Жалпақ құрттар типі. Таспа құрттар класы, сипаттамасы, жіктелуі, практикалық маңызы

1. Жалпақ құрттар типі: таспа құрттар класы. Жалпы сипаттамасы.
2. Таспа құрттардың түрлілік ерекшелігі.
3. Таспа құрттаркласыныңпрактикалықмаңызы.
5. Өгіз, шошқацепенінің даму циклі.
6. эхинококк, альвеококжәнежалпақлентецтің даму циклі.

Сорғыштар сияқты, барлық таспа құрттар омыртқалы жануарлардың паразиттері. Класқа 3500 астам түр жатады. Бұл құрттардың дене пішіні таспа тәрізді. Көптеген түрлерінің денесі немесе стробила бунаққа бөлінген - проглоттидтан тұрады. Денесінің алдыңғы бөлімінде бекіну мүшесі орналасқан сколекс немесе басы ілмегі ботрий табылады. Басынан кейін сегменттелмеген мойын орналасқан. Ортаңғы бөлімінде аталық және аналық жыныс жүйесі дамыған бунақтар орналасқан. Олар гермафродитті деп аталады.
Таспа құрттардың паразитизмге ұзақ эволюция жағдайына байланысты ас қорыту жүйесі жоқ. Қоректенуі пинацитоз есебінен барлық денесімен жүзеге асады. Жүйке жүйесі және зәр шығару мүшесі барлық жалпақ құрттар типіне негізделген, жоспар бойынша құрылған. Жыныс жүйесі сорғыштардікіндей мүшелерден тұрады.
Таспа құрттардың даму циклі сорғыштармен салыстырғанда паразитизмге терең адаптациясы бейнеленген. Көптеген таспа құрттар сыртқы ортаға тек жұмыртқа түрінде түседі, бірақ иесінің организмінде көбейе алады. Кейбр маманданған паразиттер иесінің бойына жұмыртқаның көмегімен антоинвазия туғызуға, сыртқы ортаға шықпаса да қабілетті.
Тіршілік циклі сулы ортамен байланысты ежелгі таспа құрттар және оларға жақын түрлер ежелгі омыртқалылардың эктопаразиттері болып табылады - шеміршекті балықтардың тері жамылғысында және желбезегінде мекендейді, сонымен қатар олар жұтқыншаққа өте отырып, энтопаразитизмге ауысады.
Қазіргі кезде таспа құрттардың даму циклінің екі стадиясы бар: жынысты жетілген және личинкалы. Жынысты жетілген стадиясы негізінен омыртқалылырдың ащы ішегінде паразиттейді. Личинкалық стадия, немесе финна - аралық иесінің организмінде ұлпалық паразит, негізінен омыртқалыларда, кейде буынаяқтыларда да кездеседі.
Паразиттің жұмыртқасы соңғы иесінің нәжісімен сыртқы ортаға түседі. Олар аралық иесінің ас қорыту жүйесіне жұмыртқасы түскенде дамитын - онкосфера личинкасын құрайды. Бұнда онкосфера ілмектің көмегімен ішек жүйесі арқылы қан айналымына немесе лимфа тамырына өтеді және бауырға, өкпеге, бұлшық етке орталық жүйке жүйесіне және т.б организм бойынша миграциялайды. Өсіп, ол финнаға айналады.

1.Омыртқасыздар зоологиясы:оқулық \ К.Дәуітбаева.-Алматы, 1 - кітап. - 2004.-376 б.
2.Омыртқасыздар зоологиясы:оқулық \ К. Дәуітбаева. -Алматы, 2 - кітап. - 2005.- 416 б.
3. Догель, В. А. Зоология беспозвоночных / В. А. Догель. – М. :Высш. шк., 1981. – 606 с.
4. Иванов, П. П. Происхождение многоклеточных животных / П. П. Иванов. – М. : Наука, 1968. – 287 с.
5. Иванова-Казас, О. М. Курс сравнительной эмбриологии беспозвоночных животных / О. М. Иванова-Казас, Е. Б. Кричинская. – Л. : Изд-во ЛГУ, 1988.
6. Иванова-Казас, О. М. Сравнительная эмбриология беспозвоночных
животных: Иглокожие и полухордовые / О. М. Иванова-Казас. – М., 1978.

Қосымша:
1. Жизнь животных: в 7 т. Т. 1-7. / под ред. Р. К. Пастернак ; редколлегия В. Е. Соколов. – 2-е изд., перераб. – М. : Просвещение, 1988. – 447 с.
2. Натали, Ф. Ф. Зоология беспозвоночных / Ф. Ф. Натали. – М. : Просвещение, 1975. – 416 с.
3. Росс, Г. Энтомология / Г. Росс, Ч. Росс, Д. Росс. – М. : Мир, 1985. – 900 с.
4. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т.1. Протисты и низшие многоклеточные : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 496 с.
5. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т. 2. Низшие целомические :
пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 448 с.
6. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т. 3. Членистоногие : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 448 с.
7. Биология. В 2кн. 2: Учеб.для медиц. спец. Вузов \ В.Н. Васильева, И.Н. Волков, В.В. Синелыцикова;Под ред. В.Н. Ярыгина. – 9-е изд., испр. и доп. – М.: Высш.шк., 2012. – 432 c.