздағы құрайтын тұрғындардың алдыңғы қатардағыларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу ең басты орын алды. Зерттеу нәтижесі көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту процесінде компьютерді қолдану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесінде олардың іс-әрекеті мазмұнына, құрылымына өзгеріс әкеледі, түрлендіреді. Демек, оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын талаптарды жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
«Информатика» оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі болып табылады.
Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан мұғалім қажет. Ол оқушының шектеусіз қабілетін дамыта алатындай білім берудің әлемдік кеңістігін құруға қабілетті бола білуі шарт.
Сондықтан да қазіргі таңда оқытудың жаңа формалары талданып, оқушыларға білім беруді жоғары деңгейге көтеру жұмыстары жүргізілуде. Ұсынылып отырған жұмыстың өзектілігі – осы мәселелер төңірегінді, яғни орта мектептерде информатиканы оқытудың жаңа формаларын айқындау, солар арқылы сабақтың тиімділігін арттыру. Жеке тұлғаға бағытталған педагогика қазіргі заманғы мектептерде оқыту процесін ұйымдастырудың электронды оқулықты қолдануды ұсынады.
Информациялық қоғам қалыптасуының негізгі бағыттарының бірі білім саласын ақпараттандыру болып саналады. Қоғамымыздағы құрайтын тұрғындардың алдыңғы қатардағыларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу ең басты орын алды. Зерттеу нәтижесі көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту процесінде компьютерді қолдану мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесінде олардың іс-әрекеті мазмұнына, құрылымына өзгеріс әкеледі, түрлендіреді. Демек, оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын талаптарды жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
«Информатика» оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі болып табылады.
Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі қалыптасқан мұғалім қажет. Ол оқушының шектеусіз қабілетін дамыта алатындай білім берудің әлемдік кеңістігін құруға қабілетті бола білуі шарт.
Сондықтан да қазіргі таңда оқытудың жаңа формалары талданып, оқушыларға білім беруді жоғары деңгейге көтеру жұмыстары жүргізілуде. Ұсынылып отырған жұмыстың өзектілігі – осы мәселелер төңірегінді, яғни орта мектептерде информатиканы оқытудың жаңа формаларын айқындау, солар арқылы сабақтың тиімділігін арттыру. Жеке тұлғаға бағытталған педагогика қазіргі заманғы мектептерде оқыту процесін ұйымдастырудың электронды оқулықты қолдануды ұсынады.
1.Назарбаев Н.А. Казахстан 2030. Процветание, безопасность и улучшение благосостояние всех казахстанцев. Послание Президента страны народу Казахстана.
2.Шеремет А.Д. Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа - М., 1995 г
3.Автоматизированные системы обработки финансово- кредитной информации: Учебник для вузов / В.С.Рожнов и др. - М.: Финансы и статистика, 1990.
4. Бабич A.M., Павлова Л.Н. Государственные и муниципиальные финансы: Учебник для вузов. - М.: Финансы: ЮНИТИ, 1999.
5. Бегалиев Т.Б.. Педагогика.Тараз, 2000.
б.Бородаев В.А., Кустов В.Н. Банки и базы данных: Учебное пособие. Л.: ВИКИ, 1989.
7. Гайдамакин Н.А.. Автоматизированные нформационые системы, базы и банк данных.Москва: «Гелиос АРВ» 2002.
8.Дейт К.Дж. Введение в системы баз данных.: Пер.с англ. 6-е изд. К.: Диалектика, 1998.
10. Ильина Т.А.Педагогика. -Алматы, «Мектеп», 1977.
11. Компьютерные информационные системы управленческой деятельности./ Под ред. Проф. Г.А.Титоренко- М.:Экономическое образование, 1993.
12. Компьютерные системы и сети / под ред. В.П.Косарева, Л.В.Еремина.-М.: Финансы и статистика,1999.
13. Компьютерные технологии обработки информации: Учеб. Пособие / Под ред. С.В.Назарова.- М.: Финансы и статистика, 1995.
14. Қоянбаев Ж.,Қоянбаев Р. Педагогика. -Астана,1998.
15. Локальные вычислительные сети: принципы построения, архитектура, коммуникационные средства / Под ред. С.В.Назарова.- М.: Финансы и статистика, 1994.- Кн.1.
16. Положениея о рейтинго-тестовой контроля качества знаний, навыков и умений студентов.-Алматы, «КазГумя»,1996.
17. Педагогика школы /Подред.Г.И.Щукиной.-Москва,«Просвещение», 1977.
18. Подласый И.П. Педагогика. Кн.1. -Москва,2000. 19.Сабыров Т. Оқыту теориясының негіздері. -Алматы,1993.
2.Шеремет А.Д. Сайфуллин Р.С. Методика финансового анализа - М., 1995 г
3.Автоматизированные системы обработки финансово- кредитной информации: Учебник для вузов / В.С.Рожнов и др. - М.: Финансы и статистика, 1990.
4. Бабич A.M., Павлова Л.Н. Государственные и муниципиальные финансы: Учебник для вузов. - М.: Финансы: ЮНИТИ, 1999.
5. Бегалиев Т.Б.. Педагогика.Тараз, 2000.
б.Бородаев В.А., Кустов В.Н. Банки и базы данных: Учебное пособие. Л.: ВИКИ, 1989.
7. Гайдамакин Н.А.. Автоматизированные нформационые системы, базы и банк данных.Москва: «Гелиос АРВ» 2002.
8.Дейт К.Дж. Введение в системы баз данных.: Пер.с англ. 6-е изд. К.: Диалектика, 1998.
10. Ильина Т.А.Педагогика. -Алматы, «Мектеп», 1977.
11. Компьютерные информационные системы управленческой деятельности./ Под ред. Проф. Г.А.Титоренко- М.:Экономическое образование, 1993.
12. Компьютерные системы и сети / под ред. В.П.Косарева, Л.В.Еремина.-М.: Финансы и статистика,1999.
13. Компьютерные технологии обработки информации: Учеб. Пособие / Под ред. С.В.Назарова.- М.: Финансы и статистика, 1995.
14. Қоянбаев Ж.,Қоянбаев Р. Педагогика. -Астана,1998.
15. Локальные вычислительные сети: принципы построения, архитектура, коммуникационные средства / Под ред. С.В.Назарова.- М.: Финансы и статистика, 1994.- Кн.1.
16. Положениея о рейтинго-тестовой контроля качества знаний, навыков и умений студентов.-Алматы, «КазГумя»,1996.
17. Педагогика школы /Подред.Г.И.Щукиной.-Москва,«Просвещение», 1977.
18. Подласый И.П. Педагогика. Кн.1. -Москва,2000. 19.Сабыров Т. Оқыту теориясының негіздері. -Алматы,1993.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Орта мектепке арналған "Информатика" пәнінен электронды оқулық
құру
Жұмыс көлемі
Графикалық бөлім___________________парақ
Түсіндірме хат ___________________бет
Диплом жазушы:
Инф 29-1с тобының білімгері Мухажанова А. (____________)
Кеңесшілер
1. ___________________________________ ___________ (____________)
2. ___________________________________ ___________ (____________)
3. ___________________________________ ___________ (____________)
Жұмыс жетекешісі
___________________________
Кафедра меңгерушісі _________________________
Тараз 2012 ж
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І. Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
1.1. Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі ... ... .
1.2. Информатика курсы бойынша оқу сабақтарын
топтау ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Информатика сабағын ұйымдастырудың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Информатика курсында пайдаланатын программалық құралдарды
топтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.5. Информатика пәнінің оқу-әдістемелік кешендеріне
сипаттама ... ... ... ... .
1.6. Информатика оқулығына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.7. Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... .
1.8.Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.9. Информатика хрестоматиясына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... .
1.10. Информатика курсын оқыту әдістемесін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1.11. Оқушылардың информатикадан білім сапасын
жетілдіру ... ... ... ... ... .
ІІ. Орта мектепте арналған "Информатика"пәні бойынша электронды оқулық
жасау үлгісі
2.1 Электронды оқулық құруды
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Электронды оқыту кешенін пайдалану
тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..
Кіріспе
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп,
біздің уақыт кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз кеңейіп,
осылардың барлығы жаңа мәдениеттің - информациялық мәдениеттің тууына
себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді
ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру,
қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап әлемді, біртұтас күйде
көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өңдеу, тасымалдау, бейнелеу және
пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы қол жеткен деңгей түрінде
қарастыру керек.
Информациялық қоғам қалыптасуының негізгі бағыттарының бірі білім
саласын ақпараттандыру болып саналады. Қоғамымыздағы құрайтын тұрғындардың
алдыңғы қатардағыларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық
ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі
мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін
зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу ең басты орын алды. Зерттеу нәтижесі
көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту процесінде компьютерді қолдану
мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесінде олардың іс-әрекеті мазмұнына,
құрылымына өзгеріс әкеледі, түрлендіреді. Демек, оқыту процесінде
компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын талаптарды жетілдіріп,
жүйелеуді талап етеді.
Информатика оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім
берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі
болып табылады.
Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа
педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі
қалыптасқан мұғалім қажет. Ол оқушының шектеусіз қабілетін дамыта алатындай
білім берудің әлемдік кеңістігін құруға қабілетті бола білуі шарт.
Сондықтан да қазіргі таңда оқытудың жаңа формалары талданып,
оқушыларға білім беруді жоғары деңгейге көтеру жұмыстары жүргізілуде.
Ұсынылып отырған жұмыстың өзектілігі – осы мәселелер төңірегінді, яғни орта
мектептерде информатиканы оқытудың жаңа формаларын айқындау, солар арқылы
сабақтың тиімділігін арттыру. Жеке тұлғаға бағытталған педагогика қазіргі
заманғы мектептерде оқыту процесін ұйымдастырудың электронды оқулықты
қолдануды ұсынады.
Информатика пәнінен электронды оқулық құру білім жүйесін жаңа
информациялық технологияларды тиімді пайдалану методологиясымен және оны
жүзеге асыру практикасымен қамтамасыз ету процесі болып саналады. Мұндай
шаралар жеке тұлғалардың қоғамды дамытуға қажетті жеке қасиеттерін
жетілдіруге, оларды әлеуметтік құндылықтарды екпінді түрде пайдалану
істеріне тартуға және өздігінен білім алу мен өзін таныту істеріне
жұмылдыруға бағытталған.
Ұсынылып отырған Орта мектепке арналған "Информатика" пәнінен
электронды оқулық құру атты дипломдық жұмыстың мақсаты – информатика пәні
бойынша өткізілетін жаңа сипаттағы сабақтардың ерекшеліктерін айқындап,
олардың тұлғаны қалыптастырудағы дидактикалық шарттарын теориялық және
практикалық тұрғыда негіздеу; сабақ сапасын көтеретін, уақытты үнемдейтін
және де пәнге деген оқушылардың қызығушылығын қалыптастыратын информатика
пәнінен электронды оқулық болып табылады.
Дипломдық жұмыста теориялық талқылаулар жүргізіледі, информатика
сабағының жаңа әдістері қарастырылады және де электронды оқулық
құрастырылған.
1. Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
1.1. Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі
Мектептегі барлық пәндер бойынша оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың
негізгі түрі сабақ болып қалыптасты. Мектептегі сабақ сынып-сабақ жүйесінің
негізін қалайды. Оның негізгі мынадай сипаты бар:
• оқу топтарының құрамы;
• әр сыныптағы оқыту мазмұнын қатаң анықтау;
• оқу сабақтарының нақты белгіленген кестесі;
• оқушылар жұмыстарының жекелей және бірлескен түрлерін ұштастыру;
• мұғалімнің жетекші ролі;
оқушылар білімін жүйелі тексеру және бағалау.
Чех халқының аса үздік педагогы Я.А.Коменскийден бастау алған сынып-
сабақ жүйесі бүгінгі күнге дейін мектепті құрылымдық ұйымдастырудың негізі
болып келеді. Өзінің тарихында оқыту процесін ұйымдастыру түрлері әлемдік
тәжірибеде өзгеріссіз қалған жоқ.
XIX ғасырдың басынан бастап бүгінгі дәуірге дейін шетелдік тәсілдер
жинақталады. Солардың ішінде белльланкастерлік түрі, мангейм жүйесі, далыон
жоспары, Трамп жоспары сияқты түрлері бар. Ал, информатика негіздерін оқыту
дидактиканың қалыптасқан бай тәжірибелерін пайдаланады, әрі мазмұнын өзінің
ерекшеліктерімен толықтыра түседі.
Дидактикада сабақ типтерін жүйелеуде әр түрлі айырым белгілері
пайдаланады. Сабақтың ең басты белгісі- оның дидактикалық мақсат
-оқытушының алға қойған жоспарын көрсетеді. Соған сәйкес дидактикада
сабақтың мынадай түрлері бар:
1. Жаңа сабақ (тың хабарлар айту, түсіндіру сабағы);
2. Оқушылардаң шеберліктерін және дағдыларын дамыту, бекіту сабағы
(жаттығу сабағы);
3. Оқушылардың білімін, шеберлігін және дағдыларын тексеру сабағы. Көптеген
жағдайда мұғалім осы аталған дидактикалық мақсаттардың біреуін ғана
басшылыққа алып қоймайды, олардың бірнешеуіне немесе барлығына тұтастай
сүйенеді. Сол себепті тәжірибе жүзінде аралас сабақ түрі кеңінен
қолданылады. Аралас сабақтың құрамы әр түрлі болып келеді және оның
бірқатар артықшылықтары бар. Сабақтың түрлерін араластыра қолдану жаңа
білімді сапалы, әрі жылдам қабылдауды, кері байланысты және педагогикалық
процесті басқаруды, бағаларды көбейтуді, оқытуды жекеше ұйымдастыруды
қамтамасыз етеді.
Дегенмен, информатикадан өтілетін сабақтардың өзіндік дидактикалық
ерекшеліктері бар. Егер информатика курсы орта мектепке міндетті пән
ретінде енгізілгеннен бері қалыптасқан тәжірибелерге тоқталатын болсақ,
М.ІІ.Лапчик информатика курсы бойынша өтілетін сабақтарды ЭЕМ-ді қолдану
мөлшеріне қарай 3 түрге бөлінеді: демонстрация, фронтальды лабораториялық
жұмыс және практикум. Осы уақытқа дейінгі қалыптасқан тәжірибелер
информатикадан оқу сабақтарын дидактикалық функциясы бойынша топтауға
мүмкіндік береді.
1.2. Информатика курсы бойынша оқу сабақтарын топтау
Кесте 2
Дидактикалық функция бойынша
Оқу сабағының түрі Сабаққа тән дидактикалық функциялары
Сабақ Оқу бағдарламасында білім көлемін беру; негізгі
іскерліктерді қалыптастыру: оқулықтармен,
анықтамалық әдебиеттермен және т.б. жұмыс істеу,
бақылау жүргізу, қорытынды жасау. Есептер шығару.
Лекция Қандайда бір проблема бойынша ұғымды беру; тақырып
(теориялық оқыту) немесе тарау бойынша білімді қорытындылап, жүйелеу,
лекция жазу, жоғары оқу орнындагы оқу түріне
дайындау іскерлігін қалыптастыру.
Семинар Өтілген тақырып, бөлім бойынша білімді жалпылап,
(теориялық оқыту) жүйелеу; қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу
іскерлігін жетілдіру, әр түрлі әдебиеттер мен
мақалалардағы баяндалған материалдарды салыстыра
білу, өзінің көзқарасын айта білу және негіздей
білу іскерлігі. Реферат, тезис, баяндама жоспарын
және хабарламалар жазу; оқылғанды конспектілеу,
көшірме жасау, және оның өзінің білімін дәлелдеу
үшін пайдалану.
Конференция Өтілген материалдар бойынша білімді терңдетіп,
(теориялық оқыту) кеңейту; қосымша информация көздерімен жұмыс істей
білу іскерлігін дамыту. Оқыған материалы жөнінде
баяндама немесе хабарлама жасау; қосымша
әдебиеттермен өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Әңгімелесу Негізгі оқу материалынан нені меңгергенін анықтау;
(геориялық оқыту) біліміндегі олқылықтарды ашу және түзетулер енгізу,
пән бойынша өз бетімен жүйелі жұмыс істеуге
жетелеу.
Консультация Білімі мен іскерліктеріндегі олқылықтарды жою,
(теориялық оқыту) меңгерілген білімін нақтылау; оқу процесінде пайда
болған сұрақтарға жауап беру; оқу іс-әрекетінің әр
түрін меңгеруге көмек көрсету.
Фронтальдық Оқушылардың программалық қамтамасыз етумен жұмыс
лабораториялық жұмысістей білу іскерлігін қалыптастыру (жаңа материалды
меңгеру, бекіту, меңгерілген материалды тексеру),
жеңіл есептерді орындау, өз бетімен эксперимент
нәтижелерін тіркеп, оның қорытындысын тұжырымдау.
Практикум Күрделі программалармен және ПҚ-дің қосымшаларымен
жұмыс істей білу іскерлігін қалыптастыру.
1.3. Информатика сабағын ұйымдастырудың түрлері
Компьютердегі оқу процесі төмендегідей үш аспектіні қамтиды:
♦ Оқушының оқу танымдық іс-әрекетін басқару;
♦ Оқушының информациялық процестерді басқаруы;
♦ Оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру және дамыту аталған
аспектілерге сәйкес;
♦ Оқу танымдық процесті ұйымдастырудың түрлері: сынып-сабақ жүйесі және
т.б.;
♦ Оқытуды ұйымдастыру түрі: дербес, фронтальды, коллективтік, топтық;
♦ Тәрбие жұмысын ұйымдастыру түрі болып бөлінеді.
Педагогикалық оқу іс-әрекетінде сабақты ұйымдастыру мен өткізудің
қандай түрі пайдаланылса да, ол оқушылардың дайындық деңгейіне өтілетін
материалдың күрделілігі мен жаңалығына, сондай-ақ, оқшылардың жас
ерекшелігіне байланысты. Ал, оқыту түрін таңдау аса маңызды мәселе болып
табылады, дегенмен сабақтың мақсаты оқытушының таңдаған әдісіне байланысты
өз деңгейіне жетеді. Осындай әдістің 5 түрін атап көрсетуге болады:
1. Түсіндірмелі-иллюстрациялы;
2. программаланған;
3. модельдік;
4. эвристикалық;
5. проблемалық.
Енді аталған әдістерді пайдалануды мысалмен түсіндірейік.
Түсіндірмелі-иллюстрациялы әдісті оқушыларға талқыланатын тақырып белгілі
болған жағдайда, сабақты өтілген материалды бекіту сабағы рстінде
жоспарлағанда пайдалануға болады. Графикалық операторлар тақырыбын
бекітуге төмендегідей сабақ түрін ұсынуға болады: сабақтың алғашқы үштен
бір бөлігінде тақырып бойынша барлық операторларды қайталау, қалған уақытта
графикалық операторларды пайдаланып, компьютерге қарапайым программа жазу.
Оқушыларға аралық нәтиже белгісіз болған жағдайда программалап оқыту
әдісін пайдалану ұсынылады. Мысалы, оқушылар графикалық операторлармен
таныс, программаның орындалу нәтижесінде қандай сурет салынатынын біледі,
бірақ суретті салу - әр оқушыға жеке тапсырма.
Егер аралық нәтиже белгілі болса, бірақ оны алу жолы белгісіз болса,
ол оқытудың эвристикалық әдісі болып табылады.
Бастапқы шарттан бастап, соңғы нәтижеге дейін белгісіз болса, ол
дидактиканың прблемалық әдісі болып табылады. Мысалы, үйретуші программа
құру проблемалық оқыту болып табылады.
Модельдік оқыту бойынша алғашқы шарттар белгісіз, бірақ қалғандары
белгілі. Бұл жағдайда оқытушы сабақты оқушылармен біріге отырып, шартты
таңдап, модель құруға болатындай етіп ұйымдастырады. Одан кейін соңғы
нәтижеге дейін қажетті шартпен салыстырып отырады. Егер алынған нәтижедегі
айырмашылық үлкен болатын болса, онда алғашқы шартқа өзгеріс енгізіліп,
модель нақтыланып, алгоритм қайталанады.
Аталған оқыту әдістері әр түрлі формада қолданылуы мүмкін. Сабақты
ұйымдастыру және өткізу түрін төмендегідей құрылымда беруге болады:
♦ ұйымдастыру;
♦ қайталау;
♦ жаңа материалды өту;
♦ бекіту;
♦ бақылау;
♦ оқушылардың алған біліміндегі олқылықтарын толтыру. Информатикадан
өтілетін сабақтың қарапайым құрылымын былай сипаттауға болады:
Сыпыптағы жұмыс мазмұны:
Ұйымдастыру бөлігі: сабақ тақырыбын хабарлау, дәптерге алғашқы
жазуларды түсіру - 1-3 минут.
Өтілген материалды ауызша сұрақ түрінде қайталау және тақтаға жазу (әңгіме)
- 4-9 минут.
Жаңа материалды өту (лекция немесе әңгіме) - 10-25 минут.
Компыотерде өтілген материалды бекіту. Қойылған есепті шешудің негізгі
алгоритмімен танысу. Мұғалім әр оқушыға жеке көмек көрсетеді - 26-42
минут.
Үйге тапсырма және оған түсініктеме беру - 43-44 минут. Сабақты
қорытындылау - 45 минут.
Бұдан кейінгі қарастырылатын, информатиканы оқытуды ұйымдастыруға
кіретін негізгі мәселенің бірі - информатика сабағын талдау болып табылады.
1.4. Информатика курсында пайдаланатын программалық құралдарды топтау
Программалық құралдарды жасаудағы қазіргі үрдіс инструментальдық
құралдардың көптеп таралуымен сипатталады. Білім беру жүйесінде
дидактикалық мақсатта пайдаланылатын инструментальдық программалық құралдар
(ИПҚ) қолданылады. Мұндай программалық құралдар оқыту программаларын құруды
немесе пәндік мазмұны жоқ оқу ортасын сүйемелдеуді қамтамасыз етеді.
Аталған инструментальдық құралдар информатиканы оқытуды сүйемелдеу үшін де
пайдаланылады, сондай-ақ, курсты программалық қамтамасыз етудің құрамдас
бөлігі болып табылады.
Шартты түрде инструментальды құралдарды оқытушыға және оқушыға арналған деп
бөлуге болады. Олай дейтін себебіміз, кез келген оқыту құралын пайдаланудың
мақсаты - оқушыға әсер ету, мұнда алдын-ала дайындықтың қажеті жоқ.
Оқытушыға арналған инструментальдық программалық құралдар оны оқытуға
дайындау үшін педагогтан алдын ала дайындалуды талап етеді.
Сөйтіп, оқытушының инструментальдық программалық құралына оқыту
программаларын құруға немесе оқыту процесін басқаруға мүмкіндік беретін
құралдарды жатқызамыз. Мұндай құралдардың аясы өте үлкен, оған оқыту
программаларын құруға арналған ИПҚ-дан бастап, жергілікті желіні
сүйемелдейтін программаларға дейін жатқызуға болады.
Оқытушының инструментальдық программалық құрамына: программалу
тілдерінің орталары, жергілікті желіні сүйемелдеу құралдары жатады.
Программалау тілдерінің орталарын оқытушы программалау негіздерін
үйрету үшін пайдаланылады (ешқандай алдын ала дайындықсыз). Бірақ
мұғалімнің программалау тілдерінде оқыту программларын жазуға мүмкіндігі
бар. Сондықтан, программалау тілдерінің орталарын мұғалімнің
инструментальдық құралына жатқызуға болады.
Ал, мұғгалім жергілікті желіні сүйемелдеу программаларын оқу процесін
басқару үшін пайдаланылады. Мұндай типтегі программалық құралдар
дидактикалық мақсаттағы инструментальдық программалық құралдарға жатады,
өйткені олар тек оқу процесін сүйемелдеу үшін қолданылады және олардың
ешқандай пәндік мазмұны жоқ. Мұндай программаларды пайдалануда мұғалім
алдын ала дайындық жүргізбейді, тікелей сабақ үстінде пайдаланып,
информация алмасу үшін қолданады. Аталған типтегі программалық құралдардың
негізгі қызметі -тұрақты кері байланысты ұйымдастыру және мұғалімнен
оқушыға (керісінше) информацияны жіберуге қолайлы жағдай жасау. Дәл осындай
жергілікті желіні сүйемелдеуге арналған құралдардың көмегімен информатика
пәнінің мұғалімі оқытуды дербестендіріп, оқушылардың білімді меңгеру
процесін бақылау деңгейін жоғарылатады.
1.5. Информатика пәнінің оқу-әдістемелік кешендеріне сипаттама
Қазіргі мектептегі инфорамтика курсының оқытылуы - әлемдік
педагогикалық практикада бұрын соңды болмаған құбылыс.
Әдетте ғылыми пәннің мектепке енуінен бастап оның жалпы білім берудегі
маңызын толық түсінуіне дейін кем дегенде бірнеше онжылдықтар өтеді - бұл
уақыт ішінде ғылыми аппараты тұрақтанып, пәннің методологиясы мен жалпы
әдістемелік тәсілдері қалыптасады. Ал информатиканың пән есебінде мектепке
енуі өте жылдам іске асып жатқаны белгілі.
Жалпы білім беретін мектептер мен жоғары мектептерде инфорамтиканың
оқытылуы оның өз алдына жеке ғылыми сала есебінде танылуынаи да бұрын
басталған. Сондықтан да мектептегі информатика пәнін стандарт негізінде
ғылыми-әдістемелік жағынан жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы "Мектеп және мектепке
дейінгі" білім институты базасында авторлар ұжымы дайындаған информатика
оқу пәні стандарты ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің негізгі
бастапқы қадамы болып табылады. Бұл стандарт информатика пәні бойынша білім
мазмұнының мемлекеттік міндетті минимумы мен оқушының дайындық деңгейіне
қойылатын талаптарды тағайындайды.
Стандарт ережелеріне сәйкес оқушыларды информатика пәніне оқыту
Қазақстан Республикасының орта жалпы білім беретін мектептерінде,
олардың қай мекемеге тәуелді болғанына, ұйымдастыру-құқықтық нысанына және
оқыту түріне тәуелсіз жүзеге асырылады.
Информатика пәнін ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз ету бағытына
сәйкес информатика пәнінің оқу-әдістемелік құралдарына (ОӘК-не) қойылатын
талаптарды анықтауда жалпы оқулықтарға қойылатын дидактикалық талаптаар
басшылыққа алынды.
Информатика пәнінің ОӘҚ-нің өзіндік ерекшеліктері оларға қойылатын
дидактикалық талаптарды іріктеп жүйелеуде ескерілді.
Зерттеулерге сүйене отырып дайындалған материалдар жалпы білім беретін
мектептерде сынақтан өтіп, сынақ нәтижесіндегі ескертулер мен ұсыныстар
негізінде түзетіліп өңделі. Информитика ОӘҚ-нің құрамы мен құрылымына,
мазмұнына қойылатын жалпы талаптарды пәннің өзіне тән ерекшелігін ескере
отырып анықтау - осы пәнді оқытуды жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі
деуге болады. Бұл бағыттағы мәселелерді зерттеуде жалпы мектеп оқулықтарына
қойылатын талаптарға сүйене отырып, зерттеудің мақсат, міндеттері
белгіленді. Зерттеу міндеттеріне сәйкес оқулық пен оқу-әдістемелік
құралдарға қойылатын жалпы дидактикалық талаптар жөнінде материалдар
жинақталып жүйеленді.
Информатикадан ОӘҚ-дің әрқайсысының құрылымының компонентіне қойылатын
талаптар іріктеліп, төмендегіше жүйеленді:
• жалпы материалдардың ұсынылу реті оқу бағдарламалары мен оқулыққа
сәйкестігі қатаң сақталуы тиіс;
• кез-келген ыкшамдау мен бейімдеулер қазіргі ғылыми білімге толық
сәйкестендіріліп берілуі керек;
• дидактикалық материалдар, есептер мен жаттығулар жинағы оқушылардың
шығармашылық белсенділігіне сәйкестендіріліп, деңгейлік саралауды іске
асыруға бағытталуы қажет;
• пәнаралық және пәнішілік байланыстың сақталуы қажет;
•ұсынылатын материалдар мектептердің қазіргі компьютерлік технологиямен
жабдықталу жағдайына сәйкес келуі керек;
• оқушылардың жеке қызығушылығын және түрлі қабілетін дамытуға бағытталуы
тиіс;
• программа құруға, программаны пайдаланып белгілі бір мәселені шешуге
арнап ұсынылатын материалдар программалау тілдерінің тез өзгеруін ескеріп,
бір тілден екінші тілге оңай көше алатындай етіп ыңғайланған болуы тиіс;
• ОӘҚ-де ұсынылатын материалдар толығымен оқушылардың болашақ өмірінде
пайдалана алатындай етіп, практикалық жағынан тиімді етіп жазылуы тиіс;
• әр сыныптарға ұсынылатын материалдар сол сынып оқушыларының психологиялық
және биологиялық ерекшеліктеріне толығымен сәйкес келуі
керек;
• оқушылардың оқуға деген қызығушылығын, өздік тану белсенділігін арттыруға
бағытталған болуы тиіс;
• ОӘҚ-дің ішкі мазмұнындағы материалдардың, сыртқы мұқабасының безендірілуі
де оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыратындай болуы қажет.
Осы талаптарға сай дайындалатын информатика пәні бойынша оқу-
әдістемелік кешен төмендегі құрылымда ұсынылды.
• Оқулық
• Әдістемелік құрал
• Дидактикалық материалдар (пысықтау сұрақтары, есептер мен жаттығулар)
• Хрестоматиялар
Осы ұсынылған кешендердің жоғарыда көрсетілген талаптарға сай
келетіндей болуы үшін олардың әрқайсысының функцияларын ескеріп отыру
кажет.
Жоғарыда айтылған жалпы талаптар негізінде инфоматикадан оқу-
әдістемелік кешендер талаптарына жеке-жеке тоқталайық.
1.6. Информатика оқулығына қойылатын талаптар
Информатика оқулығына қойылатын талаптарды анықтауда жалпы оқулыққа
қойылатын талаптар негізге алынды.
Оқулыққа қойылатын дидактикалық талаптарды анықтап жүйелеуде оқулық
фунуциялары:
• білім мазмұнын тасымалдаушы;
• мазмұнды меңгеру процесін ұйымдастырушы;
• ақпараттық;
• трансформациялық;
• материалды бекітушілік;
• өзін-өзі бақылау;
• өз бетімен білім алу;
• дамытушы-тәрбиелеуші.
Информатика пәні оқулығының маңызды ерекшелігі бұл өскелең өмір талабына
сәйкестігі болып табылады. Оқулыққа қойылатын талаптар
• жалпы оқулыққа қойылатын талаптар негізінде іріктелді;
• ұлттық ғылым саясатына сәйкестігі;
• бағдарламаға сәйкестігі;
• мазмұнының ғылыми мәнділігі және нақтылығы;
• әлеуметтік-мәдени құндылығы;
• ұсынылған материалдардың тарихилығы;
• оқушылардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерінің
ескерілуі;
• мазмұнның жүйелілігі;
• бірізділігі;
• сабақтастық принципінің сақталуы;
• еліміздің экономикалық даму ерекшелігіне сәйкестігі;
• мектептердің компьютермен жабдықталуының ескерілуі;
• компьютерлік оқытушылық пайдалануының ескерілуі;
• практикалық тапсырмалардың тақырыпқа сәйкестігі;
• мазмұнды ұсынуда дамытушылық принциптің ескерілуі;
• тапсырмалардың жүйелі түрде таңдап алынуы;
• оқытудың әр түрлі жаңа технологияларын пайдалануға ыңғайлылығы;
• оқушылардың оқу біліктерін және дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік
жасауы;
• деңгейлік тапсырмалардың болуы; т.с.с.
Осы талаптарды ескере отырып дайындалған оқулықтың сапасы жоғары болып,
оқушылардың білімін арттыруға көмектеседі.
1.7. Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын талаптар
Информатиканы оқыту әдістемесі - әрбір сынып бойынша информатиканы
оқып үйренуге арналған оқу-әдістемелік кешеннің құрамас бөлігі болып
табылады.
Бұл әдістемелік оқу-әдістемелік кешендерді құрайтын басқа құралдарды
үйлесімді пайдалануды жүзеге асыту тұрғысынан мұғалімдерге нақты көмек
көрсетуді көздейді.
Әрбір сыныпқа арналған әдістемелік сол сыныптағы информатикадан
берілетін бөлім мазмұны және оны оқып үйретудің өзіндік ерекшеліктері,
сондай-ақ сабақ барысында сол ерекшеліктерді жүзеге асыру жолдары
қарастырылады.
Әдістемеде информатикадан білім мазмұнының сипаттамасы беріледі.
Оқулық пен оқу құралдарын сабақ барысында тиімді қолдану, экономикалық
білімді игерудегі білім, білік, дағдыны қалыптастыру, өзіндік жұмыстарды
орындау біліктігін қалыптастыру, теориялық материалдарды кайталауға
берілген сұрақтарға тиімді жауап беру тәсілдерін көрсету
жайында әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстар беріледі. Есептердің шығару
үлгілері ұсынылады.
1.8. Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын талаптар
Дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған
өзіндік, бақылау және тестік тапсырмалардың, пысықтау сұрактарының, қызықты
есептердің жиынтығы болып табылады.
Мұндағы жұмыстар әр сыныптағы инфоматиканы оқытудың жалпы тақырыптық
жоспарына сәйкес жазылуы тиіс. Оқу құралы мұғалімдерге жазба жұмыстарын
жүргізуде әдістемелік көмек көрсетуге және оқушылардың білім, білік,
дағдыларына қойылатын талаптардың бағдарын анықтауға мүмкіндік жасауы тиіс.
Өзіндік бақылау және тестік жұмыстардың мазмұны оқулықтағы теориялық
материалдар мен жаттығулардың мазмұнымен тығыз байланысты болуы шарт.
Оқу құралының мазмұнына енген материалдар оқушылардың дайындық
деңгейін ескере отырып түрлендіріп беруге ыңғайланып жасалады.
Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жұмыс тек оқыту сипатында,
жаңа өтілген материалдарды пысықтауға және бекітуге арналып беріледі. Ол
тапсырмалар оқушылардың біліктіліктіктерін, дағдыларын қалыптастыруға
көмектесуге және олардың білімдерін тексеруге бағыталады. Бақылау және
тестік жұмыстарды жүргізуде өзіндік жұмысқа қарағанда уақыт көлемі қатаң
ескеріледі.
Дидактикалық материалдарда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары
өте анық, түсінікті, ой тұжырымын жасауға өте ыңғайлы болуы тиіс.
Тест тапсырмаларды пайдаланып, нәтижесіне талдау жасай келе мынадай
қорытынды жасауға болады. Тест тапсырмалар оқушылардың қандай материалды
игеріп, қай материалды қандай тәсілмен түсіндіру қажет екенін де анықтауға
мүмкіндік береді.
1.9. Информатика хрестоматиясына қойылатын талаптар
Информатика хрестоматиясында информатикадан стандарт материалдарынан
тыс оқушылардың білімін тереңдетуге, жан-жақты дамытуға негізделеді, әрбір
материалдың тарихи аспектілерінен, информатика саласын дамытуға мол еңбек
сіңірген ғалымдар туралы, оқыту программаларын жаңа түрлерінен,
информацияны қорғау жөнінде мәлімет береді. Бұндағы материалдар да
оқушылардың психологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін ескеріп
беріледі.
Жоғарыда аталған информатикадан ОӘҚ-дердің құрамы мен құрылымына қойылатын
талаптар дидактикалық негізделген жаңа буын оқулықтарының әдістемелік
кешендерін дайындаудың қажетті алғы шарты болады.
Информатикадан дйындалған жаңа буын оқулықтары стандартқа және
ииформатикадан ОӘҚ-ге қойылатын талаптар сәйкес өңделіп, жаңа жылына
мектептерге пайдалануға ұсынылды. Бұл - осы зерттеулердің эксперименттік
сынақтан өту процесінің де жүйелі жүріп жатқанының кепілі.
Информатика пәнінің ОӘҚ-не қойылатын дидактикалық талаптардың
анықталынуы бұл пән бойынша дайындалатын оқу-әдістемелік құралдардың
сапасын арттыруға үлкен көмегін тигізетіні байқалды.
Осыларға қосымша информатиканы оқыту процесінде пайдаланылытын
мультимедиялық үйрету программаларының, электрондық оқулықтарының өскелең
өмір талабына сай дайындалып, компьютерді оқыту құралы арқылы пайдалана
алатындай деңгейде болу керек. Бұл мәселе өз алдына үлкен ғылыми
ізденістерді талап ететін мәселе, сондықтан осы мәселе жөніндегі зерттеулер
одан әрі жалғасуда.
1.10. Оқушылардың информатикадан білім сапасын жетілдіру
Ғалымдардың пікірінше, қазіргі мектепте информатика курсының оқытылуы
дүниежүзілік педагогикалық практикада бұрын соңды болмаған құбылыс деуге
болады. Әдетте ғылыми пәннің мектепке енуінен бастап, оның жалпы білім
берудегі маңызын толық түсінуіне дейін кем дегенде бірнеше онжылдықтар
өтеді. Бұл уақыт ішінде ғылыми аппараты тұрақталып, пәннің методологиясы
мен жалпы әдістемелік тәсілдері қалыптасады. Ал информатиканың пән есебінде
мектепке енуі өте жылдам іске асып жатқаны белгілі.
Қазіргі өскелең өмір бұл пәннің мектепке жылдам енуімен қатар ол
пәнге берілетін білім сапасын жетілдіруді де талап етеді. Қазақстанда
информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемасының зерттелуі, құрылғанына
70 жыл толды Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында, бұрынғы
педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институты құрамындағы "Физика
циклындағы пәндерді оқыту әдістемесі" лабораториясында ф-м.ғ.к., Қараевтың
жетекшілігімен 1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. Сол
кездерде қазақ мектептеріндегі информатика сабағында А.Есжанов,
Б.Нақысбеков, Ж.Қараевтардың дайындаған төмендегі оқулықтар мен әдістемелік
құралдары, есептер жинағы пайдаланылады.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдануда пән мұғалiмдерiн
дайындау
Ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерiнiң бiрi – мектепте компьютердi
оқыту құралы ретiнде қолдану: оның мүмкiндiктерiн жаңа материалды баяндауда
(бiлiмдi виртуальды өмiрде қолдану), үйрету программаларын қолдану арқылы
виртуальды лабораториялық жұмыстарды жүргiзу, баяндалған материалды бекiту
(тренинг), Интернет-технологияларды қолдану.
Ендi мұғалiмдердi оқушылардың үйрететiн мезгiлi келдi. Соңғы кезде
уақыт көрсетiп отырғанындай, мұғалiммен салыстырғанда оқушыда көп ақпарат
болатыны кейiнгi көрсетiлген тәжiрибелер дәлелдеп отыр. Сондықтан әрбiр
мұғалiм өз қызметiне ақпараттық технологияны пайдалана бiлуi қажет. Бұл
мәселе – бiлiм берудi ақпараттандырудың қажеттi шартына айналып отыр.
Мектеп мұғалiмдерiн ақпараттық технологиямен алғаш танысу институт
базасында өткiзiлетiн салаларының бiрi ретiнде қарастырылған.
Негiзгi мақсаты: бiлiм мекемелерi қызметкерлерiнiң ақпараттық мәдениетiн
қалыптастыруға жағдай жасау, оның iшiнде, жаңа технология құралын пайдалану
арқылы өзiндiк жұмыстарды ұйымдастыру.
Егер мұғалiм компьютермен таныс болмаса, онда оған психологиялық тұрғыдан
зияндылық жасамау керек. Ақпараттық технология құралдарын пайдаланудың
алғашқы ұғымдарын, оны дамытудың дағдысын қалыптастыру және
мультимедиялық құралдарды пайдалану арқылы оқу ақпараттарын беру
әдiстемесi элементтерiн демонстрация жасау.
Еліміздің саяси, әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім беруді
жетілдіру бағыттарының бірі-білім беруді акпараттандыру.
Осы бағыттағы жұмыстар 1997 жылы қабылданған Орта білім беру жүйесін
ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда.
Қазіргі таңда республика мектептерін жаңа компьютерлік технологиямен
қамтамасыз ету жұмыстары іске асьш, енді сол ақпараттық технологияны
қолдану мен оны мектептерге енгізу саласында, оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастыру мақсатында информатика оқытуды жетілдіру жұмыстары
жүргізілуде.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін
зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
психологиялық-педагогикалық проблемараның оқыту процесін
компьютерлендірудің барлық бағыттарын жан-жақты қамтуы болып табылады.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту
процесінде компьютерді Қолдану мұғалім мен оқушы қарым-катынасы жүйесін,
олардың іс-әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып, түрлендіре
алады және осы әрекет мүшелерінің мотивіне әсер ете отырып, олардың
мотивациялык, эмоционалдық ортасына, сезімнің өсуіне әсер етеді.
Демек, оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке
қоятын талаптарды қайта қарап, жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
Оқушылардың жалпы оқу біліктілігіне жататын оқу-компьютерлік
біліктіліктерін клавиатурамен жұмыс, программа тізу, принтермен жұмыс
істей білу, дайын программаларды қолдана білу, текстік, графикалық
редакторлармен жұмыс істей білу жүйелі түрде қалыптастыру бүгінгі күннің
кезек күттірмес талабына айналуда.
Адамдарды әр түрлі әлеуметтік ортада өмір сүруге дайындау үшін білім
беру ісіндегі шығармашылық бастауды (креативтілікті) арттыру (дамыта білім
беруді қамтамасыз ету), қазіргі білім беру жүйесіндегі академиялық
жұртшылық білім беру жүйесін дамытудың маңызды және перспективалык,
акпараттық және телекоммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде
кашықтықтан оқыту әдістерін кеңінен енгізу керек екенін мойындап отыр.
Қашықтықтан оқыту болашақ 12 жылдық мектеп үшін елеулі білімдік мәні
бар бірқатар қосымша мүмкіндіктерге ие болып отыр;
Жедел (кеңістіктегі және уақыт ішіндегі кедергілерді жеңу, өзекті тың
ақпарат алу, жедел кері байланыс);
Ақпараттық (арнайы салалардағы білім ауқымының кол жетімділдігі
артады, тұтынушыға интерактивті веб-арналардьң көмегімен жеткізіледі;
телеконференцияларда, жөнелту тізімдерінде және интернет желісін басқа да
кұралдарында жарияланады);
Коммуникациялау (бір-бірімен электр желілерінің көмегімен жедел
байланысатын оқуға қатысушылардың окушылардың, педагогтардың, мамандардың
саны өседі; интернет сабақтарды. жобаларды, олимпиадаларды өткізуге
қойылатын шектеулер алынады.);
Педагогикальқ (қашықтықтан жүргізілетін телекоммуникацилардың өзіндік
ерекшеліктеріне қарай оқыту бұрынғыдан гөрі интерактивті, технологиялық
және дәлелді бола түседі, дараландырады; оқушылар жұмыстарының желідегі
жариялымдары, оларды сараптау мен бағалау жеңілдетіледі.);
Психологиялық (оқушынын өзін танытуы үшін дәстүрлі эмоциялық-
психояогиялық жағдайлармен салыстырғанда анағұрлым жағдайлар жасау;
психологиялық кедергілер мен проблемаларды ашу, ауызша сөйлеудің
кемшіліктерін жою);
Экономикалық (көлік шығыстарын, үй жайын жалға алуға кететін
шығындарды үнемдеудің есебінен оқуға жұмсалатын шығындар 40 пайыз шамасында
кемиді. Қағазбен іс жүргізу, оқу кұр'алдарының таралымы азаяды.);
Қашықтықтан оқыту - адам білім алуға және ақпарат алуға деген
құқықтарын іске асыратын үздіксіз білІм беру жүйесі нысандарының бірі.
Қазақстанда қашықтықтан білім берудің рөлін өзекті ететін әлеуметтік
саяси прогрестер:
Білім беруге жаңа талаптар коятын экономикалык реформаларды дамыту.
Халықаралық байланыстардың оның ішінде білім беру саласындағы
байланыстардың өсуіне ықпал ететін саяси өзгерістер;
Білім беру қызметін көрсетулердің әлемдік рыногында бәсекелестіктің
артуы кезінде білім беру
Ақпараттық технологиялардың өзекті мәселелері
Ісіндегі халықаралық ықпалдастықты күшейту.
Білім беру процесіне қатысушылардың арасында ақпарат алмасудың сапалық
тұрғыдан жаңа техникалық құралдарының пайда болуы және олардың жедел дамуы.
Халықтың білім берудің мазмұны мен технологияларына қатысты жаңа
сұраныстарын қалыптастыру. Қашықтықтан білім берудің әлеуметтік
функциялары:
- халыктық әлеуметтік және кәсіби жұмылуын оның кәсіпкерлік әлеуметтік
белсенділігін арттыру;
- елдің сапалы даярланған білікті мамандарға деген сұраныстарын
қанағаттандыру;
- отандық жоғары мектепте жинақталған білімді кадрлық және материалдық
әлеуметті сақтауға және көбейтуге жәрдемдесу.
- қоғамның білімділік деңгейін және білім сапасын арттыру
- халықтың әр түрлі білім беру қызметтеріне деген, өсіп келе жатқан
қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Икемділік. Білім алушылар лекциялар, семинарлар түріндегі күнделікті
сабақтарға қатыспайды. Өздеріне ыңғайлы уақытта, ыңғайлы орында және
ыңғайлы қарқында сабақ оқиды. Әркім оқу курсының белгілі бір пәнін меңгеру
үшін өзіне қанша кажет болса, сонша оқиды.
Модульдік. ҚО бағдарламасының негізіне модульдік принципі алынған.
Оқушылар меңгерген әрбір жекелеген пән (оқу курсы) мазмұны бойынша белгілі
бір пәндік салаға барабар. Бұл тәуелсіз (бірақ, әрине, логикалық жағынан
өзара байланысты) оқу курстарының жиынынан жеке немесе топтық
қажеттіліктерге жауап беретін оқу жоспарын жасауға мүмкіндік береді. Оқушы
өзі үшін өзінің жеке ұйғарымдарын білдіретін іс жүзіндегі жеке оқу жоспарын
жасағанда, әзірше білім алудың дәстүрлі нысандарына тән емес, оңтайлы
мүмкіндік туады,
Қосарлылық. Оқыту негізі кәсіптік қызметпен, тіпті оқумен ұштастырыла,
яғни өндірістен қол үзбей жүргізіледі.
Қашыктықтағы әрекет. Білім алушының тұратын жерінен білім беру
мекемесіне дейінгі қашықтық тиімді білім беру процесі үшін кедергі
(байланыс сапалы жұмыс істегенде жағдайда) болып есептелмейді.
Оңтайлылығы. Оқу процесінде білім беруші мен білім алушы қашықтықтан
оқыту технологиясын уақытқа қарамастан, яғни әрқайсысына ыңғайлы сабақ
кестесі немесе жұмыс кестесі бойынша іске асыра алады.
Қамту немесе бұқаралық. Білім алушылардың саны сыни тұрғыдағы өлшем
болып есептелінбейді. Олардың барлық үлгідегі оқулықтар мен анықтамалық
көздеріне (электронды кітапханаларға, ақпараттық деректер қорына) қолдары
жетеді, сондай-ақ олар бір-бірімен және оқытушымен теле-коммуникациялық
желілер және байланыс құралдары арқылы хабарласа алады.
Рентабельдік. Бұл - ҚО-ның жоғары экономикалық тиімділігі. Шетелдік
және отандық мамандардың бағалауы көрсеткендей, ҚО білім алудың басқа
нысандарына қарағанда шамамен 1,5-2 есе арзанға түседі.
Оқытушы. Әңгіме оқытушының жаңа рөлі және өзіндік функциялары туралы
болып отыр.
Білім алушылар. Нақтырақ айтсақ, білім алушының жаңа рөлі және іс-
әрекеті.
Жаңа ақпараттык, технологиялар. Ақпараттық технологиялардың барлық
түрлері, бірақ та көбінесе жаңа ақпараттық технологиялар (компь-ютерлер,
компьютерлік желілер, мультимедия жүйелері, т.с.с.) пайдаланылады.
Әлеуметтілігі. ҚО тұрғыдан жеріне, жағдайына және белгілі бір дәрежеде
материалдық жағдайына қарамастан, білім алудың баршаға бірдей мүмкіндігін
қамтамасыз ете отырып, белгілі бір дәрежеде әлеуметтік кикілжіңді азайтады.
Интернационалдығы. ҚО білім беру қызметін экспорттауға және
импорттауға қолайлы жағдай туғызады.
Қашықтықтан оқитын оқушы жасаған білім нәтижелері, оның ішкі жеке
басының өсуіне сәйкес келеді. Ғылыми білім беретін интернет-ресурстардың
көлемінің өсуі адамзаттың әлемдік мәдени-тарихи жетістіктеріне жетудің
мүмкіндігі білім берудін мазмұнының ролін өзгертеді. Дәстүрлі білім берудің
негізгі мақсаты таңдап алынған мазмұнды оқушыларға жеткізу болып табылатын
бірыңғай көздерге - оқулықтар мен оқу құралдарына шоғырландырылады. Web -
ортада, СВ КОМ. ВҮВ-тасушыларда, электронды кітаптар мен вертуальді
кітапханаларда бар білімдік ақпараттық қол жетімділдігі және көлемнің
ұлғаюы және қашықтықтан оқыту қызметі нысандарының ашықтығы оқушылардың
дүниетанымын әлемдік деңгейге дейін кеңейтеді. Сондықтан болашақ 12 жылдық
мектепте қашықтықтан оқыту нысандарын бірыңғай ашық білім беру
кеңістігіндегі ғаламдық білім беретін телекоммуникациялардың тиімді құралы
ретінде лайықты орын алатыны анық.
2. Орта мектепке арналған "Информатика" пәні бойынша электронды оқулық
жасау үлгісі
2.1 Электронды оқулық құруды жобалау.
Электронды оқулықтың мазмұны оқушының зерделі ойлау қабілетін дамытуға
бағыттауды және оның мына қасиеттерді қанағаттандыруы қажет:
- қисынды ойлау жүйесінің қалыптасуы;
- жинақтылығы;
- жүйелілігі;
- эстетикалық көркемдігі;
- жылдамдылығы.
- Бұл электронды оқулықтың тиімділігі арақашықтықтан оқытуға, оқушының
өздігінен оқып үйренуіне және өзіндік жұмыс қабілетін дамытуға
мүмкіндік береді. Оқушы өз деңгейін моральдік қорқу, психологиялық
қауіп – қатерсіз бағалайды.
Осы электрондық оқулық дұрыстап түсіну және оны тиімді оқып үйрену
үшін, бұған дейін мыналарды білуіңіз керек:
- Компьютерді қосып, өшіруді және Windows операциялық жүйесінде жұмыс
істеуді;
Электрондық оқулық мазмұны (денесі).
Электрондық оқулық ешқандай қосымша қағаз құралдардың көмегінсіз, яғни тек
қана компьютерлік программалар негізінде жасалынуға, барлық негізгі
функцияларды қамтамасыз етуге және барлық талаптардың орындауға тиіс(1-
сызба).
Электронды оқулыққа қойылатын талаптар
Дидактикалық құрал ретінде
Психологиялық жағынан
Жаңа ақпараттық технологиялар ретінде
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері
төмендегіше көрсетіледі:
• оқыту мақсаты;
• оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірибелік
бөлік, меңгерген білім деңгейін анықтау;
• оқыту құралдары;
• оқыту әдістері;
• оқыту түрлері.
Электрондық оқулықпен оқытудағы жетістіктер
Таным белсенділігінің деңгейін арттыру. Білімді актуалдандыру,
компьютерді меңгеру. Пәнге қазығушылығын арттыру. Аналитикалық ой мен дағды
деңгейін арттыру. Өз ойын шығармашылық тұрғыда компьютермен жекткізу. Бұл
жағдайда оқушылардың пәрменділігі артып, олардың интеллектуалдық дамуына
әсер етеді. Электрондық оқулықпен жұмыс істеу ерекшеліктері мен тиімділігі.
Интеллектуалдық еркешеліктері:
• танымдық қызығушылық, оқу мотивациясының дамуы;
• ақпараттық эрудиция, қабілеттілік;
• диалектикалық дүниетаным, ақыл-ой еңбегінің интенситтілігі,
адамгершілік рефлекциясының, өзін-өзі бақылаудың жоғары деңгейі;
• шығармашылық және тиімді ойлау, пікір айту.
Интелектаулдық-логикалық дағды:
• салыстыру, анализдеу;
• қажетті ақпаратты тез таба білу;
• практикалық кері байланысты қамтамасыз ету;
• жағдайды, оқиғаны сипаттау, анықтама беру.
Қорыта келгенде, электронды оқулықтарды қолдану барысында
оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай-
ақ, мұғалімдер де өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші
құралдарды молынан ала алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім
беруде электрондық оқулықтарды сабақта пайдалануды-оқытудың жаңа ақпараттық
технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады.
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
• Оқу пәнiнiң мазмұндық көлемiн бағалау.
• Оқу элементтерiн үйренушiнiң бiлiмдiлiк, икемдiлiк дағдыларын
қалыптастыру деңгейiне сай анықтау.
• Оқу материалын өзiндiк бiлiм алу деңгейiне бөлу.
• Оқу материалының мазмұнының негiзгi элементтерi (тарау, тақырып,
сабақтар) аралығындағы мағыналық байланыстар жүйесiн айқындау.
• Электрондық сөздiк-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
• Әрбiр тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлiк
слайдтар жиынтығынан құралған лекциялар конспектiсiн дайындау.
• Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары қиындықтары бойынша 3
деңгейде – жабық, ашық және типтiк емес есептердi шешу).
• Көрнекi материалдарды электрондық түрде дайындау.
• Өзiндiк және практикалық сабақтарды жүргiзетiн материалдарды
дайындау.
• Электрондық баспаны дайындау жұмыстарын мультимедиялық
лабораториялардың мамандары (программалаушы, дизайнер, инженер)
жалғастырады.
2.2 Электронды оқыту кешенін пайдалану тиімділігі.
Электронды оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты-оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар, ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында Электорнды
оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықтарды пайдалану қазіргі заман талабын қанағттандырмайды,
сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электронды оқулық-мультимедиялық оқулық, осы себепті электрондық
оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс. Электрондық оқулық
оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және
оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Өйткені, оқушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінін
жанында жазуы болады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе жай түрде көрсетуге
пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүкіншілік
туғызады. Электронды оқулықтың ең қажет элементі-аудиохабарлар.
Бір жағынан, электронды оқулықтың келеңсіз жақтары бар. Бұл-
психологиялық –педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы.
Көрнекілік материалдарда бірыңғай таңдау, оқушының жеке ерекшеліктерін,
денсаулық жағдайын және оқып үйренудегі мамандық бойынша бағыты
ескерілмейді.
Оқу үрдісде заман талабына сай жүргізу үшін электронды оқыту кешеніне
айналдыру электронды оқулық пен ақпараттық-коммуникациялық мүмкіндіктердің
барлығын дерлік қамти алады.
Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына сәйкес электронды оқыту деп
аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып нығая түсуде. Сондықтан
педагогика ғылымының алдында электронды оқытудың жүйе құраушы факторлары
мен негізгі педагогикалық ұстанымдарын анықтау және айқындауға байланысты
бірқатар міндеттер қойылды. Сонымен қатар, электрондық оқыту құрылымы мен
мазмұнына, оқыту әдістеріне, оқытудың формасына және құрау қойылатын кешен
талаптардың анықтау қажеттігінен электрондық оқытудың әдістемелік жүйесін
қалыптастыру мақсаты туындап отыр.
2.3 "Алгоритм" ұғымы. Алгоритмнің қасиеттерін оқыту әдістемесі
Мақсаты: оқушылардың алгоритм ұғымын талдау және оның қасиеттеріне
мысал келтіру, қарапайым алгоритмдерді құру дағдысын қалыптастыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: оқушылар алгоритмнің
анықтамасын айтып, мысал келтіріп, негізгі қасиеттерін сипаттай алуы керек.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатынталаптар: қарапайым алгоритм құра
білу, оның нәтижесін талдау.
Жоспары:
1. Алгоритм ұғымы.
2. Алгоритмдерге мысал келтіру.
3. Алгоритмнің қасиеттері.
4. Алгоритмнің қасиеттеріне сипаттама беру.
5. Алгоритм құруға есеп шығару.
6. Бақылау және тестілеу сұрақтары арқылы оқушылардың игерген білімін
тексеру.
7. Жаттығу мен есеп шығару арқылы оқушылардың алгоритм құру дағдысын
қалыптастыру.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Алгоритм - берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар
тізбегі түріне келтіру.
Алгоритм құруға мысалдар: "Жолдан өту", "Қалааралық телефонмен
байланысу", "Қазынаны іздеу", "Күн тәртібі", "Шай қайнату", "Үй тапсырмасын
орындау", "Компьютерде ойнау", "Футбол ойнау", "Шахмат ойнау", т.б.
Мысалы, студент болу үшін алгоритмнің мынадай қадамдарын орындау
керек:
1. Орта мектепті бітіріп, аттестат алу.
2. Ұлттық бірыңғай тест бойынша сынақ тапсыру.
3. Тест қорытындысы бойынша жинаған балл көрсетілген құжатты конкурсқа
тапсыру.
4. Конкурстан өту.
Алгоритмнің қасиеттері:
1. Айқын, дәл өрнектелуі.
2. Үзіктілігі.
3. Нәтижелілігі.
4. Жалпыламалығы.
5. Формалды орындалуы.
1. Алгоритмнің айқын, дәл өрнектелу қасиеті. Алгоритмде келтірілген әрбір
іс-әрекет мағынасы айқын, нақты анықтальш, орындаушыға түсінікті болуы
тиіс. Алгоритмде тек көрсетілген кадамдар ғана орындалады. Есеп шығару жолы
бірмәнді анықталғандықтан орындаушы алгоритм командаларын ойланбай
орындауына болады.
2. Алгоритмнің үзіктілік қасиеті. Алгоритмді орындау процесі бірнеше
кадамнан түрады. Алгоритм аралық нәтиже беретіндей бірнеше ықшам
бөліктерге, ал олар қадамдарга бөлінеді, әр қадам өз кезегінде жеке
әрекеттерге жіктеледі. Бір қадамда бір немесе бірнеше әрекет орындалады.
Бұл әрекеттер саны шектеулі болуы тиіс. Алдыңғы әрекеттің қорытындысы
келесі әрекеттің керекті мәліметі ретінде қолданылады. Орындаушы алғашкы
әрекетті аяқтамай, келесіге көше алмайды.
3. Алгоритмнің нәтижелілік қасиеті. Кез келген алгоритм белгілі бір уақыт
ішінде қандай да бір нәтиже беруі тиіс. Алгоритм орындалып болғаннан соң
есептің шешімін немесе "шешімі жоқ" деген нәтиже беруі кажет. Әрбір
алгоритмде бастапқы деректер болады, алгоритм орындалғаннан кейін нәтиже
шығады. Мысалы, сандарды қосу алгоритмі үінін қосылғыштардың мәні—бастапқы
деректер, нәтижесі — қосынды болады. Кейде алгоритмнің бірнеше кадамы
қайталанып, нәтиже бермейді. Ондай алгоритмді циклден шықпайтын, нәтижесіз
болғандықтан, қайта кұру кажет.
4. Алгоритмнің жалпыламалық немесе ортақтық қасиеті
Белгілі бір алгоритм жеке есепті ғана емес, оған ұқсас басқа да есептерді
шешуге мүмкіндік беруі тиіс. Берілген мөліметтерге қатысты нәтиже ғана
өзгеше болады. Мысалы, квадрат теңдеуді шешу алгоритмі кез келген a, b, с
мәндері үшін құрылады. Ал берілген бұрыштың синусын анықтау алгоритмі кез
келген алғашқы бұрыш аргументі аркылы оның (sin) накты мәнін есептеуге
мүмкіндік береді, т.с.с.
5. Алгоритмнің формалды орындалуы.
Орындаушы алгоритм мағынасын, есептің койылуын түсінбегенмен, әр команданы
(әрекетті) орындай отырып, дұрыс нәтиже алады. Алгоритм кадамдарында
көрсетілген әрекеттерді дүрыс орындау үшін әрбір әрекет орындаушыға
түсінікті болуы қажет. Мысалы, "х санын квадратта" дегенді төменгі сынып
оқушылары түсінбейді, ал оны "х санын х санына көбейт" деп айтса, онда бұл
айтылғанды олар орындай алады. Демек, алгоритм белгілі бір орындаушыға
(адамға, адамдардың білім деңгейіне, машинаға және т. б.) арналып құрылады.
Орындаушы алгоритм командаларын орындай отырып, өзі аткарып отырған істің
мән-жайына көңіл аудармай-ак белгілі бір нәтиже ала алады, яғни орындаушы
формалды әрекет етеді. Алгоритмнің бұл маңызды ерекшелігін оның формалды
орындалуы деп атайды. Бұл қасиет алгоритмнің орындалуын компьютерге
жүктеуге мүмкіндік береді.
Бақылау сұрақтары:
1. Алгоритм деген не? Бұл сөз қайдан шыкты?
2. Алгоритмнін негізгі қасиеттері кандай?
3. Алгоритмнің үзіктілігі дегенді калай түсінуге болады? Мысал келтіріңдер.
4. Алгоригмнің бірмәнділігі дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріндер.
5. Алгоритмнің жалпыламалығы дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріңдер.
6. Алгоритмнін нәтижелігі дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріндер.
7. Алгоритмнің түсініктілігі дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріңдер.
8. Алгоритмнің формалды орындалуы дегенді қалай түсінуге болады?
2.3.1 Алгоритмнің өрнектелу жолдары. Блок-схема
Мақсаты: алгоритмнің өрнектелу жолдарын салыстыра отырып, блок-схема құру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: алгоритмнің өрнектелу жолын білу,
оларды салыстыра алу және блок-схема түрінде берілу тәсілдерін меңгеру.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: қарапайым алгоритмдер
құрып, оны блок-схема түрінде жазу.
Жоспар:
Алгоритмнің өрнектелу жолдары.
Алгоритм блоктарының арнайы белгілері.
Алгоритмді блок-схема түрінде жазуға мысал келтіру.
Қысқаша мазмұны:
А н ы қ т а м а. Блок-схема — алгоритмнің арнайы бекітілген геометриялык
фигуралар аркылы графиктік турде жазылуы
Алгоритмнің өрнектелу жолдары:
табиғи тіл аркылы жазу;
белгілі бір түйінді сөздер — терминдер (псевдокодтар - жасырын кодтар)
аркылы қысқаша тізбекті түрде жазу, мұны қарапайым алгоритмдік тіл деп те
айтады;
графиктік түрде (блок-схема арқылы) жазу;
программалау тілдерінде жазу.
Алгоритм блоктарының арнайы белгілері
Іс-әрекеттің Блок пішімі Атқаратын жұмысы
аталуы
Процесс Математикалык өрнектерді
есептеу
Таңдау Есеп шығару жолын таңдау
Модификация Цикл (қайталау) басы
Құжат Нөтижені шығару, қағазға
басу
Енгізу,
шығару Мөліметтерді енгізу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ТАРАЗ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Орта мектепке арналған "Информатика" пәнінен электронды оқулық
құру
Жұмыс көлемі
Графикалық бөлім___________________парақ
Түсіндірме хат ___________________бет
Диплом жазушы:
Инф 29-1с тобының білімгері Мухажанова А. (____________)
Кеңесшілер
1. ___________________________________ ___________ (____________)
2. ___________________________________ ___________ (____________)
3. ___________________________________ ___________ (____________)
Жұмыс жетекешісі
___________________________
Кафедра меңгерушісі _________________________
Тараз 2012 ж
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
І. Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
1.1. Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі ... ... .
1.2. Информатика курсы бойынша оқу сабақтарын
топтау ... ... ... ... ... ... ...
1.3. Информатика сабағын ұйымдастырудың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4. Информатика курсында пайдаланатын программалық құралдарды
топтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.5. Информатика пәнінің оқу-әдістемелік кешендеріне
сипаттама ... ... ... ... .
1.6. Информатика оқулығына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.7. Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... .
1.8.Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.9. Информатика хрестоматиясына қойылатын
талаптар ... ... ... ... ... ... ... .
1.10. Информатика курсын оқыту әдістемесін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ..
1.11. Оқушылардың информатикадан білім сапасын
жетілдіру ... ... ... ... ... .
ІІ. Орта мектепте арналған "Информатика"пәні бойынша электронды оқулық
жасау үлгісі
2.1 Электронды оқулық құруды
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Электронды оқыту кешенін пайдалану
тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша
мәліметтер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ..
Кіріспе
Информациялық қоғамға көшу процесінде информация құндылығы өзгеріп,
біздің уақыт кеңістік және қашықтық ұғымдары туралы да түсінігіміз кеңейіп,
осылардың барлығы жаңа мәдениеттің - информациялық мәдениеттің тууына
себепші болды. Информациялық мәдениетті информациялық процестерді
ұйымдастырудағы адамдардың информациялық қарым-қатынасын қанағаттандыру,
қабылданған шешімдердің тигізетін әсерін болжап әлемді, біртұтас күйде
көрсете алатын информацияны жасау, сақтау, өңдеу, тасымалдау, бейнелеу және
пайдалану істерін тиімді ұйымдастыру жолындағы қол жеткен деңгей түрінде
қарастыру керек.
Информациялық қоғам қалыптасуының негізгі бағыттарының бірі білім
саласын ақпараттандыру болып саналады. Қоғамымыздағы құрайтын тұрғындардың
алдыңғы қатардағыларының ой еңбегінің жемісі болып табылатын информациялық
ресурстарды күнбе-күн пайдалану ісі өсіп келе жатқан жас ұрпақты ізденісі
мол шығармашылық бағытта тәрбиелеу керек екендігін анықтап отыр.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін
зерттеудегі ғылыми мәселелерді шешу ең басты орын алды. Зерттеу нәтижесі
көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту процесінде компьютерді қолдану
мұғалім мен оқушы қарым-қатынасы жүйесінде олардың іс-әрекеті мазмұнына,
құрылымына өзгеріс әкеледі, түрлендіреді. Демек, оқыту процесінде
компьютерді қолдану білім мен біліктілікке қоятын талаптарды жетілдіріп,
жүйелеуді талап етеді.
Информатика оқу пәні ретінде Қазақстан Республикасы жалпы орта білім
берудің базистік оқу жоспарының мемлекеттік компонентін құраушылардың бірі
болып табылады.
Қазіргі мектепке шығармашылық ізденіс қабілеті дамыған, жаңа
педагогикалық технологияларды жете меңгерген, мамандық шеберлігі
қалыптасқан мұғалім қажет. Ол оқушының шектеусіз қабілетін дамыта алатындай
білім берудің әлемдік кеңістігін құруға қабілетті бола білуі шарт.
Сондықтан да қазіргі таңда оқытудың жаңа формалары талданып,
оқушыларға білім беруді жоғары деңгейге көтеру жұмыстары жүргізілуде.
Ұсынылып отырған жұмыстың өзектілігі – осы мәселелер төңірегінді, яғни орта
мектептерде информатиканы оқытудың жаңа формаларын айқындау, солар арқылы
сабақтың тиімділігін арттыру. Жеке тұлғаға бағытталған педагогика қазіргі
заманғы мектептерде оқыту процесін ұйымдастырудың электронды оқулықты
қолдануды ұсынады.
Информатика пәнінен электронды оқулық құру білім жүйесін жаңа
информациялық технологияларды тиімді пайдалану методологиясымен және оны
жүзеге асыру практикасымен қамтамасыз ету процесі болып саналады. Мұндай
шаралар жеке тұлғалардың қоғамды дамытуға қажетті жеке қасиеттерін
жетілдіруге, оларды әлеуметтік құндылықтарды екпінді түрде пайдалану
істеріне тартуға және өздігінен білім алу мен өзін таныту істеріне
жұмылдыруға бағытталған.
Ұсынылып отырған Орта мектепке арналған "Информатика" пәнінен
электронды оқулық құру атты дипломдық жұмыстың мақсаты – информатика пәні
бойынша өткізілетін жаңа сипаттағы сабақтардың ерекшеліктерін айқындап,
олардың тұлғаны қалыптастырудағы дидактикалық шарттарын теориялық және
практикалық тұрғыда негіздеу; сабақ сапасын көтеретін, уақытты үнемдейтін
және де пәнге деген оқушылардың қызығушылығын қалыптастыратын информатика
пәнінен электронды оқулық болып табылады.
Дипломдық жұмыста теориялық талқылаулар жүргізіледі, информатика
сабағының жаңа әдістері қарастырылады және де электронды оқулық
құрастырылған.
1. Информатиканы оқытуды ұйымдастыру
1.1. Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі түрі
Мектептегі барлық пәндер бойынша оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың
негізгі түрі сабақ болып қалыптасты. Мектептегі сабақ сынып-сабақ жүйесінің
негізін қалайды. Оның негізгі мынадай сипаты бар:
• оқу топтарының құрамы;
• әр сыныптағы оқыту мазмұнын қатаң анықтау;
• оқу сабақтарының нақты белгіленген кестесі;
• оқушылар жұмыстарының жекелей және бірлескен түрлерін ұштастыру;
• мұғалімнің жетекші ролі;
оқушылар білімін жүйелі тексеру және бағалау.
Чех халқының аса үздік педагогы Я.А.Коменскийден бастау алған сынып-
сабақ жүйесі бүгінгі күнге дейін мектепті құрылымдық ұйымдастырудың негізі
болып келеді. Өзінің тарихында оқыту процесін ұйымдастыру түрлері әлемдік
тәжірибеде өзгеріссіз қалған жоқ.
XIX ғасырдың басынан бастап бүгінгі дәуірге дейін шетелдік тәсілдер
жинақталады. Солардың ішінде белльланкастерлік түрі, мангейм жүйесі, далыон
жоспары, Трамп жоспары сияқты түрлері бар. Ал, информатика негіздерін оқыту
дидактиканың қалыптасқан бай тәжірибелерін пайдаланады, әрі мазмұнын өзінің
ерекшеліктерімен толықтыра түседі.
Дидактикада сабақ типтерін жүйелеуде әр түрлі айырым белгілері
пайдаланады. Сабақтың ең басты белгісі- оның дидактикалық мақсат
-оқытушының алға қойған жоспарын көрсетеді. Соған сәйкес дидактикада
сабақтың мынадай түрлері бар:
1. Жаңа сабақ (тың хабарлар айту, түсіндіру сабағы);
2. Оқушылардаң шеберліктерін және дағдыларын дамыту, бекіту сабағы
(жаттығу сабағы);
3. Оқушылардың білімін, шеберлігін және дағдыларын тексеру сабағы. Көптеген
жағдайда мұғалім осы аталған дидактикалық мақсаттардың біреуін ғана
басшылыққа алып қоймайды, олардың бірнешеуіне немесе барлығына тұтастай
сүйенеді. Сол себепті тәжірибе жүзінде аралас сабақ түрі кеңінен
қолданылады. Аралас сабақтың құрамы әр түрлі болып келеді және оның
бірқатар артықшылықтары бар. Сабақтың түрлерін араластыра қолдану жаңа
білімді сапалы, әрі жылдам қабылдауды, кері байланысты және педагогикалық
процесті басқаруды, бағаларды көбейтуді, оқытуды жекеше ұйымдастыруды
қамтамасыз етеді.
Дегенмен, информатикадан өтілетін сабақтардың өзіндік дидактикалық
ерекшеліктері бар. Егер информатика курсы орта мектепке міндетті пән
ретінде енгізілгеннен бері қалыптасқан тәжірибелерге тоқталатын болсақ,
М.ІІ.Лапчик информатика курсы бойынша өтілетін сабақтарды ЭЕМ-ді қолдану
мөлшеріне қарай 3 түрге бөлінеді: демонстрация, фронтальды лабораториялық
жұмыс және практикум. Осы уақытқа дейінгі қалыптасқан тәжірибелер
информатикадан оқу сабақтарын дидактикалық функциясы бойынша топтауға
мүмкіндік береді.
1.2. Информатика курсы бойынша оқу сабақтарын топтау
Кесте 2
Дидактикалық функция бойынша
Оқу сабағының түрі Сабаққа тән дидактикалық функциялары
Сабақ Оқу бағдарламасында білім көлемін беру; негізгі
іскерліктерді қалыптастыру: оқулықтармен,
анықтамалық әдебиеттермен және т.б. жұмыс істеу,
бақылау жүргізу, қорытынды жасау. Есептер шығару.
Лекция Қандайда бір проблема бойынша ұғымды беру; тақырып
(теориялық оқыту) немесе тарау бойынша білімді қорытындылап, жүйелеу,
лекция жазу, жоғары оқу орнындагы оқу түріне
дайындау іскерлігін қалыптастыру.
Семинар Өтілген тақырып, бөлім бойынша білімді жалпылап,
(теориялық оқыту) жүйелеу; қосымша әдебиеттермен жұмыс істеу
іскерлігін жетілдіру, әр түрлі әдебиеттер мен
мақалалардағы баяндалған материалдарды салыстыра
білу, өзінің көзқарасын айта білу және негіздей
білу іскерлігі. Реферат, тезис, баяндама жоспарын
және хабарламалар жазу; оқылғанды конспектілеу,
көшірме жасау, және оның өзінің білімін дәлелдеу
үшін пайдалану.
Конференция Өтілген материалдар бойынша білімді терңдетіп,
(теориялық оқыту) кеңейту; қосымша информация көздерімен жұмыс істей
білу іскерлігін дамыту. Оқыған материалы жөнінде
баяндама немесе хабарлама жасау; қосымша
әдебиеттермен өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Әңгімелесу Негізгі оқу материалынан нені меңгергенін анықтау;
(геориялық оқыту) біліміндегі олқылықтарды ашу және түзетулер енгізу,
пән бойынша өз бетімен жүйелі жұмыс істеуге
жетелеу.
Консультация Білімі мен іскерліктеріндегі олқылықтарды жою,
(теориялық оқыту) меңгерілген білімін нақтылау; оқу процесінде пайда
болған сұрақтарға жауап беру; оқу іс-әрекетінің әр
түрін меңгеруге көмек көрсету.
Фронтальдық Оқушылардың программалық қамтамасыз етумен жұмыс
лабораториялық жұмысістей білу іскерлігін қалыптастыру (жаңа материалды
меңгеру, бекіту, меңгерілген материалды тексеру),
жеңіл есептерді орындау, өз бетімен эксперимент
нәтижелерін тіркеп, оның қорытындысын тұжырымдау.
Практикум Күрделі программалармен және ПҚ-дің қосымшаларымен
жұмыс істей білу іскерлігін қалыптастыру.
1.3. Информатика сабағын ұйымдастырудың түрлері
Компьютердегі оқу процесі төмендегідей үш аспектіні қамтиды:
♦ Оқушының оқу танымдық іс-әрекетін басқару;
♦ Оқушының информациялық процестерді басқаруы;
♦ Оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру және дамыту аталған
аспектілерге сәйкес;
♦ Оқу танымдық процесті ұйымдастырудың түрлері: сынып-сабақ жүйесі және
т.б.;
♦ Оқытуды ұйымдастыру түрі: дербес, фронтальды, коллективтік, топтық;
♦ Тәрбие жұмысын ұйымдастыру түрі болып бөлінеді.
Педагогикалық оқу іс-әрекетінде сабақты ұйымдастыру мен өткізудің
қандай түрі пайдаланылса да, ол оқушылардың дайындық деңгейіне өтілетін
материалдың күрделілігі мен жаңалығына, сондай-ақ, оқшылардың жас
ерекшелігіне байланысты. Ал, оқыту түрін таңдау аса маңызды мәселе болып
табылады, дегенмен сабақтың мақсаты оқытушының таңдаған әдісіне байланысты
өз деңгейіне жетеді. Осындай әдістің 5 түрін атап көрсетуге болады:
1. Түсіндірмелі-иллюстрациялы;
2. программаланған;
3. модельдік;
4. эвристикалық;
5. проблемалық.
Енді аталған әдістерді пайдалануды мысалмен түсіндірейік.
Түсіндірмелі-иллюстрациялы әдісті оқушыларға талқыланатын тақырып белгілі
болған жағдайда, сабақты өтілген материалды бекіту сабағы рстінде
жоспарлағанда пайдалануға болады. Графикалық операторлар тақырыбын
бекітуге төмендегідей сабақ түрін ұсынуға болады: сабақтың алғашқы үштен
бір бөлігінде тақырып бойынша барлық операторларды қайталау, қалған уақытта
графикалық операторларды пайдаланып, компьютерге қарапайым программа жазу.
Оқушыларға аралық нәтиже белгісіз болған жағдайда программалап оқыту
әдісін пайдалану ұсынылады. Мысалы, оқушылар графикалық операторлармен
таныс, программаның орындалу нәтижесінде қандай сурет салынатынын біледі,
бірақ суретті салу - әр оқушыға жеке тапсырма.
Егер аралық нәтиже белгілі болса, бірақ оны алу жолы белгісіз болса,
ол оқытудың эвристикалық әдісі болып табылады.
Бастапқы шарттан бастап, соңғы нәтижеге дейін белгісіз болса, ол
дидактиканың прблемалық әдісі болып табылады. Мысалы, үйретуші программа
құру проблемалық оқыту болып табылады.
Модельдік оқыту бойынша алғашқы шарттар белгісіз, бірақ қалғандары
белгілі. Бұл жағдайда оқытушы сабақты оқушылармен біріге отырып, шартты
таңдап, модель құруға болатындай етіп ұйымдастырады. Одан кейін соңғы
нәтижеге дейін қажетті шартпен салыстырып отырады. Егер алынған нәтижедегі
айырмашылық үлкен болатын болса, онда алғашқы шартқа өзгеріс енгізіліп,
модель нақтыланып, алгоритм қайталанады.
Аталған оқыту әдістері әр түрлі формада қолданылуы мүмкін. Сабақты
ұйымдастыру және өткізу түрін төмендегідей құрылымда беруге болады:
♦ ұйымдастыру;
♦ қайталау;
♦ жаңа материалды өту;
♦ бекіту;
♦ бақылау;
♦ оқушылардың алған біліміндегі олқылықтарын толтыру. Информатикадан
өтілетін сабақтың қарапайым құрылымын былай сипаттауға болады:
Сыпыптағы жұмыс мазмұны:
Ұйымдастыру бөлігі: сабақ тақырыбын хабарлау, дәптерге алғашқы
жазуларды түсіру - 1-3 минут.
Өтілген материалды ауызша сұрақ түрінде қайталау және тақтаға жазу (әңгіме)
- 4-9 минут.
Жаңа материалды өту (лекция немесе әңгіме) - 10-25 минут.
Компыотерде өтілген материалды бекіту. Қойылған есепті шешудің негізгі
алгоритмімен танысу. Мұғалім әр оқушыға жеке көмек көрсетеді - 26-42
минут.
Үйге тапсырма және оған түсініктеме беру - 43-44 минут. Сабақты
қорытындылау - 45 минут.
Бұдан кейінгі қарастырылатын, информатиканы оқытуды ұйымдастыруға
кіретін негізгі мәселенің бірі - информатика сабағын талдау болып табылады.
1.4. Информатика курсында пайдаланатын программалық құралдарды топтау
Программалық құралдарды жасаудағы қазіргі үрдіс инструментальдық
құралдардың көптеп таралуымен сипатталады. Білім беру жүйесінде
дидактикалық мақсатта пайдаланылатын инструментальдық программалық құралдар
(ИПҚ) қолданылады. Мұндай программалық құралдар оқыту программаларын құруды
немесе пәндік мазмұны жоқ оқу ортасын сүйемелдеуді қамтамасыз етеді.
Аталған инструментальдық құралдар информатиканы оқытуды сүйемелдеу үшін де
пайдаланылады, сондай-ақ, курсты программалық қамтамасыз етудің құрамдас
бөлігі болып табылады.
Шартты түрде инструментальды құралдарды оқытушыға және оқушыға арналған деп
бөлуге болады. Олай дейтін себебіміз, кез келген оқыту құралын пайдаланудың
мақсаты - оқушыға әсер ету, мұнда алдын-ала дайындықтың қажеті жоқ.
Оқытушыға арналған инструментальдық программалық құралдар оны оқытуға
дайындау үшін педагогтан алдын ала дайындалуды талап етеді.
Сөйтіп, оқытушының инструментальдық программалық құралына оқыту
программаларын құруға немесе оқыту процесін басқаруға мүмкіндік беретін
құралдарды жатқызамыз. Мұндай құралдардың аясы өте үлкен, оған оқыту
программаларын құруға арналған ИПҚ-дан бастап, жергілікті желіні
сүйемелдейтін программаларға дейін жатқызуға болады.
Оқытушының инструментальдық программалық құрамына: программалу
тілдерінің орталары, жергілікті желіні сүйемелдеу құралдары жатады.
Программалау тілдерінің орталарын оқытушы программалау негіздерін
үйрету үшін пайдаланылады (ешқандай алдын ала дайындықсыз). Бірақ
мұғалімнің программалау тілдерінде оқыту программларын жазуға мүмкіндігі
бар. Сондықтан, программалау тілдерінің орталарын мұғалімнің
инструментальдық құралына жатқызуға болады.
Ал, мұғгалім жергілікті желіні сүйемелдеу программаларын оқу процесін
басқару үшін пайдаланылады. Мұндай типтегі программалық құралдар
дидактикалық мақсаттағы инструментальдық программалық құралдарға жатады,
өйткені олар тек оқу процесін сүйемелдеу үшін қолданылады және олардың
ешқандай пәндік мазмұны жоқ. Мұндай программаларды пайдалануда мұғалім
алдын ала дайындық жүргізбейді, тікелей сабақ үстінде пайдаланып,
информация алмасу үшін қолданады. Аталған типтегі программалық құралдардың
негізгі қызметі -тұрақты кері байланысты ұйымдастыру және мұғалімнен
оқушыға (керісінше) информацияны жіберуге қолайлы жағдай жасау. Дәл осындай
жергілікті желіні сүйемелдеуге арналған құралдардың көмегімен информатика
пәнінің мұғалімі оқытуды дербестендіріп, оқушылардың білімді меңгеру
процесін бақылау деңгейін жоғарылатады.
1.5. Информатика пәнінің оқу-әдістемелік кешендеріне сипаттама
Қазіргі мектептегі инфорамтика курсының оқытылуы - әлемдік
педагогикалық практикада бұрын соңды болмаған құбылыс.
Әдетте ғылыми пәннің мектепке енуінен бастап оның жалпы білім берудегі
маңызын толық түсінуіне дейін кем дегенде бірнеше онжылдықтар өтеді - бұл
уақыт ішінде ғылыми аппараты тұрақтанып, пәннің методологиясы мен жалпы
әдістемелік тәсілдері қалыптасады. Ал информатиканың пән есебінде мектепке
енуі өте жылдам іске асып жатқаны белгілі.
Жалпы білім беретін мектептер мен жоғары мектептерде инфорамтиканың
оқытылуы оның өз алдына жеке ғылыми сала есебінде танылуынаи да бұрын
басталған. Сондықтан да мектептегі информатика пәнін стандарт негізінде
ғылыми-әдістемелік жағынан жетілдіру өзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясы "Мектеп және мектепке
дейінгі" білім институты базасында авторлар ұжымы дайындаған информатика
оқу пәні стандарты ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз етудің негізгі
бастапқы қадамы болып табылады. Бұл стандарт информатика пәні бойынша білім
мазмұнының мемлекеттік міндетті минимумы мен оқушының дайындық деңгейіне
қойылатын талаптарды тағайындайды.
Стандарт ережелеріне сәйкес оқушыларды информатика пәніне оқыту
Қазақстан Республикасының орта жалпы білім беретін мектептерінде,
олардың қай мекемеге тәуелді болғанына, ұйымдастыру-құқықтық нысанына және
оқыту түріне тәуелсіз жүзеге асырылады.
Информатика пәнін ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз ету бағытына
сәйкес информатика пәнінің оқу-әдістемелік құралдарына (ОӘК-не) қойылатын
талаптарды анықтауда жалпы оқулықтарға қойылатын дидактикалық талаптаар
басшылыққа алынды.
Информатика пәнінің ОӘҚ-нің өзіндік ерекшеліктері оларға қойылатын
дидактикалық талаптарды іріктеп жүйелеуде ескерілді.
Зерттеулерге сүйене отырып дайындалған материалдар жалпы білім беретін
мектептерде сынақтан өтіп, сынақ нәтижесіндегі ескертулер мен ұсыныстар
негізінде түзетіліп өңделі. Информитика ОӘҚ-нің құрамы мен құрылымына,
мазмұнына қойылатын жалпы талаптарды пәннің өзіне тән ерекшелігін ескере
отырып анықтау - осы пәнді оқытуды жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі
деуге болады. Бұл бағыттағы мәселелерді зерттеуде жалпы мектеп оқулықтарына
қойылатын талаптарға сүйене отырып, зерттеудің мақсат, міндеттері
белгіленді. Зерттеу міндеттеріне сәйкес оқулық пен оқу-әдістемелік
құралдарға қойылатын жалпы дидактикалық талаптар жөнінде материалдар
жинақталып жүйеленді.
Информатикадан ОӘҚ-дің әрқайсысының құрылымының компонентіне қойылатын
талаптар іріктеліп, төмендегіше жүйеленді:
• жалпы материалдардың ұсынылу реті оқу бағдарламалары мен оқулыққа
сәйкестігі қатаң сақталуы тиіс;
• кез-келген ыкшамдау мен бейімдеулер қазіргі ғылыми білімге толық
сәйкестендіріліп берілуі керек;
• дидактикалық материалдар, есептер мен жаттығулар жинағы оқушылардың
шығармашылық белсенділігіне сәйкестендіріліп, деңгейлік саралауды іске
асыруға бағытталуы қажет;
• пәнаралық және пәнішілік байланыстың сақталуы қажет;
•ұсынылатын материалдар мектептердің қазіргі компьютерлік технологиямен
жабдықталу жағдайына сәйкес келуі керек;
• оқушылардың жеке қызығушылығын және түрлі қабілетін дамытуға бағытталуы
тиіс;
• программа құруға, программаны пайдаланып белгілі бір мәселені шешуге
арнап ұсынылатын материалдар программалау тілдерінің тез өзгеруін ескеріп,
бір тілден екінші тілге оңай көше алатындай етіп ыңғайланған болуы тиіс;
• ОӘҚ-де ұсынылатын материалдар толығымен оқушылардың болашақ өмірінде
пайдалана алатындай етіп, практикалық жағынан тиімді етіп жазылуы тиіс;
• әр сыныптарға ұсынылатын материалдар сол сынып оқушыларының психологиялық
және биологиялық ерекшеліктеріне толығымен сәйкес келуі
керек;
• оқушылардың оқуға деген қызығушылығын, өздік тану белсенділігін арттыруға
бағытталған болуы тиіс;
• ОӘҚ-дің ішкі мазмұнындағы материалдардың, сыртқы мұқабасының безендірілуі
де оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыратындай болуы қажет.
Осы талаптарға сай дайындалатын информатика пәні бойынша оқу-
әдістемелік кешен төмендегі құрылымда ұсынылды.
• Оқулық
• Әдістемелік құрал
• Дидактикалық материалдар (пысықтау сұрақтары, есептер мен жаттығулар)
• Хрестоматиялар
Осы ұсынылған кешендердің жоғарыда көрсетілген талаптарға сай
келетіндей болуы үшін олардың әрқайсысының функцияларын ескеріп отыру
кажет.
Жоғарыда айтылған жалпы талаптар негізінде инфоматикадан оқу-
әдістемелік кешендер талаптарына жеке-жеке тоқталайық.
1.6. Информатика оқулығына қойылатын талаптар
Информатика оқулығына қойылатын талаптарды анықтауда жалпы оқулыққа
қойылатын талаптар негізге алынды.
Оқулыққа қойылатын дидактикалық талаптарды анықтап жүйелеуде оқулық
фунуциялары:
• білім мазмұнын тасымалдаушы;
• мазмұнды меңгеру процесін ұйымдастырушы;
• ақпараттық;
• трансформациялық;
• материалды бекітушілік;
• өзін-өзі бақылау;
• өз бетімен білім алу;
• дамытушы-тәрбиелеуші.
Информатика пәні оқулығының маңызды ерекшелігі бұл өскелең өмір талабына
сәйкестігі болып табылады. Оқулыққа қойылатын талаптар
• жалпы оқулыққа қойылатын талаптар негізінде іріктелді;
• ұлттық ғылым саясатына сәйкестігі;
• бағдарламаға сәйкестігі;
• мазмұнының ғылыми мәнділігі және нақтылығы;
• әлеуметтік-мәдени құндылығы;
• ұсынылған материалдардың тарихилығы;
• оқушылардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерінің
ескерілуі;
• мазмұнның жүйелілігі;
• бірізділігі;
• сабақтастық принципінің сақталуы;
• еліміздің экономикалық даму ерекшелігіне сәйкестігі;
• мектептердің компьютермен жабдықталуының ескерілуі;
• компьютерлік оқытушылық пайдалануының ескерілуі;
• практикалық тапсырмалардың тақырыпқа сәйкестігі;
• мазмұнды ұсынуда дамытушылық принциптің ескерілуі;
• тапсырмалардың жүйелі түрде таңдап алынуы;
• оқытудың әр түрлі жаңа технологияларын пайдалануға ыңғайлылығы;
• оқушылардың оқу біліктерін және дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік
жасауы;
• деңгейлік тапсырмалардың болуы; т.с.с.
Осы талаптарды ескере отырып дайындалған оқулықтың сапасы жоғары болып,
оқушылардың білімін арттыруға көмектеседі.
1.7. Информатиканы оқыту әдістемесіне қойылатын талаптар
Информатиканы оқыту әдістемесі - әрбір сынып бойынша информатиканы
оқып үйренуге арналған оқу-әдістемелік кешеннің құрамас бөлігі болып
табылады.
Бұл әдістемелік оқу-әдістемелік кешендерді құрайтын басқа құралдарды
үйлесімді пайдалануды жүзеге асыту тұрғысынан мұғалімдерге нақты көмек
көрсетуді көздейді.
Әрбір сыныпқа арналған әдістемелік сол сыныптағы информатикадан
берілетін бөлім мазмұны және оны оқып үйретудің өзіндік ерекшеліктері,
сондай-ақ сабақ барысында сол ерекшеліктерді жүзеге асыру жолдары
қарастырылады.
Әдістемеде информатикадан білім мазмұнының сипаттамасы беріледі.
Оқулық пен оқу құралдарын сабақ барысында тиімді қолдану, экономикалық
білімді игерудегі білім, білік, дағдыны қалыптастыру, өзіндік жұмыстарды
орындау біліктігін қалыптастыру, теориялық материалдарды кайталауға
берілген сұрақтарға тиімді жауап беру тәсілдерін көрсету
жайында әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстар беріледі. Есептердің шығару
үлгілері ұсынылады.
1.8. Информатикадан дидактикалық материалдарға қойылатын талаптар
Дидактикалық материалдар информатика оқулығының негізінде алынған
өзіндік, бақылау және тестік тапсырмалардың, пысықтау сұрактарының, қызықты
есептердің жиынтығы болып табылады.
Мұндағы жұмыстар әр сыныптағы инфоматиканы оқытудың жалпы тақырыптық
жоспарына сәйкес жазылуы тиіс. Оқу құралы мұғалімдерге жазба жұмыстарын
жүргізуде әдістемелік көмек көрсетуге және оқушылардың білім, білік,
дағдыларына қойылатын талаптардың бағдарын анықтауға мүмкіндік жасауы тиіс.
Өзіндік бақылау және тестік жұмыстардың мазмұны оқулықтағы теориялық
материалдар мен жаттығулардың мазмұнымен тығыз байланысты болуы шарт.
Оқу құралының мазмұнына енген материалдар оқушылардың дайындық
деңгейін ескере отырып түрлендіріп беруге ыңғайланып жасалады.
Дидактикалық материалдарға енетін өзіндік жұмыс тек оқыту сипатында,
жаңа өтілген материалдарды пысықтауға және бекітуге арналып беріледі. Ол
тапсырмалар оқушылардың біліктіліктіктерін, дағдыларын қалыптастыруға
көмектесуге және олардың білімдерін тексеруге бағыталады. Бақылау және
тестік жұмыстарды жүргізуде өзіндік жұмысқа қарағанда уақыт көлемі қатаң
ескеріледі.
Дидактикалық материалдарда ұсынылатын тест тапсырмаларының сұрақтары
өте анық, түсінікті, ой тұжырымын жасауға өте ыңғайлы болуы тиіс.
Тест тапсырмаларды пайдаланып, нәтижесіне талдау жасай келе мынадай
қорытынды жасауға болады. Тест тапсырмалар оқушылардың қандай материалды
игеріп, қай материалды қандай тәсілмен түсіндіру қажет екенін де анықтауға
мүмкіндік береді.
1.9. Информатика хрестоматиясына қойылатын талаптар
Информатика хрестоматиясында информатикадан стандарт материалдарынан
тыс оқушылардың білімін тереңдетуге, жан-жақты дамытуға негізделеді, әрбір
материалдың тарихи аспектілерінен, информатика саласын дамытуға мол еңбек
сіңірген ғалымдар туралы, оқыту программаларын жаңа түрлерінен,
информацияны қорғау жөнінде мәлімет береді. Бұндағы материалдар да
оқушылардың психологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін ескеріп
беріледі.
Жоғарыда аталған информатикадан ОӘҚ-дердің құрамы мен құрылымына қойылатын
талаптар дидактикалық негізделген жаңа буын оқулықтарының әдістемелік
кешендерін дайындаудың қажетті алғы шарты болады.
Информатикадан дйындалған жаңа буын оқулықтары стандартқа және
ииформатикадан ОӘҚ-ге қойылатын талаптар сәйкес өңделіп, жаңа жылына
мектептерге пайдалануға ұсынылды. Бұл - осы зерттеулердің эксперименттік
сынақтан өту процесінің де жүйелі жүріп жатқанының кепілі.
Информатика пәнінің ОӘҚ-не қойылатын дидактикалық талаптардың
анықталынуы бұл пән бойынша дайындалатын оқу-әдістемелік құралдардың
сапасын арттыруға үлкен көмегін тигізетіні байқалды.
Осыларға қосымша информатиканы оқыту процесінде пайдаланылытын
мультимедиялық үйрету программаларының, электрондық оқулықтарының өскелең
өмір талабына сай дайындалып, компьютерді оқыту құралы арқылы пайдалана
алатындай деңгейде болу керек. Бұл мәселе өз алдына үлкен ғылыми
ізденістерді талап ететін мәселе, сондықтан осы мәселе жөніндегі зерттеулер
одан әрі жалғасуда.
1.10. Оқушылардың информатикадан білім сапасын жетілдіру
Ғалымдардың пікірінше, қазіргі мектепте информатика курсының оқытылуы
дүниежүзілік педагогикалық практикада бұрын соңды болмаған құбылыс деуге
болады. Әдетте ғылыми пәннің мектепке енуінен бастап, оның жалпы білім
берудегі маңызын толық түсінуіне дейін кем дегенде бірнеше онжылдықтар
өтеді. Бұл уақыт ішінде ғылыми аппараты тұрақталып, пәннің методологиясы
мен жалпы әдістемелік тәсілдері қалыптасады. Ал информатиканың пән есебінде
мектепке енуі өте жылдам іске асып жатқаны белгілі.
Қазіргі өскелең өмір бұл пәннің мектепке жылдам енуімен қатар ол
пәнге берілетін білім сапасын жетілдіруді де талап етеді. Қазақстанда
информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемасының зерттелуі, құрылғанына
70 жыл толды Ы.Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында, бұрынғы
педагогика ғылымдары ғылыми-зерттеу институты құрамындағы "Физика
циклындағы пәндерді оқыту әдістемесі" лабораториясында ф-м.ғ.к., Қараевтың
жетекшілігімен 1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. Сол
кездерде қазақ мектептеріндегі информатика сабағында А.Есжанов,
Б.Нақысбеков, Ж.Қараевтардың дайындаған төмендегі оқулықтар мен әдістемелік
құралдары, есептер жинағы пайдаланылады.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны қолдануда пән мұғалiмдерiн
дайындау
Ақпараттандырудың негiзгi мiндеттерiнiң бiрi – мектепте компьютердi
оқыту құралы ретiнде қолдану: оның мүмкiндiктерiн жаңа материалды баяндауда
(бiлiмдi виртуальды өмiрде қолдану), үйрету программаларын қолдану арқылы
виртуальды лабораториялық жұмыстарды жүргiзу, баяндалған материалды бекiту
(тренинг), Интернет-технологияларды қолдану.
Ендi мұғалiмдердi оқушылардың үйрететiн мезгiлi келдi. Соңғы кезде
уақыт көрсетiп отырғанындай, мұғалiммен салыстырғанда оқушыда көп ақпарат
болатыны кейiнгi көрсетiлген тәжiрибелер дәлелдеп отыр. Сондықтан әрбiр
мұғалiм өз қызметiне ақпараттық технологияны пайдалана бiлуi қажет. Бұл
мәселе – бiлiм берудi ақпараттандырудың қажеттi шартына айналып отыр.
Мектеп мұғалiмдерiн ақпараттық технологиямен алғаш танысу институт
базасында өткiзiлетiн салаларының бiрi ретiнде қарастырылған.
Негiзгi мақсаты: бiлiм мекемелерi қызметкерлерiнiң ақпараттық мәдениетiн
қалыптастыруға жағдай жасау, оның iшiнде, жаңа технология құралын пайдалану
арқылы өзiндiк жұмыстарды ұйымдастыру.
Егер мұғалiм компьютермен таныс болмаса, онда оған психологиялық тұрғыдан
зияндылық жасамау керек. Ақпараттық технология құралдарын пайдаланудың
алғашқы ұғымдарын, оны дамытудың дағдысын қалыптастыру және
мультимедиялық құралдарды пайдалану арқылы оқу ақпараттарын беру
әдiстемесi элементтерiн демонстрация жасау.
Еліміздің саяси, әлеуметтік-экономикалық өзгерістерге сай білім беруді
жетілдіру бағыттарының бірі-білім беруді акпараттандыру.
Осы бағыттағы жұмыстар 1997 жылы қабылданған Орта білім беру жүйесін
ақпараттандырудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес жүзеге асырылуда.
Қазіргі таңда республика мектептерін жаңа компьютерлік технологиямен
қамтамасыз ету жұмыстары іске асьш, енді сол ақпараттық технологияны
қолдану мен оны мектептерге енгізу саласында, оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастыру мақсатында информатика оқытуды жетілдіру жұмыстары
жүргізілуде.
Бүгінгі таңда мектеп пәндерін компьютер көмегімен оқыту нәтижелілігін
зерттеудегі ғылыми проблемаларды шешу ең басты орын алады. Бұған себеп
психологиялық-педагогикалық проблемараның оқыту процесін
компьютерлендірудің барлық бағыттарын жан-жақты қамтуы болып табылады.
Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғандай, мектеп пәндерін оқыту
процесінде компьютерді Қолдану мұғалім мен оқушы қарым-катынасы жүйесін,
олардың іс-әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып, түрлендіре
алады және осы әрекет мүшелерінің мотивіне әсер ете отырып, олардың
мотивациялык, эмоционалдық ортасына, сезімнің өсуіне әсер етеді.
Демек, оқыту процесінде компьютерді қолдану білім мен біліктілікке
қоятын талаптарды қайта қарап, жетілдіріп, жүйелеуді талап етеді.
Оқушылардың жалпы оқу біліктілігіне жататын оқу-компьютерлік
біліктіліктерін клавиатурамен жұмыс, программа тізу, принтермен жұмыс
істей білу, дайын программаларды қолдана білу, текстік, графикалық
редакторлармен жұмыс істей білу жүйелі түрде қалыптастыру бүгінгі күннің
кезек күттірмес талабына айналуда.
Адамдарды әр түрлі әлеуметтік ортада өмір сүруге дайындау үшін білім
беру ісіндегі шығармашылық бастауды (креативтілікті) арттыру (дамыта білім
беруді қамтамасыз ету), қазіргі білім беру жүйесіндегі академиялық
жұртшылық білім беру жүйесін дамытудың маңызды және перспективалык,
акпараттық және телекоммуникациялық технологияларды пайдалану негізінде
кашықтықтан оқыту әдістерін кеңінен енгізу керек екенін мойындап отыр.
Қашықтықтан оқыту болашақ 12 жылдық мектеп үшін елеулі білімдік мәні
бар бірқатар қосымша мүмкіндіктерге ие болып отыр;
Жедел (кеңістіктегі және уақыт ішіндегі кедергілерді жеңу, өзекті тың
ақпарат алу, жедел кері байланыс);
Ақпараттық (арнайы салалардағы білім ауқымының кол жетімділдігі
артады, тұтынушыға интерактивті веб-арналардьң көмегімен жеткізіледі;
телеконференцияларда, жөнелту тізімдерінде және интернет желісін басқа да
кұралдарында жарияланады);
Коммуникациялау (бір-бірімен электр желілерінің көмегімен жедел
байланысатын оқуға қатысушылардың окушылардың, педагогтардың, мамандардың
саны өседі; интернет сабақтарды. жобаларды, олимпиадаларды өткізуге
қойылатын шектеулер алынады.);
Педагогикальқ (қашықтықтан жүргізілетін телекоммуникацилардың өзіндік
ерекшеліктеріне қарай оқыту бұрынғыдан гөрі интерактивті, технологиялық
және дәлелді бола түседі, дараландырады; оқушылар жұмыстарының желідегі
жариялымдары, оларды сараптау мен бағалау жеңілдетіледі.);
Психологиялық (оқушынын өзін танытуы үшін дәстүрлі эмоциялық-
психояогиялық жағдайлармен салыстырғанда анағұрлым жағдайлар жасау;
психологиялық кедергілер мен проблемаларды ашу, ауызша сөйлеудің
кемшіліктерін жою);
Экономикалық (көлік шығыстарын, үй жайын жалға алуға кететін
шығындарды үнемдеудің есебінен оқуға жұмсалатын шығындар 40 пайыз шамасында
кемиді. Қағазбен іс жүргізу, оқу кұр'алдарының таралымы азаяды.);
Қашықтықтан оқыту - адам білім алуға және ақпарат алуға деген
құқықтарын іске асыратын үздіксіз білІм беру жүйесі нысандарының бірі.
Қазақстанда қашықтықтан білім берудің рөлін өзекті ететін әлеуметтік
саяси прогрестер:
Білім беруге жаңа талаптар коятын экономикалык реформаларды дамыту.
Халықаралық байланыстардың оның ішінде білім беру саласындағы
байланыстардың өсуіне ықпал ететін саяси өзгерістер;
Білім беру қызметін көрсетулердің әлемдік рыногында бәсекелестіктің
артуы кезінде білім беру
Ақпараттық технологиялардың өзекті мәселелері
Ісіндегі халықаралық ықпалдастықты күшейту.
Білім беру процесіне қатысушылардың арасында ақпарат алмасудың сапалық
тұрғыдан жаңа техникалық құралдарының пайда болуы және олардың жедел дамуы.
Халықтың білім берудің мазмұны мен технологияларына қатысты жаңа
сұраныстарын қалыптастыру. Қашықтықтан білім берудің әлеуметтік
функциялары:
- халыктық әлеуметтік және кәсіби жұмылуын оның кәсіпкерлік әлеуметтік
белсенділігін арттыру;
- елдің сапалы даярланған білікті мамандарға деген сұраныстарын
қанағаттандыру;
- отандық жоғары мектепте жинақталған білімді кадрлық және материалдық
әлеуметті сақтауға және көбейтуге жәрдемдесу.
- қоғамның білімділік деңгейін және білім сапасын арттыру
- халықтың әр түрлі білім беру қызметтеріне деген, өсіп келе жатқан
қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Икемділік. Білім алушылар лекциялар, семинарлар түріндегі күнделікті
сабақтарға қатыспайды. Өздеріне ыңғайлы уақытта, ыңғайлы орында және
ыңғайлы қарқында сабақ оқиды. Әркім оқу курсының белгілі бір пәнін меңгеру
үшін өзіне қанша кажет болса, сонша оқиды.
Модульдік. ҚО бағдарламасының негізіне модульдік принципі алынған.
Оқушылар меңгерген әрбір жекелеген пән (оқу курсы) мазмұны бойынша белгілі
бір пәндік салаға барабар. Бұл тәуелсіз (бірақ, әрине, логикалық жағынан
өзара байланысты) оқу курстарының жиынынан жеке немесе топтық
қажеттіліктерге жауап беретін оқу жоспарын жасауға мүмкіндік береді. Оқушы
өзі үшін өзінің жеке ұйғарымдарын білдіретін іс жүзіндегі жеке оқу жоспарын
жасағанда, әзірше білім алудың дәстүрлі нысандарына тән емес, оңтайлы
мүмкіндік туады,
Қосарлылық. Оқыту негізі кәсіптік қызметпен, тіпті оқумен ұштастырыла,
яғни өндірістен қол үзбей жүргізіледі.
Қашыктықтағы әрекет. Білім алушының тұратын жерінен білім беру
мекемесіне дейінгі қашықтық тиімді білім беру процесі үшін кедергі
(байланыс сапалы жұмыс істегенде жағдайда) болып есептелмейді.
Оңтайлылығы. Оқу процесінде білім беруші мен білім алушы қашықтықтан
оқыту технологиясын уақытқа қарамастан, яғни әрқайсысына ыңғайлы сабақ
кестесі немесе жұмыс кестесі бойынша іске асыра алады.
Қамту немесе бұқаралық. Білім алушылардың саны сыни тұрғыдағы өлшем
болып есептелінбейді. Олардың барлық үлгідегі оқулықтар мен анықтамалық
көздеріне (электронды кітапханаларға, ақпараттық деректер қорына) қолдары
жетеді, сондай-ақ олар бір-бірімен және оқытушымен теле-коммуникациялық
желілер және байланыс құралдары арқылы хабарласа алады.
Рентабельдік. Бұл - ҚО-ның жоғары экономикалық тиімділігі. Шетелдік
және отандық мамандардың бағалауы көрсеткендей, ҚО білім алудың басқа
нысандарына қарағанда шамамен 1,5-2 есе арзанға түседі.
Оқытушы. Әңгіме оқытушының жаңа рөлі және өзіндік функциялары туралы
болып отыр.
Білім алушылар. Нақтырақ айтсақ, білім алушының жаңа рөлі және іс-
әрекеті.
Жаңа ақпараттык, технологиялар. Ақпараттық технологиялардың барлық
түрлері, бірақ та көбінесе жаңа ақпараттық технологиялар (компь-ютерлер,
компьютерлік желілер, мультимедия жүйелері, т.с.с.) пайдаланылады.
Әлеуметтілігі. ҚО тұрғыдан жеріне, жағдайына және белгілі бір дәрежеде
материалдық жағдайына қарамастан, білім алудың баршаға бірдей мүмкіндігін
қамтамасыз ете отырып, белгілі бір дәрежеде әлеуметтік кикілжіңді азайтады.
Интернационалдығы. ҚО білім беру қызметін экспорттауға және
импорттауға қолайлы жағдай туғызады.
Қашықтықтан оқитын оқушы жасаған білім нәтижелері, оның ішкі жеке
басының өсуіне сәйкес келеді. Ғылыми білім беретін интернет-ресурстардың
көлемінің өсуі адамзаттың әлемдік мәдени-тарихи жетістіктеріне жетудің
мүмкіндігі білім берудін мазмұнының ролін өзгертеді. Дәстүрлі білім берудің
негізгі мақсаты таңдап алынған мазмұнды оқушыларға жеткізу болып табылатын
бірыңғай көздерге - оқулықтар мен оқу құралдарына шоғырландырылады. Web -
ортада, СВ КОМ. ВҮВ-тасушыларда, электронды кітаптар мен вертуальді
кітапханаларда бар білімдік ақпараттық қол жетімділдігі және көлемнің
ұлғаюы және қашықтықтан оқыту қызметі нысандарының ашықтығы оқушылардың
дүниетанымын әлемдік деңгейге дейін кеңейтеді. Сондықтан болашақ 12 жылдық
мектепте қашықтықтан оқыту нысандарын бірыңғай ашық білім беру
кеңістігіндегі ғаламдық білім беретін телекоммуникациялардың тиімді құралы
ретінде лайықты орын алатыны анық.
2. Орта мектепке арналған "Информатика" пәні бойынша электронды оқулық
жасау үлгісі
2.1 Электронды оқулық құруды жобалау.
Электронды оқулықтың мазмұны оқушының зерделі ойлау қабілетін дамытуға
бағыттауды және оның мына қасиеттерді қанағаттандыруы қажет:
- қисынды ойлау жүйесінің қалыптасуы;
- жинақтылығы;
- жүйелілігі;
- эстетикалық көркемдігі;
- жылдамдылығы.
- Бұл электронды оқулықтың тиімділігі арақашықтықтан оқытуға, оқушының
өздігінен оқып үйренуіне және өзіндік жұмыс қабілетін дамытуға
мүмкіндік береді. Оқушы өз деңгейін моральдік қорқу, психологиялық
қауіп – қатерсіз бағалайды.
Осы электрондық оқулық дұрыстап түсіну және оны тиімді оқып үйрену
үшін, бұған дейін мыналарды білуіңіз керек:
- Компьютерді қосып, өшіруді және Windows операциялық жүйесінде жұмыс
істеуді;
Электрондық оқулық мазмұны (денесі).
Электрондық оқулық ешқандай қосымша қағаз құралдардың көмегінсіз, яғни тек
қана компьютерлік программалар негізінде жасалынуға, барлық негізгі
функцияларды қамтамасыз етуге және барлық талаптардың орындауға тиіс(1-
сызба).
Электронды оқулыққа қойылатын талаптар
Дидактикалық құрал ретінде
Психологиялық жағынан
Жаңа ақпараттық технологиялар ретінде
Классикалық педагогикада әдістемелік жүйенің бөліктері
төмендегіше көрсетіледі:
• оқыту мақсаты;
• оқыту мазмұнының құрамы: ақпараттық теориялық бөлік, тәжірибелік
бөлік, меңгерген білім деңгейін анықтау;
• оқыту құралдары;
• оқыту әдістері;
• оқыту түрлері.
Электрондық оқулықпен оқытудағы жетістіктер
Таным белсенділігінің деңгейін арттыру. Білімді актуалдандыру,
компьютерді меңгеру. Пәнге қазығушылығын арттыру. Аналитикалық ой мен дағды
деңгейін арттыру. Өз ойын шығармашылық тұрғыда компьютермен жекткізу. Бұл
жағдайда оқушылардың пәрменділігі артып, олардың интеллектуалдық дамуына
әсер етеді. Электрондық оқулықпен жұмыс істеу ерекшеліктері мен тиімділігі.
Интеллектуалдық еркешеліктері:
• танымдық қызығушылық, оқу мотивациясының дамуы;
• ақпараттық эрудиция, қабілеттілік;
• диалектикалық дүниетаным, ақыл-ой еңбегінің интенситтілігі,
адамгершілік рефлекциясының, өзін-өзі бақылаудың жоғары деңгейі;
• шығармашылық және тиімді ойлау, пікір айту.
Интелектаулдық-логикалық дағды:
• салыстыру, анализдеу;
• қажетті ақпаратты тез таба білу;
• практикалық кері байланысты қамтамасыз ету;
• жағдайды, оқиғаны сипаттау, анықтама беру.
Қорыта келгенде, электронды оқулықтарды қолдану барысында
оқушылардың сабаққа деген қызығушылығының күрт артқандығы байқалады. Сондай-
ақ, мұғалімдер де өздеріне қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекші
құралдарды молынан ала алады. Заман талабына сай жас ұрпаққа сапалы білім
беруде электрондық оқулықтарды сабақта пайдалануды-оқытудың жаңа ақпараттық
технологиясының бір түрі ретінде қарастыруға болады.
Электрондық оқулықты құрастыру мына алгоритм бойынша жүзеге асырылады:
• Оқу пәнiнiң мазмұндық көлемiн бағалау.
• Оқу элементтерiн үйренушiнiң бiлiмдiлiк, икемдiлiк дағдыларын
қалыптастыру деңгейiне сай анықтау.
• Оқу материалын өзiндiк бiлiм алу деңгейiне бөлу.
• Оқу материалының мазмұнының негiзгi элементтерi (тарау, тақырып,
сабақтар) аралығындағы мағыналық байланыстар жүйесiн айқындау.
• Электрондық сөздiк-анықтаманы (глоссарий) дайындау.
• Әрбiр тақырыптар бойынша динамикалық және статистикалық компьютерлiк
слайдтар жиынтығынан құралған лекциялар конспектiсiн дайындау.
• Тест материалдарын дайындау (тест тапсырмалары қиындықтары бойынша 3
деңгейде – жабық, ашық және типтiк емес есептердi шешу).
• Көрнекi материалдарды электрондық түрде дайындау.
• Өзiндiк және практикалық сабақтарды жүргiзетiн материалдарды
дайындау.
• Электрондық баспаны дайындау жұмыстарын мультимедиялық
лабораториялардың мамандары (программалаушы, дизайнер, инженер)
жалғастырады.
2.2 Электронды оқыту кешенін пайдалану тиімділігі.
Электронды оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты-оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар, ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген саласында Электорнды
оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Осы уақытқа дейінгі білім беру саласында тек мұғалімнің айтқандарын
немесе оқулықтарды пайдалану қазіргі заман талабын қанағттандырмайды,
сондықтан қазіргі ақпараттандыру қоғамында бұл оқулықтарды пайдаланбай алға
жылжу мүмкін емес.
Электронды оқулық-мультимедиялық оқулық, осы себепті электрондық
оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс. Электрондық оқулық
оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және
оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.
Өйткені, оқушының өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет элементінін
жанында жазуы болады.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе жай түрде көрсетуге
пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүкіншілік
туғызады. Электронды оқулықтың ең қажет элементі-аудиохабарлар.
Бір жағынан, электронды оқулықтың келеңсіз жақтары бар. Бұл-
психологиялық –педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстардың жоқтығы.
Көрнекілік материалдарда бірыңғай таңдау, оқушының жеке ерекшеліктерін,
денсаулық жағдайын және оқып үйренудегі мамандық бойынша бағыты
ескерілмейді.
Оқу үрдісде заман талабына сай жүргізу үшін электронды оқыту кешеніне
айналдыру электронды оқулық пен ақпараттық-коммуникациялық мүмкіндіктердің
барлығын дерлік қамти алады.
Ақпараттық технологияның қарқынды дамуына сәйкес электронды оқыту деп
аталатын оқытудың жаңа технологиясы қалыптасып нығая түсуде. Сондықтан
педагогика ғылымының алдында электронды оқытудың жүйе құраушы факторлары
мен негізгі педагогикалық ұстанымдарын анықтау және айқындауға байланысты
бірқатар міндеттер қойылды. Сонымен қатар, электрондық оқыту құрылымы мен
мазмұнына, оқыту әдістеріне, оқытудың формасына және құрау қойылатын кешен
талаптардың анықтау қажеттігінен электрондық оқытудың әдістемелік жүйесін
қалыптастыру мақсаты туындап отыр.
2.3 "Алгоритм" ұғымы. Алгоритмнің қасиеттерін оқыту әдістемесі
Мақсаты: оқушылардың алгоритм ұғымын талдау және оның қасиеттеріне
мысал келтіру, қарапайым алгоритмдерді құру дағдысын қалыптастыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: оқушылар алгоритмнің
анықтамасын айтып, мысал келтіріп, негізгі қасиеттерін сипаттай алуы керек.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатынталаптар: қарапайым алгоритм құра
білу, оның нәтижесін талдау.
Жоспары:
1. Алгоритм ұғымы.
2. Алгоритмдерге мысал келтіру.
3. Алгоритмнің қасиеттері.
4. Алгоритмнің қасиеттеріне сипаттама беру.
5. Алгоритм құруға есеп шығару.
6. Бақылау және тестілеу сұрақтары арқылы оқушылардың игерген білімін
тексеру.
7. Жаттығу мен есеп шығару арқылы оқушылардың алгоритм құру дағдысын
қалыптастыру.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Алгоритм - берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар
тізбегі түріне келтіру.
Алгоритм құруға мысалдар: "Жолдан өту", "Қалааралық телефонмен
байланысу", "Қазынаны іздеу", "Күн тәртібі", "Шай қайнату", "Үй тапсырмасын
орындау", "Компьютерде ойнау", "Футбол ойнау", "Шахмат ойнау", т.б.
Мысалы, студент болу үшін алгоритмнің мынадай қадамдарын орындау
керек:
1. Орта мектепті бітіріп, аттестат алу.
2. Ұлттық бірыңғай тест бойынша сынақ тапсыру.
3. Тест қорытындысы бойынша жинаған балл көрсетілген құжатты конкурсқа
тапсыру.
4. Конкурстан өту.
Алгоритмнің қасиеттері:
1. Айқын, дәл өрнектелуі.
2. Үзіктілігі.
3. Нәтижелілігі.
4. Жалпыламалығы.
5. Формалды орындалуы.
1. Алгоритмнің айқын, дәл өрнектелу қасиеті. Алгоритмде келтірілген әрбір
іс-әрекет мағынасы айқын, нақты анықтальш, орындаушыға түсінікті болуы
тиіс. Алгоритмде тек көрсетілген кадамдар ғана орындалады. Есеп шығару жолы
бірмәнді анықталғандықтан орындаушы алгоритм командаларын ойланбай
орындауына болады.
2. Алгоритмнің үзіктілік қасиеті. Алгоритмді орындау процесі бірнеше
кадамнан түрады. Алгоритм аралық нәтиже беретіндей бірнеше ықшам
бөліктерге, ал олар қадамдарга бөлінеді, әр қадам өз кезегінде жеке
әрекеттерге жіктеледі. Бір қадамда бір немесе бірнеше әрекет орындалады.
Бұл әрекеттер саны шектеулі болуы тиіс. Алдыңғы әрекеттің қорытындысы
келесі әрекеттің керекті мәліметі ретінде қолданылады. Орындаушы алғашкы
әрекетті аяқтамай, келесіге көше алмайды.
3. Алгоритмнің нәтижелілік қасиеті. Кез келген алгоритм белгілі бір уақыт
ішінде қандай да бір нәтиже беруі тиіс. Алгоритм орындалып болғаннан соң
есептің шешімін немесе "шешімі жоқ" деген нәтиже беруі кажет. Әрбір
алгоритмде бастапқы деректер болады, алгоритм орындалғаннан кейін нәтиже
шығады. Мысалы, сандарды қосу алгоритмі үінін қосылғыштардың мәні—бастапқы
деректер, нәтижесі — қосынды болады. Кейде алгоритмнің бірнеше кадамы
қайталанып, нәтиже бермейді. Ондай алгоритмді циклден шықпайтын, нәтижесіз
болғандықтан, қайта кұру кажет.
4. Алгоритмнің жалпыламалық немесе ортақтық қасиеті
Белгілі бір алгоритм жеке есепті ғана емес, оған ұқсас басқа да есептерді
шешуге мүмкіндік беруі тиіс. Берілген мөліметтерге қатысты нәтиже ғана
өзгеше болады. Мысалы, квадрат теңдеуді шешу алгоритмі кез келген a, b, с
мәндері үшін құрылады. Ал берілген бұрыштың синусын анықтау алгоритмі кез
келген алғашқы бұрыш аргументі аркылы оның (sin) накты мәнін есептеуге
мүмкіндік береді, т.с.с.
5. Алгоритмнің формалды орындалуы.
Орындаушы алгоритм мағынасын, есептің койылуын түсінбегенмен, әр команданы
(әрекетті) орындай отырып, дұрыс нәтиже алады. Алгоритм кадамдарында
көрсетілген әрекеттерді дүрыс орындау үшін әрбір әрекет орындаушыға
түсінікті болуы қажет. Мысалы, "х санын квадратта" дегенді төменгі сынып
оқушылары түсінбейді, ал оны "х санын х санына көбейт" деп айтса, онда бұл
айтылғанды олар орындай алады. Демек, алгоритм белгілі бір орындаушыға
(адамға, адамдардың білім деңгейіне, машинаға және т. б.) арналып құрылады.
Орындаушы алгоритм командаларын орындай отырып, өзі аткарып отырған істің
мән-жайына көңіл аудармай-ак белгілі бір нәтиже ала алады, яғни орындаушы
формалды әрекет етеді. Алгоритмнің бұл маңызды ерекшелігін оның формалды
орындалуы деп атайды. Бұл қасиет алгоритмнің орындалуын компьютерге
жүктеуге мүмкіндік береді.
Бақылау сұрақтары:
1. Алгоритм деген не? Бұл сөз қайдан шыкты?
2. Алгоритмнін негізгі қасиеттері кандай?
3. Алгоритмнің үзіктілігі дегенді калай түсінуге болады? Мысал келтіріңдер.
4. Алгоригмнің бірмәнділігі дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріндер.
5. Алгоритмнің жалпыламалығы дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріңдер.
6. Алгоритмнін нәтижелігі дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріндер.
7. Алгоритмнің түсініктілігі дегенді қалай түсінесіңдер? Мысал келтіріңдер.
8. Алгоритмнің формалды орындалуы дегенді қалай түсінуге болады?
2.3.1 Алгоритмнің өрнектелу жолдары. Блок-схема
Мақсаты: алгоритмнің өрнектелу жолдарын салыстыра отырып, блок-схема құру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: алгоритмнің өрнектелу жолын білу,
оларды салыстыра алу және блок-схема түрінде берілу тәсілдерін меңгеру.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: қарапайым алгоритмдер
құрып, оны блок-схема түрінде жазу.
Жоспар:
Алгоритмнің өрнектелу жолдары.
Алгоритм блоктарының арнайы белгілері.
Алгоритмді блок-схема түрінде жазуға мысал келтіру.
Қысқаша мазмұны:
А н ы қ т а м а. Блок-схема — алгоритмнің арнайы бекітілген геометриялык
фигуралар аркылы графиктік турде жазылуы
Алгоритмнің өрнектелу жолдары:
табиғи тіл аркылы жазу;
белгілі бір түйінді сөздер — терминдер (псевдокодтар - жасырын кодтар)
аркылы қысқаша тізбекті түрде жазу, мұны қарапайым алгоритмдік тіл деп те
айтады;
графиктік түрде (блок-схема арқылы) жазу;
программалау тілдерінде жазу.
Алгоритм блоктарының арнайы белгілері
Іс-әрекеттің Блок пішімі Атқаратын жұмысы
аталуы
Процесс Математикалык өрнектерді
есептеу
Таңдау Есеп шығару жолын таңдау
Модификация Цикл (қайталау) басы
Құжат Нөтижені шығару, қағазға
басу
Енгізу,
шығару Мөліметтерді енгізу
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz