Кальцийдің шығу тарихы, атауы
1 Кіріспе
2 Негізгі бөлім
2.1. Кальцийдің атауы және шығу тарихы.
2.2. Кальцийдің адам өміріндегі маңызы.
2.3. Кальцийге бай тағамдар.Ағзаға қажетті кальций мөлшері.
3. Зерттеу жұмыстары.
3.1. Кальцийдің адам ағзасында сіңірілуі.
3.2. Кальций препараттарының пайдасы мен зияны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
2 Негізгі бөлім
2.1. Кальцийдің атауы және шығу тарихы.
2.2. Кальцийдің адам өміріндегі маңызы.
2.3. Кальцийге бай тағамдар.Ағзаға қажетті кальций мөлшері.
3. Зерттеу жұмыстары.
3.1. Кальцийдің адам ағзасында сіңірілуі.
3.2. Кальций препараттарының пайдасы мен зияны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кальций қосылыстары табиғатта көптеп кездеседі,сондықтанда адамзат онымен ертеден –ақ таныс.Ертеде құрылыста ұзақ уақыт бойы жай зат ретінде саналып келген әктас қолданыла бастады.Бірақ 1808 жылы ағылшын ғалымы Хэмфри Дэви әктастан жаңа металлды өндіріп шығарады.Оны кейінірек кальций деп атап кеткен.Ол латын сөзі calx (калкс -әктас, жұмсақ тас деген мағынаны білдіреді.
Кальций сілтілік металдардан кейін тұр. Ол II топтың негізгі топшасында орналасқан сілтілікжер металдардың қатарына жатады ( ертеректе олардың оксидтерін « жер » деп атаған), олар суда ерігенде сілтілер түзеді.
Кальцийдің қосылыстары табиғатта кең таралған. Ол жер қыртысындағы мөлшері бойынша 5- орын алады, ал массасы бойынша 3,6 %. Табиғатта кальцийдің қосылыстарын кез-келген жерде кездестіруге: өйткені тау мен сары топырақты қазбалар кальций тұздарынан құралған. Ол теңіз бен өзен суларында да кездеседі, өсімдік пен жануар организімінің құрамына кіреді.. Адам организімінде 1 кг-ға дейін кальций бар, ол сүйектің, тіс эмалінің, қанның құрамында болады.
Табиғатта ең көп таралған қосылыстарының бірі – кальций карбонаты. Ол алуан түрлі минералдар түзеді: бор, мәрмәр, әктас, ұлутас, кальцит, маржандар, т.б. аралас минералдар. Бұлардың көбісі бағалы болып есептеледі. Ерте кезден-ақ бұл минералдарды көркемөнер туындыларын жасауға қолданған.
Кальций табиғатта гипстің, фосфорит пен апатиттің , флюориттің және т.б. құрамында кездеседі.
Қазақстан жерінің бәрінде дерлік кальций қосылыстары кең таралған. Фосфориттің ең ірі кен орындары Жамбыл облысындағы Қаратау тауларында, Ақтөбе облысындағы Шилісайда бар. Бағалы қызғылт түсті ұлутас Маңғыстауда, гипс Жамбыл облысында, цементке қажетті балшық Шымкент, Семей маңында өндірілсе, әктастың қоры және отқа төзімді балшық еліміздің көптеген облыстарында өндіріледі.
Кальций сілтілік металдардан кейін тұр. Ол II топтың негізгі топшасында орналасқан сілтілікжер металдардың қатарына жатады ( ертеректе олардың оксидтерін « жер » деп атаған), олар суда ерігенде сілтілер түзеді.
Кальцийдің қосылыстары табиғатта кең таралған. Ол жер қыртысындағы мөлшері бойынша 5- орын алады, ал массасы бойынша 3,6 %. Табиғатта кальцийдің қосылыстарын кез-келген жерде кездестіруге: өйткені тау мен сары топырақты қазбалар кальций тұздарынан құралған. Ол теңіз бен өзен суларында да кездеседі, өсімдік пен жануар организімінің құрамына кіреді.. Адам организімінде 1 кг-ға дейін кальций бар, ол сүйектің, тіс эмалінің, қанның құрамында болады.
Табиғатта ең көп таралған қосылыстарының бірі – кальций карбонаты. Ол алуан түрлі минералдар түзеді: бор, мәрмәр, әктас, ұлутас, кальцит, маржандар, т.б. аралас минералдар. Бұлардың көбісі бағалы болып есептеледі. Ерте кезден-ақ бұл минералдарды көркемөнер туындыларын жасауға қолданған.
Кальций табиғатта гипстің, фосфорит пен апатиттің , флюориттің және т.б. құрамында кездеседі.
Қазақстан жерінің бәрінде дерлік кальций қосылыстары кең таралған. Фосфориттің ең ірі кен орындары Жамбыл облысындағы Қаратау тауларында, Ақтөбе облысындағы Шилісайда бар. Бағалы қызғылт түсті ұлутас Маңғыстауда, гипс Жамбыл облысында, цементке қажетті балшық Шымкент, Семей маңында өндірілсе, әктастың қоры және отқа төзімді балшық еліміздің көптеген облыстарында өндіріледі.
1. Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі « Сөздік словарь» Алматы 2009 ж.
2. Әлімқұлова Р, Сәтімбеков Р, Соловьева А Биология ( оқу құралы) Алматы 2012 ж.
3. Денсаулық ғылыми – көпшілік журнал Алматы 2010 ж.
4. Габдулина Г.Х , Токарев А.Г, Борзова С.В Остеопороз Алматы 2010 ж.
5. Усманова М.Б , Сақариянова Қ.Н Химия ( оқу құралы) Алматы 2005 ж.
6. Жүз жасаңыз республикалық басылым № 20 2012 ж
7. Кулиев Т.С Проза ру газеті.
8.«Жәрдем» республикалық қоғамдық- медициналық газет.2012ж.
9.SalNur әйелдерге арналған рухани –танымдық журнал 2011ж.
10.Қазақ энциклопедиясы
2. Әлімқұлова Р, Сәтімбеков Р, Соловьева А Биология ( оқу құралы) Алматы 2012 ж.
3. Денсаулық ғылыми – көпшілік журнал Алматы 2010 ж.
4. Габдулина Г.Х , Токарев А.Г, Борзова С.В Остеопороз Алматы 2010 ж.
5. Усманова М.Б , Сақариянова Қ.Н Химия ( оқу құралы) Алматы 2005 ж.
6. Жүз жасаңыз республикалық басылым № 20 2012 ж
7. Кулиев Т.С Проза ру газеті.
8.«Жәрдем» республикалық қоғамдық- медициналық газет.2012ж.
9.SalNur әйелдерге арналған рухани –танымдық журнал 2011ж.
10.Қазақ энциклопедиясы
Мазмұны
1 Кіріспе
2 Негізгі бөлім
2.1. Кальцийдің атауы және шығу тарихы.
2.2. Кальцийдің адам өміріндегі маңызы.
2.3. Кальцийге бай тағамдар.Ағзаға қажетті кальций мөлшері.
3. Зерттеу жұмыстары.
3.1. Кальцийдің адам ағзасында сіңірілуі.
3.2. Кальций препараттарының пайдасы мен зияны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кальцийдің шығу тарихы, атауы
Кальций қосылыстары табиғатта көптеп кездеседі,сондықтанда адамзат онымен ертеден - ақ таныс.Ертеде құрылыста ұзақ уақыт бойы жай зат ретінде саналып келген әктас қолданыла бастады.Бірақ 1808 жылы ағылшын ғалымы Хэмфри Дэви әктастан жаңа металлды өндіріп шығарады.Оны кейінірек кальций деп атап кеткен.Ол латын сөзі calx (калкс -әктас, жұмсақ тас деген мағынаны білдіреді.
Кальций сілтілік металдардан кейін тұр. Ол II топтың негізгі топшасында орналасқан сілтілікжер металдардың қатарына жатады ( ертеректе олардың оксидтерін жер деп атаған), олар суда ерігенде сілтілер түзеді.
Кальцийдің қосылыстары табиғатта кең таралған. Ол жер қыртысындағы мөлшері бойынша 5- орын алады, ал массасы бойынша 3,6 %. Табиғатта кальцийдің қосылыстарын кез-келген жерде кездестіруге: өйткені тау мен сары топырақты қазбалар кальций тұздарынан құралған. Ол теңіз бен өзен суларында да кездеседі, өсімдік пен жануар организімінің құрамына кіреді.. Адам организімінде 1 кг-ға дейін кальций бар, ол сүйектің, тіс эмалінің, қанның құрамында болады.
Табиғатта ең көп таралған қосылыстарының бірі - кальций карбонаты. Ол алуан түрлі минералдар түзеді: бор, мәрмәр, әктас, ұлутас, кальцит, маржандар, т.б. аралас минералдар. Бұлардың көбісі бағалы болып есептеледі. Ерте кезден-ақ бұл минералдарды көркемөнер туындыларын жасауға қолданған.
Кальций табиғатта гипстің, фосфорит пен апатиттің , флюориттің және т.б. құрамында кездеседі.
Қазақстан жерінің бәрінде дерлік кальций қосылыстары кең таралған. Фосфориттің ең ірі кен орындары Жамбыл облысындағы Қаратау тауларында, Ақтөбе облысындағы Шилісайда бар. Бағалы қызғылт түсті ұлутас Маңғыстауда, гипс Жамбыл облысында, цементке қажетті балшық Шымкент, Семей маңында өндірілсе, әктастың қоры және отқа төзімді балшық еліміздің көптеген облыстарында өндіріледі.
Кальций - күміс түстес, ақ, жеңіл металл. Оның тығыздығы 1,54 г\см. Сілтілік металдардың тығыздығына жуық. Кальций ауамен тез әрекеттесіп, тотығу өнімдерінен тұратын кеуектеу жұқа ақ қабықшамен қапталады, сондықтан оны сілтілік металдар сияқты керосин қабатының астында сақтайды. Кальций - қатты металл, оның балқу температурасы 851 С.
Қатты күйдегі кальций гидроксидінің судағы жүзгіні, түсі ақ болғандықтан, техникада әк сүті деп аталады.
Көпшілікке белгілі цементтің құрамында кальцийдің силикаттары мен алюминаттары жүреді. Бұл тұздарды құммен қосып араластырғанда қатая бастайды, өйткені түзілетін кристалдар өзара ұстасып, берік материалға айналады.
Ересек адамның ағзасында -2 % кальций болады, оның 99 % - ы тістер мен сүйектерде кездеседі. Са ионы қанның ұюына әсер етеді.
Бор, мәрмәр, ізбес тасы, дала шпаты - осылардың барлығының формуласы СаСО. Үгілгіш бор мен мүсін жасауға жарамды қатты мәрмәрдің химиялық табиғаты бірдей.
Қазіргі кезде тісжегіге (кариес) қарсы тіс жуатын пасталардың құрамында фторлы қосылыстар қолданылады: NF, ZnF, CaF. Осы қосылыстардың әсерінен тістің эмаль қабатында фторапатиттер түзіледі, олар қышқылдардың әсеріне тұрақты келеді және фторлы қосылыстар бактерияларды залалсыздандырады.
НЕЛІКТЕН КАЛЬЦИЙ СОНША МАҢЫЗДЫ?
ХХІ ғасырдың обасы СПИД емес. ХХІ ғасырдың обасы - бұл остеопороз. Ол ағзада кальцидің жетіспеушілігінен туындайды. Остеопороздан (сүйектің жұқаруы) басқа, кальцидің кемістігінен 147-ден астам ауру пайда болады. Кальций жүрек бұлшық еттерін, ішек-асқазан жолдарын және адам ағзасындағы барлық маңызды мүшелерді жұмыс істету үшін қажет. Ең бастысы, ол әрбір жасаушаның қоректенуі және тыныс алуы үшін қажет. Шырғалаңның шатағы мынада, біздің жасаушаларымыз кальциді тек ионды түрінде ғана сіңіре алады. Әлемдегі барлық өндірілетін және сатылатын кальций - молекулалық немесе иондық түрде болады, бірақта бұның өзі теңестірілмеген қалыпта болады. Осылар ішекке түскенде молекулаға айналып кетіп сіңбейді. Бұндай қальций аздап ағзадан шығарылады, ал кейбір бөлігі буын-буындарға тұз болып шөгеді.Сондықтан бүкіл әлемде осыншама аурулар.
Біздің ағзамызда денеміздің салмағының 2 % кальций құрайды, негізгі бөлігі - қаңқа сүйектерімізде, тісімізде, шашамызда, тырнағымызда. Қаңқа сүйегіміз ішкі мүшелерімізді қорғайды, осының арқасында жүріп, тұра аламыз. Егер ағзада кальций жетіспесе, оны қолма-қол қалпына келтіруіміз қажет.
Ағзадағы кальцидің 1% қанда, тегіс тінімізде және жасаушалар арасындағы сұйықта. Егер тепе-теңдігін салыстырсақ, онда 99% бен 1% айырмасы өте зор, бірақта атқаратын қызметтеріне келсек әртүрлі. Осы тепе-теңдіктің бұзылуынан талай аурулар туындауы мүмкін.Кальций - адам өмірінің негізі екені дәлелденген, бұнсыз адам өмір сүре алмайды.Осы 1% кальций біздің іс-әрекетімізді басқарғандықтан ағза үшін өте маңызды
Мысалы, ол біздің жүрегіміздің соғуын басқарады. Есіңізде болсын, тамақпен келген кальций ағза үшін же
Сондай-ақ осы 1% кальций қанымыздың тазалану ағымын да басқарады. Қан адамның 9% салмағын құрайды. Ал осы қанды айландыратын қуат жүрегіміздің бірқалыпты не ретсіз жұмыс істеуіне байланысты. Жүрек қанды айдайтын насос.
Қан айналымының орталығы жүрек өте жұмыскер, оның тамақтануының маңызы аса зор. Жүрек қанды бүкіл денеге айдайды, ол өте алапат бұлшық ет, осыны жұмыс істету үшін зор мөлшерде қуат керек. Сондықтан да жүректің бұлшық ет жасаушаларына да аса сапалы мәзір қажет. Егер жүректі қоректендіретін тамырлардың қабырғаларына қақ тұрып қалса (май, холестерин, липид) , онда жүректің бұлшық ет жасаушалары қан тамыры жіңішкергеннен (склероз сосудов) кейін ашыға бастайды. Егер оттегінің жетіспеуі минуттың бір сәтіне ғана созылса, адам жүрегі қысылып өліп кетуі мүмкін. Бұл жағдайда қанның мөлшері жеткілікті болуы мүмкін, бірақта ол жүректің бұлшық етінің жасаушалары арқылы өтпегендіктен оларға қорек жеткізе алмайды, жүрек жасаушалары өле бастайды, нәтижесінде бүкіл ағза өледі. Бәленің басы - осындай аурумен ауырған адамдар, тамақ мәзірімен бірге кальцийдің жеткілікті мөлшерін алмағандықтан. Кальцийдің үшінші міндеті - жүйке жүйесі арқылы белгі беру. Біздің миымыз - басқару орталығы. Ол мүшеміздің әр бөлігіне белгі беріп отырады. Мысалы, қолыңа қалам алып жазу жаз, аяққа жүр, тұр, отыр т.б. бұйырықтар береді. Осы хабарларды жүйке жүйесінің талшықтары арқылы керекті жеріне жеткізуге кальций жауапты. Егер ағзада тамақпен келген кальций мөлшері жеткіліксіз болса, онда хабар алу бәсеңдейді. Мысалы: кешке ұйықтар алдында миымыздан ұйықта деген бұйрық келеді, бірақта кальцийдің жетіспеушілігінен бұл бұйрық қажетті жеріне жетпейді, нәтижесі ұйқыссыздықа әкеп тірейді.
Кальцийдің төртінші міндеті - біздің бұлшық еттеріміздің ширығуына не босаңсуына жауапты. Егер де бұлшық еттеріміз жөнді жұмыс жасамаса шырғалаңдар басталады.
Кальцийдің бесінші міндеті - қан ұю ағымына жауапты. Егерде байқаусызда саусағымызды кесіп алсақ, қан болар-болмас аққаннан кейін ұйып тоқтап қалады. Бұл кальцийдің әсері. Таңертең тісіңізді тазалағанда қызыл етіңіз қанаса, онда кальций жетіспейді. Қан тоқтамаса, бұл да кальцийдің аздығы. Әйелдердің етек кірінің (менструация) ұзаққа созылуы да кальцийдің жетіспеушілігінің көрсеткіші.
Кальцийдің алтыншы міндеті - біздің жасаушаларымыздың өзара байланысын реттеу. Адам ағзасы миллиардтаған жасаушалардан тұрады, бұлардың өзара байланысының маңызы өте зор. Бұл ағым жасаушалар арасындағы сұйықтың тығыздығына байланысты. Егер де кальций жетіспесе, онда жасаушалар өздерінің міндеттерін дұрыс атқармағандықтан ауруға ұшыраймыз.
Кальций тамақ қорыту ағымына, шығаруға, жүйкеге, қорғаныс қабілетіне және шаһуат (сперма) өндіру жүйесіне қатысады. Ұрықтанған
кезде шаһуат аналық жұмырқтаның қабығын тесіп өтуі қажет. Шаһуаттың ұшындағы жебесі кальцийден тұрады. Кальций толық болса, шаһуат аналық жасаушаны ұрықтандыра алады. Егер де жетіспесе, тек аналық жасаушаны жанамалап өтіп, оны ұрықтандыра алмайды. Бұл бедеуліктің бір себебі. Себебі, еркектің шаһуатында кальций жетіспейді.
Енді тамақпен қанша кальций алатынымызды сараптайық. Дәйек бойынша күнделікті тамақпен 300...500 мг кальций алады екенбіз. Есеп бойынша Сіз күніне 400 мг кальций қолданады екенсіз. Бірақта бұл өте аз. Жаңа туған сәбиге 6 айлықтан 3 жасқа дейін 600 мг, 4...10 жас аралығында 800 мг, 10...13 жас аралығында 1000 мг, 13...16 жаста 1200 мг күнделікті кальций қажет екен. Адамға 20...55 жас аралығында күнделікті 800-1000 мг кальций қажет. Жасамыс, 55-тен асқан адамдарға күнделікті 1200 мг кальций керек. Жүкті және бала емізетін әйелдерге күнделікті 1500...2000 мг кальций қажет. Әйелдерге климакс кезеңінде күнделікті 1400 мг қажет. Бұл Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынысы. Бізде кальцийді жеткілікті болмағанда, ми - безге (паращитовидная железа) ағза мүшесінің белгілі бір мүшесіне кальций жетіспей жатыр деген бұйрық береді, жетіспеген кальций басқа мүшенің есебінен толықтырылады. Осы без (паращитовидная железа) гормон бөліп, сүйектегі кальцийді алып оны қан құрамының өзеніне қосады. Осы кезде сүйек жұқарып ериді. Неліктен осы гормон біздің қаңқа сүйектерімізге тиседі? Себебі, ағзамыздағы кальцийдің 99 % қаңқа сүйегімізде, 1 % ғана қанымыздың құрамында болады. Біз кальций жетіспейді деп айтқанымызда, сүйектегі емес, қан құрамындағы кальцийді айтамыз.
Адам ағзасы (организм) 35 жастан асқаннан кейін жетіспеген кальцийді сүйектен алады. Сүйек кеуектене бастайды. 70-ке келген адам 30 % кальций қорын жоғалтуы мүмкін. Сондықтан бас ауруына, ұйқысыздыққа, іш қатып қалуына, аяғыңыздың қақсауына таң қалмаңыз.Есіңізде болсын! Ағзадағы кальцийдің жетіспеушілігін әруақытта Биокальций көмегімен қалпына келтіруге болады.
Кейбір 50-ге келген адамдар, сүйегінің жұқарғанын біледі. Сүйек - адам денесінің тіреуіші. Егер толып кетіп, сүйегіңіз әлсіз болса дәрігерлер сүйегің жұқарған (остеопороз) деген анықтама (диагноз) қояды. Бұл кезде қалыпты медицина не істейді? Дәрі-дәрмек беріп, ине шаншып, уқалау (массаж) жасайды, өкінішке орай бұлар көмектеспейді.
Сүйектен кальцийді үнемі ұрлай бергендіктен, қан құрамындағы кальций 1% емес, 6..7% көтеріліп кетуі мүмкін. Кальций қан құрамында төмен болса - жаман, ал мөлшерден артып кетсе - қатер! Бұл дегеніңіз қан ауруы, бұл жүректі әлсіретеді, түтікшелер мен жүйке жүйеңіз серіппелілігінен айырылып, тұрпайланып кетеді. Бұл кальций жетіспеушілігінен де қорқынышты.
Осы 6..7% тамақпен келді ме? Жоқ, бұл сүйектен ұрланған кальций. Тоқал ешкі мүйіз сұраймын деп, құлағынан айырылғанның кебі. Қан құрамында кальций мөлшерден асып кеткенде, без (паращитовидная железа)
кері бағытта әсер ететін басқа гормон бөледі, осының әсерінен кальций сүйекке қайта келеді. Сөйтіп қанның құрамындағы кальций қалпына 1% келеді. Бірақ, қан құрамындағы артық кальций сүйекке қайтқанда, өзі кеткен жерге бармай, басқа жерге - буындардың төңірегіне шоғырланады. Сол кезде адам жүрсе де, тұрса да, саусағын бүксе де, қолын қимылдатса да жанға бататын ауруды сезеді. Егер де біздің ауырғымыз келмесе, бірден-бір істейтініміз - кальцийдің деңгейін қалыпты мөлшерде ұстау. Сонда сіздің сүйегіңіз жұқармайды (остеопороз, гиперостоза) болмайды.
Бұл - ірі қара малының жаңадан сойған кездегі мұқият іріктеліп алынған өмірлік күш (чакра) болатын омыртқа сүйектері. Омыртқа сүйектерді ұнтақтап ұн жасап, осылардың иондарын озық технологияны қолданып алады, сондықтан бұл кальций қайталанбас ғажап өнім (эксклюзивный). Құндылығы бағасынан қымбат! Әлемде басқа кальцийлер түрлері баршылық, бірақ олар молекула түрінде болып, сіңімділігі 50 % аспайды.
Кальцийге бай тағамдар
Дәрумендер
Дәрумен (Витамин) - адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар. Витамин (латынша vіta - тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігері Николай Лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері Казимеж Функ сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға витамин терминін енгізді.
Витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Организмде үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал витаминді (әсіресе, А және D витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау организмнің улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі. Қазір барлық витаминдерді суда еритін витамин, майда еритін витамин және витамин тектес заттар деп бөледі.
Витаминнің мал үшін де маңызы зор. Мал азығында
витамин жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді
, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. Мал
азығында А, Д, Е, К витаминдері жеткілікті мөлшерде
болуы қажет. Мысалы, А витамині жетіспеген
жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. Малға қажетті витамин балауса шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. Қыста авитаминозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға витамин концентраттарын, сәбіз, балық майы, тағыда басқа витамині мол азық беру керек. Мал азығындағы витамин мөлшерін көбейту үшін арнайы витамин препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады.
Витамин жетіспеушілік, авитаминоз - күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, организмге, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа)
ғана түсіп, белок пен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін.
Тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, адам организмін әлсіретеді. Мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз,тағыда басқа аурулар себеп болады. Витамин жетіспеушілік болғанда организмде зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі,тағыда басқа жағдайларда организмде витамин жетіспеушілік артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Витамин жетіспеушілік және гиповитаминоз жануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. Витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. Мысалы, В витамині жетіспеген жағдайда құс полиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. D витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.
Дәрумендердің топтары мен түрлері
Жемістер мен көкөністер құрамында дәрумендер көп. Барлық витаминдер майда және суда еритіндер деп екі топқа бөлінеді.Майда еритіндерге А, D, Е, К витаминдері жатады. Суда еритін витаминдерге С, РР және В тобындағы барлық витаминдер жатады. соңғы кезде витаминдерді классификациялап үлкен 4 топқа боледі: алифатты , алициклды, ароматикалық, гетероциклды, А витамині (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Іңірде, түнде көруді жақсартады. А витамині шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың мүйізденуіне әсер етеді. Ол жетіспегенде тері құрғап жарылып, түсі күңгірттенеді. Май бездерінің құрамы өзгереді, көздің касаң кабығы бұзылады. Адам іңірде, түнде нашар көреді. Бұл ауруды ақшам соқыр (куриная слепота) деп атайды. А витамині бауырда, сүтте, жұмыртканың сарысында көп болады. Өсімдіктердің кызыл, сары жемістерінде, сәбізде, кызанақта, өрікте, асқабақта кездеседі. А витаминінің ағзаға қажет тәуліктік мөлшері 2,5-10,5 мг.
D витамині (кальциферол) адамның терісінде күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен түзіледі. Ол кальций мен фосфордың ішектен бөлінуін жылдамдатып, сүйек ұлпасының мықтылығына әсер етеді. Адам ағзасы D витаминін тағамның құрамынан да қабылдайды. Жас сәбилерде D витаминінің жетіспеуінен болатын ауру мешел (рахит) деп аталады. Мешел ауруына шалдыққан балалардың қаңқасы дұрыс қалыптаспайды. Аяқ сүйектері дене салмағының әсерінен майысады, сүйек баяу дамиды, ұйқысы қашады. Жұқпалы аурулармен көп ауырады. Сондыктан жас сәбилердің мешел ауруына шалдықпауы үшін күн сәулесіне шығарып шынықтырады. D витамині балық майында, бауырында, уылдырығында, жұмыртқаның сарысында, жануарлардың бауырында, сүт өнімдерінде мол. D витаминінің қажетті тәуліктік мөлшері 2,5 мг.
Дәрумендердің топтары мен түрлері
Жемістер мен көкөністер құрамында дәрумендер көп. Барлық витаминдер майда және суда еритіндер деп екі топқа бөлінеді.Майда еритіндерге А, D, Е, К витаминдері жатады. Суда еритін витаминдерге С, РР және В тобындағы барлық витаминдер жатады. соңғы кезде витаминдерді классификациялап үлкен 4 топқа боледі: алифатты , алициклды, ароматикалық, гетероциклды, А витамині (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Іңірде, түнде көруді жақсартады. А витамині шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1 Кіріспе
2 Негізгі бөлім
2.1. Кальцийдің атауы және шығу тарихы.
2.2. Кальцийдің адам өміріндегі маңызы.
2.3. Кальцийге бай тағамдар.Ағзаға қажетті кальций мөлшері.
3. Зерттеу жұмыстары.
3.1. Кальцийдің адам ағзасында сіңірілуі.
3.2. Кальций препараттарының пайдасы мен зияны
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кальцийдің шығу тарихы, атауы
Кальций қосылыстары табиғатта көптеп кездеседі,сондықтанда адамзат онымен ертеден - ақ таныс.Ертеде құрылыста ұзақ уақыт бойы жай зат ретінде саналып келген әктас қолданыла бастады.Бірақ 1808 жылы ағылшын ғалымы Хэмфри Дэви әктастан жаңа металлды өндіріп шығарады.Оны кейінірек кальций деп атап кеткен.Ол латын сөзі calx (калкс -әктас, жұмсақ тас деген мағынаны білдіреді.
Кальций сілтілік металдардан кейін тұр. Ол II топтың негізгі топшасында орналасқан сілтілікжер металдардың қатарына жатады ( ертеректе олардың оксидтерін жер деп атаған), олар суда ерігенде сілтілер түзеді.
Кальцийдің қосылыстары табиғатта кең таралған. Ол жер қыртысындағы мөлшері бойынша 5- орын алады, ал массасы бойынша 3,6 %. Табиғатта кальцийдің қосылыстарын кез-келген жерде кездестіруге: өйткені тау мен сары топырақты қазбалар кальций тұздарынан құралған. Ол теңіз бен өзен суларында да кездеседі, өсімдік пен жануар организімінің құрамына кіреді.. Адам организімінде 1 кг-ға дейін кальций бар, ол сүйектің, тіс эмалінің, қанның құрамында болады.
Табиғатта ең көп таралған қосылыстарының бірі - кальций карбонаты. Ол алуан түрлі минералдар түзеді: бор, мәрмәр, әктас, ұлутас, кальцит, маржандар, т.б. аралас минералдар. Бұлардың көбісі бағалы болып есептеледі. Ерте кезден-ақ бұл минералдарды көркемөнер туындыларын жасауға қолданған.
Кальций табиғатта гипстің, фосфорит пен апатиттің , флюориттің және т.б. құрамында кездеседі.
Қазақстан жерінің бәрінде дерлік кальций қосылыстары кең таралған. Фосфориттің ең ірі кен орындары Жамбыл облысындағы Қаратау тауларында, Ақтөбе облысындағы Шилісайда бар. Бағалы қызғылт түсті ұлутас Маңғыстауда, гипс Жамбыл облысында, цементке қажетті балшық Шымкент, Семей маңында өндірілсе, әктастың қоры және отқа төзімді балшық еліміздің көптеген облыстарында өндіріледі.
Кальций - күміс түстес, ақ, жеңіл металл. Оның тығыздығы 1,54 г\см. Сілтілік металдардың тығыздығына жуық. Кальций ауамен тез әрекеттесіп, тотығу өнімдерінен тұратын кеуектеу жұқа ақ қабықшамен қапталады, сондықтан оны сілтілік металдар сияқты керосин қабатының астында сақтайды. Кальций - қатты металл, оның балқу температурасы 851 С.
Қатты күйдегі кальций гидроксидінің судағы жүзгіні, түсі ақ болғандықтан, техникада әк сүті деп аталады.
Көпшілікке белгілі цементтің құрамында кальцийдің силикаттары мен алюминаттары жүреді. Бұл тұздарды құммен қосып араластырғанда қатая бастайды, өйткені түзілетін кристалдар өзара ұстасып, берік материалға айналады.
Ересек адамның ағзасында -2 % кальций болады, оның 99 % - ы тістер мен сүйектерде кездеседі. Са ионы қанның ұюына әсер етеді.
Бор, мәрмәр, ізбес тасы, дала шпаты - осылардың барлығының формуласы СаСО. Үгілгіш бор мен мүсін жасауға жарамды қатты мәрмәрдің химиялық табиғаты бірдей.
Қазіргі кезде тісжегіге (кариес) қарсы тіс жуатын пасталардың құрамында фторлы қосылыстар қолданылады: NF, ZnF, CaF. Осы қосылыстардың әсерінен тістің эмаль қабатында фторапатиттер түзіледі, олар қышқылдардың әсеріне тұрақты келеді және фторлы қосылыстар бактерияларды залалсыздандырады.
НЕЛІКТЕН КАЛЬЦИЙ СОНША МАҢЫЗДЫ?
ХХІ ғасырдың обасы СПИД емес. ХХІ ғасырдың обасы - бұл остеопороз. Ол ағзада кальцидің жетіспеушілігінен туындайды. Остеопороздан (сүйектің жұқаруы) басқа, кальцидің кемістігінен 147-ден астам ауру пайда болады. Кальций жүрек бұлшық еттерін, ішек-асқазан жолдарын және адам ағзасындағы барлық маңызды мүшелерді жұмыс істету үшін қажет. Ең бастысы, ол әрбір жасаушаның қоректенуі және тыныс алуы үшін қажет. Шырғалаңның шатағы мынада, біздің жасаушаларымыз кальциді тек ионды түрінде ғана сіңіре алады. Әлемдегі барлық өндірілетін және сатылатын кальций - молекулалық немесе иондық түрде болады, бірақта бұның өзі теңестірілмеген қалыпта болады. Осылар ішекке түскенде молекулаға айналып кетіп сіңбейді. Бұндай қальций аздап ағзадан шығарылады, ал кейбір бөлігі буын-буындарға тұз болып шөгеді.Сондықтан бүкіл әлемде осыншама аурулар.
Біздің ағзамызда денеміздің салмағының 2 % кальций құрайды, негізгі бөлігі - қаңқа сүйектерімізде, тісімізде, шашамызда, тырнағымызда. Қаңқа сүйегіміз ішкі мүшелерімізді қорғайды, осының арқасында жүріп, тұра аламыз. Егер ағзада кальций жетіспесе, оны қолма-қол қалпына келтіруіміз қажет.
Ағзадағы кальцидің 1% қанда, тегіс тінімізде және жасаушалар арасындағы сұйықта. Егер тепе-теңдігін салыстырсақ, онда 99% бен 1% айырмасы өте зор, бірақта атқаратын қызметтеріне келсек әртүрлі. Осы тепе-теңдіктің бұзылуынан талай аурулар туындауы мүмкін.Кальций - адам өмірінің негізі екені дәлелденген, бұнсыз адам өмір сүре алмайды.Осы 1% кальций біздің іс-әрекетімізді басқарғандықтан ағза үшін өте маңызды
Мысалы, ол біздің жүрегіміздің соғуын басқарады. Есіңізде болсын, тамақпен келген кальций ағза үшін же
Сондай-ақ осы 1% кальций қанымыздың тазалану ағымын да басқарады. Қан адамның 9% салмағын құрайды. Ал осы қанды айландыратын қуат жүрегіміздің бірқалыпты не ретсіз жұмыс істеуіне байланысты. Жүрек қанды айдайтын насос.
Қан айналымының орталығы жүрек өте жұмыскер, оның тамақтануының маңызы аса зор. Жүрек қанды бүкіл денеге айдайды, ол өте алапат бұлшық ет, осыны жұмыс істету үшін зор мөлшерде қуат керек. Сондықтан да жүректің бұлшық ет жасаушаларына да аса сапалы мәзір қажет. Егер жүректі қоректендіретін тамырлардың қабырғаларына қақ тұрып қалса (май, холестерин, липид) , онда жүректің бұлшық ет жасаушалары қан тамыры жіңішкергеннен (склероз сосудов) кейін ашыға бастайды. Егер оттегінің жетіспеуі минуттың бір сәтіне ғана созылса, адам жүрегі қысылып өліп кетуі мүмкін. Бұл жағдайда қанның мөлшері жеткілікті болуы мүмкін, бірақта ол жүректің бұлшық етінің жасаушалары арқылы өтпегендіктен оларға қорек жеткізе алмайды, жүрек жасаушалары өле бастайды, нәтижесінде бүкіл ағза өледі. Бәленің басы - осындай аурумен ауырған адамдар, тамақ мәзірімен бірге кальцийдің жеткілікті мөлшерін алмағандықтан. Кальцийдің үшінші міндеті - жүйке жүйесі арқылы белгі беру. Біздің миымыз - басқару орталығы. Ол мүшеміздің әр бөлігіне белгі беріп отырады. Мысалы, қолыңа қалам алып жазу жаз, аяққа жүр, тұр, отыр т.б. бұйырықтар береді. Осы хабарларды жүйке жүйесінің талшықтары арқылы керекті жеріне жеткізуге кальций жауапты. Егер ағзада тамақпен келген кальций мөлшері жеткіліксіз болса, онда хабар алу бәсеңдейді. Мысалы: кешке ұйықтар алдында миымыздан ұйықта деген бұйрық келеді, бірақта кальцийдің жетіспеушілігінен бұл бұйрық қажетті жеріне жетпейді, нәтижесі ұйқыссыздықа әкеп тірейді.
Кальцийдің төртінші міндеті - біздің бұлшық еттеріміздің ширығуына не босаңсуына жауапты. Егер де бұлшық еттеріміз жөнді жұмыс жасамаса шырғалаңдар басталады.
Кальцийдің бесінші міндеті - қан ұю ағымына жауапты. Егерде байқаусызда саусағымызды кесіп алсақ, қан болар-болмас аққаннан кейін ұйып тоқтап қалады. Бұл кальцийдің әсері. Таңертең тісіңізді тазалағанда қызыл етіңіз қанаса, онда кальций жетіспейді. Қан тоқтамаса, бұл да кальцийдің аздығы. Әйелдердің етек кірінің (менструация) ұзаққа созылуы да кальцийдің жетіспеушілігінің көрсеткіші.
Кальцийдің алтыншы міндеті - біздің жасаушаларымыздың өзара байланысын реттеу. Адам ағзасы миллиардтаған жасаушалардан тұрады, бұлардың өзара байланысының маңызы өте зор. Бұл ағым жасаушалар арасындағы сұйықтың тығыздығына байланысты. Егер де кальций жетіспесе, онда жасаушалар өздерінің міндеттерін дұрыс атқармағандықтан ауруға ұшыраймыз.
Кальций тамақ қорыту ағымына, шығаруға, жүйкеге, қорғаныс қабілетіне және шаһуат (сперма) өндіру жүйесіне қатысады. Ұрықтанған
кезде шаһуат аналық жұмырқтаның қабығын тесіп өтуі қажет. Шаһуаттың ұшындағы жебесі кальцийден тұрады. Кальций толық болса, шаһуат аналық жасаушаны ұрықтандыра алады. Егер де жетіспесе, тек аналық жасаушаны жанамалап өтіп, оны ұрықтандыра алмайды. Бұл бедеуліктің бір себебі. Себебі, еркектің шаһуатында кальций жетіспейді.
Енді тамақпен қанша кальций алатынымызды сараптайық. Дәйек бойынша күнделікті тамақпен 300...500 мг кальций алады екенбіз. Есеп бойынша Сіз күніне 400 мг кальций қолданады екенсіз. Бірақта бұл өте аз. Жаңа туған сәбиге 6 айлықтан 3 жасқа дейін 600 мг, 4...10 жас аралығында 800 мг, 10...13 жас аралығында 1000 мг, 13...16 жаста 1200 мг күнделікті кальций қажет екен. Адамға 20...55 жас аралығында күнделікті 800-1000 мг кальций қажет. Жасамыс, 55-тен асқан адамдарға күнделікті 1200 мг кальций керек. Жүкті және бала емізетін әйелдерге күнделікті 1500...2000 мг кальций қажет. Әйелдерге климакс кезеңінде күнделікті 1400 мг қажет. Бұл Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының ұсынысы. Бізде кальцийді жеткілікті болмағанда, ми - безге (паращитовидная железа) ағза мүшесінің белгілі бір мүшесіне кальций жетіспей жатыр деген бұйрық береді, жетіспеген кальций басқа мүшенің есебінен толықтырылады. Осы без (паращитовидная железа) гормон бөліп, сүйектегі кальцийді алып оны қан құрамының өзеніне қосады. Осы кезде сүйек жұқарып ериді. Неліктен осы гормон біздің қаңқа сүйектерімізге тиседі? Себебі, ағзамыздағы кальцийдің 99 % қаңқа сүйегімізде, 1 % ғана қанымыздың құрамында болады. Біз кальций жетіспейді деп айтқанымызда, сүйектегі емес, қан құрамындағы кальцийді айтамыз.
Адам ағзасы (организм) 35 жастан асқаннан кейін жетіспеген кальцийді сүйектен алады. Сүйек кеуектене бастайды. 70-ке келген адам 30 % кальций қорын жоғалтуы мүмкін. Сондықтан бас ауруына, ұйқысыздыққа, іш қатып қалуына, аяғыңыздың қақсауына таң қалмаңыз.Есіңізде болсын! Ағзадағы кальцийдің жетіспеушілігін әруақытта Биокальций көмегімен қалпына келтіруге болады.
Кейбір 50-ге келген адамдар, сүйегінің жұқарғанын біледі. Сүйек - адам денесінің тіреуіші. Егер толып кетіп, сүйегіңіз әлсіз болса дәрігерлер сүйегің жұқарған (остеопороз) деген анықтама (диагноз) қояды. Бұл кезде қалыпты медицина не істейді? Дәрі-дәрмек беріп, ине шаншып, уқалау (массаж) жасайды, өкінішке орай бұлар көмектеспейді.
Сүйектен кальцийді үнемі ұрлай бергендіктен, қан құрамындағы кальций 1% емес, 6..7% көтеріліп кетуі мүмкін. Кальций қан құрамында төмен болса - жаман, ал мөлшерден артып кетсе - қатер! Бұл дегеніңіз қан ауруы, бұл жүректі әлсіретеді, түтікшелер мен жүйке жүйеңіз серіппелілігінен айырылып, тұрпайланып кетеді. Бұл кальций жетіспеушілігінен де қорқынышты.
Осы 6..7% тамақпен келді ме? Жоқ, бұл сүйектен ұрланған кальций. Тоқал ешкі мүйіз сұраймын деп, құлағынан айырылғанның кебі. Қан құрамында кальций мөлшерден асып кеткенде, без (паращитовидная железа)
кері бағытта әсер ететін басқа гормон бөледі, осының әсерінен кальций сүйекке қайта келеді. Сөйтіп қанның құрамындағы кальций қалпына 1% келеді. Бірақ, қан құрамындағы артық кальций сүйекке қайтқанда, өзі кеткен жерге бармай, басқа жерге - буындардың төңірегіне шоғырланады. Сол кезде адам жүрсе де, тұрса да, саусағын бүксе де, қолын қимылдатса да жанға бататын ауруды сезеді. Егер де біздің ауырғымыз келмесе, бірден-бір істейтініміз - кальцийдің деңгейін қалыпты мөлшерде ұстау. Сонда сіздің сүйегіңіз жұқармайды (остеопороз, гиперостоза) болмайды.
Бұл - ірі қара малының жаңадан сойған кездегі мұқият іріктеліп алынған өмірлік күш (чакра) болатын омыртқа сүйектері. Омыртқа сүйектерді ұнтақтап ұн жасап, осылардың иондарын озық технологияны қолданып алады, сондықтан бұл кальций қайталанбас ғажап өнім (эксклюзивный). Құндылығы бағасынан қымбат! Әлемде басқа кальцийлер түрлері баршылық, бірақ олар молекула түрінде болып, сіңімділігі 50 % аспайды.
Кальцийге бай тағамдар
Дәрумендер
Дәрумен (Витамин) - адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар. Витамин (латынша vіta - тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігері Николай Лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері Казимеж Функ сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға витамин терминін енгізді.
Витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Организмде үздіксіз жүріп жататын химиялық реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. Тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, адам әр түрлі ауруға шалдығады. Ал витаминді (әсіресе, А және D витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау организмнің улануына (гипервитаминоз) соқтырады. Ол көбінесе, жас балаларда жиі кездеседі. Қазір барлық витаминдерді суда еритін витамин, майда еритін витамин және витамин тектес заттар деп бөледі.
Витаминнің мал үшін де маңызы зор. Мал азығында
витамин жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді
, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. Мал
азығында А, Д, Е, К витаминдері жеткілікті мөлшерде
болуы қажет. Мысалы, А витамині жетіспеген
жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. Малға қажетті витамин балауса шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. Қыста авитаминозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға витамин концентраттарын, сәбіз, балық майы, тағыда басқа витамині мол азық беру керек. Мал азығындағы витамин мөлшерін көбейту үшін арнайы витамин препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады.
Витамин жетіспеушілік, авитаминоз - күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. Егер адам үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, организмге, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа)
ғана түсіп, белок пен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік дамиды. Сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. Мысалы, құрамында никотин қышқылы (РР витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін.
Тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, адам организмін әлсіретеді. Мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. Оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз,тағыда басқа аурулар себеп болады. Витамин жетіспеушілік болғанда организмде зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. Сондай-ақ, адамның көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі,тағыда басқа жағдайларда организмде витамин жетіспеушілік артады. Мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. Витамин жетіспеушілік және гиповитаминоз жануарларда да болады. Мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. Витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. Мысалы, В витамині жетіспеген жағдайда құс полиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. D витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.
Дәрумендердің топтары мен түрлері
Жемістер мен көкөністер құрамында дәрумендер көп. Барлық витаминдер майда және суда еритіндер деп екі топқа бөлінеді.Майда еритіндерге А, D, Е, К витаминдері жатады. Суда еритін витаминдерге С, РР және В тобындағы барлық витаминдер жатады. соңғы кезде витаминдерді классификациялап үлкен 4 топқа боледі: алифатты , алициклды, ароматикалық, гетероциклды, А витамині (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Іңірде, түнде көруді жақсартады. А витамині шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың мүйізденуіне әсер етеді. Ол жетіспегенде тері құрғап жарылып, түсі күңгірттенеді. Май бездерінің құрамы өзгереді, көздің касаң кабығы бұзылады. Адам іңірде, түнде нашар көреді. Бұл ауруды ақшам соқыр (куриная слепота) деп атайды. А витамині бауырда, сүтте, жұмыртканың сарысында көп болады. Өсімдіктердің кызыл, сары жемістерінде, сәбізде, кызанақта, өрікте, асқабақта кездеседі. А витаминінің ағзаға қажет тәуліктік мөлшері 2,5-10,5 мг.
D витамині (кальциферол) адамның терісінде күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен түзіледі. Ол кальций мен фосфордың ішектен бөлінуін жылдамдатып, сүйек ұлпасының мықтылығына әсер етеді. Адам ағзасы D витаминін тағамның құрамынан да қабылдайды. Жас сәбилерде D витаминінің жетіспеуінен болатын ауру мешел (рахит) деп аталады. Мешел ауруына шалдыққан балалардың қаңқасы дұрыс қалыптаспайды. Аяқ сүйектері дене салмағының әсерінен майысады, сүйек баяу дамиды, ұйқысы қашады. Жұқпалы аурулармен көп ауырады. Сондыктан жас сәбилердің мешел ауруына шалдықпауы үшін күн сәулесіне шығарып шынықтырады. D витамині балық майында, бауырында, уылдырығында, жұмыртқаның сарысында, жануарлардың бауырында, сүт өнімдерінде мол. D витаминінің қажетті тәуліктік мөлшері 2,5 мг.
Дәрумендердің топтары мен түрлері
Жемістер мен көкөністер құрамында дәрумендер көп. Барлық витаминдер майда және суда еритіндер деп екі топқа бөлінеді.Майда еритіндерге А, D, Е, К витаминдері жатады. Суда еритін витаминдерге С, РР және В тобындағы барлық витаминдер жатады. соңғы кезде витаминдерді классификациялап үлкен 4 топқа боледі: алифатты , алициклды, ароматикалық, гетероциклды, А витамині (ретинол) ағзаның өсуіне, дамуына әсер етіп, түрлі ауруларға қарсы тұра алу әрекетін арттырады. Іңірде, түнде көруді жақсартады. А витамині шаштың, тырнақтың өсуі мен терідегі жасушалардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz