Сызықтық спектрлер

1) Кіріспе
1. Сызықтық спектрлер
2) Негізгі бөлім
1. Спектрде энергияның үлестірілуі
2. Спектрлік аппараттар
3) Қорытынды

Сиретілген газдар немесе кез келген химиялық элементтің буларн қыздырғанда жарық шығара бастайды. Егер осы жарықтың жіңішке шоғын призма арқылы өткізіп, спектрге жіктейтіе болса, әр түсті, жіңішке жарқыраған айқын сызықтар көрінеді. Осындай сызықтардың жиынтығын сызықтық спектр деп атайды. Зерттеулер әр газдың тек өзіне ғана тән сызықтық спектрі болатынын көрсетті.
Спектрдің әрбір сызығына қандай да бір нақты толқын ұзындығы, яғни жиілік сәйкес келеді. Олай болса, сиретілген газдар тек толқын ұзындықтары (жиіліктері) белгілі бір нақты мәндерге тең электро – магниттік толқындар ғана шығарады. Не себепті берілген газдың спектрі жиіліктердің V1, V2, V3, ... дискретті мәедерінің жиынтығынан тұрады? Бұл маңызды сұрақтарға жауапты атомдардың ішкі құрылымынан іздеу керек. Себебі кез келген сиретілген газ молекулалары және атомдардан тұрады, сондықтан сәлелену атомдардың ішінде жүретін процестерге байланысты болуы керек.
Бірде – бір жарық көзі монохроматтық нарық, яғни белгілі бір ғана толқын ұзындығы болатын жарық шығармайды. Призманың жәрдемімен жарықтың спектрге жіктелуін көрсететін тәжірибе, сондай – ақ интерференция бойынша жасалған тәжірибелер бұған біздің көзімізді жеткізеді.
Жарық көзінен шыққан энергия, жарық шоғының құрамына жататын, барлық ұзындықтағы толқын бойынша белгілі бір тәртіппен үлестірілген. Толқын ұзындығы мен жиіліктің арасында мынадай қарапайым байланыс

болғандықтан, энергия жиіліктерге қарай үлестірілген деуімізге болады. Толқын шығарудың жиілікке қарай үлестірілетінін сипаттау үшін жаңадан шама енгізу қажет: жиіліктердің бірлік интервалына келетін интенсивтік. Бұл шаманы сәуле шығару интенсивтігінің спектрлік тығыздығы деп атайды. Оны І ( ) арқылы белгілейді. Сонда онша үлкен емес спектрлік ∆ интервалға тиісті толқын шығару интенсивтігі І ( ) ∆ - ға тең болады. Осы сияқты өрнектерді спектрдің барлық жиіліктері бойынша қоссақ, шығару ағынының спектрлік тығыздығын табамаыз. Толқын шғару ағынының тығыздығын эксперимент жүзінде табуға болады. Ол үшін призманың жәрдемімен сәуле шығаратын спектр, мысалы, электр доғасын, алу керек және ені ∆ - ға тең шағын спектрлік интервалдарға келетін жарық энергиясын өлшеу керек.
Энергияның үлестірілуін бағалауда көз мөлшеріне сенуге болмайды. Көздің жарыққа талғамды сезгіштігі бар: оның максимум сезгіштігі спектрдің сары жасыл бөлігінде болады. Өте қара дененің толқын ұзындықтары түрліше жарықтың бәрін толығымен дерлік жұтатынын және бұл жағдайда жарық энергиясы денені қыздыратынын пайдаланған дұрыс. Сондықтан дененің температурасын өлшеп, сол арқылы уақыт бірлігінде жұтылған энергияның мөлшерін анықтауға болады. Мұндай тәжірибелерде жақсы нәтиже алу үшін кәдімгі термометрдің сезгіштігі өте аз болғандықтан, оны пайдалану жақсы нәтиже бере алмайды. Температураны өлшеу үшін сезгіштігі жоғары аспаптар керек. Сезгіш элемент жұқа металл пластина түрінде жасалған кедергі электр термометрін алуға болады. Бұл пластинаға жұқалап бір қабат күйе жағу керек, ол толқын ұзындығы қандай боғанда да жарықты күйе түгелдей жұтады.