Статистикалық физика.Физикалық кинетика негіздері оқулығы бойынша электрондық оқулық құру тақырыбын

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1. ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ЖАСАУДЫҢ НЕГІЗГІ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1. Электронды оқулық дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. Электрондық оқулықтың мазмұны мен құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.3 Электрондық оқулықтарға қолданылатын негізгі ережелер ... ... ... ... ... ...
1.4. Электронды оқулықты жасауға әдістемелік нұсқаулар ... ... ... ... ... ... ..
2. СТАТИСТИКАЛЫҚ ФИЗИКА. ФИЗИКАЛЫҚ КИНЕТИКА НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1. Статистикалық физиканың негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.1.Статистикалық физика заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.2. Жүйенің макроскопиялық және микроскопиялық күйлері ... ...
2.1.3. Гиббстің . функциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2. Кванттық статистика физикасының элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2.1. Планк осцилляторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2.2. Бозе.Эйнштейннің статистикалық үлестірілуі ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2.3. Ферми.Дирактың кванттық статистикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3.Физикалық кинетиканың элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.1. Больцманның кинетикасы теңдеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.2. Релаксация уақытын жуықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.3. Тасымалдау теңдеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.4. Бір және көп компонетті жүйелердегі тепе.теңдіктегі емес процестер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3. ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .62
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 64
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66

Дипломдық жоба тақырыбының өзектілігі. Жоғары кәсіби білім беру жүйесі мемлекеттің экономика, ғылым және әлеуметтік орта салаларының құрылуы мен өсуіне зор ықпал ететін мамандарды дайындаудың негізі болып табылады. Сондықтан да жоғары оқу орындарында студенттерді дайындау жүйесін дамытуда мемлекет тарапынан көп көңіл бөлінетіні кездейсоқ емес. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында жоғары кәсіби білім беруді қалыптастырудың қажетті нәтижелерінің бірі ретінде «әлеуметтік орта мен экономика салаларының барлық түрлерімен салыстырғанда білім беруді алға дамыту, қоғамды дамытудың барлық облыстарында әлеуметтік экономикалық прогрестің маңызды шарты ретінде білім беру саласының дамуына әсерін тигізетін қоғамдық пікірді қалыптастыру» берілген. Шындығында, бұндай нәтижелерге республикада жоғары білім беру жүйесінің мазмұндық, әдістемелік және ресурстық базаларын қалыптастырмай тұрып қол жеткізу мүмкін емес. Бұл үшін жоғары оқу орындарында студенттерді дайындаудың педагогикалық және әдістемелік салаларында маңызды зерттеулер жүргізу қажет.
Информатиканың қазіргі мезгілдегі даму кезеңін телекоммуникациялық деп сипаттауға болады. Бұл ақпарат пен білімнің қатынас аймағы. Кәсіби білім тез ескіретіндіктен оны тұрақты түрде жетілдіріп отыру керек. Қашықтан оқыту формасы бүгінде, уақыт және кеңістік белдеулерінен тәуелсіз, көпшіліктің өз бетінше үздіксіз жалпы білім алу жүйесін, өзара ақпарат алмасуын қалыптастырады және жүзеге асырады. Одан басқа, қашықтан оқыту жүйесі әлеуметтік жағдайына (оқушыға, студентке, азматтар мен әскерилерге, жұмыссыздарға) қарамастан және еліміз бен шет елдің кез-келген ауданында тұрса да адамның білім және ақпарат алу құқығын қамтамасыз етеді.
Жоғары оқу орындарындағы статистикалық физиканы оқытудың зерттеулері мен талдауларынан физиканы оқытуда оқу құралы ретінде қолданылатын аздаған электрондық ресурстардың сапасы жеткіліксіз болып отырғанын көреміз. Олар республиканың жоғары оқу орындарында статистикалық физика оқытуда қолданылатын әдістемелік жүйелердің талаптарына сәйкес келмейді және олар мазмұндық және әдістемелік жағынан жеткіліксіз болып отыр. Көбіне бұндай ресурстар информатиканы оқыту әдістемесі мен дидактика саласының мамандарының қатысуынсыз программистердің көмегімен жасалған. Физика бойынша электрондық ресурстардың сапасы ешкімнің тексеруінсіз қолданылуда. Сонымен бірге, жоғары оқу орындары жүйесі үшін физикада электрондық ресурстардың тиімділігін арттыруда қойылатын талаптар мен критерийлер жүйесі жасалмаған.
Нәтижесінде студенттерге статистикалық физиканы оқытуда республикалық білім беру жүйесіне және оның кредитті-рейтингілік жүйесіне негізделген сапалы, тиімді және барлық талаптарға жауап беретін электрондық ресурстар жасалатын педагогикалық зерттеулер жүргізу керек. Осы айтылған мәселелер зерттеу тақырыбының көкейтестілігін білдіреді.

1. Ноздрев В.Ф., Сенкевич А.А. Курс статистической физики. Москва. Высшая школа. 1969.
2. Сирота Н.Н. Термодинамика и статистическая физика. Минск. Высшая школа,1969.
3. Румер Ю.Б., Рывкин М.М. Термодинамика статистичнская физика и кинетика. Москва «наука» 1972.
4. Задачи по термодинамике и статистической физике. Под.ред.П.Ландсберга.Москва,Мир,1974.
5. Истеков К.К., Косов В.Н., Д.П.Стрыгин Статистическая физика. Основы физической кинетики. Алматы. ТОО Триумф «Т» 2007.
6. Серова Ф.Г., Янкина А.А. Задачник-пратикум по термодинамике. Москва, Просвещение,1972.
7. Ландау Л.Д., Лифшиц Е.М. Статистическая физика. Курс теоретической физики. Москва, Просвещение, 1985.
8. Базаров И.П. Термодинамика и статистическая физика. Москва, Изд-во МГУ, 1989.
9. Кондратьев А.С., Ромков В.С. Задачи по статистической физике. Москва, Высшая школа, 1992.
10. Василевский А.С., мултановский В.В. Статистическая физика и термодинамика. Москва «Просвещение» 1985.
11. Леонтович М.А. Введение в термодинамику. Статистическая физика Москва «Наука» 1983.
12. Васильев А.М. Введение в статистическую физику Москва «Высшая школа» 1980.
13. Терлецкий Я.П. Статистическая физика Москва «Высшая школа» 1973.
14. Зоммерфельд А. Термодинамика и статистическая физика. ИЛ, 1955.
15. Тимирязев А.К. Кинитическая теория материи. Угледгиз,1956.
16. Теңгебаев Т., Мыңжасарова Т. «Электронды оқулықтар – оқыту үрдісінде» Қазақстан мектебі - №7/2008
17. Ибрагимов У.М., Абдиева З.А. HTML & CSS. Электронный учебник / Свидетельство о гос. регистрации объекта интеллект. собст. №288 от 14.04.2009
18. Иванов В.Л. «Структура электронного учебника» «Информатика и об-разование» ,2001-9.
19. А.Абубаева «Электронды оқулықтарды пайдалану, Информатика негіздері.» Алматы. №4 – 2006.
20. «Дәстүрлі және электрон-дық оқытуды кіріктіру.» Қазақстан мектебі, №7,8 – 2006.
21. Е.Ы.Бидайбеков, С.Г.Григорьев, В.В.Гришкун. «Создание и использование образовательных электрон-ных изданий и ресурсов» Алматы, 2006.

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. ЭЛЕКТРОНДЫ ОҚУЛЫҚ ЖАСАУДЫҢ НЕГІЗГІ
ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...6
1.1. Электронды оқулық
дайындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 6
1.2. Электрондық оқулықтың мазмұны мен
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
1.3 Электрондық оқулықтарға қолданылатын негізгі
ережелер ... ... ... ... ... ...
1.4. Электронды оқулықты жасауға әдістемелік
нұсқаулар ... ... ... ... ... ... ..

2. СТАТИСТИКАЛЫҚ ФИЗИКА. ФИЗИКАЛЫҚ КИНЕТИКА
НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1. Статистикалық физиканың
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.1.Статистикалық физика
заңдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.2. Жүйенің макроскопиялық және микроскопиялық күйлері ... ...
2.1.3. Гиббстің -
функциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
2.2. Кванттық статистика физикасының
элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2.1. Планк
осцилляторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
2.2.2. Бозе-Эйнштейннің статистикалық
үлестірілуі ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2.3. Ферми-Дирактың кванттық
статистикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3.Физикалық кинетиканың
элементтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3.1. Больцманның кинетикасы
теңдеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3.2. Релаксация уақытын
жуықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3.3. Тасымалдау
теңдеуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
2.3.4. Бір және көп компонетті жүйелердегі тепе-теңдіктегі емес
процестер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

3. ПРАКТИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ..62

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ..64

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 66

КІРІСПЕ

Дипломдық жоба тақырыбының өзектілігі. Жоғары кәсіби білім беру жүйесі
мемлекеттің экономика, ғылым және әлеуметтік орта салаларының құрылуы мен
өсуіне зор ықпал ететін мамандарды дайындаудың негізі болып табылады.
Сондықтан да жоғары оқу орындарында студенттерді дайындау жүйесін дамытуда
мемлекет тарапынан көп көңіл бөлінетіні кездейсоқ емес. Қазақстан
Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасында
жоғары кәсіби білім беруді қалыптастырудың қажетті нәтижелерінің бірі
ретінде әлеуметтік орта мен экономика салаларының барлық түрлерімен
салыстырғанда білім беруді алға дамыту, қоғамды дамытудың барлық
облыстарында әлеуметтік экономикалық прогрестің маңызды шарты ретінде білім
беру саласының дамуына әсерін тигізетін қоғамдық пікірді қалыптастыру
берілген. Шындығында, бұндай нәтижелерге республикада жоғары білім беру
жүйесінің мазмұндық, әдістемелік және ресурстық базаларын қалыптастырмай
тұрып қол жеткізу мүмкін емес. Бұл үшін жоғары оқу орындарында студенттерді
дайындаудың педагогикалық және әдістемелік салаларында маңызды зерттеулер
жүргізу қажет.
Информатиканың қазіргі мезгілдегі даму кезеңін телекоммуникациялық деп
сипаттауға болады. Бұл ақпарат пен білімнің қатынас аймағы. Кәсіби білім
тез ескіретіндіктен оны тұрақты түрде жетілдіріп отыру керек. Қашықтан
оқыту формасы бүгінде, уақыт және кеңістік белдеулерінен тәуелсіз,
көпшіліктің өз бетінше үздіксіз жалпы білім алу жүйесін, өзара ақпарат
алмасуын қалыптастырады және жүзеге асырады. Одан басқа, қашықтан оқыту
жүйесі әлеуметтік жағдайына (оқушыға, студентке, азматтар мен әскерилерге,
жұмыссыздарға) қарамастан және еліміз бен шет елдің кез-келген ауданында
тұрса да адамның білім және ақпарат алу құқығын қамтамасыз етеді.
Жоғары оқу орындарындағы статистикалық физиканы оқытудың зерттеулері
мен талдауларынан физиканы оқытуда оқу құралы ретінде қолданылатын аздаған
электрондық ресурстардың сапасы жеткіліксіз болып отырғанын көреміз. Олар
республиканың жоғары оқу орындарында статистикалық физика оқытуда
қолданылатын әдістемелік жүйелердің талаптарына сәйкес келмейді және олар
мазмұндық және әдістемелік жағынан жеткіліксіз болып отыр. Көбіне бұндай
ресурстар информатиканы оқыту әдістемесі мен дидактика саласының
мамандарының қатысуынсыз программистердің көмегімен жасалған. Физика
бойынша электрондық ресурстардың сапасы ешкімнің тексеруінсіз қолданылуда.
Сонымен бірге, жоғары оқу орындары жүйесі үшін физикада электрондық
ресурстардың тиімділігін арттыруда қойылатын талаптар мен критерийлер
жүйесі жасалмаған.
Нәтижесінде студенттерге статистикалық физиканы оқытуда республикалық
білім беру жүйесіне және оның кредитті-рейтингілік жүйесіне негізделген
сапалы, тиімді және барлық талаптарға жауап беретін электрондық ресурстар
жасалатын педагогикалық зерттеулер жүргізу керек. Осы айтылған мәселелер
зерттеу тақырыбының көкейтестілігін білдіреді.
Зерттеу проблемасы аясында жарық көрген ғылыми еңбектерге, оқу-
әдістемелік құралдарға жасалған талдау, қазіргі кезеңде электрондық оқу
құралдарының сапасы, мазмұндық және әдістемелік қамтамасыз етілу жағдайы
мен оларға қойылатын талаптар арасындағы қарама-қайшылық бар екенін
көрсетті. Бұл менің зерттеуімнің тақырыбын Статистикалық физика.Физикалық
кинетика негіздері оқулығы бойынша электрондық оқулық құру тақырыбын
таңдап алуыма негіз болды.

Дипломдық жобаның міндеттері:
1. Электрондық оқулықтар жөнінде жалпы мәліметтер
2. Электрондық оқулықтарды жасау кезеңдері
3.Статистикалық физика. Физикалық кинетика негіздері бойынша
теориялық мәліметтерді толық қамту.
Дипломдық жобамның мақсаты- жоғары оқу орны студенттеріне статистикалық
физиканы оқытуда электрондық оқулық жинағын қолдану әдістемесін ұсыну,
студенттің статистикалық физика пәнін оқыту электронды оқулық жинағын
қолдану негізінде ұйымдастырылған әдістемеге сай жүргізілсе, онда
студенттердің білім деңгейі жоғарылап, өзіндік шығармашылық ойлау жүйесі
қалыптасып, материалды саналы игеру барысында біліктілік дағдыларының
қалыптасуына жағдай туады. Жоғары оқу орнындағы статистикалық
физика,физикалық кинетика курсын оқыту үрдісі.
Зерттеу пәні. Білім беру жүйесінің міндеті – ұлттық және жалпы
адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке
тұлғаны қалыптастыру, дамыту және кәсіби шыңдау бағытында білім беру үшін
жағдайлар жасау. Ол үшін мамандарды даярлау сапалы, жүйелі, жоспарлы болуы
керек. Оларды ойлаудың жаңа типімен қаруландыру, оқыту мен тәрбиелеу
үрдісінің жаңа технологияларын меңгерген мамандар қажет.
Зерттеу тәжірибесі. Дидактикалық, салыстырмалық, аналитикалық,
логикалық, құрылымдық жүйелік, функционалдық жүйелік, жалпылау әдістемесі
Жаңалығы. Әр саладағы ғылым мен іс тәжірибеде болашақ мұғалімдерді
кәсіптік даярлау мәселесі барлық уақытта негізгі орын алады. Осы бағытта
оқыту үрдісін ақпараттық технологиямен қамтамасыз ету жағдайларының өзгеруі
оқулықтардың дамуының жаңа кезеңі электронды оқулықтардың пайда болуына
алып келеді.
Дипломдық жобаның тәжірибелік қоры болып электронды оқулықтар туралы
жалпы түсінік, электронды оқулықтарға қойылатын жалпы талаптар,
мультимедиалық оқыту жүйелерін әзірлеу және материалдарды беру қағидалары,
электронды оқулықтарды жасаудың құралдары.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы:
Зерттеу тақырыбы бойынша алынған нәтижелерді жоғары оқу орындарында
студенттердің статистикалық физикадан білімдерін тереңдету мақсатымен
болашақ маманның кәсіби құзіреттілігін, пәнге деген қызығушылығын,
белсенділігін арттыру мақсатында оқу үдерісінде қолдануға болады.
Статистикалық физика.Физикалық кинетика негіздері пәнін оқытуда электронды
оқулықтар жинағын қолдану технологиясы Тараз Мемлекеттік Педагогикалық
Институтының жаратылыстану ғылымдары факультетінде оқу үрдістеріне
енгізілді.
Білім беру аумағындағы ресми құжаттар мен нормативтік материалдар;
зерттеу проблемасы бойынша отандық және шетел (философ, психолог, педагог)
ғалымдарының студенттердің өзіндік жұмыстары мен ақпараттандыру саласындағы
диссертациялық зерттеу еңбектері; жоғары оқу орындарының мемлекеттік жалпы
білім беру стандарты, типтік және жұмыс оқу жоспарлары мен бағдарламалары,
пәннің оқу-әдістемелік кешендері, компьютерлік оқыту бағдарламалары,
педагогикалық және әдістемелік пәндерден оқулықтар мен оқу құралдары;
инновациялық оқыту технологияларына қатысты педагогкалық зерттеулер.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Дипломдық жоба кіріспеден, 3 тараудан,
қорытындыдан, қолданған әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
Бірінші бөлімінде электронды оқулықтар туралы жалпы түсініктер,
электронды оқулықтарға қойылатын жалпы түсініктер, электронды оқулықтың
құрылымдық ұйымы және жұмыс режимдері талдаудан өткізілген.
Екінші бөлімінде статистикалық физика және физикалық кинетика
негіздері оқулығы бойынша жалпы теориялық мағлұматтары қамтылған. Оқулықта
термодинамикалық функциялармен олардың туындылары, фазалық өтулер, төменгі
температура термодинамикасы, фазалық кеңістіктегі үлестіру функциялары,
ықтималдылық және флуктуация теориялары, Больцманның кинетикалық теңдеуі,
Бозе-Эйнштейннің, Ферми-Дирактың кванттық статистикасы, сәулелену
статистикасы, тасымалдау құбылыстары талқыланған.
Үшінші бөлімінде статистикалық физика және физикалық кинетика
негіздері оқулығы бойынша электронды оқулықты жасау кезеңдері талқыланған.
Delphi программалық ортасында жобалау үрдісі сипатталған. Бағдарлама жасау
кезіндегі қолданылған құралдар және құрылу сатылары қарастырылады.
Дипломдық жобадағы зерттеу мәні қорытындыда талқыланған.

1. ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУЛЫҚ ЖАСАУДЫҢ НЕГІЗГІ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

1.1 Электронды оқулық дайындау

Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық, сондықтан
электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс.
Электрондық оқулық білімгердің уақытын үнемдейді, оқу материалын іздеп
отырмай, өтілген және ұмытып қалған материалдарын есте түсіруге зор ықпал
етеді. Себебі, білімгердің өзіне көрнекілік қолданған тиімді қажет
элементінің жанында жазуы болады.
Электронды оқулықтар – ғылыми негізде дайындалған педагогикалық
ақпараттық өнім. Электронды оқулықты дайындаудың негізі – модульдік
оқытудың педагогикалық теориясы болып табылады. Онда теориялық тақырыптар
кеңінен беріліп түсіндіріледі, графикалық иллюстрациялар, әртүрлі суреттер
арқылы теориялық білім толықтырылады. Электронды оқулық пен оқытудың
негізгі мақсаты – оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау,
сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту. Білім берудің кез келген
саласында электронды оқулықтарды пайдалану оқушылардың танымдық
белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға,
шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.
Электронды оқулықтың нәтижелілігі мынада:
– тез арада қайтарма байланыс болуын қамтамасыз етеді
(интерактивті қасиеті);
– қажетті ақпараттық материалдарды жылдам тауып алуға
мүмкіндік береді;
– гипермәтіндік түсіндіруден жан-жақты ақпараттық
материалдар алады;
– әрбір жеке тұлғаның білімін, білік іскерлігін әрбір
тараулар бойынша тексеруге, бағалауға мүмкіндік береді.
Электронды оқулықты мынадай жағдайларда қолдануға болады:
– теориялық материалды өз бетімен оқып – үйренуге, зерттеуге
мүмкіндік береді;
– сабақты иллюстрациялық материал ретінде жабдықтауда
көмектеседі;
– сабақта және сабақтан тыс уақытта өз бетімен әртүрлі
деңгейлі шығармашылық тапсырмалар орындауға мүкіндік
береді;
– емтиханға дайындық кезеңдерінде пайдаланылады.
Болашақ мұғалімдерді кәсіптік дайындауда электронды оқулықты қолдану
өте тиімді. Электрондық оқулықтың мазмұны білімгердің зерделі ойлау
қабiлетiн дамытуға бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi
қанағаттандыруы жеткiлiктi:
– қисынды ойлау жүйесінің қалыптасуы;
– жинақтылық;
– жүйелiлiк;
– эстетикалық көркемдiлiгi;
– жылдамдылығы және т.б.
Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
Электрондық оқулықтарды құрастыру технологиясы оқыту процесінің
заңдылықтарына негізделіп жасылып, бір –бірімен тығыз байланыстағы негізгі
төрт бөліктен тұрады. Олар:
1. Мотивациялық-мақсаттық;
2. Мазмұндық;
3. Операциялық;
4. Нәтижелік бақылау компоненттері.
Электрондық оқулықтардың мотивациялы –мақсаттық компоненттері
модульдерді (микромодульдерді) құрастырудан тұрады. Модуль дегеніміз –
жергілікті (локальды), жүйелік және функциональдық білім жиындары. Ол
оқушының өз танысдық әрекетін ұйымдастыратын түйіні болып саналады.
Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты: Оқыту процесін
үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс
қабілетін дамыту. білім берудің кез келген саласында Электрондық
оқулықтарды пайдалану білімгерлердің танымдық белсенділігін арттырып қана
қоймай ойлау жүйесін қалыптастыруға шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай
жасайды.
Мазмұны қиындау бір үлкен тақырыптың бөліктерін өткенде қосымша
бейнехабар және клиптер қажетті элемент болып табылады. Бейнеклиптер уақыт
масштабын өзгертуге және көріністерді тез немесе жәй түрде көрсетуге
пайдалы. Электрондық оқулық таңдап алынған хабарды көшіруге мүмкіншілік
туғызады. Электрондық оқулықтың ең қажет элементі – аудиохабарлар.
Электронды оқулықты классификацялау алдында олардың негізгі
параметрлерін қарастыру керек. Негізгі түрлері:
– электрондық оқулық түрі;
– пәндік және білім беру орталығы;
– білім беруде ұсынылатын деңгей;
– білім беруде ұсынылатын үрдіс типі;
– білім беруде ұсынылатын форма түрі;
– арнайы аудиториялар.
Электронды оқулықтың түрлері.
1) Электронды ақпараттық өнім:
– мәліметтер қоры;
– презентация;
– электронды журнал;
– электронды газет;
– мультимедиялық жазба.
2) Қағаз түріндегі электрондық оқулықтар және ақпараттық құжаттар:
– ғылыми еңбектер жинағы, статиялар;
– жарияланған газет журналдар;
– нұсқаулар;
– стандарт;
– құралдар;
– практикалық құралдар;
– практикалық басқару;
– оқулық;
– оқу құралы;
– хрестоматия;
– оқу-әдістемелік құралдар;
– оқу бағдарламасы (курс, пән);
– оқу жоспары;
– практикум;
– библиографиялық анықтама;
– католог;
– альбом, атлас;
– көркемдік басылым;
– антология;
– рефераттық жинақтар;
– экспресс – ақпарат;
– әдістемелік сілтеме;
– тестілер жинағы;
– білім беру жинағы;
– дәрістік конспект;
– жарнамалық – техникалық сипаттау;
– оқу сынақ үлгісінің мәліметтері;
– магистрлік диссертация;
– дипломдық жоба;
– бакалаврлық түлектік жұмыс;
– курстық жұмыс;
– есеп беру(оқу – ғылыми ізденіс жұмыстары);
– рефераттар.
3) Бағдарламалар жинағы:
– оқу орындарында басқару жүйесін автоматтандыру;
– ақпараттық және кітапханалық жүйесін автоматтандыру;
– әр түрлі техникалық оқытуды қамтамасыз ететін
бағдарламалық құрылғы;
– жүйелік бағдарламаны қамтамасыз ету;
– қолданбалы бағдарламаны қамтамасыз ету;
– қолданбалы бағдарлама құжаттары.
4) Электрондық оқыту құрылғыларына арналған инструменталды құжаттар:
– электронды оқулықтарды және оқыту жүйелерін құратын
инструменталды құралдар;
– электрондық тапсырмаларды құрастыратын инструменталды
құралдар;
– электронды тренажерларды құрастыратын инструменталды
құралдар;
– білімді бақылаудың электрондық жүйесі және
психофизиологиялық тесттер құрастыратын инструменталды
құралдар;
– электрондық зертханалық жұмыстарды құрастыратын арнайы
құралдар;
– электронды оқулықтар және қайталау құжаттарын құрастыратын
инструменталды құралдар;
5) Ақпараттық бағдарламалар жинағы:
– электрондық сөздік;
– электрондық анықтама;
– электрондық инциклопедия;
– ақпараттық іздеу жүйесі;
– ақпараттық шешу жүйесі;
– сараптамалық жүйе.
6) Электрондық оқыту құралдары:
– теориялық және технологиялық дайындаулар;
– электрондық оқулық;
– білімді бақылаудың электрондық жүйесі;
– практикалық дайындау құралдары;
– электрондық белгілер;
– электрондық тренажерлар.
7) Кешенді және көмекші құралдар:
– электрондық оқыту курсы;
– электрондық қайталау курсы;
– электрондық зертханалық тәжірибе;
– дамытуға негізделген компьютерлік ойындар.
8) Психофизиологиялық тесттер құру;
9) Арнайы Интернет жүйесі:
– вертуальды кітапхана;
– іздеу жүйесі;
– internet – катологы;
– сервистік ақпаратты іздеу;
– internet – трансляциясы.
Пәндік оқыту облысының әмбебап классификациясы, әрбір электронды оқыту
құралы мен ресурсын бірге анықтау мүмкін емес. Бұл ең біріншіден, әр түрлі
оқулықтағы көпсалалы тақырыптық бағыттарды қамтиды. Практика кезінде пәндік
(оқыту) классификациясының бірнеше облысы пайдалануы мүмкін. Практикада
негізгі кең таралған және көп қолданылатын пәндік (оқыту) классификация
облысының бірі – тақырыптық құрылымның жалпыға және мамандандырылған
оқытуға арналған түрі.
Оқыту үрдісінің түрі мен форумына электронды оқыту Қазақстан
Республикасының білім жүйесінде нақты тіркелген. Білім беру деңгейінің
классификациясына мектепке дейінгі, жалпы, мамандық бойынша және қосымша,
сонымен қатар мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларға білім беру жатады.

Білім деңгейі:
1) Мектепке дейінгі;
2) Жалпы білім;
– жалпы бастауыш білім;
– жалпы негізгі білім;
– жалпы орта(толық) білім;
3) Мамандық бойынша білім;
– бастапқы мамандық білім;
– орта мамандық білім;
– жоғарғы мамандық білім;
– жоғарғы оқу орнынан кейінгі мамандық білім;
– қосымша мамандық білім;
4) Мүмкіндіктері шектеулі тұлғаларға білім беру;
5) Білім беру түрлері:
– іштей оқу;
– кешкі оқу;
– сырттай оқу;
– қашықтан оқу;
6) Білім беру формалары:
– дәріс;
– семинар;
– практикалық сабақ;
– зертханалық сабақ;
– ойын сабақ;
– оқу ғылыми – зерттеу жұмыстары;
– педагогикалық өлшеулер және бақылау;
– сынақ;
– емтихан;
– өзіндік оқу іс-әрекеті;
– курстық және дипломдық жобалар.
Қазіргі кездегі ақпараттық құрылғыларды электронды оқулық құру және
пайдалану кезінде бұны бір ғана қолданушыға немесе пайдаланушыға ғана емес,
сонымен қатар бір аудиториядағы бірнеше пайдаланушыларға арнап шығаруда.
Олар:
– талапкерлер;
– зерттеушілер;
– оқытушылар;
– оқушылар;
– ата-аналар.
Электронды оқулық – комплексті емес біртұтас, дидактикалық,
әдістемелік, интерактивті программалық жүйе, ақпараттың әр түрлі формаларын
қолданып оқу материалынан кездесетін қиындықтарды артта қалдырады және
мультимедияның соңғы мүмкіндіктерін қолданып, ғылыми зерттеу әдістерін
толықтырады. Бұл жерде оқытудың түсінікті кең көлемде қарастырылған
материалы қолданылады. Дидактикалық заңдастырылған жалпы білім аспектілер,
әдістемелік аспектілер, арнайылап оқыту, негізгі пән немесе пәндер тобы
және электрондық оқулықтың программалық нақтылығымен өзара тығыз байланыста
болады. Жалпылай Электронды оқулық ұғымын анықтау әлі пайда болған жоқ,
бірақ электронды оқулық – ол программалық – әдістемелік комплекс, өзіндік
немесе мұғалімнің көмегімен білім курсындағы бөлімнің мүмкіндігін қамтиды.
Электронды оқулық немесе курс негізнен үш бөліктен құрастырылады: негізгі
ақпараттық курс бөлімінен тұратын презентациялық бөлім, алған білімдері
бойынша бекітілген жаттығулар, оқушының білімін көлемді түрде бағалау үшін
тесттер. Компьютерлік оқулық негізгі оқулықты, анықтаманы, есептеуіш
зертханалық жұмыстарды бір – бірімен байланыстырады. Электронды оқулық –
таныстыратын теориялық материал, білімнің көрсеткішіне қарай біліммен
жаттықтылуды қамтамасыз ететін, оқу процесін үзіліссіз дидактикалық
материалдармен қамтамасыздан-дыратын, сонымен қатар, ақпараттық іздеу,
математикалық және компьютерлік визуальдаумен имитациялық модельдеу
интерактивті кері байланыстармен шарт бойынша функцияларды үйренуге
арналған программалық комплексті жүйе. Электрондық оқулық барлық негізгі
функцияларды, теориялық материалдарды көрсету, бірінші білімді алып
қабылдауды көрсету, өзіндік білім алудың жаттығулары мен бақылау
көрсеткіштерін қамтамасызданады. Дидактикалық цикл процесін бірыңғай
компьютердің көмегімен оқу процесін ұйымдастырып, білімгерлердің білім
алуда уақыттарын үнемдеп, автоматты түрде дидактикалық циклді бір ғана
жұмыспен электрондық оқулықпен орындау керек. Оқыту процесі жаңаша түрде
орындалу үшін компьютермен диалогтық қатынасты дұрыс орынға қою керек.
Мультимедияның әдістемелік күші білімгерді дыбыспен, көрермендік бейнемен
тез қызықтырып, ақпараттық және көңіл – күйіне де көмек береді.
Мультимедиялық оқыту программасы бойынша WEB технологиясы таңдалды.
Мультимедиялық оқыту программасы соңғы жылдары орта мектептердің
стандарты бойынша WEB технологиясы таңдалды.

Талдауда қазіргі кездегі мультимедиялық технологияның ақпаратты
көрсетілген: Flash, JAVA аплеттері, ActiveX элементтері, аудио және видео,
VRML. Қазіргі ақпараттық технологияның мүмкіндіктері кең көлемді суреттерді
оқу материалы түрінде және басқарылатын анимациялар қолданылады. Үш өлшемді
графикада программалық нақтылау интернетке қосылған OpenGL технологиясы
ActiveX түрінде болады.

Тестіленген орта өзіндік жұмыс және кері байланыстың орындалуын
бақылау, жіберілген дұрыс емес жауаптарды анализдеп, көрсету.

1.2 Электрондық оқулықтың мазмұны мен құрылымы

Жоғарғы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың мемлекеттiк
бағдарламасының негiзгi бағыттарының бiрi – оқыту процесiн ақпараттандыру.
Аталған бағытты жүзеге асыру үшiн жаңа буын оқулықтарын электрондық
вариантқа аудару қажет.
Білім жүйесін ақпараттандырудың бірден-бір жолына оқу үрдісінде
электронды оқулықтардың кең ауқымды көлемде қолданылуын айтуымызға
болады. Университет, колледж оқытушылары өткізілетін пәннің мазмұнына
сәйкес электронды оқу залында, лингафон кабинеттерде электронды
басылымдарды сабақтарында пайдаланып отырады.
Электронды немесе компьютерленген оқулық қағазға басылған кітапқа
қосымша болып есептеледі. Баспа өнімдерімен салыстырғанда ЭО-ға жаңа
мәліметтерді енгізуге де, оны жаңғыртып отыруға да қолайлы. ЭО – білім
беруде пайдаланатын әдебиеттердің жаңа буыны, жаңа өкілі. Ол дәстүрлі
оқулықтардың барлық жетістіктері мен компьютерлік технологияны бір-бірімен
байланыстыру арқылы жасалған білім берудің қажетті құралы. Сондықтан ЭО-ны
жасауда оқытушының шығармашылық ізденісімен қатар белгілі бір дәрежеде
компьютерді қолдана алу мәдениеті де жетілуі тиіс. Сапалы, жан-жақты
жетілген, көрнекті ЭО-ны дайындау үшін, оқытушы ойының толық жүзеге асуы
үшін соңғы технологиялық құралдар да қажет болады. Мұндай техникалық құрал-
жабдықтар білім беру ұйымдарына кейінгі кездері қажетінше алынуда.
Электрондық оқулықтың мазмұны оқушының зерделі ойлау қабiлетiн дамытуға
бағытталуы қажет және оның мына қасиеттердi қанағаттандыруы жеткiлiктi:
• қисынды ойлау жүйесінің қалыптасуы;
• жинақтылық;
• жүйелiлiк;
• эстетикалық көркемдiлiгi;
• жылдамдылығы және т.б.
Электрондық оқулықтар ара қашықтықтан оқыту формасына негiзделiп
жасақталады және оны жүзеге асыру үшiн қолданылады.
Осы уақытқа дейiн бақылаушы, жаттықтырушы, модельдеушi, дидактикалық
ойындар сияқты қолданбалы программалар қолданылып келдi. Бұл программалар
оқушының өздiгiнен оқып-үйренуiне және өзiндiк жұмыс жасау қабiлетiн
дамытуға мүмкiндiк бередi.
Электрондық оқулықты құрастырған кезде оның мәтiндiк ақпараттан гөрi
графиктiк ақпарат көбiрек қамтылуы керек, себебi ол оқушының ақпаратты тез,
әрi көрнекi түрде қабылдауына жағдай жасайды.
ЭО білімді беруді, бағалауда, емтихан кезінде білімді тексеруде, өз
бетімен білім алуда тиімді, оқулықтың бір бөлігінен екінші бөлігіне тез
арада ауысуға өте қолайлы. ЭО-да оқу материалы мен тестілер, түрлі
тапсырмалар, бейне және аудио материалдар, слайдтар қамтылады. ЭО-ға
енгізілген суреттер, графикалық, аудио, бейне материалдар оқушыға беріліп
отырған білім мазмұнын жан-жақты әр қырынан тануына мүмкіндік береді.
Графикалық құралдар білімнің көрнекілік арқылы жоғары деңгейде берілуін
қамтамасыз етсе, мультимедиа лабораториалық практикумды ұйымдастырады. ЭО
оқырманның есту, көру мүшелеріне және эмоциясына ерекше әсер етіп,
оқырманның материалды оқып, түсінуін жеңілдете түседі. Сондықтан ЭО арқылы
бала танымына, оның қабылдауына, зейініне ерекше ықпал етіп, пән мазмұнының
толық түрде меңгерілуіне қол жеткіземіз. Ал оқытушы ЭО-ны пайдалану арқылы
сабағын жоғары кәсіби деңгейде өткізе алады. Сонымен қатар ЭО қашықтан
оқытуды ұйымдастыруда өте тиімді құралдардың біріне жатады. ЭО алдына
бірнеше міндеттер қояды:
1. Оқу бағдарламасы жөнінде мәлімет беру. Тақырыптардың белгілі бір
жүйемен логикалық бірізділікке құрылуы.
2. Оқу-әдістемелік материалды жеке отырып, қайтадан қарауға, оқып-
үйренуге, қайталауға мүмкіндік беру.
3. Тақырыптар бойынша өзінің білімін бақылау (бағалар автоматты түрде
қойылып отырады).
4. Ұсынылған ғылыми, оқу-әдістемелік әдебиеттер жөнінде мәлімет беру.
5. Сабақтарды түрлі формада өткізу жөнінде әдістемелік нұсқаулар алу.
Осы міндеттердің барлығына толық жауап бере алатын ЭО білім беру
жүйесін ақпараттандырудың бір жолы болып табылады.
Әдеби шығарманың экранда кинофильм түрінде көрсетілуі секілді ЭО да
жаңа жанрлардың біріне жатады. Алайда, ғалымдардың пікірінше, ЭО (тіпті ең
жақсы дегені де) кітаптың орнын баса алмайды. ЭО оқырманның кітапқа деген
қызығушылығын арттыруға ықпал ететін құрал ретінде саналады.
Сонымен, электронды басылымдар – оқытушылардың сабақты әртүрлі әдіс-
тәсілдермен ұйымдастыруда, студенттердің өз бетімен пән мазмұнын оқып-
үйренуде, осы пән бойынша қосымша ақпараттық-анықтамалық хабар алуда толық
мүмкіндіктер беретін, дидактикалық, әдістемелік, ғылыми, ақпараттық-
анықтамалық материалдарды жинақтаған оқу үрдісін қоғам талабына сай
ұйымдастыруда қолданылатын қажетті құрал болып табылады.
Бұл электронды оқулықтың тиімділігі арақашықтықтан оқытуға, оқушының
өздігінен оқып үйренуіне және өзіндік жұмыс қабілетін дамытуға мүмкіндік
береді.
Электронды оқулықтың тағы бір ерекшелігі :
- дарынды балалармен қатар оқулықпен жұмысқа құлқыны жоқ оқушыларды да
тұрақты және жүйелі жұмыс істеу мүмкіндіктеріне ықпал етеді;
- өзіндік тексерудің тестілік жүйесі;
- бақылау формалары (толықтыруды қажет ететін тестілер );
- балама жауаптары бар тестілер ( шешімдері дұрыс иә , жоқ );
- таңдамалы тест ( бірнеше жауаптардың ішінен дұрысы таңдалады );
- диктант ретінде құрастырылған тест ( мәтінді оқып отырып керекті
жағдайда сөз қойылып отырылады );
- сәйкестілік тест ( өзара байланысқан фактілерді, мәліметтерді табуға
құралған ).
Әр пән мұғалімнің компьютерлік біліктілігі ойдағыдай болмаса,
электронды технологиямен құрастырылған оқулықтармен жұмыс жүзеге аспайды.
Шығармашыл ұстаз – уақыт талабы. Нәтижесі -уақыт жеңісі. Электронды
оқулық мұғалімнің оқытуды ұйымдастырудағы шеберлігін арттырып, оқу үрдісін
ұйымдастыруда оқушының танымын, қызығуын арттыра отырып, үй тапсырмасының
көлемінің азаюына және оқу материалының есте жақсы сақталуына өте тиімді
әсер етеді.
Осы технологияны игерген мұғалімдер кез келген даярлық деңгейіндегі
оқушылардан тұратын сыныптарда оқу үрдісін нәтижелі, тиімді ұйымдастыра
алады.
Оқулықтың сапалылығы тақырыптық мазмұнның баяндалуымен анықталады.
Егер аталған оқулық бойынша үйренушi сынақ немесе емтихан тапсыратын болса,
онда оның мазмұндық материалы келесi үш түрде өрнектелетiн болады:
1. материалдың мәтiн, сурет, график, кескiн, кесте және т.б. түрлерде
баяндалуы. Ол оның дәстүрлi оқулықтан ерекшелiгiн көрсетедi.
2. материалдың кескiн түрiнде баяндалуы – оқулық мазмұнының графиктiк-
мәтiндiк түрде бейнеленуi. Онда оқу материалының негiзгi идеясын
айқындайтын үзiндiлерiн оқушының меңгеруiне ыңғайлы етiп, графиктiк
түрде бейнелеу.
3. Өзiндiк тексерудiң (өзiндiк бақылаудың) тестiлiк жүйесi. Онда оқу
материалын қаншалықты деңгейде меңгергенiн айқындайтын сұрақтар мен
тапсырмалар берiледi.
Материалдың мұндай түрде бейнеленуi оқушының есте сақтау қабiлетiнiң
дамуына және өткен материалды ұмытпай, оны дамытуына игi әсерiн тигiзедi.
Ал ендi электрондық оқулықтың құрылымдық элементтерiне жан-жақты
тоқталайық:

✓ сыртқы бетi;
✓ титульдық экран;
✓ мазмұны;
✓ аннотация;
✓ пән туралы қысқаша ақпарат;
✓ жұмыс бағдарламалары;
✓ электрондық оқулықпен және оның бөлiктерiмен жұмыс жасау туралы
әдiстемелiк нұсқаулар;
✓ ұсынылатын бiлiм беру бағдарламалары;
✓ теориялық материалдар (лекция конспектiлерi);
✓ теориялық материалдарға негiзделген оқу құралы;
✓ практикалық жұмыстарды орындауға негiзделген әдiстемелiк құрал;
✓ практикалық жұмыс пен бақылау жұмыстарының тапсырмаларының тiзiмi;
✓ бақылау тапсырмалары;
✓ лабораториялық жұмыстардың әдiстемелiк нұсқалары;
✓ бiлiмдi бағалау критерийлерiн айқындайтын тапсырмалар;
✓ бақылау тестiлерiнiң жинағы;
✓ телекоммуникациялық құрылғыларды қолдану арқылы консультация түрлерi
мен графигi;
✓ глоссарий;
✓ әдебиеттер тiзiмi және Интернеттiң ақпараттық ресурстарына
сiлтемелер;
✓ озат мұғалiмдердiң жасақтаған қосымша авторлық материалдары;
✓ үйренушiнiң жұмыс папкасы;
✓ мұғалiмнiң жұмыс папкасы.

Сыртқы бетi түрлi-түстi бояулармен боялып, эстетикалық тұрғыдан әдемi
безендiрiлуi қажет. Ол үшiн графиктiк қойылымдар мен түстер қолданылады.
Оқулықты көрмеге қою мақсатында анимациялық құбылыстармен безендiрiлуi
қажет.

Титулдық экран. Онда оқулықтың атауы, жоғарғы бiлiм мекемелерi (мысалы,
Қазақстан Республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi), авторлық құқық,
оқулықтан лицензиядан өткен белгiсi, баспаға тапсырылған күнi, оқулық
авторларының мекемелерi туралы ақпараттар жазылады.

Мазмұны. Ол оқулықтың негiзгi құрылымдық элементтерiнiң қатарына енедi.
Оқулық мазмұнының негiзгi құрылымдық бөлiктерiн шағын түрде үйренушiнiң
оқуына жеңiл болатындай етiп көрсету қажет.

Электрондық оқу курсының құрылымы

1.3 Электрондық оқулықтарға қолданылатын негізгі ережелер

Электрондық оқулық объектісі ғылыми негізделген фактілер, тұжырымдар
мен ережелердің, сонымен қатар берілген оқу курсында оқытылатын
объектілердің, құбылыстар мен үрдістердің қатынастары мен қасиеттерінің
жиынтығы болып табылатын сандық, мәтіндік, графикалық, аудио, видео және
басқа оқыту ақпараты болу керек.
Электрондық оқулық анықтамалық және басқарушы ақпаратты қамту керек,
және қолданушының назарын өзіне аудартатын және оқу мақсаттарына қызмет
етпейтін ақпаратты қамтымау керек.
Электрондық оқулық әртүрлі мамандықтар үшін олардың типтік оқу
жоспарлары мен бағдарламаларына сәйкес қолдануға мүмкіндік беру керек.
Электрондық оқулықта интерфейс көрнекті, түсінікті, бірмәнді және
қолданушы қате іс-әрекеттер жібермеуі үшін электрондық оқулықтың түгел және
оның бөлек бөліктерінің функцияларының логикасын түсінуге көмектесетін
түрінде келтірулі керек .
Электрондық оқулықта имитациалық компьютерлiк моделдер оқылатын
объектiлер, үрдістер мен құбылыстардың құрылымын және параметрлерін беру
және өзгерту, сонымен қатар, сыртқы әрекеттердiң имитациясы үшiн ыңғайлы
құралдармен жабдықталу керек. Компьютерлік моделдермен өзара-әрекет
мәселелері білім алушыны оның көмегімен шешілетін дидактикалық есептердің
мазмұнынан көңілін бөлмеуi керек.
Электрондық оқулық қалай жабық, солай ашық ортада қолданылу
мүмкіндіктеріне ие болу керек. электрондық оқулық жабық ортада жылжымалы
ақпаратты тасушыларда орналасуы және жеке алынған компьютерде немесе
локальды компьютерлік желіде атқарушы программалар сияқты жұмыс істеу
мүмкіндігіне ие болу керек. электрондық оқулық ашық ортада глобалды
компьютерлік желілерде орналасады және жұмыс істеу үшін программа-
браузерлерді қолданады.
Электрондық оқулық қосымша программалық құралдарды талап етпейтін
операциялық жүйенің версиясын ескере автоматты түрде орнатуының
мүмкіндігіне ие болу керек. Орнату комплектінде мемлекеттік немесе
халықаралық стандарттарына сәйкес электрондық оқулықтың тәуелсіз жұмысы
үшін барлық қажет шрифтер, драйверлер және программалар пакеттері болу
керек.
Электрондық оқулық тұрақсыздандыру әрекеттер болмағанда берілген
режимде функциясын жасау керек және тұрақсыздандыру әрекеттермен
шақырылатын ауытқулар болғаннан кейін электрондық оқулықтың жұмысын
жалғастыруды қамтамасыз ететін қабілеті болу керек.
Электрондық оқулық қолдану процесінде электрондық оқулыққа қажет
өзгерістер мен кемшіліктерді енгізудің қарапайымдылығын қамтитын және оқу
материалдарына және статистикалық берілгендерге санкциалданбаған кірісті
болдырмау мүмкіндіктері болу керек.
Электрондық оқулықтың құрамына қойылатын талаптар
Электрондық оқулықтың құрамына: титул, тақырыптама, мазмұны,
утилиталар, көмекшi және құжаттама енгiзiлу керек. Титулда электрондық
оқулықтың шығу мәліметтері орналасады. Шығу мәліметтеріне қойылатын талапта
сәйкес тарауда келтірілген. Тақырыптамада электрондық оқулықтың құрылымы
мен барлық семантикалық оқу бірліктерінің аттары көрсетілуі керек.
Мазмұнда электрондық оқулықтың мақсаттары және есептеріне қатысты және
сол арқылы бiлiмдердiң қорытынды бақылауын өткізуге қажет барлық оқу
материалы берілуі керек. Оқу материалы ғылыми терминологияны пайдаланып
түсінікті, дәл, толық және қарамақайшылықсыз жазылуы керек.
Утилиттер пайдаланушыларды тіркеу, статистикалық деректерді шығару,
мазмұнды қарау, оқу траекториясын анықтау және сонымен оқыту, ағымдағы,
аралық, белестік және қорытынды тестілеуді жүргізу үшін арналған.
Көмекшi элементi электрондық оқулықтын жұмысын басқару бойынша
ақпарат және электрондық оқулықтын iске қосылу моментiнен бастап іске
қосылуын қамту керек.
Электрондық оқулықтың функцияларына қойылатын талаптар
Электрондық оқулықпен жұмыс жасау үшiн келесi функциялар асырылу
керек: пайдаланушының тiркелуi, берiлгендердi қорғау, навигация, контенттi
қарауды ұйымдастыру, оқылатын траекторияны анықтау, бiлiмдi бақылау және
оқыту, тестiлеу, статистикалық есеп.
Пайдаланушының тiркелу функциясы электрондық оқулықта пайдаланушы
туралы берiлгендердi енгізу, өзгерту және жоюды қамтамасыз ету керек.
Берiлгендердi қорғау функциясы контент бүтiндiгi мен электрондық оқулықтағы
әртүрлi материалдарға санкциалданған кірісті ұйымдастыруды қамтамасыз ету
керек.
Навигация функциясы электрондық оқулық бойынша алға және артқа
қозғалудың мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.
Қарау функциясы тапсырмаларды орындауды, сұрақтарға жауап беруді және
білімді бақылауды өтуді талап етпей, электрондық оқулықтың контентiмен
алдын ала танысуға мүмкiндiгiн қамтамасыз ету керек. Оқыту траекториясын
анықтау функциясы қолмен, тесттік немесе толық таңдау негізінде
жүргiзiлетiн бiлiм бақылауларымен мiндеттi түрде оқытылу үшiн сабақтардың
тізбегін құрастыруға мүмкiндiк беру керек.
Қолмен таңдау электрондық оқулықтың мазмұнындағы модульдерді,
сабақтарды және блоктарда нөмiрлерiн белгiлеу арқылы оқытылатын
траекторияға қолмен енгізуге мүмкiндiк беру керек. Оқу және білімді тексеру
функциясы теориялық материалды оқу, тапсырманың интерактивті орындалуын,
қойылған сұраққа жауап беру және оқу траекториясы көлемінде ағымды, аралық,
рубеждік және қорытынды бақылаулар өту мүмкіндіктерін көрсетуі керек. Осы
жағдайда көптеген сұрақтарға дұрыс жауап берілмесе, білім алушы электрондық
оқулықтағы оқытудың ағымды бірлігін қайталауға мәжбүр болады.
Тестілеу функциясы нәтижелерді тіркеу және тіркемей мүмкіндіктерімен
электрондық оқулық және оның бөлек бөліктері бойынша білім деңгейін
автоматты түрде бақылау құралдарына мүмкіндік беру керек. Ол үшін тестер
оқу курсы бойынша берілген сұрақтардың жалпы базасынан таңдалған оқыту
бірлігі бойынша сұрақтарды және жауаптар варианттарын кездейсоқ таңдау
арқылы беру керек. Білім алушының жауапты енгізу немесе өзгерту мүмкіндігі
білім алушы сұрақтардың жауаптарын енгізу техникасына емес, ал сұрақтар
бойынша жауаптарына концентрация жасай білу себебімен өте қарапайым болу
керек. Тестілеудің нәтижесі экранға шығады. Тестілеудің
қанағаттандырылмайтын нәтижесінде жауабы дұрыс берілмеген кез келген
сұраққа еркін көшу ескерілу керек.
Статистикалық есеп функциясы білім алушының берілген оқыту бірлігін
меңгеру деңгейі және сұранысқа тәуелді ол туралы басқа статистикалық
берілгендер туралы нақты ақпаратты беру ескерілу керек.
Электрондық оқулықтың мазмұнына қойылатын талаптар
Электрондық оқулықтың контенті үш деңгейлі бөліктерге бөліну керек: 1-
деңгей – модульдер, 2-деңгей – блоктар, 3-деңгей – сабақтар. Модуль блоктан
блокқа өскен сайын мағыналы байланыстары бар логикалы байланысқан блоктар
тізбегінен тұратын электрондық оқу басылымындағы ірі семантикалық оқу
бірлігі. Блок сабақтан сабаққа өскен сайын мағыналы байланыстары бар
логикалы байланысқан сабақтар тізбегінен тұратын электрондық оқу
басылымындағы орташа семантикалық оқу бірлігі.
Сабақ минималды семантикалық бірлік және ол бірнеше оқу элементтерінен
тұрады. Міндетті оқу бірлігі болып теория, мысалдар, тапсырмалар, сұрақ-
жауаптар және тестілер есептелінеді, ал мiндеттi емес элементтерге оқу
ақпаратын меңгеру, түсіну және еске сақтауға себебін тигізетін және
ақпараттық тығыздықты қаматамасыз ететін анықтамалық, графикалық, аудио
және видео жатады.
Теория таңдап алынған оқу курсы бойынша мазмұны түсінікті, нақты,
толық және қарама-қайшылықсыз болатын көкейкесті ақпаратты қамтуы тиіс және
бұрын өткен сабақта қабылданған білімді қайталамай өздігінен оқу,
тапсырманы жасау және білімді бақылау үшін жеткілікті болуы керек. Теорияда
мәтіндердің астын сызу және түсін өзгерту сияқты арнаулы дидактикалық
құралдарды қолдану керек.
Мысалдар теорияның жеке маңызды аспектерiн жаттығуды орындау, есептi
шешу, сұрақтарға жауаптар тағайындау және т.б. түрiндегi детальдық талдауын
қамтамасыз етуi керек. Тапсырмалар оқытылатын объекттер, үрдістер мен
құбылыстарының iшкi байланысын анықтауға, олардың әртүрлi сыртқы әсерлер
кезiндегi функционалдық қасиеттерiн зерттеуге және жаттығуларды орындау мен
есептердi шешудегi практикалық машықтарын қалыптастыруға бағытталу керек.
Тапсырмалардың формулировкасында атқарылатын iс-әрекеттердiң ретi мен
күтілетін нәтижеге және олардың берiлу формасына қойылатын талаптарға
түсiнiктемелер болуы керек.
Сұрақ-жауаптар бiлiмдi меңгеру үшiн және практикалық жұмыстарды
орындау машықтарын қалыптастыруға бағытталған болу керек. Сұрақтар білім
алушылардың танымдық іс-әрекетін жетiлдiру үшiн қиындық деңгейі, характерi
және жауаптардың берiлу формасы бойынша вариациялануы керек.
Тесттерде сұрақтар және арасында бiр дұрыс және бiрнеше дұрыс емес
жауаптар болу керек және дұрыс жауапты таңдау кезiнде қарапайым әдiсiн
қолданбау үшiн мағынасын түсiнбей жауап беретiн сұрақтар болмауы керек.
Дұрыс емес жауаптар өздерiнiң мазмұны бойынша білім алушы оқу материалын
терең бiлгенде ғана дұрыс жауапты таңдап алу үшiн дұрыс жауапқа жақын болуы
керек. Тесттерде білім алушылардың iс-әрекеттерi мен жауаптарындағы
әдеттегi қателiктер туралы ескертулер және сол қателiктердi жiбермеу мен
түзету туралы түсiнiктемелер қамту мүмкiн.
Анықтамалық оқу материалына қатысты және жаттығуларды орындау,
есептердi шешу мен тәжiрибе өткiзуге, курстық, дипломдық және т.б.
жұмыстарды дайындау бойынша мәтіндік, кестелiк, графикалық және басқа оқу-
әдiстемелiк мәлiметтер қамту керек .
Графика, аудио және видео оқу курсында оқытылатын объекттер, үрдістер
мен құбылыстардың ең маңызды жақтарын және жағдайларын ашу және көрсету
үшін қажеттi қосымша дидактикалық материалдарды келтіруге арналған.
Электрондық оқулықтардың оқыту элементтеріне қойылатын талаптар
Оқыту элементтерiне Теория, Мысалдар, Тапсырмалар, Сұрақтар,
Тестілер, Тезаурус, Анықтамалық, Графика, Аудио және Видео
жатады. Оқыту элементі Теория оқылатын сабақтың теориялық материалдарының
гипермәтiндi сипаттауына қол жеткізуге мүмкіндік беру керек. Оқыту элементі
Мысалдар мысалдардың сипаттамасына қол жеткізуге імүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Тапсырмалар оқытуды басқару элементі жаттығуларға және
есептерге, сонымен қатар оларды орындау және шығару бойынша көмекке
мүмкіндік беру керек. Оқыту элементі Сұрақтар білім бақылау элементі
ағымды сабақ бойынша тест жүргізуге дейін интерактивті берілу және
жауаптары тексерілетін сұрақтарға мүмкіндік беру керек. Оқыту элементі
Тесттер білім бақылау элементі оқытудың ағымды бірлігі бойынша білімді
өзін-өзі бақылауды жүзеге асыру үшін арналған тестілеу құралына қол жеткізу
мүмкіндік беру керек:
- сабақ деңгейінде – білімнің ағымды бақылауы;
- блоктар деңгейінде – білімнің аралық бақылауы;
- модульдер деңгейінде - білімнің белестік бақылауы;
- электрондық оқулықты деңгейінде – білімнің қорытынды бақылауы.
Оқыту элементі Тезаурус оқытуды басқару элементi электрондық оқыту
басылымы-да кездесетін және олардың анықтамаларына гипермәтіндік
сілтемелері терминдер және қысқартулар сөздігіне мүмкіндік беру керек [21].
Оқыту элементі Анықтамалық оқытуды басқару элементi ағымды сабақ
бойынша анықтамалыққа мүмкіндік беру керек.
Оқыту элементі Графика, Аудио және Видео оқытуды басқару
элементтерi қосымша дидактикалық материалдарға мүмкіндік беру керек. Оқыту
элементі Графика оқытуды басқару элементi схемаларға, сызуларға,
суреттерге, фотосуреттерге және бейнелерге, соның ішінде анимацияларға
мүмкіндік беру керек. Оқыту элементі Аудио оқытуды басқару элементi
оқылатын сабаққа қатысты негiзгi ұғымдарды, фактілерді, тұжырымдарды және
ережелерді дыбыстауға мүмкіндік беру керек. Оқыту элементі Видео оқытуды
басқару элементi оқылатын сабаққа қатысты объектiлердің, үрдістер
фрагменттерiнің және құбылыстардың қасиеттері мен қатынастарын және сабақты
оқып үйрену үшін қажет атақты ғалымдардың, саясаткерлердің және басқа
тұлғалардың сұхбатын көрсететін фильмдерге мүмкіндік беру керек.
Электрондық оқулықты рәсімдеуге қойылатын талаптар
Электрондық оқулықтың рәсімделуі оқу материалын жеңіл меңгеру үшін
қолайлы және эстетикалық түрде берілуіне мүмкіндік жасауы керек. Мәтіндік
материалдың көлемі білім алушыны жалықтырмау үшін сөздердің саны шектеулі
болу керек.
Мәтіннің шрифті эргономикалық сипаттаудың шектеулерін ескере отырып
таңдалыну керек. Шрифтің түрі мен мөлшері сияқты мәтіндік сипаттамалар
электрондық оқулықтағы информацияның оқылуына айтарлықтай әсер етеді.
Электрондық оқулықтың беті бір-бірінен өзгеше, қарама-қарсы болатын
шрифтерді аз қамту керек. Беттің негізгі мәтінінде кертіктері бар
шрифттерді қолдану ұсынылады. Шабылған шрифттерді мәтіннің тақырыптарында
және қысқа жазуларда қолдану ұсынылады. Біркелкі және сәндік шрифтерді
қолдану тек қана қажет болған жағдайда ұсынылады. Барлық шрифтердің
кодталуы әріптерді кодтаудың мемлекеттік стандартына сәйкес болу керек.
Электрондық оқулықтағы түстер ақпаратты жақсы және шаршамай қабылдауды
қамтамасыз және материалдың жеңіл игерілуіне және эстетикалық түрде
ұсынылуына көмектесу керек. Қара фондарда ашық түсті мәтінді тек қана ол
анық көрінетін болса пайдалануға болады, ал анық көріну үшін мәтінді
түгелдей қалың шрифтпен рәсімдеу қажет. Бетте мәтіндік информация басымырақ
болса, онда фон ақ болуы керек. Қара фон ешқандай жағдайларда болмау керек.
Шрифтің түсін стандартты қара, қою-жасыл немесе қою-көк қылып жасау керек.
Қызыл шрифті тек қана кейбір тақырыптарды және ең маңызды ақпаратты
ерекшелеу үшін пайдалануға болады.
Электрондық оқулықтың мақсаты мен міндеттеріне қатысты негізгі мазмұны
назардың ортасында болу керек. Фондық мазмұнға ең аз назар аударылу керек.
Оқу материалды көзбен қарап қабылдау жеңіл болу үшін негізгі мазмұнда
абзацтар үлкен болмау керек.
Электрондық оқулықтағы графика оқытудан алаңдатпай, оқу материалды
жеңіл меңгеруге көмектесу үшін қолданылу керек. Ұлттық және мәдениеттік
ерекшеліктермен байланысты діни, саяси және басқа материалдарды жариялауда
суреттерді өте мұқият іріктеп алу қажет. Анимациялар мен фильмдер білім
алушының талабы бойынша негізгі мазмұнына ену керек. электрондық оқулықтың
басқару элементтері білім алушының назарын негізгі оқу материалынан
жалтартпайтын, түсінікті бірмәнді және қарапайым болулары керек.
Ашық ортада шығарылған электрондық оқулықтар үшін графикалық
объекттердің және аудио-видео материалдың саны минималды болу керек, себебі
олар компьютердің жадында көп орын алады және оларды алу кезінде желідегі
компьютерлердің арасындағы байланыс арнасының жылдамдығы кризистік параметр
болып табылады.
Электрондық оқулықта көрсетілу жылдамдығы өте дәл болуды талап ететін
кез келген анимация компьютердің стандартынан тәуелді болмау керек.
Электрондық оқулықта түстердің мәні тұрақты және түстер спектріне сәйкес
болу керек. Түстер палитрасы ассоциациялары туралы ақпарат 1-ші кестеде
келтірілген.
Психологиялық –эргономикалық талаптар.
Жаңа мүмкіндіктер бағдарламалық қамтамасыз етудің жаңаша қасиеттерін,
әсіресе, адамның ЭЕМ-мен қарым-қатынас жасау түрлерін дамытуға жетелейді.
ЭЕМ-ді пайдаланушы қызметінің психологиялық табиғилығын, бағдарламаның
оқытудың мақсаттары мен қызметтеріне сай келуін, пайдаланушының ЭЕМ-де
жұмыс істеу ыңғайлылығын және оның денсаулығын сақтауды қамтамасыз ету
қажет.

Кесте 1 – Ассоциация

Ассоциация
Түстер палитрасы
Қызыл түс Ең активті түске жатады. Активті түстер өте айқын
қабылданады және еске өте жақсы сақталады.
Қызыл-қызғылт Жылулық сезім шақырады. Бұл түс адамның сыртқы әлемге
сары өң кызығушылығын, адамдармен араласуға және іс-әрекетті
арттырады.
Қызғылт сары түс Максимал жылулық сезім береді.
Қызғылт сары-сарыДенелердің бір-бірімен жақындасу эффектісін береді.
өң
Сары түс Жеңілдік және тірі сезім береді. Әлдеқайда жеңіл және
ауалы түрде көрінеді.
Жасыл түс Визуалды тепе-теңдік күй шақыра алады. Өзінде сары
түстің жеңілдік және тірі күйін көк түстің ауырлық
күйімен қамтиды.
Көк-көгілдір өң Уақыттың және кеңістіктің сезімін, тағы сол сияқты
салқын сезім береді. Тежелуді шақырады. Адамдардың
тәртібін рационалды және ойластыра алатындай күйге
келтіреді. Қабылдау үшін ең ауыр деп саналады.
Көк түс Бір қалыптылық және салмақтылық сезім силайды.
Полярлық түстер Қоңыр фонда және әр түрлі жазықтықтарда олар
кестесі бір-бірімен сәйкестенеді, өте жақсы бір гармонияға
келеді.
Сұр түс Бейберекет түс. Ол өзіне назар аудармайды, ешқандай
реакция шақырмайды, тұрақты сезім орната алады.
Ескертпе [автормен ұсынылған]

Кеңінен насихатталатын және қазіргі кезде бағдарламалық қамтамасыз
етудегі достастық қарым-қатынас күткендей-ақ, бағдарламалық құралдарды
психологиялық эргономикалық жағынан қолдаудың бар екендігін көрсетеді.
Пайдаланушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескеру, соның ішінде
ақпаратты жан-жақты алу мүмкіндігін де қарастыру қажет.
Компьютердің экранында ақпаратты ұсыну түрлерін таңдау кезінде оқыту
қызметінің мазмұнымен ғана шектелмей, сонымен қоса қолмен жұмыс істеу
кезінде мүмкін болмайтын мақсаттарға қол жеткізудің тиімді стратегияларын
іске асыру сияқты компьютер ұсына алатын мүмкіндіктерді де пайдалану қажет.

Экранда ақпарат алуға қойылатын бірқатар эргономикалық талаптарды
бөліп қарастыруға болады:
экранда ұсынылатын ақпарат түсінікті, логикалық жағынан байланысқан,
мазмұны мен фукционалдық қызметі бойынша топтарға бөлінген болуы қажет;
экранда ақпаратты ұйымдастыру кезінде артық кілттеулер мен қисынсыз, нашар
идентификацияланатын қысқартуларды қолданудан аулақ болған жөн;
экранда пайдаланушыға дағдылы терминдердің орнына ЭЕМ-ге қатысты
терминдерді аз қолдану ұсынылады;
экранға ұсыну үшін экранның шеткі аймақтарын пайдаланбаған дұрыс;
экранда дәл сол уақытта пайдаланушы арқылы өңделіп жатқан ақпарат қана
болуы керек.
Пайдаланушының назарын аудартатын эффектілерді (жылт етіп көрінулер,
тым айқын түстер, қайтарымды контраст) аса қажет болғанда және
психологиялық негізделген жағдайларда ғана пайдаланушы қызметінің жобасына
сәйкес қатаң түрде қолданған жөн.

Электрондық оқулықтарды құру құралдарын жіктеу

Электрондық оқулықтарды құру құралдарын, мысалы, тағайындау және
орындау функциясы, техникалық қамтамасыз етуге талаптар, қолданылу
ерекшеліктері сияқты көрсеткіштерді қамтитын құрама белгілерін қолдана
отырып, топтарға бөлуге болады. Көрсетілген белгілерге сәйкес келесі жіктеу
мүмкін болады:
- дәстүрлі алгоритмдік тілдер;
- жалпы міндеттің аспапты құралдары;
- мультимедиа құралдары;
- гипермәтіндік және гипермедиа құралдары;
Төменде әрбір белгіленген топқа қысқа шолу мен ерекшеліктер
көрсетіледі. Мұнан былай техникалық база ретінде біздің елімізде кең
тараған және университет қарамағында бар IBM сәйкестігіндегі компьютерлер
айтылады.

Дәстүрді алгоритмдік тілдер
Тікелей бағдарламалау құралдарымен құрылған электрондық оқулықтардың
өзіндік ерекшеліктері:
- орындау стильдерінің әр түрлілігі ( түстер палитрасы, интерфейс,
ЭО құрылымы, материал беру тәсілі және т. б.);
- сүйемелдеу мен модификация қиындығы;
- көп еңбек және уақыт жұмсау;
- аппараттық шектеулердің болмауы, яғни қолда бар техникалық
базаға бағытталған ЭО құру мүмкіндігі.
- Жалпы міндеттің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.