Қазақстан Республикасы үкіметінің билікті бөлу принципімен сәйкес конституциялық-құқықтық уәкілеттігі

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 91 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДЕГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ

КОНСТИТУЦИЯЛЫҚ ҚҰҚЫҚ КАФЕДРАСЫ

Диплом жұмысы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің билікті бөлу принципімен сәйкес конституциялық-құқықтық уәкілеттігі

Орындаушысы:

** курс, күндізгі оқу бөлім

студенті ***

Ғылыми жетекшісі:

***

Диплом жұмысы қорғауға жіберілді:

“” 2008 ж.

Кафедра меңгерушісі:

Алматы, 2008

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

: 1

КІРІСПЕ: БИЛІКТІ БӨЛУ ҚАҒИДАСЫНА СӘЙКЕС ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІ ҚҰЗЫРЕТІНІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

3: 9

: 1. 1

КІРІСПЕ: Үкімет мемлекет қызметінің құрамдас бөлігі ретінде

3: 9

: 1. 2

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасы Үкіметінің мемлекеттік билікті бөлу қағидасына сәйкес құзыреті

3: 23

: 1. 3

КІРІСПЕ: Қазақстан Республикасы Үкіметі қызметінің дамуының тарихи кезеңдері және оның өкілеттіктерінің конституциялық-құқықтық негіздері

3: 37

: 2

КІРІСПЕ: ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІНІҢ ҚАЗІРГІ КЕЗЕҢДЕГІ ҚҰЗЫРЕТІ: ТӘЖІРИБЕ МӘСЕЛЕЛЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕШУДІҢ ЖОЛДАРЫ

3: 51

: 2. 1

КІРІСПЕ: Қазақстанда құқықтық мемлекет құру кезеңіндегі Үкіметтің қызметтері мен өкілеттіктері

3: 51

: 2. 2

КІРІСПЕ: Республика Үкіметінің қызметтерін іске асыру тәжірибесі және оны жетілдіру жолдары

3: 68

КІРІСПЕ: ҚОРЫТЫНДЫ

3: 83

КІРІСПЕ: ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ

3: 88

КІРІСПЕ:

КІРІСПЕ

Өткен жүз жылдық бүкіл әлемнің бар болмысын түбегейлі өзгертіп, дүниежүзілік өркениетті дамыту жолындағы ең көрнекі белеске айналып отыр. Табалдырықтан аттаған жаңа ғасырда қазақ халқы өзінің ежелгі арманын жүзеге асырып, бейбіт парламенттік жолмен 1991 жылдың 16 желтоқсанында мемлекетіміздің тәуелсіздігіне қол жеткізді. Қазір егемен еліміз басты мақсаты демократиялық, азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет орнату болып табылатын орасан зор қайта құруларды іске асыруда1.

Еліміздің таңдап алған демократиялық және құқықтық даму бағыты Республикамыздың тәуелсіз мемлекет болып орнығуымен тығыз байланысты. Қазақстан өзінің осынау тәуелсіздігі жылдарында кезінде қанатын кеңге жайған тоталитарлық жүйедегі мемлекет санатынан демократиялық, құқықтық мемлекет деңгейіне дейін көтерілген үлкен жолдан өтті. “Біз жаңа мемлекет, жаңа нарықтық экономика, жаңа демократия құрамыз . . . ”. Осы тұғырнаманың негізінде адами және мемлекеттік құндылықтарға деген мүлдем жаңа көзқарастардың жатқанын аңғару қиын болмаса керек.

Қазақстанда құқықтық мемлекетті түбегейлі орнықтыру үшін, әсте, біршама уақыт өтпелі кезеңнің үлесіне тиетін сияқты. Бұл, әрине, көптеген ішкі және сыртқы факторларға байланысты болмақ. Қазақстан күні кеше ғана әміршіл жүйедегі мемлекеттер қатарында болғандықтан демократияға, нарықтық экономикаға негізделген шын мәніндегі азаматтық қоғам құру әлдеқайда зор қиындықтар, проблемалар тудырмақ. Сондай-ақ, қазіргі қазақстандық мемлекеттің конституциялық моделінің толық жасақталып бітпегендігін, әлі де жетілдіруді қажет ететіндігін атап өткеніміз жөн.

1995 жылдың 30 тамызында республикалық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясы мемлекеттік биліктің біртұтастығын және оның тежемелік әрі тепе-теңдік жүйелерін пайдалана отырып, өзара іс-қимыл жасайтын заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтары арқылы жүзеге асырылатындығын бекітіп берді. Бұл биліктің заң шығарушы және атқарушы тармақтарының құқықтық негіздерін дамытуға ерекше көңіл бөлінеді деген сөз. Яғни, бүгінгі қалыптасқан жағдайдағы қазақстандық конституционализмнің тағдыры негізінен биліктің үш тармағының өміршеңдігіне тікелей байланысты болмақ. Дегенмен де, конституциялық институттарды дамыту процесінде атқарушы билік құрылымының жүйелі түрде дамытылуының өте маңызды екендігі жасырын емес.

Қазақстандық құқықтық мемлекеттің конституциялық моделінің іс жүзінде табысты орындалуының басты шарты оның тұрақтылығы мен ұзақ мерзімділігінде екенін де ұмытпағанымыз жөн. Сондықтан конституционализмді орнықты ету үшін қазақстандық құқықтық мемлекеттіліктің конституциялық моделіне қажетті жақсартулардың, түзетулердің тек бүгінгі қолданыстағы Конституция нормаларының, ережелерінің, принциптерінің, механизмдерінің, процедураларының негізінде - оларды түсіндіру, оларға өзгертулер мен толықтырулар енгізу арқылы жүзеге асырылуы мейлінше маңызды. Міне, осынау стратегиялық мақсаттар мен міндеттерді шешу барысында орталық рөл, әрине, атқарушы билікке тиесілі.

Қазіргі жағдайдағы атқарушы билік - бұл көлбеу және тік бағыттағы құрылымдары бар күрделі мемлекеттік организм. Атқарушы биліктің барлық құрылымдық элементтерінің өздеріне лайықты конституциялық жолмен ресімделген өкілеттіктері, ерекшеліктері болады. Олардың мемлекеттік басқару және мемлекеттік құрылыс нысандарындағы өзгешеліктері алдын ала келісіледі. Сөйтіп, бүгінгі таңда атқарушы билік органдары жалпы және арнайы құзыреттері бар алқалы және жеке, орталық және жергілікті органдардың басын біріктірген көп салалы һәм көп функционалды күрделі жүйені құрайды. Ал, бұл өз кезегінде сөз жоқ, олардың өкілеттіктерін нақты белгілеп, қызметтерінің үйлестірілуін қамтамасыз етіп отыруға мүмкіндік беретін құқықтық базаның болуын талап етеді.

Жоғарыда атап өткеніміздей, атқарушы биліктің қызметі Ата заңымыздың 3-бабының төртінші тармағында бекітілген мемлекеттік билікті үш тармаққа бөлу принципінің шегінде жүзеге асырылады. Әрі сол біртұтас атқару жүйесінің шегінде барлық басқару деңгейлері бойынша функциялар, орталық және жергілікті атқарушы органдардың арасындағы өкілеттіктер жүйелі түрде бөлінуі қажет. Сонымен, қазіргі ең басты мақсат, барлық конституциялық институттарды реформалау жұмыстарын аяғына дейін жеткізу болып табылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес атқарушы билік органдарының біртұтас жүйесіне үкімет, орталық атқарушы органдар, сондай-ақ ведомстволар және жергілікті атқарушы органдар жатады. Қазақстан Республикасының Үкіметі - мемлекеттің орталық атқарушы органы. Үкімет жұмысының нәтижесіне қарап елдегі тұрақтылық туралы ой түюге болады. Үкімет - мемлекет жүйесіндегі басты функционалды орган. Сондықтан да мемлекетті дамытудағы басты жауапкершілік соған жүктеледі. Осынау ауқымды міндетті орындаудың деңгейі мен көлемі, қарқыны мен моделі әр мемлекетте әртүрлі болуы мүмкін.

Қазақстан Республикасының Президенті Н. Назарбаев айтқандай, бұрынғы КСРО-дан Қазақстанға ешбір әзірлігі жоқ, ұйымдастырылуы нашар мемлекеттік басқару мұраға қалды. Сондықтан тәуелсіз мемлекет мәртебесіне ие болған бірінші күннен бастап-ақ, Қазақстан Республикасында мемлекеттік құрылыс, биліктің заң шығарушы және атқарушы органдарын жасақтау, экономикалық және құқықтық реформаларды жүзеге асыру жөніндегі ауқымды жұмыстар қанатын кеңге жая бастады2. Осы бағдарламаның аясында Қазақстан Республикасының Үкіметі бастаған атқарушы органдардың жүйесі түгел өзгеріске ұшырап, жетілдіру бағытындағы жұмыстар күні бүгінге дейін жалғасын табуда.

Атқарушы билік жүйесінде дербес конституциялық институт ретінде Қазақстан Республикасының Үкіметіне орталық орын бөлінеді. Қазақстан Республикасы Конституциясының 64-бабының бірінші тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі атқарушы органдардың жүйесін басқарады, сондай-ақ, олардың қызметіне басшылық жасайды, оны үйлестіреді және оған бағыт-бағдар нұсқайды. Осы мақсатпен Үкіметке экономика, қаржы, әлеуметтік-мәдени, құқық қорғау, әкімшілік-саяси құрылыс салаларындағы қызметтерде кең өкілеттіктер берілген.

Еліміздің алдында тұрған басты мақсаттардың бірі - ең маңызды міндеттер мен өкілеттіктерді орындауға жұмылдырылған, жаңа мақсаттарды жүзеге асыруға бейім, қабылданатын шешімдер үшін жауапкершілікті мойнына ала алатын, ұлттық мүдделерді қорғаушы ықшам әрі кәсіби үкімет құру. Осындай талаптарға сай Қазақстан Республикасының Үкіметін құру және қызметін ұйымдастыру мәселелері, оның өтпелі кезеңдегі міндеттерін қоса алғанда бұрын да қарастырылғанмен Қазақстан ғылымында үкімет өкілеттігінің құқықтық проблемалары мен оларды мемлекеттік биліктің бөліну принциптеріне сәйкес жүзеге асыру жөнінде толыққанды талдаулар жоқ.

Қазақстанның орталық атқарушы органының өкілеттігі жөніндегі теориялық және іс жүзіндегі көзқарастар, мәселен, Қазақстанның және жақын шет елдердің ғылыми әдебиеттерінде әлі сол ғылыми ұғыну дәрежесінде. Осыларды ой елегінен өткізе отырып, біз Үкіметтің міндеттері, оларды жетілдіру тәсілдері және жүзеге асырудағы проблемалар туралы теориялық һәм практикалық тұрғыда зерттеудің аса маңызды, кешіктіруді күттірмейтін шаруа екендігін айтқымыз келеді.

Бұған дейін атап өткеніміздей, біртұтас мемлекеттік биліктің бөліну ұстынына сәйкес Қазақстан Республикасы Үкіметінің міндеті мен өкілеттігіне байланысты мәселелер, оларды дамыту проблемалары мемлекеттану ғылымдарында ерекше орын алады әрі мемлекет және құқық, құқықтың басқа да маңызды салаларының құрамдас бөлігі болып табылады.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігінің әрмен қарай орныға түсуі және осыған қатысты проблемалар әрқашанда мемлекеттік атқарушы органдардың қызметтерін дамыту істеріне тікелей байланысты. Демек, мемлекеттің орталық атқарушы органы ретінде билікті бөлу принципіне сәйкес Үкіметіміздің міндеті мен өкілеттігі жөніндегі мәселелерге зор мән берілуі кездейсоқтық емес екен.

Қазір бұл мәселе күн тәртібіне жаңаша қойылған. Өйткені, бұрынғы кеңестер одағы аумағындағы мемлекеттердің жұмыс істеу жағдайы мүлдем өзгерген. Толық егемендік алған мемлекеттер өмірдің барлық салаларында түбегейлі қайта құру жұмыстарын жүргізіп, ұйымдық-басқару, реттеу, ықпал ету процестеріндегі өздерінің шығармашылық рөлін арттыру жолында тиісті шаралар қолдануда. Оның үстіне, әлемдік деңгейдегі жағдайлар да көп өзгеріске ұшырап, мемлекеттерден аталмыш мәселеге деген көзқарастарын, іске асыратын шешімдерін қайта қарауды талап етуде.

Тіпті кезінде Аристотельдің, Платонның, Цицеронның, Дидроның, тағы басқа әйгілі ойшылдардың еңбектерінде бүгінгі үкіметтің қызметін, оның міндеті мен өкілеттігін көз алдына елестеткендей идеялар орын алған болатын. Осы философтар мен ғалымдар қоғамның гармониялық өмір сүруін қамтамасыз ете алатындай құқық пен мемлекеттік билік арасындағы байланысты, өзара ықпалдастықты анықтауға әрекет жасаған еді. Құқықты мойындайтын, әрі сонымен шектелген мемлекеттік билік, атқарушы билікті қоса алғанда, ертедегі ойшылдардың пікірінше, нағыз әділетті мемлекет деп бағаланды3. Алайда, бұл ғұламалардың еңбектері атқарушы биліктің міндеті мен өкілеттігі жөніндегі мәселелердің тек бастапқы кезеңдерін ғана қамтитын.

Үкіметтің міндеті мен өкілеттігіне қатысты мәселелерге алғашқы буржуазиялық мемлекеттер құрылған тұста үлкен мән беріле бастады. Феодализм дағдарысқа ұшыраған XV-XVІ ғасырларда мемлекет туралы тұңғыш буржуазиялық ілім қаланды. Осы мәселелерге Ш. Монтескье, Ж. Руссо, Д. Локк, Т. Гоббе, Г. Гегель, И. Кант сияқты ғалымдар зор көңіл бөлді. Бұл ғалымдардың зерттеулерінде тежемелік және тепе-теңдік жүйелерін пайдалану арқылы билікті бөлу, мемлекеттік тәуелсіздік секілді саяси-құқықтық санаттардың теориялық нұсқалары көрініс тапты.

Үкіметтің қызметі мен міндеті, өкілеттігі жөнінде бірінші мәрте мемлекеттік биліктің бөліну теориясының негізін қалаушы Ш. Монтескьенің еңбектерінде сөз болды. Ол өзінің әйгілі Заңдардың рухы туралы, Парсы хаттарың атты жұмыстарында алғаш рет мемлекеттік биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлінуі жөнінде мәселе көтерді. Ғалым өзінің осынау шығармаларында биліктің бөліну теориясы принциптерін баяндап, мемлекет билігінің әрбір тармағының негізгі міндеттері мен өкілеттіктерін анықтап берді. Өзінің мағынасы бойынша біртұтас саналатын мемлекеттік билікті жеке тармақтарға бөлу және олардың міндеттері мен өкілеттіктерін анықтау бағытындағы Ш. Монтескьенің зерттеулері мемлекеттің мәнін түсіндіру барысындағы үлкен қадам болды, әрі мемлекет туралы ілімнің әрмен қарай дамуына зор септігін тигізді.

Кеңестік замаңда үкіметтің міндеті мен өкілеттігі жөніндегі мәселелер негізінен биліктің бөлінуінің жалпы теориясы көзқарасымен зерттелді. Осы тұрғыда К. Бельский, Ю. Козлов, М. Крутоголов сияқты құқықтанушылардың жұмыстары біршама назар аударарлықтай4. Алайда, егер кеңестік авторлардың мемлекет туралы барлық мәселеде таптық көзқарасты ұстанатындығын ескеретін болсақ, аталмыш проблемалардың қайсыбір тұстарының жете талданбай қалғанын аңғару қиын емес.

Мемлекеттік басқару және атқарушы билікке байланысты мәселелерді кеңес дәуірінде зерттеген қазақстандық ғалымдардың еңбектерінің ішінен М. Т. Баймахановтың, Л. М. Вайсбергтың, С. З. Зимановтың, В. А. Кимнің, Ғ. С. Сапарғалиевтің, С. Сәбікеновтың , С. С. Сартаевтың, С. Ф. Ударцевтың жұмыстарын ерекше атап өтуге болады.

Бұл және басқада ғылыми еңбектер жалпы алғанда мемлекеттік басқаруды жетілдіруде, соның ішінде үкіметтің міндетін дамытуда теориялық һәм практикалық жағынан үлкен рөл атқарды. Ғалымдар өздерінің зерттеулерінде мемлекеттің орталық атқарушы органы - Министрлер кабинетінің өз міндеттерін орындау барысында туындайтын негізгі проблемаларды КСРО жағдайында ашып көрсетеді.

Республикамыздың маңызды заңнамалық актілерінің жобаларын жасауға белсене ат салысқан Қазақстан Республикасы ҰҒА-ның академигі, заң ғылымдарының докторы, профессор С. С. Сартаевтың рөлін осы жерде айырықша тілге тиек еткіміз келеді. Ол Қазақ КССР Президенті лауазымын енгізу жөніндегі ұсыныстың бірден-бір бастамашысы, Президент қызметін құру туралы заң жобасы авторларының бірі болды. Сондай-ақ, әйгілі ғалым “Қазақ КССР-індегі тілдер туралы” заңның, “Қазақ КССР-інің мемлекеттік тәуелсіздігі туралы” декларацияны, “Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы”, “Жергілікті өкілетті және атқарушы органдар туралы” конституциялық заңдардың және тағы басқа көптеген заңдардың дүниеге келуіне үлкен септігін тигізді.

Қазақстанның атақты ғалымы еліміздің Үкіметін, оның ұйымдастырушылық және шығармашылық қызметі бүкіл мемлекеттік биліктің қарымдылығын таныта алатын орган ретінде көрсетті. Оның жасаған теориялық қорытынды пікірлері Қазақстанда кәсіби үкіметтің дамып жетілуі үшін өзінің құндылығын ешқашанда жоғалтпақ емес.

Қазіргі уақытта атқарушы биліктің проблемалары мен үкіметтің қызмет жағдайын зерттеп жүрген ресейлік ғалымдардың жұмыстарының арасынан З. Гадыльшинаның “Правовое положение Кабинета министров - Правительства Республики Татарстан”, Б. Елисеевтың “Система органов государственной власти в Российской Федерации”, Л. Калининаның “Исполнительная власть в ее организационно-правовых формах”, В. Пронинаның “Совершенствование законодательства об органах исполнительной власти и управления” деп аталатын еңбектерін ерекше атауға болады. Бұл зерттеулерінде ресейлік ғалымдар қоғамды реформалау және демократияландыру барысындағы мемлекеттік құрылыс жүйесіндегі үкіметтің жауапкершілігі мәселелерін қарастырады.

Үкіметтің ұйымдастырылуын және қызметін, оның өтпелі кезеңдегі міндетін зерттеген қазақстандық ғалымдардың жұмыстарының арасынан М. Т. Баймахановтың, З. Ж. Кенжалиевтың, В. А. Кимнің, О. К. Қопабаевтың, А. К. Котовтың, Г. С. Сапаргалиевтың, С. С. Сартаевтың, С. Сәбікеновтың, М. А. Сәрсенбаевтың ғылыми еңбектерін бөлекше атауға болады. Бұл еңбектер мемлекеттің орталық атқарушы органының қызметін жетілдіруге айтарлықтай үлес қосты.

Бүгінгі таңда жалпы атқарушы билік пен Үкіметке қатысты мәселелерді зерттеп жүрген қазақстандық ғалымдардың еңбектерінің арасынан Н. Жапарқұловтың “Компетенция Правительства Казахстана: проблемы теории и практики”, Т. Донақовтың “Проблемы нормотворческой деятельности исполнительных органов Республики Казахстан”, А. Истаевтың “Конституционно-правовые основы нормотворческой деятельности Правительства Республики Казахстан”, Ж. Медиеваның “Правовые проблемы совершенствования деятельности местных исполнительных органов Республики Казахстан”, Р. Наурызбаевтың “Правотворческая деятельность Правительства Республики Казахстан”, Д. Нұрпейісовтың “Парламент и Правительство Республики Казахстан: юридико-политические аспекты взаимодействия”, К. Сафиновтың “Правительство Республики Казахстан на переходном этапе”, - деп аталатын жұмыстарын айрықша атауға болар еді. Аталған зерттеушілер Қазақстан Республикасы Үкіметінің ұйымдастырылуы мен қызметіне байланысты көптеген проблемалық мәселелерге жан-жақты талдаулар жасайды. Үкіметтің қоғамды мемлекеттік басқару жөніндегі конституциялық өкілеттігін жүзеге асыру барысындағы ішкі қызмет тәсілі мен нысандарын сөз етеді. Авторлар мемлекеттің барлық атқарушы органдары жүйесінің ең жоғары жетекші органы ретінде ел үкіметі қызметінің нормативтік негіздерін қарастырады. Дегенмен де, Қазақстан Республикасы Үкіметінің міндеті мен өкілеттігін құқықтық реттеуде біраз проблемалар бар. Яғни, мемлекеттің атқарушы билігінің ең тиімді жүйесін құру үшін бүгінгі таңда қол байлау болып отырған біраз мәселелерді тездетіп шешу керек. Жоғарыда атап өткеніміздей, Қазақстан Республикасы Үкіметінің өз міндеті мен өкілеттігін жүзеге асыру жағдайына байланысты көптеген проблемалық мәселелердің қазақстандық белгілі ғалымдардың еңбектерінде жан-жақты зерттелгендігіне қарамастан, республикамызда соңғы уақыттарда белең алған әлеуметтік-экономикалық және саяси түбегейлі өзгерістерді ескере отырып, бұрынғы қол жеткізгендерімізбен шектеліп қалмай жаңа теориялық ізденістерге ұмтылуымыз қажет. Сонымен, жалпы мемлекеттің атқарушы билігінің міндеттеріне, соның ішінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің міндеті мен өкілеттігіне қатысты проблемалар еліміздің заң ғылымы саласында толық игеріліп біткен жоқ деп айтуға негіз бар екен. Оған себеп, біріншіден, үкіметтің қызметінің объективті түрде бағалана басталғанына не бәрі бірнеше жылдар ғана болды, нақтырақ айтқанда, бұған Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін ғана қол жеткізілді. Ал, он бес жылдан астам шамасында дегенің ғылым үшін, әрине, аса көп мерзім емес. Екіншіден, аталмыш мәселеге көпшілік жеңіл-желпі қарайды, олардың ойынша, бұл билік тармағының атауы оның міндетімен тікелей байланысты, яғни, бар-жоғы заңды орындаушы билік. Бірақ бұл, әлбетте, өте қате пікір. Біздіңше, республика үкіметінің және оның басқа да атқарушы органдарының міндеттері мен өкілеттіктері тек “атқару” (“орындау”) ұғымымен шектелмеуі тиіс. Үкіметтің қызметі ең алдымен адамға, оның мүддесі мен ізгілігіне бағытталғаны жөн. Бұл - демократиялық даму жолын таңдаған кез келген мемлекетке қойылатын бірден-бір басты талап. Міне, өтпелі кезеңнің ауыр жүгін мойнына артқан Қазақстан Республикасы Үкіметінің міндетін де тап осы тұрғыдан қараған дұрыс болмақ.

Дипломдық жұмыстың құрылымы . Кіріспеден, екі бөлімнен, бес тараушадан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 БИЛІКТІ БӨЛУ ҚАҒИДАСЫНА СӘЙКЕС ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҮКІМЕТІ ҚҰЗЫРЕТІНІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Үкіметтің мемлекет қызметінің құрамдас бөлігі ретінде

Жоғарыда айтқанымыздай, үкімет белгілі бір функцияларға, оның ішінде алдымен мемлекет қызметінен туындайтын функцияларға ие. Сондықтан, біздің ойымызша, мемлекет пен оның қызметі туралы мәселені қозғағанда үкімет қызметінің пайда болуы мен дамуының алғашқы баспалдағы ретінде қарау керек.

Бүгінгі таңда біз өз өмірімізді мемлекетсіз елестете алмаймыз. Осыдан 4-5 мың жылдар бұрын пайда болған мемлекеттік құрылымдар ғасырлар бойы жетіліп, даму үстінде. Бұл даму табиғи диалектикалық процесс болып табылады, оның барысында мемлекеттің мақсаты мен қызметіне деген, оның қоғам өміріндегі алатын орнына деген көзқарас өзгеріп отырады.

Бұл, “тарихи процесс жетілмеген, дамымаған мемлекеттің дамыған мемлекет болуға, қазіргі тарихи кезеңде орын алып отырған барлық объективтік және субъективтік білімді қамтитын және түрлі тарихи жағдайлардың ерекшелігін бейнелейтін мемлекет болуға көшуін білдіреді. Сонымен, мемлекеттің үдемелі қозғалысы тек қана субъективтік факторлардың нәтижесі болып табылмайды . . . ” 5.

Кеңес дәуіріндегі мемлекеттің тек бір ғана тап теориясының жолын ұстаушылығы, яғни басқа концепциялар мүлдем шеттелуі, “оларға жан-жақты талдау жасамастан, олардың пайдаға асатын тиімді жағын табуға әрекеттенбей буржуазиялық тап ретінде қарау”6. Ондай ұстанымның өміршең емес екендігін көрсетті. Мемлекетті басқа ілімдердің жетістіктерін пайдаланбай, тек бір ғылыми теорияның шеңберінде құруға ұмтылу мемлекеттің тұтас алғанда қоғамның қарқынды дамуына үлкен зиянын тигізеді.

Бүгінгі таңда біздер ғылымға деген бір жақ көзқарастың тиімсіз екенін ащы да болған шындық тәжірибе негізінде мойындауға мәжбүрміз. Үйткені кезкелген ілім тек қана таза субъективтік позициядан тұрмайды, ол сондай-ақ өмірде кездесетін объективтік шындық негізіндегі нақты фактілерге сүйенеді.

Ресей академигі В. В. Лазарев әділ түрде атап көрсеткендей, мемлекет жөнінде түрлі теориялардың көп болуы мемлекеттің әлеуметтік құбылыс ретінде тек күрделі, жанжақты болып қоймай, оның бұрынғы және қазіргі формаларының да әртүрлі болуы, сондай-ақ мемлекеттің саяси билікті жүзеге асыруы оның іс-әрекеті әртүрлі әлеуметтік таптар мен топтардың мақсат-мүдделеріне тікелей әсер етеді. Мұның өзі түрлі авторлардың әртүрлі идеологиялық ұстанымда және философиялық тәсілдер пайдалануына байланысты.

Бұл көзқарастардың шынайылығы қоғам дамуының әртүрлі кезеңдерінде жалпы адамзаттық ақыл-ойдың даму деңгейін айқындайды. Мұның үстіне “мемлекет туралы әртүрлі ілімнің өсіп, дамуы ол ілімдердің мемлекет механизмінің қоғамдық маңызы, құрылымы, атқаратын қызметі бойынша алдын ала анықталады”7.

Қоғамдағы демократиялық қайта құруды түбегейлі жүзеге асыруда, бір жағынан, мемлекеттегі жағымсыз жағдайлардың жағымды жағына қарай өзгеруі, екінші жағынан, оның бүкіл қоғамды ұйымдастырудағы алатын орнына сипаттама беру және оның жаңа қызметі мен міндеттерін арттыра түсу болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.